docentenhandleiding 1
|
|
- Pieter de Coninck
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 docentenhandleiding 1
2 2
3 Inhoud Voorwoord 5 Project Apeldoorns Kanaal 6 Lespakket 9 Introductie project 12 Vooronderzoek 14 Bijzonderheden per vak 15 Veldonderzoek 16 Verwerking 17 Bijlage 1 Introductiequiz Docenten 19 Bijlage 2 Antwoordkaart Leerlingenquiz 21 Bijlage 3 Antwoorden introductiequiz 23 Colofon 25 3
4 4
5 Voorwoord In 1825 startten honderden kanaalgravers met het graven van het Apeldoorns Kanaal, zwaar werk dat ze met de hand uitvoerden. Het idee kwam van koning Willem I. Hij wilde door het schrale gebied vanaf Apeldoorn naar de IJssel bij Hattem een waterweg realiseren. Dat zou goed zijn voor de economie in deze regio. Honderdvijftig jaar lang vaarden schippers met hun vracht over het kanaal tot het in 1972 voor de beroepsvaart werd gesloten. Door de concurrentie met de weg en het spoor bleek vervoer over het water niet winstgevend genoeg. Inmiddels ligt het Apeldoorns Kanaal er al jaren werkeloos bij. Maar nog altijd vormt het kanaal een markante lijn in het veld. Een kanaal met een geschiedenis maar met volop mogelijkheden voor de toekomst. Op initiatief van Provincie Gelderland is deze website met dit lespakket ontwikkeld. De provincie wil leerlingen uit de onderbouw van het voortgezet onderwijs inzicht geven in de geschiedenis van het kanaal. Waarom werd het kanaal gegraven? Wat heeft het kanaal de bewoners van deze streek gebracht? En wat kan het kanaal in de toekomst voor dit gebied betekenen? Veel leerplezier gewenst! 5
6 Project Apeldoorns Kanaal Het project ' Het Apeldoorns Kanaal' versterkt de verbinding tussen vakkken door onderzoek binnen en buiten de school. Leerlingen werken met een complete en complexe leervraag: maak het Apeldoorns Kanaal betekenisvol voor omwoners en toeristen. Deze leervraag bevat verschillende onderdelen die de leerlingen onderzoeken: - Wat is de staat van het Apeldoorns Kanaal? - Wat is de betekenis van het kanaal tegenwoordig? - Wat was de betekenis van het kanaal? - Wat is de reden dat het kanaal is gegraven? - Wat zou een nieuwe functie voor het kanaal kunnen zijn? Om deze verschillende deelvragen te kunnen beantwoorden, onderzoeken de leerlingen per vak de bijbehorende theorie en oefenen ze de vaardigheden. Het meest voor de hand liggend is dit voor de vakken geschiedenis, aardrijkskunde en Nederlands. De geschiedenis van het kanaal wordt onderzocht, functies van het kanaal benoemd en (interview)vragen opgesteld. Er worden bronnen onderzocht en gewerkt. Maar ook een vak als economie (onderzoek of het kanaal rendabel is voor scheepvaart), biologie (onderzoek de ecologische mogelijkheden), beeldende vorming (wat is de schoonheid van het kanaal en de omliggende gebieden?) en de talen (wat is aantrekkelijk voor een toerist en hoe vertaal je dat?) komen aan bod. Het onderzoek Door middel van personages uit het verleden onderzoeken de leerlingen met behulp van werkbladen de geschiedenis waarbij de verschillende vakken aan bod komen. Ook worden de verschillende leerstijlen binnen de groep bediend. Zo kun je niet alleen lezen, maar ook oplossingen zoeken door te tekenen, fotograferen en digitale bewerkingen toepassen op de site. Je rekent, mag zelf oplossingen bedenken, leest kaarten en schrijft een verhaal. Je werkt samen in groepjes, je doet veldonderzoek voor biologie en je mag zelf een manier bedenken om je materiaal te verwerken. De leerlingen worden uitgedaagd, geprikkeld en gestimuleerd om eigen keuzes te maken binnen een rijke leeromgeving. Eigen inbreng docent Het project bestaat uit drie hoofddelen: 1. Het onderzoek via de site door middel van bronnen en werkbladen 2. Het veldonderzoek bij het Apeldoorns kanaal 3. Het verwerken van het gevonden materiaal in de school Bij onderdeel 2 en 3 kan de docent ook nog eigen leerstof uit de methode inbrengen in het project. Het hele project is gekoppeld aan het curriculum voor de bijbehorende vakken uit leerjaar 2 voor vmbo, havo en vwo. Het veldonderzoek bestaat uit een circuit waarbinnen de leerlingen een aantal onderdelen doorlopen. - de inrichting met (historische) werken van het Apeldoorns Kanaal, - de biologische omgeving van het kanaal, - de toeristische en esthetische waarde van het kanaal. De docent kan er voor kiezen om meer onderdelen toe te voegen aan het veldonderzoek. Het circuit is zo opgezet dat de leerlingen in subgroepen werken aan opdrachten van 6
7 maximaal 30 tot 45 minuten. Zij kunnen op deze manier intensief met de opdracht bezig zijn en hebben meer kans om bijvoorbeeld bij het interview van de sluiswachter meer vragen te kunnen stellen. Koppeling binnen- buitenopdrachten Alle opdrachten brengen samen meer inzicht in het belang van het Apeldoorns Kanaal. De uitwerkingen van de opdrachten kunnen op verschillende manieren verwerkt worden. Zo is er in het pakket een evaluatieformulier opgenomen. Bij elk vak kan de leerling aangeven wat hij/zij geleerd heeft en wat er ontdekt is. Ook is het mogelijk om via de vakken techniek/natuurkunde een brug te bouwen voor het Apeldoorns Kanaal. Maar het meest voor de hand liggend is dat de leerlingen hun gevonden bronnen plaatsen op de site van www. lespakketapeldoornskanaal.nl / bronnen / kaarten. Les 1 De voorbereidende les met de werkkaarten gelden als onderzoek waarbij de docent de antwoorden van de werkkaarten kan bespreken met de leerlingen. Dit kan het best als onderzoeksconclusies samengevat worden. - Wat heb je bij dit (deel)onderzoek ontdekt over het persoon van de werkkaart? - Wat is de relatie van deze persoon met het Apeldoorns kanaal? - Hoe waren de levensomstandigheden van die tijd? Deze vragen kunnen bij alle werkkaarten als reflectie op de opdrachten gesteld worden. Les 2 Bij het veldonderzoek bekijken de leerlingen hoe de staat van het Apeldoorns Kanaal met de (historische) werken zoals bruggen en sluisen nu is. Wat werkt er nog? Hoe ziet de biotoop eruit? Wat is de schoonheid van het kanaal? Wat zijn uitdagingen? De verwerking van deze informatie kunnen de leerlingen vastleggen op foto's en/of tekeningen, werkbladen en in de vorm van verslagen. Het beeldmateriaal kan geupload worden in / bronnen / kaarten op de juiste plek langs het kanaal. Zo kunnen andere leerlingen, maar ook docenten en ouders zien wat de leerlingen hebben ontdekt bij het veldwerk. Ook kan het beeldmateriaal (tekeningen en foto's) bewerkt worden via een fotoshopprogramma. Dan geven de leerlingen via hun bewerking aan wat zij vinden van het Apeldoorns Kanaal. Of welke toekomst zij zien voor het kanaal. Op de website kunnen ook (afbeeldingen van) teksten ingevoerd worden zodat er bij een sluis of brug een uitspraak van een historiscus of van een vrijwilliger van het Apeldoorns Kanaal kan worden ingevoerd. Of een gedicht over het kanaal. Les 3 De verwerking van het onderzoek en van het veldwerk komen samen in deze les. De leerlingen kunnen een verhaal schrijven, een toeristische folder schrijven, een nieuw plan voor verkeer en vervoer bedenken, een brug bouwen, een nieuw natuurgebied bedenken, een schilderij maken. Het is afhankelijk van de tijd en de vakken hoe de verwerking plaats vindt. De uitwerkingen worden op de website geplaatst: dit is de toekomst van het Apeldoorns Kanaal voor de kleinkinderen van de historische personages uit les 1. Het is aan de (vak)docent hoe hij/zij met de verwerking omgaat. Presentatie De leerlingen presenteren hun werk via de andere leerlingen. Maar het is ook mogelijk om een werkstuk analoog te presenteren, hun gedichten voor te lezen of hun (gefilmde) interview af te spelen. Een mooie manier om dit 7
