Mode met een kroontje groep 6 t/m 8. Lees- en verteltekst

Transcriptie

1 Mode met een kroontje groep 6 t/m 8 Lees- en verteltekst

2 Voor de leerkracht Museumlesbeschrijving Meterslange slepen, glinsterende borduursels in goud en zilver, pastelkleurige baljaponnen met kostbaar kant uit de Belle Epoque. Kledingstukken uit de 18e tot en met 20ste eeuw geven een indruk van de hofcultuur uit vervlogen tijden. Achter elk kledingstuk gaat een verhaal schuil dat de regels van het Haagse hof blootlegt. Tussen wat hoorde en wat niet lag een scherpe scheidslijn en mode was hierin van groot belang. De hofdames droegen modieuze ontwerpen - precies de juiste - tijdens ontvangsten, diners, bals, inhuldigingen en huwelijksplechtigheden, maar ook in geval van rouw. Wat had een hofdame eigenlijk zoal te doen? Aan de hand van kledingstukken en hun verhalen komt de geschiedenis tot leven. De kinderen krijgen stalen van soorten stoffen om te voelen en om de namen te leren. Weet jij het verschil tussen fluweel, satijn en zijde? Hoe worden kant en borduursel eigenlijk gemaakt? Met zoveel pracht om je heen, krijg je vanzelf zin om te tekenen. Dat gaan we dan ook doen. Je eigen schets heb je trouwens hard nodig bij het tweede deel van de les. Dan is het tijd voor een eigen ontwerp in stof. In tweetallen ontwerpen de kinderen zelf een kostuum met een knipoog naar vroeger. Met stoffen draperen ze een gewaad op elkaar. Aan het einde van de les klinkt er walsmuziek in de erezaal van het museum. De kinderen presenteren hun creaties in theatrale vorm, als ware het de start van een bal aan het hof. Na het bekijken van de adembenemende kostuums spelen de kinderen op school het hoe hoorde het eigenlijk-spel. Wie goed heeft opgelet, weet precies hoe het vroeger zat.

3 Lesdoelen Kerndoelen Praktische tips De leerlingen bekijken 1 NEDERLANDS > Deze lees- en vertel- museum, dan kunt u de en beschrijven historische Mondeling taalonderwijs tekst is bedoeld om naar Bewaking of de Informa- kostuums en verplaatsen De leerlingen leren eigen inzicht ter voorbe- tiebalie in de hal vragen zich aan de hand van informatie te verwerven reiding van de museumles om tekenspullen. Zo kan verhalen in de geschiede- uit gesproken taal. Ze te gebruiken. De inhoud de wachttijd plezierig en nis. De leerlingen kennen leren tevens die informatie, mondeling of schrifte- ervan is een aanvulling op de inhoud van de muse- zinvol worden besteed. enkele begrippen in lijk, gestructureerd weer umles en valt hiermee relatie tot kostuums. De leerlingen kunnen te geven. 12 NEDERLANDS > bewust slechts gedeeltelijk samen. U kunt deze enkele globale verschillen Taalbeschouwing, waaron- tekst bijvoorbeeld voorle- aangeven tussen kleding der strategieën. De zen, bespreken of als in de 18de, de 19de en de leerlingen verwerven een inspiratie gebruiken voor 20ste eeuw. De leerlingen maken adequate woordenschat en strategieën voor het een andersoortige les. Voor groep 6 zult u dit een schets van een begrijpen van voor hen materiaal uiteraard op een kostuum naar beschou- onbekende woorden. andere manier kunnen wing. De kinderen ontwer- Onder woordenschat vallen ook begrippen die gebruiken dan voor groep 8. Ook treft u tot besluit pen, door met losse het leerlingen mogelijk suggesties aan voor een lappen textiel op het lijf te maken over taal te of meerdere les(sen) na draperen, een kostuum voor een bal. De kinderen dansen denken en te spreken. 54 KUNSTZINNIGE ORÏENTATIE het museumbezoek. Het is voor de kinderen fijn om bij hun naam te een vereenvoudigde wals De leerlingen leren worden aangesproken in op walsmuziek. beelden, taal, muziek, spel het museum. Een naam- en beweging te gebrui- bordje op hun kleding ken, om er gevoelens en ervaringen mee uit te werkt goed. Het is prettig als u de drukken en om er mee te kinderen alvast zou willen communiceren. 55 KUNSTZINNIGE uitleggen dat kunstvoorwerpen in een museum ORÏENTATIE niet aangeraakt mogen De leerlingen leren op eigen werk en dat van worden. Het is mogelijk dat er anderen te reflecteren. 56 KUNSTZINNIGE tijdens de les andere kostuums bekeken en ORÏENTATIE besproken worden dan De leerlingen verwerven afgebeeld staan in deze enige kennis over en krijgen waardering voor lees- en verteltekst. Mocht het voorkomen aspecten van cultureel dat u met de kinderen erfgoed. ruim voor aanvang van de museumles arriveert in het

