Lindeboomsweg 1. Adviesnummer 371 Adres Lindeboomsweg 1. Naam monument - Oorspronkelijke functie Boerderij Datum plaatsing monumentenlijst

Transcriptie

1 Terug Lindeboomsweg 1 Adviesnummer 371 Adres Lindeboomsweg 1 Woonplaats 7241 PR LOCHEM Monument type Boerderij Naam monument - Huidige functie Woonhuis/schuur Oorspronkelijke functie Boerderij Datum plaatsing monumentenlijst Beschrijving van het monument Historie en ligging: Erve t Saaltink is een oud erf, dat oorspronkelijk toebehoorde aan de heerlijkheid Keppel. Het erf zou reeds in het midden van de 14de eeuw worden genoemd. De thans nog aanwezige boerderij is wat betreft de uiterlijke verschijningsvorm tot stand gekomen in de tweede helft van de 19de eeuw. Getuige de sluitsteen in de achtergevel, gedateerd 1865, zullen in dat jaar de buitengevels van de boerderij opnieuw zijn opgetrokken rond de veel oudere gebintconstructie, die men dus handhaafde. Deze gebintconstructie is nog voorzien van geritste en gebroken telmerken en bezit grote langgerekte gebogen schoren, wat kan wijzen op een vrij vroege datering. Mogelijk is de constructie nog laat-middeleeuws, hetgeen dus aansluit bij de middeleeuwse vermeldingen van het erf. Bij de verbouwing in 1865 is tegelijkertijd het voorhuis verbreed. Door het destijds geheel vernieuwen van het gevelwerk heeft deze verbouwing geen sporen nagelaten in de voorgevel. De hallehuisboerderij heeft weinig ingrijpende wijzigingen ondergaan. Na de opmeting door J.Jans in 1960 werden enige wijzigingen aangebracht in de zijgevels van het woongedeelte. Voorts dateert de brede dakkapel op het voorschild uit deze periode. Thans wordt tegen de

2 linker zijgevel van het voorhuis een bescheiden aanbouw geplaatst in de vorm van een kleine enskamer. Deze aanbouw is met veel zorg vormgegeven in historische trant en schaadt het historische karakter van de boerderij niet. Op het erf bevindt zich voorts een oude schuur, eveneens met een zeer oude gebintconstructie. Het fraaie erf met boerderij, schuur en groenelementen, bevindt zich ten oosten van de Lochemerberg, deels op de flank van de stuwwal. Het erf ligt even ten noorden van de Lindeboomsweg. Literatuur: J.Jans, Landelijke bouwkunst in Oost-Nederland, Almelo 1967, blz Plattegrond en opbouw: De boerderij is van het type hallehuis met middenlangsdeel en bezit in oorsprong een rechthoekige plattegrond, één bouwlaag en een zadeldak met forse wolfeinden boven voor- en achtergevel. Het voorhuis is bij de grootscheepse verbouwing in de 19de eeuw (1865) naar beide zijden toe uitgelegd en ligt verhoogd. De dakschilden zijn hier dan ook opgewipt. De gevels zijn gemetseld in 19de eeuwse baksteen in kruisverband. Alleen de voorgevel bezit een gepleisterd plint. De voorgevel: De voorgevel is vijf traveeën breed en asymmetrisch van indeling. De tweede travee van rechts bevat een deurkozijn met kraalprofiel, geplaatst onder een 1,5-steens strek. Het kozijn bezit voorts hardstenen neuten, een opgeklampte deur met kraaldelen en boven het geprofileerde kalf een 2-ruits bovenlicht. De overige traveeën bevatten een venster met 1,5-steens strek, hardstenen lekdorpel met frijnslag, kozijn met luiksponning, 6-ruits schuifraam en luiken. De gevel bezit staafankers. De rechter zijgevel: De rechter zijgevel van het voorhuis bezit geheel links een venstertje met ingeprofileerd kozijn, gepleisterde lekdorpel, 4-ruits raam en luik. Rechts een venstertje met gepend kozijn met luiksponning en strek, gepleisterde lekdorpel, 4-ruits raam en opgeklampt luik. De zijgevel van het voormalige bedrijfsgedeelte bezit geheel links een ingang met niet oorspronkelijke deur en rechts hiervan een venster met kozijn met middenstijl en twee 4-ruits ramen. In het rechter gedeelte van deze gevel bevindt zich één korfboogmestdeurtje en voorts twee rechthoekige stalvenstertjes (niet oorspronkelijk) en een breed niet oorspronkelijk venster met vier enkelruits ramen. De linker zijgevel: De linker zijgevel van het voorhuis gaat thans wat betreft het gedeelte uiterst rechts schuil achter de uitbouw. Links hiervan bevindt zich een niet oorspronkelijk venster met kozijn met middenstijl en twee 4-ruits draairamen. In de achterzijde van het uitstekende gedeelte van het voorhuis bevindt zich een klein getoogd venstertje met vorktracering. In de zijgevel van het voormalige bedrijfsgedeelte bevinden zich drie getoogde houten opgeklampte mestdeurtjes ondersteens segmentboogjes. Voorst drie getoogde stalvensters met rollagen onder, steens segmentbogen en gietijzeren vorktraceringen.