8 alles af te sluiten is door middel van een markt. Alle leerlingen presenteren hun werk in subgroepen via een laptop of via hun werkstuk. Het project Apeldoorns Kanaal is een project dat voor 2 vmbo-groepen ontwikkeld is. Daarnaast is het heel goed mogelijk om het pakket aan te bieden aan 2 havo/vwo. Daarbij bekijkt de docent voor zijn/haar vakgebied wat de eisen zijn die er aan de uitwerking gesteld kunnen worden. Projectcoördinator Het project Apeldoorns Kanaal 'verdient' een projectcoördinator. Er zijn voorafgaand aan het project een aantal taken die vroegtijdig uitgevoerd moeten worden om het project tot een succes te maken. Raadpleeg het document Projectcoördinator voor een stappenplan en taakomschrijving. 8
9 Lespakket Doelgroep Vakken Aantal lesuren 2 vmbo / havo-vwo GES, AK, EC, DU, ENG, NE, TE, TECH, NAT - 2* lessen per vak van 50 minuten waarvan een voorbereidende les en een verwerkingsles - een veldonderzoek bij het Apeldoorns Kanaal Doelstellingen Leerlingen: - krijgen inzicht in de betekenis van het kanaal voor de bewoners in het gebied. - kunnen een ontwerp maken voor herbestemming van het Apeldoorns Kanaal. - kijken anders naar hun omgeving. De bekende omgeving krijgt een nieuwe betekenis. Subdoelen Leerlingen kunnen: - historische kaarten lezen en daarop geologische gegevens aanwijzen/aangeven; - (historische) geologische kaartgegevens koppelen aan werken en wonen; - historische bronnen lezen en interpreteren; - gevonden gegevens omzetten in rekenmodellen; - zelf digitale bronnen verwerven en plaatsen op / Bronnen / Kaarten. Zie bij bronnen / video de instructiefilm over hoe dit werkt; - een aansprekende enthousiasmerende tekst schrijven met ten minste vier eigen afbeeldingen en twee gevonden afbeeldingen. Omschrijving project Het project is vakoverstijgend en leerlingen werken met een complexe en complete taak: Maak het Apeldoorns Kanaal betekenisvol voor omwoners en toeristen. Bij de betekenisvolle opdracht onderzoeken leerlingen het verleden van het gebied rond het Apeldoorns Kanaal met behulp van kaarten. Zij zoeken naar een antwoord op de vraag: wat was de betekenis voor de omwonenden van het kanaal in de 19de eeuw en welke betekenis zouden ze (de leerlingen) het kanaal in de toekomst willen geven? Het onderzoek vindt plaats in de lessen, elk op het gebied van het desbetreffende vak. Per vak worden vakspecifieke doelstellingen aangegeven. Het onderzoek vindt plaats aan de hand van een deelvraag rond personages: een persoon uit de 19e eeuw en een persoon uit de huidige tijd. Inhoud Het project bestaat uit vier fases: 1. Een algehele introductie voor alle leerlingen die meedoen aan het project. 2. Een voorbereiding waarbij de leerlingen in groepen op zoek gaan naar het verleden van het gebied en het kanaal bij de vakken aardrijkskunde, geschiedenis, economie, Engels, Duits, Nederlands, tekenen, natuur & techniek. 3. Een veldonderzoek bij het kanaal waarbij het gebied wordt geanalyseerd en vastgelegd. 4. Een verwerkingsles waarbij de leerlingen waarbij de leerlingen in de huid kruipen van een achter, achter, achterkleinkind van een personage uit de periode Vanuit die rol geven zij aan het kanaal een nieuwe betekenis voor de toekomst * Voor de vakken Nederlands en Duits kan ook een lesuur ingepland worden 9
10 In de eerste les onderzoeken de leerlingen per vak in groepjes van twee leerlingen een personage uit de periode : Geschiedenis dagloner (kanaalgraver) ecologisch ingenieur Economie schipper vrachtwagenchauffeur Aardrijkskunde fabrieksdirecteur directeur Talen schipperskind toeristisch medewerker Tekenen boerenschilder webdesigner Natuur en Techniek alle bewoners langs het kanaal huidige bewoners Engels/Duits aardbeienplukster docent Biologie boer bioloog Bij ieder vak(gebied) onderzoeken de leerlingen het leven van de personages met betrekking tot het Apeldoorns Kanaal. Bij elke persoon zijn er bronnen in de vorm van (historische) kaarten en archiefmateriaal als statistieken en foto s die de leerlingen onderzoeken. Het tweede deel van de les is gekoppeld aan het vak; daar wordt het onderwerp en de persoon uitgewerkt in een opdracht die gerelateerd is aan de stof uit de methode van het vak. Bronnen De bronnen van de site - Kaartmateriaal - Historische teksten - Historische foto s - (Historisch) videomateriaal Kaarten Teksten Video Afbeeldingen Op de webstie staan de bronnen aangegeven door bovenstaand symbool. Leerlingen zijn gewend dat dit icoon direct doorklikt naar de bijbehorende bron. Op deze site wordt de leerling geprikkeld (en getraind) om zelf de desbetreffende bron uit de bronnenbank te selecteren. Het icoon is dus niet actief. Levende bronnen Bij de veldopdracht kunt u experts inschakelen die vragen van leerlingen kunnen beantwoorden bij de sluis. Ruim voor aanvang van het project kunt u contact opnemen met de volgende instellingen en personen: Waterschap Vallei en Veluwe: Coby Nagelhout, medewerker educatie Steenbokstraat 10 Apeldoorn 10
11 Postbus AC Apeldoorn Voor historische achtergrondinformatie van het Apeldoorns Kanaal en de sluis: Stichting Apeldoorns Kanaal De Heer Scholten Andere bronnen - Informatie van websites als beeldbank.cultureelerfgoed en - Inhoudelijke informatie uit de betreffende methode van het vak In de algemene introductie maken de leerlingen kennis met het kanaal met behulp van de video van In Gelderland. Daarna testen de leerlingen hun kennis over het kanaal met een quiz. Het zoeken naar het antwoord op de vraag: Wat was de betekenis voor de omwonenden van het kanaal in de 19de eeuw en welke betekenis wil de leerling het kanaal in de toekomst geven? komt iedere les terug en wordt per vak uitgediept. De werkkaarten De werkkaart gaat per vak uit van een personage uit de periode Bijvoorbeeld een dagloner bij de werkkaart Geschiedenis. De opdrachten kunnen de leerlingen maken door gebruik te maken van de bronnen. Deze bronnen zijn te vinden op Er zijn vier soorten bronnen. Deze worden aangeduid met deze symbolen: Kaarten Teksten Video Afbeeldingen De antwoorden zijn niet eenduidig: de leerlingen geven een omschrijving, een beeld, een bewering. Ze toetsen hun antwoorden aan het eind van de les. Aan het eind van de eerste les hebben de leerlingen een beeld van de betekenis van het kanaal voor de omwonenden in de 19de eeuw. Deel 2 wordt ingevuld in de derde les. De gegevens uit les 1 (digitaal onderzoek) en les 2 (veldonderzoek) worden gekoppeld aan een verwerkingsopdracht. De hoofdvraag: hoe wordt het Apeldoorns Kanaal betekenisvol voor omwoners en toeristen? wordt beantwoord door bijvoorbeeld het bouwen van een brug voor de vrachtwagenchauffeur, het natuurlijker maken van de oevers en en landerijen door de ecologisch ingenieur, wat dan weer goed is voor de toeristisch medewerker, de docent en de bioloog. Al deze personen zijn nakomelingen van de bewoners rond het kanaal in de 19e eeuw. De oplossingen, ontwerpen en verwachtingen plaatsen de leerlingen op / Bronnen / Kaarten. Zie ook bij Bronnen / Video de instructiefilm over het plaatsen van eigen informatie op de website. 11
