1 Algemeen pagina 1.1 Inleiding Programma scholingsdag Casuïstiek Voorbereiding 6
|
|
- Bruno Goossens
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Inhoudsopgave 1 Algemeen pagina 1.1 Inleiding Programma scholingsdag Casuïstiek Voorbereiding 6 2 Anatomie en fysiologie 2.1 Doelstellingen Het centrale zenuwstelsel De liquorcirculatie Bronnen 11 3 Diagnostiek 3.1 Doelstellingen Neurologisch onderzoek Lumbaal punctie Intracraniële drukmeting Transcraniële dopplersonografie Bronnen 13 4 Oorzaak en behandeling 4.1 Doelstellingen Oorzaken intracraniële drukverhoging Oorzaken hersenoedeem Oorzaken liquorcirculatiestoornissen Behandelingsmethoden Bronnen 16 5 Symptomen 5.1 Doelstellingen Symptomen van intracraniële druk Effecten intracraniële druk Epileptisch insult Bronnen 20 6 Verpleegkundige interventies 6.1 Doelstellingen Specifieke observaties Bronnen 23 7 Aantekeningen 24 november 2007 Scholingscommissie afdeling D3, Isala Klinieken, locatie Sophia, Zwolle 3
2 1 Algemeen 1.1 Inleiding Het onderwerp van de scholingsdag is gebaseerd op de uitslagen van de deskundigheidsanalyse gemaakt op afdeling D3 in oktober De resultaten van de vragenlijsten zijn destijds in kaart gebracht en op basis van de uitslag hebben we de scholingsbehoefte geïnventariseerd (daar waar kennistekort is). De laagste scores in combinatie met de relevantie en toepasbaarheid op de afdeling hebben de hoogste prioriteit gekregen voor scholing. Omdat de hoeveelheid aan lesstof teveel is voor 1 dag, is er voor gekozen om een selectie te maken. We hebben gekozen voor het onderwerp intracraniële druk en alles wat daarmee te maken heeft. Het thema is: Druk, druk, druk! 1.2 Programma scholingsdag Tijd Inhoud Werkvorm Hulpmiddelen (15 min) Welkom + inleiding - welkom door scholingscommissie - programma en duur van scholingsdag - keuze van de onderwerpen toelichten - doelen worden per onderwerp benoemd - gespreksleider van de ochtend introduceren - vragen / opmerkingen? Scholingscommissie D3 Aanbieden PowerPoint: - Dia met uitkomsten van deskundigheids analyse - Dia met programma van scholingsdag - Reader (105 min) Anatomie en fysiologie - doelstelling ter introductie - presentatie neurochirurg Dr. v.d. Brink (Neurochirurg) Presentatie - Dia met doelstelling - Beamer (15 min) Koffiepauze (60 min) Diagnostiek - doelstelling ter introductie - presentatie assistent neuroloog Mw. A. Weijenberg (ass. Neuroloog) Presentatie - Dia met doelstelling - Beamer (105 min) Oorzaak en behandeling - doelstelling ter introductie - presentatie neurochirurg Dr. v.d. Brink (Neurochirurg) Presentatie - Dia met doelstelling - Beamer (30 min) Lunch (60 min) (15 min) Symptomen - Doelstelling ter introductie - presentatie IC verpleegkundige Theepauze Aalt v.d. Streek (IC-verpleegkundige) Casus over SAB met bijbehorende opdracht - Dia met doelstelling (60 min) Verpleegkundige interventies - doelstelling ter introductie - presentatie IC verpleegkundige Aalt v.d. Streek (IC-verpleegkundige) Plenair casus bespreken - Dia met doelstelling (15 min) Evaluatie Scholingscommissie - Vragenlijst november 2007 Scholingscommissie afdeling D3, Isala Klinieken, locatie Sophia, Zwolle 4
3 1.3 Casuïstiek Om een idee te krijgen van het type patiënt waar we over spreken wanneer we het hebben over verhoogde intracraniële druk hebben we onderstaande casus geschreven. Uiteraard betreft het een fictieve situatie, maar de verpleegkundigen van afdeling D3 kunnen delen van het verhaal herkennen uit de praktijk. Mw. Jansen wordt met spoed op afdeling D3 opgenomen in verband met een subarachnoïdale bloeding in het cerebellum ten gevolge van een aneurysma. Ze heeft ondraaglijke hoofdpijn waardoor ze geen geluid en licht kan verdragen. Doordat mw. veel moet braken houdt ze geen eten en drinken binnen. Mw. Jansen kan goed vertellen wat er aan de hand is en beseft dat ze geluk heeft gehad. Ze heeft motorisch en cognitief geen uitval. Mede door de h hoofdpijn en de angst is mw. motorisch erg onrustig. De EMV is Dezelfde dag wordt mw. nog geopereerd. Het aneurysma wordt geclipt. De operatie verloopt ongecompliceerd. Postoperatief gaat mw. naar de IC. Mw. is gedesoriënteerd in tijd en plaats. Haar EMV is Mw. blijft erg veel hoofdpijn aangeven. In de loop van de dag wordt mw. suffer en toenemend verward. De EMV is Mw. krijgt een externe drain ingebracht waar mw. goed op reageert. De hoofdpijn neemt af. Na 4 dagen wordt besloten de externe drain dicht te zetten. Mw. blijft goed aanspreekbaar en adequaat. EMV is Nadat de drain een dag heeft dichtgezeten wordt besloten dat de drain kan worden verwijderd. Mw. heeft nog wat liquorlekkage uit de insteekopening van de drain waarvoor mw. een drukverband krijgt. Mw. geeft aan toenemende hoofdpijn te krijgen. Diezelfde dag wordt mw. Jansen overgeplaatst naar afdeling D3. Mw. krijgt nimotop en magnesiumsulfaat intraveneus. Mw. is adequaat en goed wekbaar. Ze braakt niet meer en heeft geen motorische uitval. Mw. geeft veel hoofdpijn aan. EMV is Vanwege de hoofdpijn krijgt mw. naast de paracetamol 3 x 50 mg. Tramadol. Om geeft mw. aan dat ze zich geen raad weet vanwege de hoofdpijn. Ze wordt onrustig en angstig. De familie is bezorgd. EMV blijft Om 0.30 uur ligt wordt mw. Jansen wakker van de verpleegkundigen die bij haar komen kijken. Ze geeft aan nog steeds erg veel hoofdpijn te hebben. EMV is Om 2.00 uur wordt een nieuwe spuit nimotop aangesloten. Mw. geeft aan dat ze al wel iets heeft geslapen. Om 3.00 uur treffen de verpleegkundigen mw. Jansen slapend aan. Ze zijn blij dat mw. eindelijk rust krijgt en laten haar lekker slapen. Om 5.30 uur is mw. Jansen niet aanspreekbaar. Mw. heeft een EMV van De arts wordt gebeld en mw. gaat met spoed terug naar de IC. november 2007 Scholingscommissie afdeling D3, Isala Klinieken, locatie Sophia, Zwolle 5
4 1.4 Voorbereiding In overleg met de sprekers hebben we besloten er een interactieve scholingsdag van te maken. Zo voorkomen we een dag met lange monologen van sprekers, en bovendien biedt communicatie over en weer gelegenheid om van elkaar te leren. De sprekers hebben zich voorbereid aan de hand van de doelstellingen die verderop in deze reader aan de orde komen. Van de cursisten wordt verwacht dat zij zich eveneens voorbereiden aan de hand van deze doelstellingen. In deze reader geven we aan het einde van ieder hoofdstuk je een handreiking tot het vinden van de bronnen om deze doelstellingen te behalen. De verschillende bronnen liggen in boekvorm ter inzage in de koffiekamer van D3 uitgestald op de leestafel! Vergeet ook de mogelijkheden op internet niet. Op vindt je een keur aan informatie. november 2007 Scholingscommissie afdeling D3, Isala Klinieken, locatie Sophia, Zwolle 6