4 Voor de leerlingen Sinds wanneer een koning? Vergis je niet. Nederland had niet altijd al een koning of een koningin. We hebben nog niet eens 200 jaar een koningshuis. Het begon in 1813 met koning Willem I. Daarvoor is ons nog een poosje een koning opgedrongen door Frankrijk, dat in die tijd ons land bezette. Dat was de broer van de Franse keizer Napoleon. En daar weer voor hebben we eeuwenlang stadhouders gehad en was Nederland een republiek. Koningin Beatrix Koningin Beatrix en Nederland nu Nederland is een democratie. Dat betekent dat het volk de macht heeft. De bevolking kiest daarom om de vier jaar 150 volksvertegenwoordigers. Dit is de Tweede kamer. Die controleert of de regering het werk goed doet. De Koningin is het hoofd van de regering van Nederland, maar ze Om aan te vullen De moeder van Koningin Beatrix is... maakt zelf geen wetten. Dat doen de De grootmoeder (oma) van Koningin Beatrix is ministers samen met... de Eerste en de De echtgenoot van Koningin Beatrix is Tweede Kamer. Je kunt een Koning of... de Koningin niet De oudste zoon van Koningin Beatrix is kiezen. In Nederland wordt hij of zij opgevolgd door het oud-... De oudste zus van Koningin Beatrix is ste kind. Als Koningin Beatrix stopt als Koningin, dan wordt haar... De oudste dochter van Prins Willem-Alexander is oudste zoon, Prins Willem- Alexander, de volgende... Koning.

5 Hofdames Hofdame van de koningin werd (en word) je niet zomaar. Het is een grote eer waar je voor gevraagd wordt. Van adel moet je sowieso zijn. Hofdames wonen in hun eigen kamers in het paleis. Zij beantwoorden brieven, helpen bij ontvangsten en gaan altijd mee met de officiële bezoeken van de koningin. Koningin Emma heeft twee hofdames gehad die tot aan haar dood trouw bij haar bleven, wel 50 jaar lang. Dat waren jonkvrouw Henriëtte van der Poll en Elise, baronnes van Ittersum. Trouwen deden zij niet. Als je dat toch wilde, kon je niet anders dan ontslag nemen. Hofdames waren er voor de koningin alleen. Den Haag - hofstad Den Haag is een bijzondere stad. Al heel lang eigenlijk. Het was altijd al de woonplaats van stadhouders, koningen en koninginnen - het Hof. Nu nog woont Koningin Beatrix in Den Haag. Haar woonpaleis heet in Huis ten Bosch; haar werkpaleis Paleis Noordeinde. Ons land wordt vanuit Den Haag bestuurd door politici. Ook wonen en werken er ambassadeurs uit bijna alle landen ter wereld. Dat zijn vertegenwoordigers op hoog niveau. Al die machtige en rijke mensen in één stad hebben altijd al visites bij elkaar afgelegd en feesten gevierd. De meest sprookjeachtige bals. Om over te filosoferen Wat vind jij bijzonder aan de stad Den Haag? En waarom? Om te bedenken Wat doet een Hofdame zoal? wel/niet eten koken voor de koningin wel/niet met de jas klaarstaan als de koningin uitgaat wel/niet voor de kinderen van de koningin zorgen wel/niet de koningin helpen met aankleden wel/niet assisteren bij hoog bezoek van de koningin wel/niet het bed van de koningin opmaken wel/niet het zilver poetsen van de koningin wel/niet meegaan met de koningin op reis wel/niet brieven beantwoorden voor de koningin Koningin Wilhelmina en haar hofdames, 1908

6 Om te herkennen Wat is het woonpaleis van Koningin Beatrix? Wat is het werkpaleis van Koningin Beatrix? Paleis Noordeinde Huis ten Bosch......