12 Introductie project Plaats aula van de school Benodigdheden beamer en internetverbinding, potloden, pennen, bijlage 1, een quizkaart (bijlage 2), voor iedere leerling 1 Voorbereiding kopieren quizkaarten; klaarzetten en daarin bij Bronnen / Video / In Gelderland; en Kaarten / 1850 en Hybride; klaarzetten stoelen (één voor iedere leerling); docenten op strategische plekken laten zitten zodat leerlingen direct hun vragen kunnen stellen. Tijd 30 tot 45 minuten De leerlingen krijgen een algemene introductie van het project in de aula van de school. De insteek van deze algemene introductie is dat alle leerlingen: - weten waar het project over gaat; - inzicht hebben in het vakoverstijgende principe van het project; - inzicht krijgen in de werking van de site - geënthousiasmeerd raken van het project; - met elkaar aan de praat raken over het project. Onderdelen 03 min Introductie 05:25 min Video In Gelderland 15 min Quiz 05 min Uitleg project 1. Introductie 5 minuten In Gelderland De leerlingen zitten in de aula en de coördinator van het project vraagt hun aandacht voor het volgende. In de film die zij te zien krijgen spreekt wethouder Herman van der Stege van Heerde over het Apeldoorns Kanaal. Het Apeldoorns Kanaal wordt weer bevaarbaar. Willen jullie meedenken over de nieuwe invulling voor het Apeldoorns Kanaal? Hoe kunnen jullie ervoor zorgen dat het Apeldoorns kanaal weer betekenis krijgt voor dit gebied? Hoe kunnen de parels zichtbaarder worden? En, wat zijn die parels? 2. Video 5:25 minuten Stel de leerlingen een kijkvraag: wat gaat er met het Apeldoorns Kanaal gebeuren? De wethouder van Heerde en de voorzitter van het Waterschap laten het Apeldoorns Kanaal zien. Er gaat heel wat veranderen. Na de video zegt de coördinator dat de wethouder van Heerde gevraagd heeft of de leerlingen mee willen denken over de toekomst van het Apeldoorns Kanaal. Het kanaal moet niet alleen aantrekkelijk worden voor pleziervaart maar ook voor jongeren en zeker voor omwonenden. De leerlingen kunnen deze week plannen maken voor het kanaal. Daarvoor doen zij eerst een quiz. 12
13 3. Quiz 15 minuten 1850 Hybride Na de video pakken de leerlingen de quizkaart en een potlood. De docent opent klikt op Bronnen, gaat dan naar Kaarten en kiest in het linkervak voor kaart In het rechtervak kiest u voor kaart Hybride. U stelt de vragen en de leerlingen strepen het antwoord aan waarvan zij denken dat het goed is. U beweegt met de cursor in de kaarten zodat de leerlingen zien hoe het systeem werkt. 4. Uitleg project 5 minuten U vertelt de leerlingen dat zij in een aantal lessen zelf met deze kaarten gaan werken. Dat zij onderzoek doen naar het verleden van het Apeldoorns Kanaal. Waarom is dat kanaal eigenlijk gegraven? En waarom is het van belang dat dit kanaal blijft bestaan en een nieuwe functie krijgt? In deze kaarten kunnen de leerlingen straks ook beelden toevoegen. Op de vastgestelde datum gaan de leerlingen naar het kanaal toe. De leerlingen maken foto s en filmopnames, en bewerken het materiaal. Alle voorstellen die de leerlingen maken plaatsen ze op deze kaarten. Zo kan iedereen zien wat de leerlingen hebben ontworpen voor het Apeldoorns Kanaal. Jongeren geven op deze manier een nieuwe betekenis aan het kanaal. De leerlingen nemen hun quizblad mee naar de eerste les. 13
14 Vooronderzoek Plaats Benodigdheden Werken met website Werken met andere websites Voorbereiding lokaal met computers beamer en internetverbinding geschiedenis en aardrijkskunde, talen, natuur en techniek tekenen, economie quizvragen klaarleggen; op bij Bronnen / Kaarten: 1850 en Hybride openen; kopiëren werkbladen: voor iedere leerling 1 Onderdelen 10 min antwoorden quiz 05 min uitleg bronnenonderzoek en werkblad 20 min werken aan het werkblad 05 min bespreken eerste uitwerking Antwoorden quiz 10 minuten Als introductie op elke les worden de kaarten vanuit de algemene instructie klaargezet. De docent heeft de vragen van de quiz bij de hand. De antwoorden op de vragen worden door middel van de antwoordkaarten beoordeeld. Uitleg bronnenonderzoek 05 minuten Aan de hand van de werkbladen worden de bronnen door middel van het digitale schoolbord uitgelegd. Waar kun je de bronnen op de site vinden? Hoe sla je ze op? Wat kun je met de bronnen doen? Werkblad 20 minuten De leerlingen werken in tweetallen aan een computer. Ze vullen wel zelf een werkblad in. Bespreken uitwerking 05 minuten U bespreekt de uitwerking. Waar zaten er problemen? Waar kwamen de leerlingen niet uit? Wat hebben ze ontdekt over het kanaal? 14
15 Bijzonderheden per vak Lesmateriaal Op de werkopdrachtbladen is te zien wat de leerlingen gaan doen. Er zijn werkbladen voor de vakken geschiedenis, aardrijkskunde, economie, biologie, Nederlands, Engels, Duits, techniek, tekenen, natuurkunde. Deze zijn op de website onder de knop Lesmateriaal te vinden. 15
16 Veldonderzoek Bij het veldonderzoek kijken de leerlingen hoe het er met het Apeldoorns Kanaal voor staat. Zij onderzoeken door welke verandering(en) het Apeldoorns Kanaal betekenis krijgt voor de omwoners. Het veldonderzoek kent een aantal deelopdrachten die verdeeld worden over groepen. Bij elke opdrach 0t zijn docenten aanwezig die de groepjes ondersteuning bieden. Tip: Neem contact op met Waterschap Vallei en Veluwe en/of Stichting Apeldoorns Kanaal. De expert kan vragen beantwoorden over de sluis. Iedere opdracht duurt ongeveer 20 tot 30 minuten. De leerlingen worden in groepjes van drie verdeeld en zij blijven bij alle opdrachten samen. Bij een klas van 30 leerlingen zijn er steeds 9-12 leerlingen op een plek in 3 à 4 groepjes. U kunt de opdrachten samenvoegen: Plek 1 (fotogenieke plaats): Plek 2 (plaats met steiger): Plek 3 (bij sluis of brug): Beeldend/talen: foto s maken en tekenen Biologie: water en waterdiertjes onderzoek Natuurkunde/techniek: interview sluiswachter en sluishuisje tekenen Na een half uur wisselen de groepen. De hele buitenopdracht duurt dan 90 minuten. U spreekt met de andere collega s af wanneer de wissel plaatsvindt. Benodigdheden Instructiekaarten (gelamineerd): bij iedere activiteit Beeldend/talen Tekenpapier Potloden Kleurpotloden Onderleggers of ezels Fotocamera Fotocamera in de telefoon Natuurkunde/techniek Ruitjespapier Meetlint Potlood Biologie loeppotje bakje meetlint zoekkaart planten schepnet zoekkaart dieren emmer potloden touw meetlint stok of lat bakje thermometer plastic fles emmer schepnet 16
17 Verwerking Bij de verwerking van het materiaal geven de leerlingen aan waarom zij het Apeldoorns Kanaal van belang vinden. Zij doen die door in de huid te kruipen van een achter, achter, achterkleinkind van een personage uit de periode Vanuit die rol zoeken zij naar een nieuwe betekenis voor het kanaal in de toekomst. Ze hebben het Apeldoorns Kanaal onderzocht en die gegevens of bewerkte gegevens laden ze op de juiste plek in Kijk voor het uploaden van de antwoorden naar de instructievideo via Bronnen / Video / Instructievideo Kaart.cc. Kaart.cc zelf vindt u onder Bronnen / Kaarten. Wat is het belang van het Apeldoorns kanaal voor de moderne mens? Wat kunnen de leerlingen bedenken dat van waarde is van het Apeldoorns Kanaal? Hoe kunnen zij dat zichtbaar maken op de kaart? Enkele voorbeelden De achter-achter-achterkleinzoon van de kanaalgraver is nu ecologisch ingenieur. Wat is de waarde van het kanaal voor hem? De leerling kan de gegevens van de biologietest in het kanaal laten zien op de kaart. De schipper vervoerde zijn vracht over het Apeldoorns Kanaal. Zijn achter-achterachterkleinzoon is nu vrachtwagenchauffeur. Hoe zou hij gemak kunnen hebben van het Apeldoorns Kanaal? Denk aan files en ongelukken op de A Geschiedenis dagloner (kanaalgraver) ecologisch ingenieur Economie schipper vrachtwagenchauffeur Aardrijkskunde fabrieksdirecteur directeur Nederlands schipperskind toeristisch medewerker Tekenen boerenschilder webdesigner Natuur en Techniek alle bewoners langs het kanaal huidige bewoners Engels/Duits aardbeienplukster docent Biologie boer bioloog Bij de verwerkingslessen werken de groepjes in de vaklessen de verschillende onderdelen uit. Eerst zullen alle leerlingen hun materiaal moeten bewerken om het daarna te kunnen inladen in / Bronnen / Kaarten / Kaart.cc. Bij elk vak wordt er gekeken hoe het leven van de nakomeling eruit ziet. Wat voor mogelijkheden hebben de leerlingen bij het Apeldoorns Kanaal gezien en wat kan dat betekenen voor de nakomelingen? Geschiedenis dagloner (kanaalgraver) ecologisch ingenieur Hoe zal het Apeldoorns Kanaal er over 100 jaar uitzien? Wat is er dan gebeurd met het dagelijks leven van de mensen in de streek en wat heeft de ecologische ingenieur daar aan bijgedragen? Economie schipper vrachtwagenchauffeur Wat voor vervoer gaat er over het Apeldoorns Kanaal? Is dat gunstig voor de nakomeling van 17