5 2 Anatomie en fysiologie 2.1 Doelstellingen algemeen De verpleegkundige kan de anatomie / fysiologie beschrijven van het centrale zenuwstelsel en van de liquorcirculatie Doelstellingen specifiek De verpleegkundige: Kan de 4 onderdelen benoemen waaruit het centrale zenuwstelsel bestaat Kan globaal de functie van het ruggenmerg, de hersenstam, de grote hersenen en de kleine hersenen benoemen Kan beschrijven hoe de ventrikels gelegen zijn in de hersenen Kan beschrijven hoe liquor geproduceerd wordt en wat de functie van het liquor is Kan de 5 lagen van de schedel van buiten naar binnen noemen Kan de ligging en de specifieke functie benoemen van - de frontaalkwab - de pariëtaalkwab - de temporaalkwab - de occipitaalkwab Kan de begrippen bewustzijn en dominantie verklaren in relatie tot de fysiologie van het centrale zenuwstelsel Kan de meest relevante hersenzenuwen benoemen met hun functie in relatie tot intracraniële drukverhoging Kan de begrippen bloed-hersenbarriëre en bloed-liquorbarriëre verklaren en kent de functie van deze barrière november 2007 Scholingscommissie afdeling D3, Isala Klinieken, locatie Sophia, Zwolle 7
6 2.2 Het centrale zenuwstelsel Het zenuwstelsel wordt ingedeeld in het centrale zenuwstelsel, het perifere zenuwstelsel en het vegetatieve of onwillekeurige zenuwstelsel. Het centrale zenuwstelsel bestaat uit de hersenen in de schedel, het ruggenmerg en de wervelkolom. De hersenen zijn opgebouwd uit de grote hersenen, de hersenstam en de kleine hersenen (of cerebellum). Het ruggenmerg begint bij het foramen magnum in de schedelbasis en eindigt bij de eerste lendenwervel. Het ruggenmerg ligt in het ruggenmergskanaal en dit kanaal wordt door de wervels gevormd. Afbeelding: De hersengebieden (Basisboek Neurochirurgie; K. Go, G. Blaauw) Afbeelding: De lagen van de schedel (Basisboek Neurochirurgie; K. Go, G. Blaauw) november 2007 Scholingscommissie afdeling D3, Isala Klinieken, locatie Sophia, Zwolle 8
7 Afbeelding: De hersenzenuwen (Neurologie; A. van Rossum, J. Jansen en J. Van der Zwan) november 2007 Scholingscommissie afdeling D3, Isala Klinieken, locatie Sophia, Zwolle 9
8 2.3 De liquorcirculatie Het centrale zenuwstelsel is aan alle kanten door een circulerende vloeistof: liquor cerebro spinalis (letterlijk: vocht van hersenen en ruggenmerg). De liquor bevindt zich ook in het ventrikelsysteem; een aantal met elkaar in verbinding staande ruimten in de hersenen. De inwendige liquorruimte (ventrikelsysteem) en de uitwendige liquorruimte (subarachnoïdale ruimte) staan distaal van de kleine hersenen met elkaar in verbinding. Liquor wordt gemaakt in de plexus chorioideus en heeft in de eerste plaats een beschermende functie voor het centrale zenuwstelsel. Ten tweede voorziet liquor het omringende zenuwweefsel van zuurstof en voedingsstoffen, voornamelijk glucose. Afbeelding: De liquorruimten (Neurologie; A. van Rossum, J. Jansen en J. Van der Zwan) november 2007 Scholingscommissie afdeling D3, Isala Klinieken, locatie Sophia, Zwolle 10
9 2.4 Bronnen Neurologie; A. van Rossum, J. Jansen en J. Van der Zwan Spruyt, Van Mantgem & De Does, 6e herziene druk, Leiden, 1996 Hoofdstuk 4: De hersenen Hoofdstuk 5: Het perifere zenuwstelsel Basisboek Neurochirurgie; K. Go, G. Blaauw De Tijdstroom, eerste druk, Leusden, 2000 Hoofdstuk 2: Anatomie van het zenuwstelsel Neurologie voor verpleegkundigen; H. Gelmers Koninklijke Van Gorcum, 7 e druk, Assen, 2002 Hoofdstuk 19: De Anatomie Het klinisch zakboek Neurologische aandoeningen De Tijdstroom, Lochem, 1989 Hoofdstuk: Hersenzenuwen november 2007 Scholingscommissie afdeling D3, Isala Klinieken, locatie Sophia, Zwolle 11
10 3 Diagnostiek 3.1 Doelstellingen algemeen De verpleegkundige kan beschrijven hoe de diagnostiek plaatsvindt bij een patiënt met intracraniële drukverhoging t.g.v. hersenoedeem en hydrocefalie Doelstellingen specifiek De verpleegkundige Kan beschrijven wat een neurologisch onderzoek inhoudt Kan beschrijven wat het doel en specifieke aandachtspunten zijn bij een lumbaal punctie Kan globaal vertellen wat het doel is van intracraniële drukmeting Kan globaal vertellen welke afwijkingen met een transcraniële Dopplersonografie kunnen worden vastgesteld 3.2 Neurologisch onderzoek Het neurologisch onderzoek geeft een indruk van de verschillende functies van het zenuwstelsel. Het onderzoek betreft de corticale functies, de bewegingscoördinatie, de motoriek, de hersenzenuwen, de sensibiliteit en de reflexen. 3.3 Lumbaal punctie Een lumbaal punctie is een punctie door de huid heen, in de subarachnoïdale ruimte op lumbaal niveau, door de tussenwervelruimte L3-L4 of L4-L5. Een lumbale punctie wordt gedaan om de liquordruk te meten, om liquor af te nemen voor onderzoek en om contrastmiddelen in te spuiten voor diagnostiek. Afbeelding: Lumbaalpunctie (Neurologie; A. van Rossum, J. Jansen en J. Van der Zwan) november 2007 Scholingscommissie afdeling D3, Isala Klinieken, locatie Sophia, Zwolle 12
11 3.4 Intracraniële drukmeting De normale intracraniële druk is ongeveer 12 cm water, zoals men kan vaststellen bij een lumbale punctie bij een liggende patiënt. Als de patiënt gaat zitten ziet men de druk stijgen (hydrostatische invloeden). De normale intracraniële druk wordt eigenlijk bepaald door de vullingsgraad van de liquorruimte. Naast de methode om de druk eenmalig te meten kan men de intracraniële druk ook continu registreren met drukopnemers. Deze meting kan waardevolle informatie geven en het klinische handelen ondersteunen. Het doel van de meting is om vroegtijdig gealarmeerd te worden bij sterke intracraniële drukstijging, waardoor een verminderde cerebrale perfusiedruk en eventuele inklemming zouden kunnen ontstaan. De intracraniële druk meting geeft bovendien objectieve informatie over de doeltreffendheid van de maatregelen die genomen worden om de druk laag te houden. (bijv. toedienen van mannitol of sorbitol) Afbeelding: Ventrikeldrain 3.5 Transcraniële dopplersonografie In het algemeen is het gevolg van een intracraniële drukverhoging een daling van de cerebrale perfusiedruk: cerebrale perfusiedruk = arteriële bloeddruk - intracraniële druk Bij een transcraniële dopplersonografie wordt de bloedstroom in de grote intracraniële vaten (a. cerebri media of anterior) gemeten. 3.6 Bronnen Neurologie; A. van Rossum, J. Jansen en J. Van der Zwan Spruyt, Van Mantgem & De Does, 6e herziene druk, Leiden, 1996 Hoofdstuk 20: Neurologische onderzoeksmethoden Basisboek Neurochirurgie; K. Go, G. Blaauw De Tijdstroom, eerste druk, Leusden, 2000 Hoofdstuk 4: Speciële onderzoeksmethoden Neurologie voor verpleegkundigen; H. Gelmers Koninklijke Van Gorcum, 7 e druk, Assen, 2002 Hoofdstuk 3: Technisch-neurologisch hulponderzoek Het klinisch zakboek Neurologische aandoeningen De Tijdstroom, Lochem, 1989 Hoofdstuk: Diagnostisch onderzoek november 2007 Scholingscommissie afdeling D3, Isala Klinieken, locatie Sophia, Zwolle 13