7 Om over te discussiëren De meeste mensen in onze tijd dragen confectie. Dat is kleding die in heel grote series in fabrieken worden gemaakt. Meestal staan die fabrieken in Azië of Zuid-Amerika, waar de lonen laag zijn. Is het wel eerlijk dat wij in Europa onze kleren laten maken in lage-loon-landen? Foto: Barry Hullegie Kleermakers De jurken die je op deze tentoonstelling ziet, kwamen niet uit een winkel. Ze zijn op bestelling en precies op maat gemaakt. De stoffen die ervoor werden gebruikt, waren duur. Het loon dat de naaisters en borduursters kregen juist heel laag. Als een avondjurk eenmaal een keer gedragen was, liet men die daarna soms een beetje veranderen. Dan leek het een andere jurk bij een volgend feest. Dat was goedkoper dan opnieuw stof bestellen. Baljurken s Ochtends trekken wij kleren aan om ze pas voor het slapen gaan weer uit te doen. Een enkele keer doen we s avonds andere kleren aan voor een feestje. Dat was vroeger anders, tenminste als je tot de hoogste stand behoorde. Stel je voor, als je pech had moest je je wel vijf keer verkleden. Er bestond morgenkleding, visitekleding, late middagkleding, avondkleding en kleding voor naar een bal. Je moest precies weten wat je wel en niet hoorde te dragen, want iedereen lette op elkaar. Geen wonder dat hofdame Henriëtte van der Poll in 1880 verzuchtte: k zie vreselijk op tegen dat kleden en uitgaan in Den Haag. Twee lijfjes en twee rokbanen avondjapon (toilette decolletee). Brussel? / Nederland, Ca en ca Gedragen door jkvr. Henriette van de Poll ( )

8 Een beetje bloot? Als je vroeger als dame naar een bal ging aan het Hof hoorde de halsuitsnijding van de baljurk laag te zijn. De hals was bloot, net als het decolleté (= het gebied vanaf de hals tot net boven de borsten). De dochter mocht minder van haar decolleté laten zien; de moeder juist iets meer. Dat hoorde zo bij de rijke mensen het werd sjiek gevonden. In onze tijd is het eigenlijk bijna omgekeerd. Koningin Beatrix vindt het juist helemaal niet keurig als je met een jurk met lage halsuitsnijding aan komt zetten in haar paleis. En er lopen juist veel doorsnee mensen in de zomer behoorlijk bloot bij op straat. Om over te fantaseren Met wat voor soort japon of pak zou jij naar een bal van Prins Willem-Alexander en Prinses Máxima gaan? Naar het museum Op de tentoonstelling in het Gemeentemuseum die je gaat bekijken, zie je baljaponnen, sjieke herenjassen, glinsterende borduursels en meterslange slepen. De expositie gaat over de kleren van mensen aan het Hof in de 18de tot en met de 20ste eeuw. Foto: Barry Hullegie

9 Je ziet er wat de deftigste mensen van Nederland zoal aanhadden als ze op visite of uit wandelen gingen, naar een bal in het paleis, te gast waren op een huwelijk of juist diep in de rouw. Een sprookjeswereld, maar wel één met strenge regels. Je hoorde er pas thuis als je van adel was of héél belangrijk. Maar deed je bijvoorbeeld de verkeerde kleren aan, dan liep het niet goed af. Men keek je na, fluisterde achter je rug en na een poosje hoorde je er niet meer bij. Om te weten Wat is waar? Foto: Barry Hullegie O De 18e eeuw duurt van O De 18e eeuw duurt van O De 19e eeuw duurt van O De 19de eeuw duurt van O De 20ste eeuw duurt van O De 20ste eeuw duurt van Om over te discussiëren Als je op een feestje heel ander soort kleren aantrekt dan de anderen is het logisch dat er over je geroddeld wordt.

