Verzoek tot wijziging instemmingbesluit t.b.v. voorkomen Vierhuizen-Oost 8 december 2017

Transcriptie

1 Verzoek tot wijziging instemmingbesluit t.b.v. voorkomen Vierhuizen-Oost 8 december

2 Formulier wijziging instemming winningsplan Betreft alleen wijziging van productieperiode voor het voorkomen Vierhuizen-Oost binnen het vigerend winningsplan. Er is geen aanpassing nodig van maximale totale productievolumes ten opzichte van het vigerend winningsplan. De risico s voor bodemdaling en bodemtrilling zijn opnieuw geanalyseerd. Het risico voor bodemdaling is onveranderd. Het voorkomen valt in de laagste seismische risicocategorie. Bedrijfs- en productiegegevens Paragraaf Mw 35 lid 1a,d Omvang winning (hoeveelheden per jaar) 2 Mb 24 lid 1a Mw 35 lid 1b Duur van de winning 2 Mb 24 lid 1m Mb Gekalibreerde bodemdaling en bodemdalingprognoses lid 1n Mb 24 lid 1o (uiteindelijk verwachte mate van bodemdaling) Mb 24 lid 1p Risicoanalyse bodemtrilling 3.2 en Bijlagen Ondertekening Datum: 8 december 2017 Plaats: Assen Naam: Functie: Asset Manager Asset Land 2

3 1 Vigerend winningsplan en doel van de wijziging Het vigerende winningsplan waarin het voorkomen Vierhuizen-Oost is opgenomen is op 21 maart 2013 goedgekeurd. In dit vigerend winningsplan werd voorspeld dat productie uit het voorkomen Vierhuizen-Oost zou eindigen in Om het volume te kunnen produceren dat in het vigerend winningsplan is goedgekeurd als efficiënte winning, wordt hierbij een verzoek om wijziging van het instemmingsbesluit van het vigerend winningsplan ingediend. De wijziging betreft het aanpassen van de verwachte einddatum van de gasproductie uit het voorkomen Vierhuizen-Oost van 2017 naar Productievolumes zullen binnen de grenzen van het totale productievolume in het vigerend winningsplan blijven. Datum Document 2005 Origineel winningsplan 2011 Eerste actualisatie (vigerend winningsplan) 2016 Wijziging instemmingsbesluit voor zeespiegelstijging 2017 Dit wijziging instemmingsbesluit voor productieperiode Winningsplannen en besluiten voor het voorkomen Vierhuizen-Oost zijn op te vinden onder de veldcode VHN en op onder kenmerk ETM/EM/ Productievolume Het voorkomen Vierhuizen-Oost is beschreven in het vigerende winningsplan en wordt geproduceerd vanaf de Vierhuizen-1 locatie. Locatienaam Locatieadres Plaats Gemeente Vierhuizen-1 Westpolder Vierhuizen De Marne De figuur hieronder geeft de voorspelling voor gasproductie uit het voorkomen Vierhuizen-Oost volgens het vigerend winningsplan. De verwachte uiteindelijke totale winning volgens het vigerend winningsplan ( Ultimate Recovery, of UR ) is getekend als groene horizontale lijn. Het winningsplan vermeldde een onzekerheid in deze Ultimate Recovery van 20%. Omdat Vierhuizen-Oost onder de voorspelling van het winningsplan blijft, is hier deze onzekerheidsmarge niet toegevoegd. De productie tot 1 januari 2017 en de huidige productievoorspelling zijn bijgevoegd als grijze doorgetrokken lijn en grijze stippellijn. 3

4 De belangrijkste informatie over productievolumes is samengevat in de tabel hieronder. Uit de figuren en de tabel blijkt dat totale productie uit het Vierhuizen-Oost voorkomen onder het productievolume van het vigerend winningsplan zal blijven bij voortzetting van de productie. Voorkomen Vigerend winningsplan verwachte totale eindproductie (miljoen Nm 3 ) Productie tot 1 jan 2017 (miljoen Nm 3 ) Huidig verwachte totale eindproductie (miljoen Nm 3 ) Vierhuizen-Oost Ongeveer 85% van de verwachte totale productie was begin 2017 al geproduceerd uit het voorkomen. Deze wijziging betreft slechts het aanpassen van de einddatum van productie uit het voorkomen Vierhuizen-Oost van 2017 naar 2024 in het instemmingsbesluit. Het vigerend winningsplan blijft van toepassing voor alle andere gegevens. De verwachte jaarlijkse productie in de periode tot en met 2024 is minder dan 70 miljoen Nm 3 per jaar. 4