12 4 Oorzaak en behandeling 4.1 Doelstellingen algemeen De verpleegkundige kan beschrijven wat intracraniële drukverhoging inhoudt en kan 4 algemene oorzaken benoemen van het ontstaan ervan. De verpleegkundige kan beschrijven wat oorzaken kunnen zijn van het ontstaan van hersenoedeem De verpleegkundige kan beschrijven wat oorzaken kunnen zijn van het ontstaan van hydrocefalie De verpleegkundige kan beschrijven wat passende behandelingsmethoden zijn horende bij intracraniële drukverhoging t.g.v. hersenoedeem en hydrocefalie. Doelstellingen specifiek De verpleegkundige: Kent de relatie tussen volume en druk binnen de schedel Kent de 4 algemene oorzaken van intracraniële drukverhoging - hersenoedeem - liquorcirculatiestoornissen - bloedingen - vasodilatatie Kan de oorzaken van hersenoedeem beschrijven en kan hierbij passende behandelingsmethoden noemen Kan de oorzaken van liquorcirculatiestoornissen beschrijven en kan hierbij passende behandelingsmethoden noemen 4.2 Oorzaken intracraniële drukverhoging Een toename van de intracraniële druk kent verschillende oorzaken: hersenoedeem, liquorcirculatiestoornissen, bloedingen en vasodilatatie. Hersenoedeem betekent zwelling van de hersenen door een te hoog watergehalte. Het gevaar van zwelling van de hersenen binnen de vaste schedelstructuur is dat de intracraniële druk exponentieel toeneemt. Bij verhoogde druk binnen de schedel kan soms een deel van het cerebellum naar beneden in het achterhoofdsgat geschoven worden. Hierdoor ontstaat druk op het verlengde merg waardoor de volgende symptomen ontstaan: pijnlijke stijve nek, ademhalings en circulatiestoornissen en bewustzijnsstoornissen. Dit inklemmingssyndroom is vooral door zijn ademhalingsstoornissen (ademhalingsstilstand) zeer gevaarlijk. Afbeelding: Exponentieel toenemende intracraniële druk bij een gelijkmatige toename van de herseninhoud. november 2007 Scholingscommissie afdeling D3, Isala Klinieken, locatie Sophia, Zwolle 14
13 4.3 Oorzaken hersenoedeem Hersenoedeem ontstaan door zeer uiteenlopende hersenbeschadigingen: contusie, bloeding, ontsteking, zuurstofgebrek, vergiftiging, tumor, traumata, etc. Hersenoedeem kan plaatselijk zijn maar ook een algemeen karakter hebben. Afbeelding: Hersenoedeem 4.4 Oorzaken liquorcirculatiestoornissen Als gevolg van een stoornis in de liquorcirculatie ontstaat er een hydrocefalus. De liquorproductie gaat door, maar de liquor kan het absorptieapparaat niet voldoende bereiken. Daardoor treedt er liquorstuwing op in de ventrikels. Allerlei processen kunnen een blokkade in de liquorcirculatie vormen, bijvoorbeeld: colloïdcyste in de derde ventrikel, brughoektumor, subarachnoïdale bloeding, subduraal hematoom, etc. 4.5 Behandelingsmethoden Het principe van de behandeling van oedeem is dat het volume dat beschikbaar is voor het hersenweefsel toeneemt. Dit principe kun je op twee manier nastreven: door vermindering van de hoeveelheid hersenwater (medicamenteus, middels hypothermie of door hyperventilatie) of door het vermeerderen van het beschikbare volume (chirurgische decompressie of via het afnemen van liquor) Er bestaan verschillende effectieve operaties waarmee de liquor kan worden gedraineerd. Zo mogelijk moet ook de oorzaak van de liquorcirculatiestoornis worden behandeld: een externe liquordrain, een interne ventriculo peritoneale drain, derde ventriculostomie. november 2007 Scholingscommissie afdeling D3, Isala Klinieken, locatie Sophia, Zwolle 15
14 4.6 Bronnen Basisboek Neurochirurgie; K. Go, G. Blaauw De Tijdstroom, eerste druk, Leusden, 2000 Hoofdstuk 5: Pathofysiologie van cerebrale aandoeningen Neurologie voor verpleegkundigen; H. Gelmers Koninklijke Van Gorcum, 7 e druk, Assen, 2002 Hoofdstuk 6: Neurotraumatologie Het klinisch zakboek Neurologische aandoeningen De Tijdstroom, Lochem, 1989 Hoofdstuk: Beoordeling en Hersendruk Neurobijscholing Intensive Care Isala klinieken, Zwolle, 2004 Module 2, Intracraniële druk november 2007 Scholingscommissie afdeling D3, Isala Klinieken, locatie Sophia, Zwolle 16
15 5 Symptomen 5.1 Doelstellingen algemeen De verpleegkundige kan de symptomen van intracraniële druk beschrijven (bewustzijn, motoriek, pupillen, bloeddruk, ademhaling) De verpleegkundige kan de specifieke observaties beschrijven die van belang zijn bij de verpleging van een patiënt met intracraniële drukverhoging t.g.v. hersenoedeem en hydrocefalie. Doelstellingen specifiek De verpleegkundige Kan de symptomen van een verhoogde intracraniële druk als gevolg van hersenoedeem en/of liquorcirculatiestoornissen beschrijven - bewustzijn - motoriek - pupillen - ademhaling - bloeddruk Kan de effecten van een verhoogde intracraniële druk benoemen Kan een epileptische aanval herkennen en kan specifieke medische en verpleegkundige aspecten benoemen Kan de specifieke observatie en behandeling bij een epileptisch insult benoemen 5.2 Symptomen van intracraniële druk Algemene symptomen die passen bij een verhoogde intracraniële druk kunnen zijn verschijnselen als hoofdpijn, trage gedachtegang, sufheid, stuwingpapillen met slecht zien, neurologische uitvalsverschijnselen door stoornissen in de functie van een bepaald hersengebied, misselijkheid en braken, nekstijfheid, verwardheid, afasie, epilepsie, etc. Afbeelding: Stuwingspapil (Basisboek Neurochirurgie; K. Go, G. Blaauw) november 2007 Scholingscommissie afdeling D3, Isala Klinieken, locatie Sophia, Zwolle 17
16 5.3 Effecten intracraniële druk Er kan een tentoriële inklemming ontstaan of een tonsillaire inklemming afhankelijk van de plaats van het ruimte-innemend proces. Bij een tentoriële inklemming is er een ruimte-innemend proces in één van de hersenhelften van de grote hersenen aanwezig. Het ruimte-innemend proces duwt het hersenweefsel in de incisura tentorii, waardoor het mesencefalon beknelt raakt. In het mesencefalon bevinden zich centra voor het bewustzijn, de ademhaling en de pupilreactie. De patiënt wordt toenemend suf en tenslotte diep bewusteloos. Aan de kant van het ruimteinnemend proces wordt de pupil wijder en ten slotte lichtstijf. De andere pupil blijft eerst normaal. Tenslotte worden beide pupillen wijd en lichtstijf. Bij een tonsillaire inklemming duwt een ruimte-innemend proces in het cerebellum het onderste gedeelte van het cerebellum voor zich uit het achterhoofdsgat in. Dit veroorzaakt een beknelling van het verlengde merg. De ademhaling van de patiënt verandert tot er tenslotte een ademstilstand optreedt. De patiënt kan een normaal bewustzijn vertonen, pas door het stoppen van de ademhaling kan hij comateus worden door verstikking. Soms krijgt de patiënt heftige hoofdpijnaanvallen en nekstijfheid als vroege symptomen van de inklemming. november 2007 Scholingscommissie afdeling D3, Isala Klinieken, locatie Sophia, Zwolle 18
17 5.4 Epileptisch insult Een epileptische aanval kan als symptoom optreden bij een verhoogde intracraniële druk. Epilepsie is het geheel van ziektebeelden waarbij aanvalsgewijs pathologische impulsen in de hersenen ontstaan, zich uitend in verschillende cerebrale prikkelingssymptomen. Deze treden in aanvallen op. De frequentie van de aanvallen kan zeer verschillend zijn. Afbeelding: EEG bij een gezond iemand en bij iemand met epilepsie (Neurologie; A. van Rossum, e.a.) november 2007 Scholingscommissie afdeling D3, Isala Klinieken, locatie Sophia, Zwolle 19
