Als een getatoeëerde huid

Transcriptie

1 Als een getatoeëerde huid Waar kun je beter terecht voor avontuur en heroïek dan in de Zeeheldenbuurt in Den Haag? Woningstichting Haag Wonen heeft plannen om daar negen van haar wooncomplexen te vernieuwen. Een van de complexen is inmiddels onder handen genomen. Het meest opvallende is de nieuwe gevel. De trespabeplating heeft plaatsgemaakt voor stucwerk. Stucwerk met een heel bijzondere ornamentiek. Stukadoorsbedrijf Delstuc maakte er een ontdekkingsreis voor waar Abel Janszoon Tasman, Jacob Roggeveen en Anthony van Diemen respect voor zouden hebben gehad. Boven Unieke ornamentiek Opnieuw stadsvernieuwing Willem Barentszstraat, Piet Heinplein, Michiel de Ruyterweg; Nederland is trots op z n zeevaardersverleden. Veel steden hebben een Zeeheldenbuurt, zo ook Den Haag. De wijk in de Hofstad is tussen 1870 en 1890 aangelegd. Er werden veel grote en statige huizen gebouwd, maar ook kleinere woningen. Ondermeer doordat het onderhoud van vooral de grote panden werd verwaarloosd, raakte de wijk tussen de jaren vijftig en tachtig in verval. Met een groot renovatieproject werd midden jaren tachtig de teloorgang een halt toegeroepen. Voor negen van de stadsvernieuwingscomplexen uit die tijd op de nominatie werden een jaar of drie terug plannen gemaakt voor een nieuwe vernieuwing. ANA Architecten uit Amsterdam maakte voor woningstichting Haag Wonen een ontwerp waarbij aansluiting werd gezocht met zowel de kenmerkende architectuur van de 19e eeuwse oorspronkelijke bebouwing van de Zeeheldenbuurt als met de stadsvernieuwingsarchitectuur uit de 20e eeuw. Die aansluiting moest dan voor een groot deel worden gerealiseerd met geornamenteerd stucwerk. Maar dan wel ornamentiek anno hedendaags; op een manier zoals we dat in Nederland nog niet eerder zagen. Er moest een medaillonpatroon op de gevels komen, ingekrast in het stucwerk. Een gevel met een getatoeëerde huid, zo omschreef architect Marcel van der Lubbe het, zegt Anton van Delden. Zijn stukadoorsbedrijf Delstuc werd benaderd om het unieke project uit te voeren. Waar geen mens ooit eerder ging Het eerste wooncomplex dat moest worden opgeknapt, was dat in de Van Diemenstraat. Delstuc werd al in een vroegtijdig stadium betrokken bij de voorbereiding van dat werk, net als Strikotherm. MEBEST mei juni 10 25

2 Om in dit stucwerk te kunnen snijden hadden we laagdikte nodig MEBEST mei juni 10 26

3 Samen met Corné Mol, productmanager van de systeemleverancier, moest Anton van Delden een oplossing zien te vinden voor een toch wel heikel probleem. Voor de constructie van het pand was namelijk gebruik gemaakt van houtskeletbouw. Om die te voorzien van een gestukadoorde gevel, moest de trespabeplating worden vervangen door cementgebonden platen. De afwerking voor cementplaten zijn allemaal dunpleisters, dunne lagen om spanningen tegen te gaan. Maar om in het stucwerk te kunnen snijden hadden we laagdikte nodig, zegt Anton van Delden. Stukadoor en leverancier bedachten een systeem dat was opgebouwd uit cementplaten, gevelsiolatieplaten, een GW Plus mortellaag met een wapeningsgaas erin en een centimeter dikke laag UAP. Daar heb ik in de werkplaats een proefopstelling mee gemaakt om te kunnen experimenteren, zegt Anton van Delden. Bij Strikolith wisten ze ook niet of je in de UAP wel kon krassen; dat was nog nooit eerder geprobeerd. De proefopstelling leerde Opdrachtgever: Woningstichtinbg Haag Wonen, Den Haag Architect: ANA Architecten, Amsterdam Aannemer: Hemubo, Almere Stukadoor: Delstuc, Monster Links boven Om voldoende dikte te hebben om het medaillonpatroon te kunnen uitsnijden, moest de UAP in een laag van 1 cm worden opgezet. Er moest een compleet systeem worden bedacht om dat mogelijk te maken. Links onder Uit triplex zijn meters meter lange sjablonen gefiguurzaagd waarlangs met het op maat gemaakte krabijzer de medaillons in de gevel zijn uitgekrast. Boven In de praktijk bleken er wat maatverschillen te zitten tussen de verschillende vensters en de deuropening, en dus ook tussen de tussenliggende vlakken. Ook al ging het om niet meer dan een centimeter, het patroon moest daar op worden aangepast; de afwijkingen zouden onherroepelijk te zien zijn geweest vanaf de straat. dat er prima te snijden is in de cementgebonden vezelversterkte hechtmortel, mits dat een dag na het opzetten gebeurde. De gevel kon niet in één keer worden gedaan, dus was er ook nog een afwerking nodig om de aanzetten van de dagproducties te verhullen. Daar koos Anton van Delden de Silicaat Schuurpleister van Strikoterm voor, een afwerking met een heel fijne korrel. Je wilt geen stugge laag, het geheel moet een beetje kunnen bewegen, zegt hij over die keuze. Beweging moet er zijn Toen duidelijk was dat de proefopstelling werkte en architect, opdrachtgever en Welstand ook met het esthetische aspect akkoord waren, kon met de uitvoering worden gestart. Aannemer Hemubo monteerde de Eternit Bluclad cementplaten waar Delstuc de gevelisolatie op aanbracht, 4cm dikke EPS platen. Niet om te isoleren dus, maar puur om spanningen op te vangen. Dikkere platen waren nog beter geweest, maar dan zouden we over de rooilijn zijn gegaan en daar had Welstand een stokje voor gestoken. MEBEST mei juni 10 27