18 de schipper? Heeft hij iets aan de veranderingen die de leerlingen bedenken? Hoe zien die vervoersmiddelen eruit? Aardrijkskunde fabrieksdirecteur directeur Wat voor industrie is er in de toekomst rond het Apeldoorns Kanaal? Is dat alleen werk in de vorm van arbeid met machines en producten of is het ook een andere vorm van industrie? En welke bestaande gebouwen worden daarvoor gebruikt? Nederlands schipperskind toeristisch medewerker Welke verhalen worden er in de toekomst over het Apeldoorns Kanaal verteld? Welke mensen komen er op het Apeldoorns Kanaal af? Alleen mensen uit de streek of ook van verder weg? Tekenen boerenschilder webdesigner Hoe wordt het Apeldoorns Kanaal gepromoot? Wat voor reclame wordt er gemaakt en hoe worden de toekomstige beelden bewerkt? Duits/Engels aardbeienplukster docent Wat willen docenten overdragen van het verleden? Wat is van belang om door te geven aan toekomstige generaties? Biologie boer bioloog Wat leeft er in en om het Apeldoorns Kanaal? Hoe kunnen die leefomstandigheden voor flora en fauna verbeterd worden? Natuurkunde/techniek Wat heeft het Apeldoorns Kanaal de mensen van 1825 gebracht? Wat brengt het kanaal de toekomstige bewoners langs het kanaal? Presentatie en eindevaluatie U kunt de verwerking ook in vakclusters laten doen: Voor de vakken techniek-economie-aardrijkskunde en natuurkunde laat u de leerlingen een brug bouwen over het Apeldoorns Kanaal. Deze brug wordt naderhand gefotografeerd en in ingevoerd op de juiste plek. Zie voor een verwerkingsopdracht de bronnen. Voor Nederlands-geschiedenis-aardrijkskunde ontwerpen de leerlingen een nieuwe wereld of leefgemeenschap om en rond het Apeldoorns kanaal. Voor Nederlands, beelden en biologie manipuleren leerlingen foto s en tekeningen en schrijven verhalen. Voor de talen maken de leerlingen een toeristische folder. De personages en voorstellen worden gepresenteerd aan de andere leerlingen van de school door middel van een presentatie van de geüploade voorstellen op / Bronnen / Kaarten. De presentaties vinden plaats op de digitale schoolborden die in iedere klas hangen. De (andere) leerlingen (uit andere jaarlagen) krijgen een evaluatieformulier waarmee zij een beoordeling geven aan de presentatie en het idee. 18
19 Bijlage 1 Introductie De quiz vanuit de docent Kijk op klik op Bronnen / Kaarten en kies 1850 aan de linkerkant en kaart Hybride (satellietkaart met plaatsnamen) aan de rechterkant Hybride Docent: Je ziet hier twee kaarten. Vraag 1 De rechterkaart is: 0 een satellietkaart 0 een hoogtekaart 0 een historische kaart Docent: Vraag 2 De linkerkaart is: 0 een satellietkaart 0 een hoogtekaart 0 een historische kaart Docent: Vraag 3 De kaarten geven hetzelfde gebied aan in dezelfde tijd. 0 ja 0 nee Docent: Vraag 4 Vergelijk de natuurgebieden op beide kaarten. Wat is waar? 0 Er is nu meer bosbouw dan in het verleden. 0 Er is nu meer heidegrond dan in het verleden. 0 Er is nu meer water dan in het verleden. Docent: Vraag 5 Wat is de meest opvallende verandering in het natuurgebied? 0 De loop van de IJssel 0 De snelweg 0 De huizenbouw Typ de plaatsnaam van de plaats van de school in. Docent: Vraag 6 Hier zie je onze woonplaats/plaats van de school. Bekijk het Apeldoorns Kanaal. Wat valt je op? 0 Het Apeldoorns kanaal is tegenwoordig veel breder dan vroeger. 0 Het Apeldoorns kanaal is tegenwoordig helemaal hetzelfde als vroeger. 0 Het Apeldoorns kanaal is uit het landschap verdwenen. Laat zien hoe je de kaart kunt verschuiven en laat de loop van het Apeldoorns Kanaal zien. 19
20 Docent: Vraag 7 Dit is het Apeldoorns Kanaal van boven naar beneden. Wat is waar? 0 Een stuk van de A50 loopt precies langs het kanaal. 0 Het kanaal mondt uit in het IJsselmeer. 0 Het kanaal loopt kaarsrecht door het landschap. Docent: Vraag 8 Waarom is het Apeldoorns Kanaal meer dan twee eeuwen geleden aangelegd, denk jij? 0 Voor de pleziervaart, want op de IJssel was het te druk. 0 Voor de waterstand, want anders liepen de uiterwaarden onder water. 0 Voor sneller vervoer van handel van boeren en fabrieken. Zoem in op een stuk van het Apeldoorns Kanaal waar bruggen en sluizen te zien zijn. Docent: Bekijk de historische kaart goed. Vraag 9 Staan de bruggen tegenwoordig nog op dezelfde plaats? 0 ja 0 nee Docent: Vraag 10 Staan de sluizen nog op dezelfde plaats? 0 ja 0 nee Zoom in op plaats. Docent: Vraag 11 Wat is nog hetzelfde als vroeger? Kruis aan wat waar is: 0 de begraafplaats 0 de plek van het station 0 de loop van het spoor 0 de watertjes 0 de oude stadswal/muur 0 de loop van de hoofdwegen door de plaats Docent: Vraag 12 0 ja 0 nee Heb je vandaag iets nieuws gezien? 20
21 Bijlage 2 Antwoordkaart leerlingenquiz Antwoord 1 0 een satellietkaart 0 een hoogtekaart 0 een historische kaart Antwoord 2 0 een satellietkaart 0 een hoogtekaart 0 een historische kaart Antwoord 3 0 ja 0 nee Antwoord 4 Wat is waar? 0 Er is nu meer bosbouw dan in het verleden. 0 Er is nu meer heidegrond dan in het verleden. 0 Er is nu meer water dan in het verleden. Antwoord 5 0 De loop van de IJssel 0 De snelweg 0 De huizenbouw Antwoord 6 0 Het Apeldoorns kanaal is tegenwoordig veel breder dan vroeger. 0 Het Apeldoorns kanaal is tegenwoordig helemaal hetzelfde als vroeger. 0 Het Apeldoorns kanaal is uit het landschap verdwenen. Antwoord 7 0 Een stuk van de A50 loopt precies langs het kanaal. 0 Het kanaal mondt uit in het IJsselmeer. 0 Het kanaal loopt kaarsrecht door het landschap. Antwoord 8 0 Voor de pleziervaart, want op de IJssel was het te druk. 0 Voor de waterstand, want anders liepen de uiterwaarden onder water. 0 Voor sneller vervoer van handel van boeren en fabrieken. Antwoord 9 0 ja 0 nee Antwoord 10 0 ja 0 nee 21
22 Antwoord 11 0 de begraafplaats 0 de plek van het station 0 de loop van het spoor 0 de watertjes 0 de oude stadswal/muur 0 de loop van de hoofdwegen door de plaats Antwoord 12 0 ja 0 nee Neem dit blad mee naar je eerste les. Daar bespreken jullie de antwoorden. 22
23 Bijlage 3 Antwoorden introductiequiz Antwoord 1 een satellietkaart 0 een hoogtekaart 0 een historische kaart Antwoord 2 0 een satellietkaart 0 een hoogtekaart 0 een historische kaart Antwoord 3 0 ja 0 nee Antwoord 4 0 Er is nu meer bosbouw dan in het verleden. 0 Er is nu meer heidegrond dan in het verleden. 0 Er is nu meer water dan in het verleden. Antwoord 5 0 De loop van de IJssel 0 De snelweg 0 De huizenbouw Antwoord 6 0 Het Apeldoorns kanaal is tegenwoordig veel breder dan vroeger. 0 Het Apeldoorns kanaal is tegenwoordig helemaal hetzelfde als vroeger. 0 Het Apeldoorns kanaal is uit het landschap verdwenen. Antwoord 7 0 Een stuk van de A50 loopt precies langs het kanaal. 0 Het kanaal mondt uit in het IJsselmeer. 0 Het kanaal loopt kaarsrecht door het landschap. Antwoord 8 0 Voor de pleziervaart, want op de IJssel was het te druk. 0 Voor de waterstand, want anders liepen de uiterwaarden onder water. 0 Voor sneller vervoer van handel van boeren en fabrieken. Antwoord 9 0 ja 0 nee Antwoord 10 0 ja 0 nee Antwoord 11 0 de begraafplaats 0 de plek van het station 0 de loop van het spoor 0 de watertjes 0 de oude stadswal/muur 0 de loop van de hoofdwegen door de plaats Antwoord 12 Eigen antwoord 23
24 24
25 Colofon Opdrachtgever: Hans Takke, Projectleider Veluwekroon, Programma Gelderse Gebiedsontwikkeling, Provincie Gelderland Projectleiding: Ben Bregman (EDU-ART) Ontwikkeling lesmateriaal Moniek Warmer Research en vormgeving lesmateriaal Elsebeth Hoeven Website ab-c media Pilotschool Christelijk College De Noordgouw, locatie Hattem Bronnen Het Apeldoorns Kanaal, Jan Vedder, ISBN: x Met dank aan Stichting Apeldoorns Kanaal Omroep Gelderland Waterschap Vallei Veluwe Pieter van Eijsden, Christelijk College De Noordgouw, locatie Hattem Stichting Berghuizer Erfgoed 25
26 26
Veldonderzoek. Deel 1. Biologisch onderzoek. Onderzoek van het water van het Apeldoorns Kanaal.