18 5.5 Bronnen Basisboek Neurochirurgie; K. Go, G. Blaauw De Tijdstroom, eerste druk, Leusden, 2000 Hoofdstuk 5: Pathofysiologie van cerebrale aandoeningen Reader bij het symposium: het klinisch pad van de neuro-oncologische patiënt Isala klinieken, Zwolle, 2001 Neurologie; A. van Rossum, J. Jansen en J. Van der Zwan Spruyt, Van Mantgem & De Does, 6e herziene druk, Leiden, 1996 Hoofdstuk 18: De functiestoornissen Het klinisch zakboek Neurologische aandoeningen De Tijdstroom, Lochem, 1989 Hoofdstuk: Hoofdletsels november 2007 Scholingscommissie afdeling D3, Isala Klinieken, locatie Sophia, Zwolle 20
19 6 Verpleegkundige interventies 6.1 Doelstellingen algemeen De verpleegkundige kan de specifieke verpleegkundige interventies beschrijven bij een patiënt met intracraniële drukverhoging t.g.v. hersenoedeem en hydrocefalie. Doelstellingen specifiek De verpleegkundige Kan de specifieke observaties t.a.v. het bewustzijn benoemen (bewustzijnsniveau en Glascow Coma Scale) Kan de specifieke observaties t.a.v. de motoriek van de afzonderlijke extremiteiten benoemen Kan de specifieke observaties t.a.v. de ogen benoemen (oogbewegingen, pupilreactie, visusklachten) Kan de specifieke observaties t.a.v. de respiratie benoemen Kan de specifieke observaties t.a.v. de bloeddruk en pols benoemen Kan de specifieke observaties t.a.v. de temperatuur benoemen (hyperthermie, centrale hyperthermie, hypothermie) Kan de specifieke observaties t.a.v. hoofdpijn, misselijkheid en braken benoemen Kan de specifieke observaties t.a.v. stress, onrust, opwinding en lethargie benoemen Kan de specifieke observaties t.a.v. de mineralenbalansstoornissen bij patiënt met hersenoedeem en/of liquorcirculatiestoornissen benoemen 6.2 Specifieke observaties Voor de verpleegkundige is het van belang dat hij/zij de vitale functies observeert: bewustzijn, pupilreflex, bloeddruk, hartfrequentie, ademhaling, nierfunctie. Het bewustzijn wordt geregistreerd met behulp van de Glasgow Coma Schaal. Deze coma schaal is een internationaal aanvaarde graadmeter van de diepte van de bewustzijnsstoornis. Het beschrijft het bewustzijnsniveau, het is een objectieve waardering, er wordt gescoord middels cijfers. De schaal bestaat uit 3 componenten: E-score geeft het actief openen van de ogen weer, M-score geeft de best motorische reactie weer van één arm, V-score de verbale reactie. Om verschillen in de motoriek van de verschillende ledematen en/of lokale uitvalsverschillen (links en rechts verschil) waar te kunnen nemen, is het noodzakelijk de ledematen afzonderlijk op hun beste motore reactie en op hun kracht te observeren. Afbeelding: Motore reacties bij EMV score (Het klinisch zakboek Neurologische aandoeningen) november 2007 Scholingscommissie afdeling D3, Isala Klinieken, locatie Sophia, Zwolle 21
20 Met de observatie van de pupillen is het mogelijk afwijkingen in het brein op te sporen. Druk op de oogzenuw wordt gesignaleerd. Ook het bestaan van eventuele metabole stoornissen zijn te ontdekken. Bij uitval van de 3e, de 4e en de 6e hersenzenuw ontstaan scheelzien en pupilafwijkingen (abnormale wijde of nauwe pupillen, lichtstijfheid) en/of een hangend bovenooglid. Bij een ruimte-innemend proces wordt de pupil aan de kant van het ruimteinnemend proces wijder en tenslotte lichtstijf. november 2007 Scholingscommissie afdeling D3, Isala Klinieken, locatie Sophia, Zwolle 22
21 De volgende afbeelding toont de veranderingen in bewustzijn, pupildiameter en vitale functies die optreden bij een fatale toename van de hersendruk. Afbeelding: Veranderingen bij toename hersendruk (Het klinisch zakboek Neurologische aandoeningen) Behalve de vitale functies is het van belang het volgende te observeren: hoofdpijn, misselijkheid en braken, stress, onrust, opwinding en lethargie en mineralenbalansstoornissen. 6.3 Bronnen Neurobijscholing Intensive Care Isala klinieken, Zwolle, 2004 Module 1, Observatie van de klinische neurologie Het klinisch zakboek Neurologische aandoeningen De Tijdstroom, Lochem, 1989 Hoofdstuk: Beoordeling november 2007 Scholingscommissie afdeling D3, Isala Klinieken, locatie Sophia, Zwolle 23
22 7 Aantekeningen november 2007 Scholingscommissie afdeling D3, Isala Klinieken, locatie Sophia, Zwolle 24
23 november 2007 Scholingscommissie afdeling D3, Isala Klinieken, locatie Sophia, Zwolle 25
24 november 2007 Scholingscommissie afdeling D3, Isala Klinieken, locatie Sophia, Zwolle 26
Neurologie. Hersenvliezen. Beschermende structuren. Functies: 1. de schedel, hersenvliezen. 2. de bloed-hersen barrière. 3. autoregulatie. Nadelen?
Neurologie Hoeveel hersencellen heeft een mens? Hoeveel raak je er per dag kwijt? Wat is het gewicht van onze hersenen? Hoeveel % van de totale energie verbruiken onze hersenen? Hoeveel liter bloed per
Nadere informatieAcute neurologische problemen
Acute neurologische problemen Nascholing neuro-oncologie Judith de Bont Kinderneuroloog Acute neurologische problemen Neuro-oncologie Verhoogde intracraniële druk/inklemming Hydrocefalus Epilepsie Neurologische
Nadere informatieExterne liquordrainage Informatie voor volwassenen
Uw behandelend arts heeft u verteld dat u een externe liquordrain krijgt of u heeft deze inmiddels gekregen. In deze folder leest u wanneer en waarom er voor een externe liquordrainage wordt gekozen en
Nadere informatieKlinisch redeneren D. Michel van Megen
Klinisch redeneren D Michel van Megen SEH/IC vpk CWZ Begrippen: Intracraniële infecties» meningitis» encefalitis Ruimte innemende processen» hersenabces» hersentumoren brughoektumor astrocytomen hypofysetumor
Nadere informatieExterne liquordrainage Informatie voor kinderen
U heeft van de behandelend arts te horen gekregen dat uw kind een externe liquordrain gaat krijgen, of uw kind heeft deze inmiddels gekregen. In deze folder leest u wanneer en waarom er voor een externe
Nadere informatieExterne liquordrainage
Externe liquordrainage Door een complicatie bij uw neurochirurgische behandeling of aandoening is er, in overleg met uw behandelend arts, gekozen voor externe liquordrainage. In deze folder leest u wanneer
Nadere informatieQuizzen met de Comascore Amsterdam Symposium 28/1 en 2/2 Margreet van der Pol
Quizzen met de Comascore Amsterdam Symposium 28/1 en 2/2 Margreet van der Pol Doelen Na de les: kunt u het doel en de functie van de GCS formuleren; kunt u uiteenzetten hoe de GCS uitgevoerd moet worden;
Nadere informatieHERSENSCHUDDING BIJ EEN KIND FRANCISCUS VLIETLAND
HERSENSCHUDDING BIJ EEN KIND FRANCISCUS VLIETLAND Inleiding Uw kind heeft een licht letsel aan de schedel of de hersenen opgelopen, bijvoorbeeld als gevolg van een ongeval. Deze folder geeft u meer informatie
Nadere informatie(potentiële) belangenverstrengeling
(potentiële) belangenverstrengeling Geen Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële) vergoeding Aandeelhouder Andere relatie
Nadere informatieEen beroerte, wat nu?