3 De achtergevel: De achtergevel is symmetrisch van indeling en bezit in de middenas een onderschoer onder een 1,5-steens korfboog met gepleisterde geboortestenen en een zandstenen sluitsteen met het opschrift: A.J.H.B (Arent Jan Hietbrink). In het onderschoer bevindt zich een dubbele houten opgeklampte deeldeur met stiepel met vellingkanten. Aan weerszijden van het onderschoer bevindt zich een korfboogvormig stalvenster met gepleisterde geboorte- en sluitsteentjes en een veelruits gietijzeren raam met bijzondere roedenverdeling. Het bovenlicht is voorzien van kleine bladmotiefjes. Uiterst links en rechts in de gevel bevindt zich een houten opgeklampte verdiept geplaatste staldeur onder een steens korfboog met gepleisterde geboorte- en sluitsteentjes. De deurtjes bevinden zich nog aan de binnenzijde, achter de huidige opgeklampte panelen. De gevel sluit langs de schuine zijden af met bakstenen vlechtingen en houten windveren. Voorts eenvoudige staafankers. Het dak: Het dak is wat betreft de middenbeuk gedekt met riet. Op de dakschilden boven de zijbeuksruimten liggen rode en gesmoorde oud Hollandse pannen. Op het voorschild bevindt zich een brede, met riet gedekte dakkapel met twee dubbele 4-ruits draairamen. Deze dakkapel is na 1960 aangebracht en behoort derhalve niet tot de historische onderdelen. Het interieur: In de boerderij bleef de oude ankerbalkgebintconstructie bewaard, welke is voorzien van geritste gebroken telmerken. Er zijn vier gebinten bewaard gebleven, voorzien van grote langgerekte gebogen schoren. Pengatverbindingen. Voorts bezit de kapconstructie oude sporen en haanhouten. Verschillende sporen en haanhouten zijn zwart berookt, wat er op zou kunnen wijzen, dat de boerderij oorspronkelijk een los hoes is geweest. In de deelruimte bevinden zich hilden, voorzien van houten panelen met kraaldelen. In de grote voorkamer bevindt zich een oude schouw met boezem, geprofileerde lijst en oude tegels (rood/rose op wit). Voorts zwart gemaakte zandstenen haardplaten met de opschriften: A.J.H.B. H.J.L. 18 (de ouders Arent Jan Hietbrink en Hendrika Johanna Lubberdink) en G.J.H.B. A.H.B. 79 (de kinderen Gerrit Jan Hietbrink en Aaltje Hietbrink). Houten vloer. In de boerderij enige oude binnendeuren. Diversen/groenelementen: Ten noordwesten van de boerderij bevindt zich op het erf een oude halle-huisvormige schuur. Deze schuur bezit een rechthoekige plattegrond, één bouwlaag en een zadeldak met wolfeinden boven voor- en achtergevel, gedekt met rode oud Hollandse pannen. De schuur ligt deels verzonken in het naar het westen toe oplopende grondniveau (helling Lochemerberg). De gevels zijn gemetseld in baksteen in kruisverband. De voorgevel bezit in het midden een brede dubbele houten opgeklampte deeldeur onder een 1,5-steens korfboog met zandstenen sluitsteen en gepleisterde blokken voor de duimen. Aan weerszijden van de deeldeur bevindt zich een oculusvenster met kruisvormige roedenverdeling. Op de hoeken bevinden zich kleine korfboogvormige staldeuren met gepleisterde geboorte- en sluitstenen. De linker is dichtgemetseld. De rechter zijgevel bezit vijf korfboogvormige houten opgeklampte mestdeurtjes onder 0,5-steens korfbogen. De linker zijgevel bezit vernieuwd metselwerk en vier opgeklampte mestdeurtjes en drie getoogde stalvensters met gietijzeren vorktracering en bakstenen lekdorpels.