Biologisch onderzoek Deel 1 Onderzoek van het water van het Apeldoorns Kanaal. Controleer het onderzoeksmateriaal potloden touw met loodje (10 m) meetlint peilstok of lat (2 m) bakje thermometer plastic
Nadere informatieMigratie. Ik vertrek - Zij vertrokken 2 HAVO\VWO. docentenhandleiding
Migratie Ik vertrek - Zij vertrokken 2 HAVO\VWO docentenhandleiding Colofon Deze lessen zijn gemaakt in opdracht van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Realisatie: Codename Future: www.codenamefuture.nl
Nadere informatieTekst lezen en vragen stellen
1. Lees de uitleg. Tekst lezen en vragen stellen Als je een tekst leest, kunnen er allerlei vragen bij je opkomen. Bijvoorbeeld: Welke leerwegen zijn er binnen het vmbo? Waarom moet je kritisch zijn bij
Nadere informatieWhat s up Zuiderzeeland? maatschappijleer/geschiedenis praktische opdracht
What s up Zuiderzeeland? Maatschappijleer/ geschiedenis praktische opdracht, 4hv Naam: Klas: Geschiedenis Chronologie In dit onderdeel ga je zelf met je groepje op onderzoek. Je hebt geleerd dat de geschiedenis
Nadere informatiekinderrechten Aardrijkskunde kinderrechten gehoord? Met welke kinderrechten hebben zij te
Aardrijkskunde kinderrechten Omschrijving van de opdracht: Introductie Thema: Kinderrechten In dit thema staat de volgende hogere orde denkvraag centraal: Wat zijn de overeenkomsten en verschillen tussen
Nadere informatieLESPROGRAMMA LES 1. INTRODUCTIELES
LESPROGRAMMA LES 1. INTRODUCTIELES Inhoud In de introductieles gaat u met de leerlingen aan de slag met het thema duurzaam en eerlijk eten. Samen met de leerlingen bekijkt u drie filmpjes die uitleggen
Nadere informatieWhat s up Zuiderzeeland? aardrijkskunde, praktische opdracht
What s up Zuiderzeeland? Aardrijkskunde praktische opdracht praktisch onderzoek in zuiderzeeland 4 HV Naam: Klas: In dit onderdeel ga je zelf met je groepje op onderzoek. Je hebt geleerd dat Waterschap
Nadere informatieWhat s up Zuiderzeeland?
What s up Zuiderzeeland? biologie praktische opdracht, 4vmbo Naam: Klas: In dit onderdeel ga je zelf met je groepje aan de slag. Bij de theoretische opdracht heb je gekeken welke dieren er voorkomen in
Nadere informatieIntroduceren thema Broeikaseffect. Startopdracht. gekeken. http://bit.ly/1vqs19u. Thema: Broeikaseffect. laten stoppen? centraal:
Natuur & Techniek het broeikaseffect Omschrijving van de opdracht: Introductie Thema: Broeikaseffect In deze les staan de volgende hogere- orde denkvragen centraal: 1. Hoe zou je het broeikaseffect kunnen
Nadere informatieUTRECHT AAN ZEE: Hoe houd jij droge voeten? Docentenhandleiding
UTRECHT AAN ZEE: Hoe houd jij droge voeten? Docentenhandleiding DOCENTENHANDLEIDING UTRECHT AAN ZEE: HOE HOUD JIJ DROGE VOETEN? 2 April 2011 Utrecht aan Zee: hoe houd jij droge voeten? is ontwikkeld door
Nadere informatieTijdzones. geschiedenis. In dit thema verdiepen kinderen zich in een van de tijdvakken. onderstaand filmpje bekijken over het maken van een digitale
geschiedenis Tijdzones Omschrijving van de opdracht: Introductie Thema: Tijdlijn In dit thema kiezen de kinderen een tijdvak uit om zich verder in te verdiepen. Voor dit tijdvak staat de volgende hogere
Nadere informatieMigratie. Ik vertrek - Zij vertrokken VMBO 2. docentenhandleiding
Migratie Ik vertrek - Zij vertrokken VMBO 2 docentenhandleiding Colofon Deze lessen zijn gemaakt in opdracht van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Realisatie: Codename Future: www.codenamefuture.nl
Nadere informatieWhat s up Zuiderzeeland?
What s up Zuiderzeeland? biologie praktische opdracht, 2vmbo Naam: Klas: In dit onderdeel ga je zelf met je groepje aan de slag. Bij de theoretische opdracht heb je gekeken welke dieren er voorkomen in
Nadere informatieDe lamp. Copyright Vakcollege Groep B.V. 2011. Alle rechten voorbehouden.
De lamp Copyright Vakcollege Groep B.V. 2011. Alle rechten voorbehouden. De lamp Met lampen is het als met schoenen; ze zijn vanzelfsprekend en je ziet ze overal. Pas als de stroom een keer uitvalt, merk
Nadere informatieChina Pagina 1. - Wie nodig jij uit voor een Chinese maaltijd? -
China Pagina 1 Colofon Uitnodiging voor maaltijd in Chinees Les voor groep 6-8 150-180 minuten Handvaardigheid Let op! In deze les opzet werken leerlingen in tweetallen, en maken samen 1 werkstuk, maar
Nadere informatieOriëntatie: Samen Scholen Beeldende Kunsteducatie. Helma Molenaars en Grada Buren.
Oriëntatie: Het doel van deze lessenserie is: bestaande foto s zoeken met een eigen verhaal erbij. Dan gaan jullie mensen deze fotoserie voorleggen en vragen welk verhaal zij erin zien. Tot slot gaan jullie
Nadere informatieWeet jij iets van mode?
Lesbrief Koloniaal verleden Weet jij iets van mode? Context Nederland heeft, net als andere Europese landen, te maken met een koloniaal verleden. In het Rijksmuseum zijn hiervan genoeg voorbeelden te vinden.
Nadere informatieWhat s up Zuiderzeeland? maatschappijleer/geschiedenis praktische opdracht
What s up Zuiderzeeland? Maatschappijleer/ geschiedenis praktische opdracht, 2hv Naam: Klas: Geschiedenis CHRONOLOGIE In dit onderdeel ga je zelf met je groepje op onderzoek. Je hebt geleerd dat de geschiedenis
Nadere informatieBENODIGDHEDEN o Werkbladen o Antwoordkaarten o Eventueel verdiepingsopdracht
Leerkrachtinformatie Groep 6 Zeehavens in Zeeland Lesduur:90 minuten (klassikaal en in tweetallen) DOEL De leerlingen weten op een kaart van Zeeland de zeehavens te vinden en te benoemen; kunnen de werking
Nadere informatieMedia & Identiteit Lessenserie Avatar met ambities
Media & Identiteit Lessenserie Avatar met ambities Docentenhandleiding doelgroep duur 4 havo, vwo 6-7 klokuren Inleiding Een avatar durft in een virtuele wereld meer David Meanix dan de eigenaar van de
Nadere informatieLES 3 - Werkvel 2 STAPPENPLAN
- Werkvel Dit werkvel hoort bij de digitale module op www.portofrotterdam.com/havenlink. Dit icoontje betekent dat je bij dit onderdeel de module of internet nodig hebt. 1 INLEIDING In deze les ga je samen
Nadere informatieOntwerp je eigen prefabhuis
Ontwerp je eigen prefabhuis Copyright Stichting Vakcollege Groep 2015. Alle rechten voorbehouden. Inleiding Wist jij dat er in Nederland iets meer dan 7 miljoen huizen staan? Tegenwoordig worden de meeste
Nadere informatieLevel 5 OPDRACHTGEVER
Vragen over de opdracht Stel ze dan eerst aan je docent. Als hij/zij jullie Vragen over de Eureka!Day Mail deze naar: info@eurekacup.nl START OPDRACHTGEVER OPDRACHT AANPAK MEER... OPDRACHTGEVER Je loopt,
Nadere informatieMedia & Medium Lessenserie Snatch!!