5 3 Bodembeweging 3.1 Bodemdaling Het vigerend winningsplan voorspelde boven het voorkomen Vierhuizen-Oost tussen 2011 en 2050 een bodemdaling van minder dan 4 cm door gaswinning. Deze sectie toont aan dat er geen afwijking van de voorspelling heeft plaatsgevonden. De voortzetting van de gasproductie binnen de oorspronkelijke volumegrenzen zal geen extra bodemdaling introduceren. Figuur 3-1 toont de bodemdaling gemeten tussen 1997 en 2013 (punten) en de gemodelleerde bodemdaling in 2008 volgens het vigerend winningsplan (contouren). De bodemdaling die getoond wordt is het resultaat van alle gaswinning in dit gebied en wordt vooral veroorzaakt door gasproductie uit het Munnekezijl veld. Het bodemdalingsmodel voor dit gebied lijkt goed te kloppen met de metingen. De observatie dat de 2 cm contourlijn niet verstoord wordt door de bodemdaling veroorzaakt door productie uit het Vierhuizen-Oost voorkomen, geeft aan dat er nauwelijks bodemdaling gerelateerd wordt aan dit voorkomen. De voorspelling geeft aan dat de nog te verwachten bodemdaling veroorzaakt door de toekomstige winning uit het voorkomen Vierhuizen- Oost minder dan 2 cm is tot en met Dit komt overeen met de voorspelling in het vigerend winningsplan. Figuur 3-1: Op peilmerken gemeten bodemdaling in 2013 (in cm), vergeleken met berekende bodemdaling voor 2008 met het bodemdalingsmodel uit het vigerende winningsplan (contouren). De voorspelling is gebaseerd op gasproductie uit alle door NAM geopereerde voorkomens in dit gebied. 5

6 3.2 Bodemtrilling In het gebied boven het voorkomen Vierhuizen-Oost zijn tot nu toe geen bevingen geregistreerd. Het risico van geïnduceerde bevingen door voortzetting van productie binnen de oorspronkelijke volumegrenzen is geanalyseerd volgens de Seismische Risico Analyse (SRA) 1. Het voorkomen Vierhuizen-Oost valt in de laagste seismische risicocategorie, risicocategorie I. Dit betekent dat geen additionele maatregelen nodig zijn. Technische details over de SRA berekening staan in Bijlage 1. 1 Methodiek voor risicoanalyse omtrent geïnduceerde bevingen door gaswinning - Tijdelijke leidraad voor adressering Mbb p, versie 1.2, SodM, 1 februari

7 Bijlage 1. Seismische Risico Analyse Deze bijlage geeft de details van de SRA berekening volgens de Leidraad SRA, zoals gepubliceerd door Staatstoezicht op de Mijnen op 1 februari Stap 1: Inschatten risicopotentieel voor het voorkomen Voor het inschatten van het risicopotentieel is uitgegaan van de maximale drukdaling behorend bij de huidige productievoorspelling. De kans op beven van een olie- of gasvoorkomen Aan de hand van de volgende drie parameters van een olie- of gasvoorkomen wordt de kans op beven van dat voorkomen bepaald: 1. DP/Pini: De ratio van drukval (DP) en initiële druk (Pini) in het reservoir; 2. E: de verhouding tussen de Young s moduli (stijfheidsmoduli) van de overburden en het reservoirgesteente; 2 3. B: een maat voor de breukdichtheid van het reservoir. waarbij: l b = totale breuklengte van de intra-reservoir breuken en de randbreuken van het voorkomen in meters; h = maximale dikte van de gaskolom van het voorkomen in meters; A = oppervlakte van het voorkomen gemeten binnen de dieptecontour van het gas-water contact (in vierkante meters). De combinatie van de parameterwaarden geven de kans dat zich, op enig moment gedurende de productie van een voorkomen, een beving voordoet. De waarden die zijn gebruikt in de bepaling van de DHAIS 3 kans zijn gegeven in Tabel 1. 2 De gebruikte Young s moduli ratio volgt het TNO rapport: Deterministische hazard analyse voor geïnduceerdeseismiciteit, NITG C. 3 Deterministische hazard analyse voor geïnduceerde seismiciteit 7