4 De achtergevel bezit in het midden een dubbele houten opgeklampte deeldeur onder een rondboog met gepleisterde geboorte- en sluitstenen. Aan weerszijden bevindt zich een klein getoogd stalvenstertje met rollaag aan de onderzijde. De inwendige constructie van deze schuur is opmerkelijk. De gebintconstructie is aan de oostzijde als ankerbalkconstructie uitgevoerd en bezit aan de westzijde een dekbalkconstructie. Waarschijnlijk is deze constructie ten behoeve van het niveauverschil aangebracht. De vijf gebinten bezitten zowel gesneden als gehakte telmerken. Achter deze schuur bevindt zich een van elders naar hier verplaatste vierroedige hooiberg met vierzijdige met riet gedekt schuivend tentdak. De hooiberg bezit deels een houten ombouw met lessenaarsdak met oud Hollandsepannen. Op het erf bevindt zich bij de achtergevel van de boerderij een natuurstenen voerbak met op één der lange zijden een paneel met de initialen A.J.H.B. A.H.B.(?) Het erf wordt aan de westelijke zijde afgesloten door een zeer fraaie reeks van twaalf monumentale eiken. Voorts diverse markante groenelementen (vruchtbomen, siertuin, buxushagen). MOTIVATIE VOOR PLAATSING OP DE GEMEENTELIJKE MONUMENTENLIJST Basisnormen: Het pand voldoet aan de basisnormen. Architectuurhistorische waarde en esthetische waardering 1. Het object heeft een historisch waardevolle kern, van belang voor de ontwikkelingsgeschiedenis van de bouwkunst. (de boerderij bevat een zeer oude ankerbalkgebintconstructie, die wellicht nog van laatmiddeleeuwse oorsprong is. Ook de schuur bezit een oude houtconstructie, van een zeldzaam type) 2.Het object heeft een interessante (bouw)geschiedenis, die nog afleesbaar is. (de verschillende bouwfasen van de boerderij zijn nog redelijk goed afleesbaar. De huidige 19e eeuwse verschijningsvorm verbergt een oude gebint- en kapconstructie) 3. Het object valt op door bijzonder gave verhoudingen en/of materiaalgebruik. (hallehuisboerderij met redelijk gave hoofdvorm en fraaie verhoudingen. lerzorgd materiaalgebruik) 4. Het object heeft bijzondere en (reeds) zeldzame vormen, opvallende bouwonderdelen of details. (tot de vele bijzondere elementen behoren de fraaie kap- en hoofdvorm, de gevelindelingen, de karakteristieke elementen in de achtergevel (onderschoer, bijzondere roedenramen), de fraaie oude gebintconstructie, schouw net tegels en haardplaten, etc. De schuur bezit eveneens een zeer markante hoofdvorm en een bijzonder, zeldzaam type gebintconstructie. Zeldzaam voorkomende reeks monumentale eiken als erfscheiding) 5. Het object vertegenwoordigt een (uitzonderlijk) gaaf voorbeeld van een bepaalde stijl of bouwwijze. (goed voorbeeld van een historische hallehuisboerderij met middenlangsdeel, wat betreft de uiterlijke verschijningsvorm van een 19de eeuws karakter. Dit type boerderij is karakteristiek voor de landelijke bouwkunst in de gemeente Lochem. De in de loop van de 20ste eeuw

5 uitgevoerde wijzigingen hebben het oorspronkelijke karakter van de boerderij nauwelijks aangetast. Ook de bijbehorende schuur is een goed voorbeeld van de traditionele functionele landelijke bouwwijze. Het omringende erf bezit voorts een aantal markante en waardevolle elementen, waaronder een zeer fraaie reeks monumentale eiken). Situeringswaarde 7. Het object is bepalend voor het behoud of zichtbaar houden van een historisch gevormde landschappelijke situatie. (boerderij en erf zijn van belang voor het zichtbaar houden van de specifieke historische landschappelijke situatie langs de flanken van het atuwwallandschap in de gemeente Lochem. In de buurtschappen Langen en Zwiep bevond de oudste bebouwing zich aan de rand van de vruchtbare akkergrond op je bergflank. Meer naar het noorden en oosten lagen de lager gelegen broeken graslanden nabij de Berkel, die in gebruik waren als hooi- en weideland. 9. Het object maakt onderdeel uit van een bijzondere stedebouwkundige of landschappelijke situatie. (erf met bebouwing en monumentale groenelementen vormen vanaf de Lindeboomsweg en de Zwiepseweg een markant beeldbepalend ensemble) opgesteld door : MONUMENTEN ADVIES BUREAU Voor meer informatie kunt u contact opnemen met de afdeling Ruimtelijke ontwikkeling, via het centrale telefoonnummer van de gemeente Lochem: (0573)