Een beroerte, wat nu? U bent opgenomen in het VUmc op de zorgeenheid neurologie, omdat u een beroerte heeft gehad. Wat is een beroerte? Een beroerte wordt in vaktaal een CVA genoemd: een Cerebro Vasculair
Nadere informatieAnatomie. Anatomie. Bloedtoevoer. Cerebrum Cerebellum Hersenstam. Schedel Hersenvliezen. Liquor cerebrospinalis Bloedvoorziening
Anatomie Anatomie Cerebrum Cerebellum Hersenstam Schedel Hersenvliezen Liquor cerebrospinalis Bloedvoorziening Bloedtoevoer 1 Bewustzijnsdaling Verandering van: Bewust waarnemen van de omgeving Reactie
Nadere informatieAls het mis gaat. Stoornissen bewustzijn. Frans Rutten Anesthesioloog/spoedarts
Als het mis gaat. Stoornissen bewustzijn Frans Rutten Anesthesioloog/spoedarts Casus 1 Vrouw, 74 jaar diep bewusteloos gevonden in de tuin Bekend met diabetes type II Langzame snurkende ademhaling Langzame
Nadere informatiebewustzijn Bijscholing over coma en EMV-score, door dr. Van den Brink, Inge M. en Henriëtte I. 19 oktober 2000
bewustzijn Bijscholing over coma en EMV-score, door dr. Van den Brink, Inge M. en Henriëtte I. 19 oktober 2000 1.0 inleiding Ter inleiding de Hippocratische geschriften: Men zou moeten weten dat alleen
Nadere informatieHersenoperatie. Informatie voor patiënten. Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl
Hersenoperatie Informatie voor patiënten F0647-3415 december 2011 Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl MCH Antoniushove, Burgemeester Banninglaan 1 Postbus 411, 2260 AK Leidschendam 070 357 44
Nadere informatieTraumatisch hersenletsel. 17 mei 2016 Ella Fonteyn
Traumatisch hersenletsel 17 mei 2016 Ella Fonteyn Inhoud Definities traumatisch hersenletsel Protocol SEH Gevolgen en behandeling Niet in deze presentatie: letsel wervelkolom, myelum of zenuwen Definities
Nadere informatieOperatie van een aneurysma in de hersenen
Operatie van een aneurysma in de hersenen Clipping Informatie voor patiënten F1047-3110 maart 2013 Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl MCH Antoniushove, Burgemeester Banninglaan 1 Postbus 411,
Nadere informatieHersenbloeding vanuit aneurysma
Hersenbloeding vanuit aneurysma Informatie voor patiënten F1048-3110 maart 2013 Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl MCH Antoniushove, Burgemeester Banninglaan 1 Postbus 411, 2260 AK Leidschendam
Nadere informatieEen hersentumor. En nu?
Een hersentumor. En nu? Inhoudsopgave 1 Inleiding... 1 2 Aanvullend onderzoek en waarschijnlijke diagnose... 2 3 Wachttijd tot opname UMCG... 3 4 Klachten, die meteen behandeld (moeten) worden... 3 5 Tot
Nadere informatieEen hersentumor Symptomen Doel van de operatie
Hersenoperatie Uw neuroloog heeft een tumor in uw hersenen geconstateerd. Hiervoor moet u binnenkort een operatie ondergaan (craniotomie genoemd). De ingreep wordt uitgevoerd door de neurochirurg. In deze
Nadere informatieHet meten van de hersendruk. Informatie voor familie en bezoekers van het Intensive Care Centrum UMC Utrecht. Afdeling Intensive Care, locatie AZU
Het meten van de hersendruk Informatie voor familie en bezoekers van het Intensive Care Centrum UMC Utrecht Afdeling Intensive Care, locatie AZU Het meten van de hersendruk Inleiding Uw familielid of naaste
Nadere informatieInleiding. Wat is Normale Druk Hydrocefalie?
"Normale Druk" Hydrocefalie Inleiding Hydrocefalie, de vorming van een "waterhoofd", berust op een gestoorde omloop van het hersen- en ruggenmergsvocht (liquor). Om dit te begrijpen, is enige kennis hebben
Nadere informatieExterne lumbale drain Het inbrengen van een drain in het onderste gedeelte van de rug
Externe lumbale drain Het inbrengen van een drain in het onderste gedeelte van de rug Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Wat is een externe lumbale drain? 1 Waarom krijgt u een externe
Nadere informatieCasusbespreking Sinustrombose of Trombosehoofd
Casusbespreking Sinustrombose of Trombosehoofd Lotte Sondag, AIOIS neurologie Ewoud van Dijk, neuroloog Inhoud Casusbeschrijving Cerebraal veneuze sinustrombose Anatomie Pathofysiologie Epidemiologie en
Nadere informatieOperatie van een aneurysma in de hersenen Clipping
Operatie van een aneurysma in de hersenen Clipping Verhinderd Bent u op het afgesproken tijdstip verhinderd, bel dan zo snel mogelijk (uiterlijk 24 uur voor de afspraak) de polikliniek Neurochirurgie om
Nadere informatieperinatologie Perinatologie is de derde lijns zorg rondom zwangerschap en bevalling naast de neonatale zorg voor de pasgeborene
OHC+ Waarom OHC en OHC+ Uit onderzoek van de gezondheidraad is gebleken dat de zorg aangepast moest worden op de toegenomen complexe zorg Ieder perinatologisch centrum dient een OHC en OHC+ unit te hebben.
Nadere informatieSubduraal hematoom. Bloeduitstorting tussen de hersenvliezen.