8 Tabel 1: Invoergegevens voor de bepaling van de DHAIS en de DHAIS kansen Voorkomen Reservoir dikte/ gaskolom (m) 4 Initiële druk (bar) Totale drukdaling volgens huidige voorspelling (bar) Totale breuklengte (km) Reservoir oppervlakte (km 2 ) Maximale waargenomen aardbeving Aantal aardbevingen per jaar DHAIS E DHAI S B DHAI S kans Vierhuizen- Oost ,8 2,4 Geen geen 1,28 1,79 19% NB: Bovenstaande getallen laten zich niet direct vergelijken met de kengetallen in het vigerende winningsplan (bijvoorbeeld drukdaling). De kengetallen zijn destijds gebruikt ter verificatie van de bodemdaling in een Geertsma & van Opstal formule en zijn niet toepasbaar in een SRA berekening. Deze analyse geeft alleen de kans op enige beving en geen informatie over de vraag hoe groot de frequentie en magnitude van eventuele bevingen kunnen zijn. Realistisch sterkste beving Naast de kans op beven hierboven, wordt voor voorkomens met een niet verwaarloosbare kans op beven ook de waarde voor de (theoretisch) realistisch sterkste beving (Mmax) bepaald om tot een oordeel te komen of een niveau 2 risicoanalyse noodzakelijk is. De kans dat zo n realistisch sterkste beving optreedt is vele malen kleiner dan de kans op enige beving: geen gasveld in Nederland heeft ooit de berekende realistisch sterkste beving vertoond. In de leidraad voor Seismisch Risico Analyse worden twee methoden gebruikt om de Mmax waarde te bepalen: op basis van breukgeometrie en op basis van energiebalans. Voor de berekeningen van de Mmax is uitgegaan van de standaardwaarden voor de stress drop en partitie coëfficiënt die gegeven zijn in de leidraad (respectievelijk 5 MPa en 0,01). De veld-specifieke waarden die benodigd zijn voor de berekeningen en de uitkomsten voor de Mmax staan vermeld in Tabel 2. Tabel 2: Invoergegevens voor de bepaling van de Mmax, en de Mmax waarden volgens de twee methoden Langste Voorkomen breuklengte (km) 5 Poisson's ratio 6 Breukhoogte (m) Mmax energiebalans Mmax breukslip Vierhuizen-Oost 3,2 0, ,4 Stap 2: Risicomatrix Omdat de Mmax voor het voorkomen Vierhuizen-Oost hoger is dan 2,5, wordt ook de risicomatrix gebruikt ( Stap 2 van de SRA). Het resultaat is gegeven in Figuur 2 en toont dat het voorkomen Vierhuizen-Oost in de laagste seismische risicocategorie valt. De invoergegevens voor de risicomatrix zijn beschreven in Bijlage 2. 4 Voor de DHAIS berekening wordt zowel de hoogte van de gaskolom als de totale reservoirdikte beschouwd. Het minimum van deze twee wordt gekozen voor de berekening van de B waarde zoals voorgeschreven door de DHAIS methodiek. Dit verklaart waarom de waarden kleiner zijn dan de reservoirdikte zoals gerapporteerd in vigerend winningsplan. 5 De langste breuklengte is aangegeven met de blauwe pijl in de kaart die getoond wordt in Bijlage 3. 6 Poisson s ratio gebaseerd op gemiddelde waarde voor gecementeerde zandsteen op basis van kernplug metingen 8

9 Figuur 2: SRA risicomatrix voor het voorkomen Vierhuizen-Oost Bijlage 2: Factoren gebruikt in de risicomatrix In deze bijlage worden de figuren en tabellen getoond die gebruikt zijn om tot een risicobeoordeling te komen met de risicomatrix. Voor factoren die bepaald zijn voor de onder- en bovengrond wordt een score gegeven. De som van de scores geeft een positie in de risicomatrix Figuur 3 toont de situatie voor Bevolkingsdichtheid. Figuur 4 toont Industriële inrichtingen, speciale gebouwen en vitale infrastructuur. Figuur 5 geeft het overzicht voor Dijken. Figuur 6 toont de kaart van de grondsoorten in de ondiepe ondergrond kaart om de mate van opslingering te bepalen. Tabel 3 toont de evaluatie en scores voor de invloedfactoren voor de risicomatrix in Figuur 2. 9

10 Vierhuizen-Oost 8 december 2017 Figuur 3: Overzicht van de bevolkingsdichtheid boven het voorkomen Vierhuizen-Oost. Figuur 4: Overzicht van de industriële inrichtingen (rode punt), ziekenhuizen (groene plus) onderwijsinstellingen (groene driehoek), tehuizen (groene x) en publieksgebouwen (groene ruit). De rode cirkel geeft de 5 km straal rond Vierhuizen-Oost die relevant is voor de SRA. 10

11 Figuur 5: Overzicht van dijken. De primaire dijken worden aangegeven met de bruine lijnen en de secundaire lijnen met de groene lijnen. De rode cirkel geeft de 5 km straal rond Vierhuizen-Oost die relevant is voor de SRA. Figuur 6: Overzicht van de grondsoorten in de ondiepe ondergrond om de mate van opslingering te bepalen 11

12 Tabel 3 : Kwantitatieve evaluaties (A) en daaruit voortkomende scores (B) voor de invloedfactoren onder- en bovengrond A Voorkomen Dhais Mmax Analoge velden Opslingering Bevolkingsdichtheid (aantal inwoners per km 2 ) Industriële inrichting Speciale gebouwen en vitale infrastructuur Dijken Vierhuizen- Oost P=19% 1 methode 3,1-3,5 Boven de lijn Amsterdam - Arnhem > 60 % slappe grond < boven het veld en/of meerdere binnen 5 km rond het veld. 1 school, tehuis en/of publieksgebouw boven het veld of meerdere binnen 5 km rond het veld. Primaire dijken boven het veld B Score invloedfactoren ondergrond Score invloedfactoren bovengrond Voorkomen Kans op beven of waargenomen bevingen Magnitude Ligging voorkomen Opslingering Genormaliseerde totaalscore ondergrond Vierhuizen- Oost , ,56 I Bevolkingsdichtheid Industriële inrichtingen Speciale gebouwen en vitale infrastructuur Dijken Genormaliseerde totaalscore bovengrond Categorie 12

13 Bijlage 3 Figuur 7: Vierhuizen-Oost voorkomen, afgebeeld samen met het niet ontwikkelde Vierhuizen-West voorkomen. De blauwe pijl geeft de lengte van de breuk aan zoals gebruikt in de Seismische Risico Analyse. 13