Media & Medium Lessenserie Snatch!! Docentenhandleiding doelgroep duur 4/5 havo/vwo 6-8 klokuren Inleiding De nieuwe mediakunstenaar experimenteert met Obama Art montage bestaand beeld en geluid. Bestaand
Nadere informatieWhat s up Zuiderzeeland? aardrijkskunde, praktische opdracht
What s up Zuiderzeeland? Aardrijkskunde praktische opdracht praktisch onderzoek in zuiderzeeland 2&4 vmbo Naam: Klas: In dit onderdeel ga je zelf met je groepje op onderzoek. Je hebt geleerd dat Waterschap
Nadere informatieTweede wereldoorlog:
geschiedenis Tweede wereldoorlog: Auto s en wegen Omschrijving van de opdracht: Wat doe je als leerkracht? Introductie Thema: Tweede Wereldoorlog: auto s en wegen Introduceren thema Tweede Wereldoorlog:
Nadere informatieMAAK WERK VAN JOUW TALENT
MAAK WERK VAN JOUW TALENT Schatgraven heeft altijd iets spannends. Zeker als je weet dat je iets gaat vinden. Wat komt er tevoorschijn? De komende jaren ga jij schatgraven. Als het kan op onze school.
Nadere informatieHoe mijn stad werkt. projectdag 1. Wat is de bedoeling? Hoe pak je het aan?
Hoe mijn stad werkt projectdag 1 Wat is de bedoeling? Vandaag kom je te weten hoe een nieuwbouwwijk in een stad wordt opgezet en wat er allemaal komt kijken bij de voorbereiding van de bouw. Je leert welke
Nadere informatieWerkplan vakverdieping kunstvakken
Werkplan vakverdieping kunstvakken 2012-2013 algemene gegevens Naam: Klas: Nanda ten Have VR3C Gekozen vakverdieping: Beeldend onderwijs Persoonlijke leerdoel gekoppeld aan de vakcompetenties of gericht
Nadere informatieDe Dender ontspringt in... en mondt uit in de... in de stad... Deze stad dankt zijn naam hieraan.
De Dender ontspringt in... en mondt uit in de... in de stad... Deze stad dankt zijn naam hieraan. Dit werkblad en volgend werkblad worden in de klas gemaakt, voor dat ze op stap gaan en de Dender van dichtbij
Nadere informatieTakenblad Plusklas Ontdekken Periode 2 : Herfstvakantie tot kerstvakantie. Opdracht: Spoorzoekers Van wie is die vingerafdruk?
Takenblad Plusklas Ontdekken Periode 2 : Herfstvakantie tot kerstvakantie Naam : Wat is de bedoeling? Opdracht: Spoorzoekers Van wie is die vingerafdruk? Er is een misdaad gepleegd! Een dief heeft de computer
Nadere informatieTe veel, te rijk, te weinig. Waterpark Lankheet
Waterpark Lankheet Erfgoed/NME project voor groep 8 Handleiding leerkracht Opdrachtgever: Waterpark Lankheet en Commissie Culturele Vorming Haaksbergen Bronmateriaal: Waterpark Lankheet/Historische Kring
Nadere informatieWikiKids Atlas. Lerarenhandleiding Project WikiKids Atlas
WikiKids Atlas Lerarenhandleiding Project WikiKids Atlas 1. Inhoudsopgave. 1. Inhoudsopgave. p. 43 2. Inleiding. p. 44 3. Uitleg en kerndoelen WikiKids Atlas. p. 46 3.1. Inleiding. p. 46 3.2. Uitleg WikiKids.
Nadere informatieIntegratie. Wat weten we over nieuwkomers? 3 VMBO. docentenhandleiding
Integratie Wat weten we over nieuwkomers? 3 VMBO docentenhandleiding Colofon Deze lessen zijn gemaakt in opdracht van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Realisatie: Codename Future: www.codenamefuture.nl
Nadere informatiedocentenhandleiding Sprekende beelden in de klas
1 docentenhandleiding Sprekende beelden in de klas Deze digitale les is gemaakt in opdracht van het Nationaal Comité 4 en 5 mei. De les is geschikt voor de bovenbouw van havo en vwo en kan gegeven worden
Nadere informatiePresentaties: presenteer jezelf met PowerPoint
Werkblad 13C Presentaties: presenteer jezelf met PowerPoint Leerjaar 1 Presentaties maken Presentaties algemeen Stappenplan: wat gaan we deze week doen? Praten over presentaties en presenteren Een PowerPoint-presentatie
Nadere informatieFileprobleem. Leerjaar 1, schooljaar De opdrachtgever
Fileprobleem Verkeersknooppunt Verkeerscentrale Leerjaar 1, schooljaar 2017-2018 1. De opdrachtgever Dagelijks maken miljoenen reizigers gebruik van het Nederlandse wegennet. Het wordt steeds drukker en
Nadere informatieMedia & Privacy Lessenserie Gotcha!
Media & Privacy Lessenserie Gotcha! Docentenhandleiding doelgroep duur 2 vmbo, 1 havo, 1 vwo 5-6 klokuren Inleiding In een klap beroemd: dat wensen veel jongeren! Of het nu komt door geweldige prestaties
Nadere informatieTweede wereldoorlog:
geschiedenis Tweede wereldoorlog: Een bekende Omschrijving van de opdracht: Wat doe je als leerkracht? Introductie Thema: Tweede Wereldoorlog: een bekende Introduceren thema Tweede Wereldoorlog: een bekende
Nadere informatieBeroepenwerkstuk 3 MAVO
Beroepenwerkstuk 3 MAVO 2015 2016 1 INLEIDING Het beroepenwerkstuk: Een van de onderdelen van het programma beroepenoriëntatie in 3 mavo is het maken van een beroepenwerkstuk en het presenteren hiervan
Nadere informatieCriteria. Profielendag voor derdejaars
Criteria Sector vmbo basis vmbo kader / theoretisch havo / vwo mbo niveau 1-2 mbo niveau 3-4 Fase van de opleiding begin van de opleiding tijdens de opleiding einde van de opleiding Loopbaancompetentie
Nadere informatieLesbrief: Motivatieplan Thema: Mens & Dienstverlenen aan het werk
Lesbrief: Motivatieplan Thema: Mens & Dienstverlenen aan het werk Copyright Stichting Vakcollege Groep 2015. Alle rechten voorbehouden. Inleiding Dienstverlenen is niet zomaar helpen, je hebt een doel.
Nadere informatieINFORMATIE VOOR DE LEERKRACHT ERFGOED VAN DE INDUSTRIALISERING
INFORMATIE VOOR DE LEERKRACHT ERFGOED VAN DE INDUSTRIALISERING Leerlijn Erfgoed Thema Utopie Groep 7 en 8 10 oktober 2017 Cultuuronderwijs op zijn Haags Leerlijn Erfgoed Thema Utopie Groep 7 en 8 10 oktober
Nadere informatieMet welk werk kunnen kinderen uit groep 5-6 thuiskomen en hoe kunt u uw kind thuis helpen?
Met welk werk kunnen kinderen uit groep 5-6 thuiskomen en hoe kunt u uw kind thuis helpen? In groep 5-6 nemen kinderen steeds vaker werk mee naar huis. Vaak vinden kinderen het leuk om thuis aan schooldingen
Nadere informatieHet is een wonder! Onderwijsprogramma over de Heilig Bloedprocessie van Boxtel groep 5-6 en groep 7-8 primair onderwijs.
Het is een wonder! Onderwijsprogramma over de Heilig Bloedprocessie van Boxtel groep 5-6 en groep 7-8 primair onderwijs Beknopte versie 1 Inhoudsopgave Doelgroep... 2 Algemene leerdoelen...2 Opzet van
Nadere informatieIntroduceren thema Voeding en Bewegen. Wat doe je als leerkracht? Omschrijving van de opdracht: Thema: Voeding en bewegen
Natuur & Techniek Mijn lijf: Voeding en bewegen Omschrijving van de opdracht: Introductie Thema: Voeding en bewegen In dit thema staan de volgende hogere orde denkvragen centraal rondom voeding en bewegen:
Nadere informatieDoelen: - De leerlingen weten dat talent, hard werken en een goede voorbereiding belangrijk zijn als je beroemd wilt worden;
Lesbrief 1 Beroemd worden Voorbereiding Doelen: - De leerlingen weten dat talent, hard werken en een goede voorbereiding belangrijk zijn als je beroemd wilt worden; - De leerlingen kennen de verschillende
Nadere informatie1-Kennismaking met archeologie
UITLEG VOOR DE LEERKRACHT Deze opdracht is de start van de lessenserie. Met deze opdracht introduceert u bij de leerlingen het onderwerp op een leuke manier. U kunt het onderwerp op verschillende manieren
Nadere informatieHandleiding leerkrachten. Eigen strip maken. Kerndoelen: Taal en ict 1x per week 4 tot 5 weken
Handleiding leerkrachten Eigen strip maken Doelgroep: Vak: Duur: Midden/bovenbouw Taal en ict 1x per week 4 tot 5 weken Inhoud: Het project wordt uitgevoerd tijdens de taallessen die ingeroosterd zijn.