Subduraal hematoom Bloeduitstorting tussen de hersenvliezen www.nwz.nl Inhoud Wat is een subduraal hematoom? 3 Welke onderzoeken krijgt u? 6 Behandeling 7 Mogelijke complicaties na een operatie 9 Naar
Nadere informatieOpvang van patienten met licht traumatisch hoofd hersenletsel. Korné Jellema,neuroloog 8 februari 2016 Stichting MCHaaglanden en Bronvov Nebo
Opvang van patienten met licht traumatisch hoofd hersenletsel Korné Jellema,neuroloog 8 februari 2016 Stichting MCHaaglanden en Bronvov Nebo Opdracht aan uw presentator Vertel iets over de acute opvang
Nadere informatieIs er nog ruimte voor de EMV op de IC? Peter Muller Neural Practitioner Topics in Intensive Care 8 december 2016
Is er nog ruimte voor de EMV op de IC? Peter Muller Neural Practitioner Topics in Intensive Care 8 december 2016 Inhoud van de presentatie: - test - inleiding - strekken en buigen - voldoet de EMV/GCS
Nadere informatieAls een donderslag bij heldere hemel
Als een donderslag bij heldere hemel Ruud van der Kruijk, neuroloog Slingeland Ziekenhuis Doetinchem Mede namens Sarah Vermeer, neuroloog Rijnstate, Peter Coppens huisarts te Ulft en Rik van Dijk huisarts
Nadere informatiePatiënteninformatie. Ventriculostomie
Patiënteninformatie Ventriculostomie 2 Inhoud Praktische informatie... 4 Inleiding... 5 Informatie over het ziektebeeld... 5 Definitie en normale situatie... 5 Wat kan er verkeerd gaan?... 6 Klachten en
Nadere informatieVoorbereiding op de operatie
Hersenbiopsie U ondergaat binnenkort een biopsie. De ingreep wordt uitgevoerd door de neurochirurg. In deze folder leest u wat de ingreep inhoudt. U wordt voor deze ingreep ongeveer drie dagen opgenomen
Nadere informatieSophia Kinderziekenhuis. Waterhoofd (Hydrocephalus)
Sophia Kinderziekenhuis Waterhoofd (Hydrocephalus) Bij uw kind is de diagnose 'waterhoofd' gesteld. De neurochirurg heeft mogelijk al een afspraak met u gemaakt voor behandeling. In deze folder kunt u
Nadere informatieXTC. Speed. Cocaïne. Smartshopproducten. Cannabis. Alcohol GHB
1 XTC Speed Cocaïne Smartshopproducten Cannabis Alcohol GHB 2 Verhoogde hartfrequentie Versnelde ademhaling Verhoogde bloeddruk Verhoogde lichaamstemperatuur Vergrote pupillen Verhoogde reflexen Verwardheid
Nadere informatieRuggenprik. Lumbaalpunctie
Ruggenprik Lumbaalpunctie 2 Uw arts heeft u geadviseerd om een lumbaalpunctie te doen om meer duidelijkheid te krijgen over uw klachten. Deze folder geeft u informatie over hetgeen de neuroloog in CWZ
Nadere informatieHersenbiopsie. Informatie voor patiënten. Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl
Hersenbiopsie Informatie voor patiënten F0979-3415 december 2011 Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl MCH Antoniushove, Burgemeester Banninglaan 1 Postbus 411, 2260 AK Leidschendam 070 357 44
Nadere informatieHersenbloeding vanuit aneurysma
Hersenbloeding vanuit aneurysma Verhinderd Bent u op het afgesproken tijdstip verhinderd, bel dan zo snel mogelijk (uiterlijk 24 uur voor de afspraak) de polikliniek Neurochirurgie om u af te melden. Dit
Nadere informatieSubarachnoïdale bloeding (SAB) op de Intensive Care
Subarachnoïdale bloeding (SAB) op de Intensive Care Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Wat is een subarachnoïdale bloeding 1 Oorzaken 2 Verschijnselen 3 Diagnose 3 Behandeling 3 Endovasculaire
Nadere informatieVP-drain. (Ventriculo Peritoneale drain) bij kinderen
VP-drain (Ventriculo Peritoneale drain) bij kinderen In overleg met uw behandelend arts is besloten om bij uw kind een Ventriculo Peritoneale drain, kortweg een VP-drain genoemd, te plaatsen. Gedurende
Nadere informatieHersentumoren en rijbewijs. Naam: prof. dr. Jan J.Heimans Functie: Neuroloog VU medisch centrum
Hersentumoren en rijbewijs Naam: prof. dr. Jan J.Heimans Functie: Neuroloog VU medisch centrum Gezondheidsproblemen kunnen de rijvaardigheid beïnvloeden. Hiervoor zijn twee redenen: 1. Het vermogen om
Nadere informatieVan Intensive Care/ Medium Care naar verpleegafdeling
Intensive Care Van Intensive Care/ Medium Care naar verpleegafdeling www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl ICA005 / Van Intensive Care/Medium Care
Nadere informatieChronisch Hartfalen. Wat is chronisch hartfalen?
Chronisch Hartfalen Wat is chronisch hartfalen? Omschrijving Hartfalen Hartfalen is een aandoening van het hart waarbij het hart niet meer in staat is om voldoende bloed uit te pompen en rond te pompen.
Nadere informatieNeurotraumatologie. Prof. Dr. J.G. van der Hoeven UMC ST Radboud Nijmegen 12.05-12.50
Neurotraumatologie Prof. Dr. J.G. van der Hoeven UMC ST Radboud Nijmegen 12.05-12.50 1 Primair letsel A-B-C-D-E Uitsluiten chirurgisch letsel Voorkomen secundaire schade Beperken O2 verbruik hersenen Normo-/hypothermie
Nadere informatieCasus 5. Kavita Ramdien, Rob Vermond, Jurre Stens
Casus 5 Kavita Ramdien, Rob Vermond, Jurre Stens Inleiding casus 5 U gaat als co-assistent mee met de ambulance die gewaarschuwd is door de buren (die een sleutel hebben) van een 70-jarige man, die zij
Nadere informatieNiet Aangeboren Hersenletsel (NAH) op de Intensive Care
Niet Aangeboren Hersenletsel (NAH) op de Intensive Care Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Niet Aangeboren Hersenletsel 1 Werking van de hersenen 2 Fases op de Intensive Care 4 Coördinatie
Nadere informatieLeefregels na opname kind met licht traumatisch hoofd-/hersenletsel
Leefregels na opname kind met licht traumatisch hoofd-/hersenletsel Uw kind is in het ziekenhuis opgenomen geweest met een licht traumatisch hoofd- of hersenletsel en mag weer naar huis. In deze folder
Nadere informatiePijnbehandeling bij een blokkade van een zenuw in de bovenbuik. (Celiacus blokkade)
Pijnbehandeling bij een blokkade van een zenuw in de bovenbuik (Celiacus blokkade) 2 Er is met u gesproken over een blokkade (plaatselijke verdoving of uitschakeling) van een zenuw in de bovenbuik, omdat
Nadere informatieRuggenprik. Lumbaalpunctie
Ruggenprik Lumbaalpunctie Uw arts heeft u geadviseerd om een lumbaalpunctie te doen om meer duidelijkheid te krijgen over uw klachten. Deze folder geeft u informatie over hetgeen de neuroloog in CWZ met
Nadere informatiePatiënt met SAB op de IC
Patiënt met SAB op de IC AZO-scholingsavond acute neurologie November 2018 Jan Pouwels IC verpleegkundige Neural Practitioner Disclosure belangenverstrengeling voor de sprekers van de AZO scholingsavond
Nadere informatieLichamelijk onderzoek: Algemeen: ziek ogend, EMV, tekenen van een battle sign of brilhematoom
Brief
Nadere informatieTrombolyse. Acute behandeling van een herseninfarct
Trombolyse Acute behandeling van een herseninfarct In deze folder vindt u informatie over de behandeling van een herseninfarct met een stolseloplossend medicijn (Alteplase). Deze behandeling wordt trombolyse
Nadere informatieExterne lumbale drain
Externe lumbale drain Het inbrengen van een drain in het onderste gedeelte van de rug Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Wat is een externe lumbale drain? 1 Waarom krijgt u een externe
Nadere informatieRuggenprik of lumbaalpunctie
Ruggenprik of lumbaalpunctie Neurologie alle aandacht Ruggenprik of lumbaalpunctie Een lumbaalpunctie is een onderzoek waarbij wat hersenvocht (liquor) uit het lichaam gehaald wordt. Liquor is het vocht
Nadere informatieKoortsstuipen. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee!