10 Voor de leerkracht Antwoorden Om aan te vullen De moeder van Koningin Beatrix is Koningin Juliana De grootmoeder (oma) van Koningin Beatrix is koningin Wilhelmina De echtgenoot van Koningin Beatrix is Prins Claus De oudste zoon van Koningin Beatrix is Prins Willem-Alexander De oudste zus van Koningin Beatrix is Prinses Margriet De oudste dochter van Prins Willem-Alexander is Prinses Catharina-Amalia Om te bedenken Wat doet een Hofdame zoal? niet eten koken voor de koningin wel met de jas klaarstaan als de koningin uit gaat niet voor de kinderen van de koningin zorgen niet de koningin helpen met aankleden wel assisteren bij hoog bezoek van de koningin niet het bed van de koningin opmaken niet het zilver poetsen van de koningin wel meegaan met de koningin op reiswel brieven beantwoorden voor de koningin

11 Voor de leerkracht Lessuggesties voor ná de museumles Speel het hoe hoorde het eigenlijk -spel Wie tijdens de museumles goed heeft opgelet, weet precies hoe het vroeger zat. Door middel van quizvragen wordt datgene wat de kinderen geleerd hebben tijdens de museumles teruggevraagd. Het spel kan individueel of in tweetallen worden gespeeld. Wie of welk team haalt de meeste punten? Om te ontwerpen: feestkleding Met wat voor soort japon of pak zou jij naar een bal van Prins Willem-Alexander en Prinses Máxima gaan? De leerlingen maken hiervan een tekening met kleurpotlood. Als de kinderen het moeilijk vinden een figuur ten voeten uit te tekenen, laat hen dan een draadfiguur tekenen die als kapstok kan dienen. De kinderen stellen zich een lichaam voor gemaakt van ijzerdraadjes die precies door het midden van de ledematen en de romp lopen. Deze lijnen tekenen ze bij voorkeur niet pietepeuterig. Hier overheen kunnen vervolgens de kledingstukken getekend worden. De ontwerptekening kan worden aangevuld met stukjes stof - stalen - die aan de zijkant worden geplakt. Hiermee geeft een ontwerper aan in wat voor soort stoffen het ontwerp moet worden uitgevoerd. Collage: mijn stijl De kinderen knippen uit modetijdschriften de kleding die zij mooi vinden en verwerken deze tot een collage. Hierbij denken zij bewust na over compositie en kleur. Wat plak ik waar? Wat kan over elkaar heen? Wat moet groot of juist klein? Scheef of recht? Welke kleuren passen goed bij elkaar? Het moet er aantrekkelijk uitzien. Maak een waaier Laat je inspireren door de 18de eeuw. Iedere modieuze dame had er een en iedere charmante heer ga er wel eens één cadeau. Maak een ontwerp hiervoor. De kinderen tekenen een waaier (in uitgevouwen stand) op ware grootte op stevig papier. Teken eventueel een voorbeeld op het bord. De mogelijkheden zijn talloos: tekenmaterialen, collagetechniek of schildersmaterialen. Bloemmotieven, abstracte versieringen? Daarna in plooien vouwen en aan één kant de plooien samendrukken en verlijmen. Mooi afwerken als greep met bijvoorbeeld sitspapier of textiel.

12 Voor de leerkracht Kinderboeken en websites over mode/kostuumgeschiedenis, Nederlandse geschiedenis en het koninklijk huis bij het thema mode. Georgette Koning, Mode, uitg. Van Goor & zonen, 2006, ISBN Serie van uitgeverij Ars Scribendi over Mode in de 20ste eeuw, beschikbaar zijn de volgende delen: -Mode , ISBN: ( ) -Mode , ISBN: ( ) -Mode , ISBN: ( ) -Mode , ISBN: ( ) -Mode , ISBN: ( ) -Mode , ISBN: ( (met speciaal gedeelte voor kinderen) J. Blokker en B. Blokker, Het vooroudergevoel (schoolplaten van Ising), uitg. Contact, ISBN10: , ISBN13: Peter van der Vorst, Paleisgeheimen, uitg. Moon, 2007, ISBN10: ISBN13: H. Ulrich, E. van der Walle, De geschiedenis van Nederland. Wat iedereen over de vaderlandse geschiedenis moet weten, uitg. Unieboek, ISBN 10: , ISBN13: Gemeentemuseum Den Haag, afdeling Educatie tekst: Jet van Overeem vormgeving : Anne Blaak, afdeling Fotografie & Vormgeving september 2007 Deze lees- en verteltekst is ook te downloaden vanaf onze site: Ook handig in het geval u in de klas beschikt over een smartboard.