Nadere informatieIntegratie. Wat weten we over nieuwkomers? Docentenhandleiding
Integratie Wat weten we over nieuwkomers? 3 HAVO-VWO Docentenhandleiding Colofon Deze lessen zijn gemaakt in opdracht van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Realisatie: Codename Future: www.codenamefuture.nl
Nadere informatieIntroduceren thema 80 jarige oorlog. Thema: 80 jarige oorlog. centraal: 2. Maak een nieuw eigentijds volkslied.
Geschiedenis 80 jarige oorlog Omschrijving van de opdracht: Introductie Thema: 80 jarige oorlog In dit thema staan de volgende hogere orde denkvragen centraal: 1. Hoe zou Nederland eruit zien als Nederland
Nadere informatieChina. Chinees tempels. 2 lessen handvaardigheid rond Chinese tempels. Vakgebied: Beeldende Vorming. Lesduur: 60 minuten per les
China Chinees tempels 2 lessen handvaardigheid rond Chinese tempels Vakgebied: Beeldende Vorming Lesduur: 60 minuten per les China Pagina 1 Colofon Chinese tempels Les voor groep 5/6 2 x 60 minuten Tekenen
Nadere informatiea.roland holst c ollege QUEST een avontuurlijke zoektocht...
a.roland holst c ollege QUEST een avontuurlijke zoektocht... de uitdaging... Hallo, ik ben Hanna. Dit jaar ben ik begonnen aan QUEST. QUEST past prima bij mij. Dat denk ik zelf, dat denken mijn ouders
Nadere informatieIntroduceren thema Indeling planten- en dierenrijk. fauna in de wereld. Thema: Indeling planten- en dierenrijk. Dierenrijk.
Natuur & Techniek indeling planten- en dierenrijk Omschrijving van de opdracht: Wat doe je als leerkracht? Introductie Thema: Indeling planten- en dierenrijk Introduceren thema Indeling planten- en dierenrijk
Nadere informatieUser Centered Design. Personas ontwikkelen
User Centered Design Personas ontwikkelen Persona: Wat is een persona? Een model gebaseerd op realistisch gedrag, motivatie, houding, vaardigheden en behoeften Gefilterd uit het observeren van echte mensen.
Nadere informatieDOCENT. Thema: architectuur WONEN: TERUG IN DE TIJD! groep 5 en 6. Tip. Stadshagen
DOCENT In het thema architectuur gaan op onderzoek uit naar de oude huizen die vroeger in en rondom het gebied stonden dat nu is. Ze vergelijken de bouwstijl van verschillende oude huizen met hun eigen
Nadere informatieLesbrief: Beroepenmagazine Thema: Mens & Dienstverlenen aan het werk
Lesbrief: Beroepenmagazine Thema: Mens & Dienstverlenen aan het werk Copyright Stichting Vakcollege Groep 2015. Alle rechten voorbehouden. Inleiding In de lesbrieven van het thema Aan het werk hebben jullie
Nadere informatieWeek 1 twee weken voorafgaand aan het Voorleesontbijt. Bijeenkomst 1. Materiaal
Introductie Deze lesmodule is geschreven voor een project van 5 bijeenkomsten van elk 60 minuten, waarvan de laatste bijeenkomst het werkelijke Voorleesontbijt is. Het aantal, de duur en inhoud van de
Nadere informatieSectorwerkstuk 2010-2011
Sectorwerkstuk 2010-2011 Namen: ---------------------------------------------------------------------------------------- Klas: -------------------- Sector: --------------------------------------------
Nadere informatieBodyclap. Make the Music with your body
Bodyclap Make the Music with your body 1 Colofon Inhoud en samenstelling Patrick Couwenberg van 4XM www.workshopstartpagina.nl info@workshopstartpagina.nl 2 Bodyclap Inleiding In deze leuke en stoere workshop
Nadere informatieWhat s up Zuiderzeeland?
What s up Zuiderzeeland? biologie praktische opdracht, 4hv Naam: Klas: In dit onderdeel ga je zelf met je groepje aan de slag. Bij de theoretische opdracht heb je geoefend in het werken met de microscoop
Nadere informatieIk ben benieuwd naar de conclusies. CU Karin. Beste collega taaldocent,
Dag Petra, Zie hier mijn antwoorden. Ik heb ze roze gemaakt. Mijn belangrijkste antwoord is eigenlijk dat ik vind dat er in ALLE lokalen faciliteiten moeten zijn omdat docenten in andere vakken (weet ik
Nadere informatieWereldgodsdiensten. Project Levensbeschouwing 2 e klas St. Nicolaaslyceum. Naam:
Wereldgodsdiensten Project Levensbeschouwing 2 e klas St. Nicolaaslyceum Naam: Inhoudsopgave Inleiding Schema Beoordeling Deel 1 Test jezelf! Deel 2 Kies je onderwerp en aan de slag! Deel 3 Het ervaren
Nadere informatieMidweek naar een stad
Auteur Marjolein Schuiling Laatst gewijzigd 09 April 2016 Licentie CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/72001 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.
Nadere informatieStichtse Vrije School
Studiewijzer Eindwerkstuk Stichtse Vrije School Klas 11A / 11B Schooljaar 2014-2015 Algemeen Je sluit je vrijeschooltijd af door een eindwerkstuk te maken. Je bent vrij in de keuze van de vorm en inhoud
Nadere informatieBoekwerk. Voorstel voor een project omschrijving. 1.1 Doelstelling
Boekwerk Voorstel voor een project omschrijving 1.1 Doelstelling Het doel van het te ontwikkelen lespakket Boekwerk is leerlingen op een nieuwe manier bezig te laten zijn met taal, boeken en vakinhoud.
Nadere informatieAanleiding projectweken. Gewenste kaders van een projectweek. Het proces
Aanleiding projectweken In het kader van talentontwikkleing en werken met 21 eeuwse vaardigheden zijn leerkrachten zich aan het ontwikkelen en professionaliseren naar nieuwe, innovatieve vormen van onderwijs.
Nadere informatieenergie Natuur & Techniek Bespreek met de kinderen waar in huis allemaal energie voor alleen nadenken over de verschillende soorten energie, maar
Natuur & Techniek energie Omschrijving van de opdracht: Introductie Thema: Energie In dit thema staat de volgende hogere orde denkvraag centraal: Hoeveel bespaar je met een energiezuinig huis in vergelijking
Nadere informatieDocentenhandleiding PO Schoolkamp
Docentenhandleiding PO Schoolkamp Inhoudsopgave 1 Inleiding... 1 2 Wat maakt deze opdracht 21 e eeuws?... 1 2.1 Lesdoelstellingen... 2 2.2 Leerdoelen... 2 3 Opzet van de opdracht... 2 3.1 Indeling van
Nadere informatieCulturele hoofdstad van Europa
Expertisecentrum Kunsttheorie www.expertisecentrum-kunsttheorie.nl. Het initiatief Het Europese Parlement roept jaarlijks 1 of 2 Europese steden uit tot culturele hoofdstad. Het is bedoeld om zowel de
Nadere informatieFeestelijk variété, 'Het podium op'
Feestelijk variété, 'Het podium op' Leerjaar Klas 3 Omvang 6 weken tijdens de lessen Nederlands plus workshops waarvoor je moet inschrijven. Vooraf Feest kun je op allerlei manieren vieren. Vaak is het
Nadere informatieprimair onderwijs groep 4 en 8 samen Mijn verhaal van Brabant docentenhandleiding
primair onderwijs groep 4 en 8 samen Mijn verhaal van Brabant docentenhandleiding Inhoud Een doorlopende leerlijn erfgoededucatie 3 Leerdoelen 6 Voorbereiding op het museumbezoek 7 De museumles Mijn verhaal
Nadere informatieDe vragen sluiten aan bij de belevingswereld van de leerlingen en zijn onderverdeeld in de volgende vijftien categorieën:
> Categorieën De vragen sluiten aan bij de belevingswereld van de leerlingen en zijn onderverdeeld in de volgende vijftien categorieën: 1 > Poten, vleugels, vinnen 2 > Leren en werken 3 > Aarde, water,
Nadere informatieDOCENT. Thema: water DROOG NAAR DE OVERKANT. groep 3 en 4. Stadshagen
In groep 1 en 2 hebben de leerlingen ontdekt dat er veel water in is en hebben ze onderzocht welke dieren in en bij het water leven. In groep 3 en 4 verdiepen de leerlingen hun kennis over het water in
Nadere informatieNederlands in Uitvoering
Nederlands in Uitvoering Leerjaar 1 Sport & spel Een mondelinge instructie begrijpen Algemene modulegegevens Leerjaar: 1 Taaltaak: Een mondelinge instructie begrijpen Thema: Sport & spel Leerstijlvariant:
Nadere informatieChecklist Presentatie geven 2F - handleiding
Checklist Presentatie geven 2F - handleiding Inleiding De checklist Presentatie geven 2F is ontwikkeld voor leerlingen die een presentatie moeten kunnen geven op 2F. In deze handleiding wordt toegelicht
Nadere informatieProjectintroductie e. Projectintroductie les 1
Projectintroductie les 1 Projectintroductie e Doel: De leerlingen ontdekken wat zij al weten over de Schelde. Ook ontdekken ze dat er soms andere belangen liggen vanuit deze thema s Lesduur: 50 minuten
Nadere informatieWorkshop Handleiding. Verhalen schrijven. wat is jouw talent?