Koortsstuipen Jonge kinderen zijn bij koorts gevoelig voor stuipen. Ongeveer 5 procent van de kinderen tussen de drie maanden en zes jaar heeft weleens een koortsstuip. In deze folder leest u over de achtergrond
Nadere informatieHydrocefalus bij volwassenen
Hydrocefalus bij volwassenen Samen met uw behandelend arts heeft u besloten tot opname op de afdeling Neurochirurgie van het UMC St Radboud voor de behandeling van een hydrocefalus (waterhoofd). Om u
Nadere informatie7 Epilepsie. 1 Inleiding. In dit thema komen aan de orde: 2 Wat is epilepsie? 3 Leven met epilepsie. 4 Epilepsie-aanvallen. SAW DC 7 Epilepsie
DC 7 Epilepsie 1 Inleiding In dit thema komen aan de orde: 2 Wat is epilepsie? 3 Leven met epilepsie 4 Epilepsie-aanvallen 1 1 2 Wat is epilepsie? Een epileptische aanval is een plotselinge kortsluiting
Nadere informatieWilhelmina Ziekenhuis Assen. Vertrouwd en dichtbij. Informatie voor patiënten. Duizeligheid
Wilhelmina Ziekenhuis Assen Vertrouwd en dichtbij Informatie voor patiënten Duizeligheid z Deze brochure geeft u informatie over duizeligheid en de daarbij behorende klachten. 1 Wat is duizeligheid? Iedereen
Nadere informatieBiopsie bij een ruimte-innemend proces in de hersenen
Biopsie bij een ruimte-innemend proces in de hersenen In overleg met uw behandelend arts heeft u besloten tot een biopsie of punctie van een ruimte-innemend proces in de hersenen. Deze operatie vindt
Nadere informatieRuggenprik of lumbaalpunctie
Ruggenprik of lumbaalpunctie Neurologie Locatie Hoorn/Enkhuizen Ruggenprik of lumbaalpunctie Een lumbaalpunctie is een onderzoek waarbij wat hersenvocht (liquor) uit het lichaam gehaald wordt. Liquor is
Nadere informatieCasuïstiek voor doktersassistenten Ik heb barstende hoofdpijn ISBN 978 90 313 7884 5. Hoofdstuk 1: Medische achtergrondkennis
Antwoorden ISBN 978 90 313 7884 5 Hoofdstuk 1: Medische achtergrondkennis 1.1 Centrale zenuwstelsel Onderdelen hersenen 1. voorhoofdskwab 2. sensorische schors 3. achterhoofdskwab 4. slaapkwab 5. verlengde
Nadere informatieadviezen hernia-operatie ZorgSaam
adviezen lumbaalpunctie na een hernia-operatie ZorgSaam 1 2 Lumbaalpunctie Korte beschrijving Een lumbaalpunctie (ruggenprik) is een onderzoek waarbij wat liquor uit het lichaam gehaald wordt. Liquor is
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
Samenvatting 175 Grote infarcten in het stroomgebied van de arteria cerebri media (ACM) kunnen gepaard gaan met oedeemvorming, die in ernstige gevallen kan leiden tot cerebrale inklemming. Patiënten met
Nadere informatieAZO scholingsavond: neurotrauma Wat is de rol van de neuroloog? Bart Post Neuroloog
AZO scholingsavond: neurotrauma Wat is de rol van de neuroloog? Bart Post Neuroloog Disclosure belangenverstrengeling voor de sprekers van de AZO scholingsavond (Potentiële) belangenverstrengeling Voor
Nadere informatieTRIVIANT BLAUW (uitprinten op blauw papier) Stoornissen in het bewustzijn, de ademhaling en de bloedsomloop
TRIVIANT BLAUW (uitprinten op blauw papier) Stoornissen in het bewustzijn, de ademhaling en de bloedsomloop Welke drie functies zijn van direct levensbelang en hoe noemen we deze functies? Hersenfunctie
Nadere informatieOperatie aan de halsslagader Carotisdesobstructie
Operatie aan de halsslagader Carotisdesobstructie Ziekenhuis Gelderse Vallei U wordt binnenkort opgenomen wegens een operatie aan uw halsslagader. Deze folder is bedoeld als aanvulling op de mondelinge
Nadere informatieOpvang van het kind met traumatisch schedelhersenletsel in de acute fase
Opvang van het kind met traumatisch schedelhersenletsel in de acute fase J.M. Fock Kinderneuroloog UMCG Groningen Disclosures GEEN Traumatisch schedelhersenletsel Definitie: letsel door geweld van buiten
Nadere informatieNummer: D04-6 Datum: Oktober 2013 Versie: 1.0
Midazolam rectiole Werking en toepassingen Wat doet dit medicijn en waarbij wordt het gebruikt? De werkzame stof in midazolam rectiole is midazolam. Midazolam vermindert angst en spanning en werkt rustgevend.
Nadere informatieHersenoperatie (trepanatie)
Hersenoperatie (trepanatie) In overleg met uw behandelend arts heeft u besloten tot een operatie binnen de schedel, ook wel trepanatie genoemd. Deze operatie vindt plaats op de afdeling Neurochirurgie
Nadere informatieABCDE methodiek Biedt een vaste volgorde van het benaderen van het slachtoffer
ABCDE methodiek Biedt een vaste volgorde van het benaderen van het slachtoffer Indien een stoornis in de vitale functie wordt waargenomen direct handelen (Treat as you go) A AIRWAY AND C-SPINE (= vrije
Nadere informatieHydrocefalus bij volwassenen
Hydrocefalus bij volwassenen Samen met uw behandelend arts heeft u besloten tot opname op de afdeling Neurochirurgie van het Radboudumc voor de behandeling van een hydrocefalus (waterhoofd). Om u daarop
Nadere informatieChronisch subduraal hematoom
Chronisch subduraal hematoom In overleg met uw behandelend arts heeft u besloten tot opname op de afdeling Neurochirurgie van het Radboudumc voor behandeling van een chronisch subduraal hematoom. Om u
Nadere informatieLumbaalpunctie ruggenprik
Lumbaalpunctie ruggenprik Afdeling neurologie Locatie Veldhoven De ruggenprik (lumbaalpunctie) vindt plaats op: Datum:. Dag/tijdstip: dag..uur Locatie: 0 dagbehandeling, route 165, Veldhoven 0 verpleegafdeling
Nadere informatieStart, afbouw en stop van voedingstherapie bij zware neuroschade. AZ Nikolaas
Start, afbouw en stop van voedingstherapie bij zware neuroschade Dr. C. Jadoul Neuroloog AZ Nikolaas 1 Casus: recidief slikpneumonie Dame 75 jaar Spoed: algemeen achteruit (mentaal en fysiek) Antec: Parkinson
Nadere informatiePatiënteninformatie. Pijnbehandeling bij de bevalling
Patiënteninformatie Pijnbehandeling bij de bevalling Pijnbehandeling bij de bevalling Polikliniek Verloskunde/ Gynaecologie, route 2.2 Telefoon (050) 524 5840 Inleiding Dit is de informatiefolder van de
Nadere informatieDE WEGRAKING en alles wat daar op lijkt
DE WEGRAKING en alles wat daar op lijkt Bea Martens en Inge Frumau Verpleegkundig specialisten Epilepsiecentrum Kempenhaeghe Heeze en Stichting Epilepsie Instellingen Nederland Juni 2013 Inhoud Wederzijds
Nadere informatieWat doet NAH met je hersenen? En wat te doen na signalering? Els Peeters kinderneuroloog
Wat doet NAH met je hersenen? En wat te doen na signalering? Els Peeters kinderneuroloog Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met
Nadere informatieTumor van het centraal zenuwstelsel (CZS)
Sophia Kinderziekenhuis Bij uw kind is de diagnose Centraal Zenuw Stelsel (CZS) tumor gesteld. Dit is de verzamelnaam voor een tumor in de hersenen of het ruggenmerg. U zult willen weten wat dit betekent
Nadere informatieRode Kruis ziekenhuis. Patiënteninformatie. Delier (acute verwardheid) rkz.nl
Patiënteninformatie Delier (acute verwardheid) rkz.nl Inleiding Uw partner, familielid of iemand uit uw naaste omgeving is opgenomen in het. Zoals u gemerkt heeft, reageert uw naaste niet zoals u gewend
Nadere informatiePatiënteninformatie. Lumbaalpunctie (ruggenprik) Lumbaalpunctie (ruggenprik)
Patiënteninformatie Lumbaalpunctie (ruggenprik) Lumbaalpunctie (ruggenprik) 1103117 Lumbaalpunctie.indd 1 1 08-04-13 10:46 Lumbaalpunctie (ruggenprik) Polikliniek Neurologie, route 0.6 Telefoon (050)
Nadere informatieSedatie. Afdeling Anesthesie
Sedatie Afdeling Anesthesie Inleiding Binnenkort ondergaat u in het Waterlandziekenhuis een uitgebreid onderzoek en/of behandeling. Dit onderzoek/deze behandeling kan plaatsvinden onder sedatie door een
Nadere informatieSubarachnoïdale bloeding bij patiënten op de afdeling intensive-care en medium-care
Subarachnoïdale bloeding bij patiënten op de afdeling intensive-care en medium-care Uw familielid, vriend of vriendin is opgenomen op de afdeling met een zogenoemde subarachnoïdale bloeding. Dit is een
Nadere informatieDeze folder geeft u informatie over duizeligheid en daarbij behorende klachten. Deze folder is opgesteld door de KNO arts.