Workshop Handleiding Verhalen schrijven wat is jouw talent? Inhoudsopgave Hoe gebruik je deze workshop? Hoe kun je deze workshop inzetten in je klas? Les 1: Even voorstellen stelt zich kort voor en vertelt
Nadere informatieVMBO praktische leerweg VMBO theoretische leerweg HAVO VWO
Page of 7 Enquête voortgezet onderwijs Deze vragenlijst bestaat uit vijf delen, A t/m E. Er zijn in totaal 9 vragen. A. Over jezelf Dit onderdeel bestaat uit zeven vragen. Hoe oud ben je? In welke klas
Nadere informatieIk ben Alice - docenten
Doelgroep: voortgezet onderwijs, middenbouw havo en vwo Voor u ligt de lesbrief die hoort bij een bezoek aan het wetenschapsfilmfestival InScience. Tijdens het festivalbezoek gaan leerlingen de documentaire
Nadere informatieProfielen. Inhoud. 1. Het profielwerkstuk. Stappenplan, tips en ideeën Profielwerkstuk
Ben je op zoek naar een onderwerp voor je profielwerkstuk? Dan is het Woudagemaal misschien interessant voor je. Profielen Volg je het profiel Natuur & Techniek, dan zit je goed! Want in dit stappenplan
Nadere informatieTijdens dit blok richten wij ons op een van de volgende ontwerpdisciplines: Grafisch Ontwerp Product Ontwerp (ook wel Industrieel Ontwerp)
Inleiding Ontwerpen komt in veel verschillende disciplines terug; bijvoorbeeld in mode, grafisch, product en meubel. Wat ontwerpers in elk vakgebied gemeen hebben is dat zij allemaal een kritische blik
Nadere informatieLesbrief: Mediawijs Thema: Mens & Dienstverlenen in de toekomst
Lesbrief: Mediawijs Thema: Mens & Dienstverlenen in de toekomst Copyright Stichting Vakcollege Groep 2015. Alle rechten voorbehouden. Inleiding Dat mensen gebruik maken van media is niet nieuw. Er zijn
Nadere informatieTweede wereldoorlog:
geschiedenis Tweede wereldoorlog: Kleding Omschrijving van de opdracht: Wat doe je als leerkracht? Introductie Thema: Tweede Wereldoorlog - Kleding Introduceren thema Tweede Wereldoorlog - Kleding In dit
Nadere informatieIntroduceren thema Natuurgeweld. tsunami s. centraal rondom natuurgeweld: Thema: Natuurgeweld. laten ontstaan?
Aardrijkskunde Natuurgeweld Omschrijving van de opdracht: Introductie Thema: Natuurgeweld In dit thema staan de volgende hogere orde denkvragen centraal rondom natuurgeweld: 1. Wat zou er moeten gebeuren
Nadere informatieANIMATIE S MAKEN Les 1 Les 2 Les 3 Les 4
ANIMATIE S MAKEN Les 1: uitleg animatie maken, verhaal maken en storyboard Les 2: foto s maken voor de animatie Les 3: foto s aanpassen en een gif bestand maken Les 4: filmpje bewerken met MovieMaker en
Nadere informatieGymmen in de grote gymzaal
1 november 2011 Deelsessie bewegingsonderwijs voor jonge kinderen: Gymmen in de grote gymzaal Sprekers: Joost Brandt Harry van der Meer www.grotegymzaal.nl Joost Brandt en Harry van der Meer Even voorstellen
Nadere informatieSaNdWiCh RoBoT. Wat leren leerlingen van deze les?
SaNdWiCh RoBoT leer programmeren zonder een computer te gebruiken! Bij deze les speelt de leraar of gastdocent de rol van een robot. Een robot die boterhammen maakt met boter en hagelslag. De leerlingen
Nadere informatieeigen woonplaats Oorlog: geschiedenis in de geschiedenis monumenten hebben te maken met oorlogen? Welke oorlogen
geschiedenis Oorlog: geschiedenis in de eigen woonplaats Omschrijving van de opdracht: Wat doe je als leerkracht? Introductie Thema: Oorlog: geschiedenis in de eigen woonplaats Introduceren thema Oorlog:
Nadere informatieStap-voor-stap handleiding De docentenportal ZorgPad
Stap-voor-stap handleiding De docentenportal ZorgPad Deze handleiding geeft een stap voor stap uitleg over de online docentomgeving van de methode Zorgpad. U ziet de belangrijkste onderdelen en functies
Nadere informatieWerkschrift : Hoe werk ik op WikiKids?
Werkschrift : Hoe werk ik op WikiKids? WERKBOEK WIKIKIDS Welkom bij het werkboek van WikiKids. In dit werkboek staan opdrachten waarmee je stap voor stap leert werken met WikiKids. Er staan 15 opdrachten
Nadere informatieLesbrief Beestjes tekenen naar waarneming
Lesbrief Beestjes tekenen naar waarneming Doelgroep: Groep 5 t/m 8 Lesduur: ± 45 minuten Leerstofgebied: Wereldoriëntatie, Kunstzinnige oriëntatie Werkvorm: Zelfstandig Doel van de opdracht: Het kennismaken
Nadere informatiePROFIELWERKSTUKBOEKJE
PROFIELWERKSTUKBOEKJE HAVO/ATHENEUM 2012/2013 Naam: Klas: HET PROFIELWERKSTUK LEERLINGENBOEKJE HAVO4/ATHENEUM 5 2012-2013 Een van de onderdelen van het examen is het profielwerkstuk (PWS). In dit werkstuk
Nadere informatieEen webshop vullen. a. Een product aanmaken. Ga nu naar Producten en kies voor Product toevoegen om een nieuw product aan te maken.
Een webshop vullen Voor een artikel verkocht kan worden moet deze eerst in een webshop geplaatst worden. Hiervoor moeten een aantal stappen worden doorlopen. Ga naar http://webshop.geuzencollege- sw.nl
Nadere informatieMet dank aan het projectteam Nineveh van het Rijksmuseum van Oudheden
Docentenhandleiding De tentoonstelling Nineveh. Hoofdstad van een wereldrijk (20 oktober 2017 t/m 25 maart 2018) in het Rijksmuseum van Oudheden vormt de aanleiding voor dit digitale lespakket over de
Nadere informatieChina. Chinees tempels. 2 lessen tekenen van Chinese tempels. Vakgebied: Tekenen. Lesduur: 60 minuten per les
China Chinees tempels 2 lessen tekenen van Chinese tempels Vakgebied: Tekenen Lesduur: 60 minuten per les China Pagina 1 Colofon Chinese tempels Les voor groep 5/6 2 x 60 minuten Tekenen - Chinese tempels
Nadere informatieLoopbaan Oriëntatie en Begeleiding. 2 VMBO, HAVO en VWO. Mijn beroep. Dit is de werkmap van :.. Klas :..
Loopbaan Oriëntatie en Begeleiding 2 VMBO, HAVO en VWO Mijn beroep Dit is de werkmap van :.. Klas :.. osg Piter Jelles De Foorakker Sint Annaparochie, 2013 2014 Loopbaan Oriëntatie en Begeleiding 2 VMBO,
Nadere informatiechristelijke school voor mavo-havo-vwo met elkaar voor elkaar voor nu en later
christelijke school voor mavo-havo-vwo met elkaar voor elkaar voor nu en later Onderwijs met aandacht voor iedereen! Op mavo, havo of drie jaar vwo onderbouw: Engels PLUS Sport PLUS Science PLUS Business
Nadere informatienaam WERKBLAD in de buurt van de school Bekijk de buurt waar de school staat. Probeer de vragen te beantwoorden.
WERKBLAD in de buurt van de school Bekijk de buurt waar de school staat. Probeer de vragen te beantwoorden. Ga het vragen. Zoek in boeken en op internet. Schrijf de antwoorden op. Zoek er plaatjes bij.
Nadere informatieDoelgroep: groep 5 t/m 8 (vraag 9 is vooral geschikt voor groep 7/8. Groep 5/6 kan deze vraag overslaan)
UITLEG VOOR DE LEERKRACHT In deze lessenserie hebben leerlingen van alles geleerd over archeologie en het leven van vroeger. Met deze quiz kunnen ze hun kennis testen. Opmerking: De leerlingen hebben tot
Nadere informatie