Duizeligheid Deze folder geeft u informatie over duizeligheid en daarbij behorende klachten. Deze folder is opgesteld door de KNO arts. Wat is duizeligheid Iedereen is wel eens duizelig geweest. Toch is
Nadere informatieNASCHOLING EPILEPSIE INHOUD AANVALLEN HERKENNEN, REGISTREREN,TIPS EN TRUCS
Platform epilepsieverpleegkundigen i.s.m. SEPION NASCHOLING EPILEPSIE AANVALLEN HERKENNEN, REGISTREREN,TIPS EN TRUCS OBSERVATIE VAN AANVALLEN BIJ VOLWASSENEN Inge Frumau verpleegkundig specialist SEPION
Nadere informatieDeze lijst kan bijvoorbeeld bij een arts, specialist, verzekering of advocaat, erg behulpzaam zijn om duidelijk te maken wat voor klachten u hebt.
LIJST De symptomen zijn onderverdeeld in 16 subgroepen, te weten: algemeen, hart, hoofd, mond en kaken, oren, ogen, nek/rug en schouders, armen en benen, handen en voeten, geheugen, karakterwijziging,
Nadere informatieEen aanslag op de hersenen?
Een aanslag op de hersenen? Dr. R.P.W. Rouhl, neuroloog Symposium Be Aware Limburgse Vereniging voor Intensieve Zorgen (LVIZ) Inhoud Acute behandeling van hersenletsel Psychiatrische verschijnselen bij
Nadere informatieAPPENDIX C: Patiënteninformatie over uitzaaiingen in de wervelkolom.
3692 3693 3694 3695 3696 3697 3698 3699 3700 3701 3702 3703 3704 3705 3706 3707 3708 3709 3710 3711 3712 APPENDIX C: Patiënteninformatie over uitzaaiingen in de wervelkolom. Inleiding Kwaadaardige gezwellen
Nadere informatieDUIZELIGHEID Keel-, Neus- en Oorheelkunde FRANCISCUS VLIETLAND
DUIZELIGHEID Keel-, Neus- en Oorheelkunde FRANCISCUS VLIETLAND Inleiding Iedereen is wel eens duizelig geweest. Toch is het moeilijk om het begrip duizeligheid duidelijk te omschrijven. Er kan van alles
Nadere informatieDelier. Acuut optredende verwardheid
Delier Acuut optredende verwardheid Wat is acuut optredende verwardheid (delier) Uw familielid, vriend(in) of kennis ligt in ons ziekenhuis. Hij/zij is opgenomen vanwege ziekte, ongeval en/of operatie.
Nadere informatiePatiënteninformatie. Hyperventilatie, een adembenemend verschijnsel. Wat is hyperventilatie, wat zijn symptomen en hoe bestrijd je een aanval?
Patiënteninformatie Hyperventilatie, een adembenemend verschijnsel Wat is hyperventilatie, wat zijn symptomen en hoe bestrijd je een aanval? Hyperventilatie, een adembenemend verschijnsel Wat is hyperventilatie,
Nadere informatieVerwijdering hypofysetumor. Van opname tot en met ontslag
Verwijdering hypofysetumor Van opname tot en met ontslag Bij u is de diagnose hypofysetumor gesteld. In overleg met uw behandelend arts heeft u besloten tot een operatie aan deze hypofysetumor. Deze folder
Nadere informatieBloedpatch Na een ruggenprik
ANESTHESIOLOGIE Bloedpatch Na een ruggenprik BEHANDELING Bloedpatch In deze folder vindt u informatie over de bloedpatch. U krijgt deze behandeling, omdat u aanhoudende hoofdpijn hebt nadat u een ruggenprik
Nadere informatieH.40009.1115. Bloedvergiftiging (Sepsis)
H.40009.1115 Bloedvergiftiging (Sepsis) Inleiding De arts heeft u verteld dat u of uw familielid een bloedvergiftiging heeft. Een bloedvergiftiging wordt ook wel sepsis genoemd. Een sepsis is een complexe
Nadere informatieKlinisch redeneren in acute situaties. Ijbelien Jungen
Klinisch redeneren in acute situaties Ijbelien Jungen Alarm criteria Acute verandering in: Fysiologie Airway -bedreigde luchtwegen (b.v. Bij stridor, zwelling van de hals, sputumretentie) Breathing - (verandering
Nadere informatieINHOUD Dit protocol is gebaseerd op de NVN richtlijn 2011 Prognose van post-anoxisch coma. 1 september 2012
INHOUD Dit protocol is gebaseerd op de NVN richtlijn 2011 Prognose van post-anoxisch coma. 1 september 2012 Inleiding: Een post-anoxisch coma wordt veroorzaakt door globale anoxie of ischemie van de hersenen,
Nadere informatieAcuut optredende verwardheid Delier
Acuut optredende verwardheid Delier Uw familielid, vriend(in) of kennis is opgenomen in ons ziekenhuis vanwege ziekte, ongeval en/of operatie. Zoals u vermoedelijk hebt gemerkt, is zijn of haar reactie
Nadere informatiekno specialisten in keel-, neus- & oorheelkunde Duizeligheid
kno haarlemmermeer specialisten in keel-, neus- & oorheelkunde Duizeligheid Wat is duizeligheid? Normaal gesproken krijgt ieder mens voortdurend informatie over de ruimte om zich heen en over de positie
Nadere informatieBijscholing AZ Damiaan. Neurochirurgie, cranieel, januari 2013
Bijscholing AZ Damiaan Neurochirurgie, cranieel, januari 2013 Selektie: 1. Hydrocefalie 2. Craniocerebraal trauma 3. Spontane intracraniële bloeding 1. Hydrocefalie Anatomie Classificatie Symptomen en
Nadere informatieKlinisch redeneren Take-home toets
Klinisch redeneren Take-home toets Naam: Joyce Stuijt Klas: 1F2 Docent: S. Verschueren Datum: 23 januari 2012 Studentnr: 500635116 Inhoudsopgave Casus 3 Diagnose 4 Prognose 4 Resultaatsklasse 5 Beoogd
Nadere informatieToets Ziekteleer Opleiding Sport en Bewegen. Behaalde punten Hulpmiddelen geen
Cijfer In te vullen voor docent In te vullen door leerling Beroepsprestatie B.P.1.3 S.B Naam leerling Toets Ziekteleer Opleiding Sport en Bewegen Klas SB3O1A+B Versie 1 Datum Tijdsduur 60 minuten Naam
Nadere informatieEen kind met een insult De stuipen op het lijf! Jolanda Schieving, kinderneuroloog Ties Eikendal, SEH arts
Een kind met een insult De stuipen op het lijf! Jolanda Schieving, kinderneuroloog Ties Eikendal, SEH arts (potentiële) belangenverstrengeling Geen Disclosure belangenverstrengeling van de sprekers van
Nadere informatieE.H.B.O. bij motorongevallen
E.H.B.O. bij motorongevallen Doel Inzicht in (voorkomen) ongevallen Basiskennis van EHBO bij motorongevallen Achtergrond informatie Bestuurder < 20 jaar heeft 50% meer kans op een ongeval dan bestuurder
Nadere informatie