4 MEBEST mei juni 10 28

5 Niet om te isoleren, maar puur om spanningen op te vangen Het hele systeem is toch al 7 cm dik geworden. Tussen de isolatieplaten en de aluminium kaders van ramen en deuren kwam compriband om de ondergrond wat bewegingsruimte te geven. Voor datzelfde doel werd de GW Plus mortellaag losgesneden en werden er APU telescoopprofielen tegen de kaders geplakt. Het gaas van die profielen werd in de 1 cm dikke laag UAP-specie gebed. Met een rabatschaaf werd het sinterhuidje van die vezelversterkte cementmortel geschaafd waarna het patroon kon worden uitgekrabd. Dat werd een race tegen de klok. Bezint eer ge begint Het patroon was zo ontworpen dat om elk raam een medaillon zou lopen; een omkadering zoals die vroeger met lijstwerk werd gemaakt. De werkelijkheid bleek echter iets andere maten in petto Links APU telescoopprofielen, ingebed in de UAP en geplakt tegen de aluminium kaders, moeten er voor zorgen dat het stucwerk rondom de ramen niet gaat scheuren. Boven Doordat een kant van de voeg scherp is en de andere afgerond, lijkt het net of het patroon in de gevel is gestempeld. te hebben dan de tekening aangaf. Gelukkig kwam Anton van Delden, docent bij de opleiding restauratiestukadoor, daar achter voor hij was begonnen het patroon uit te krassen. Het is net als bij blokverband. Als we dat behandelen op de opleiding dan zeg ik ook altijd tegen de leerlingen dat je niet zomaar kunt beginnen. Je moet eerst kijken hoe een pand in elkaar steekt. Er bleken op sommige plekken wat verschillen te zitten in de afstanden tussen de kaders in de gevel. Niet veel hoor, hooguit een centimeter of één, twee. Maar dat kan genoeg zijn om er voor te zorgen dat je niet goed uitkomt, en dat ga je zien. Gelukkig hadden we een strakke samenwerking met de architect en kon het ontwerp waar nodig worden aangepast. De aangepaste tekening werd opgeblazen naar ware grootte. Aan de hand daarvan zaagde Delstuc uit triplexplaten tien sjablonen van zo n 2 x 2,5 meter. De sjablonen werden op de centimeter dikke laag UAP geschroefd en de 7 mm diepe naden konden worden uitgekrabd. Dat gebeurde met een krabijzer dat speciaal voor dit project was ontworpen en gemaakt; op maat om de sjabloon te kunnen volgen, en in een speciale vorm die voegen met een harde lijn aan de buitenzijde en een afgeronde lijn aan de binnenzijde zouden opleveren. Op die manier krijg je een soort stempeleffect en dat was een van de wensen die de architect had. MEBEST mei juni 10 29

6 Dit was nog eerder Boven, rechts De eerste van de Negen Gezusters (zoals de wooncomplexen worden genoemd) heeft haar metamorfose ondergaan. De overige acht wachten hoopvol af of ze ook aan de beurt komen. Vorst en crisis Het werk had in het voorjaar moeten starten, maar door onder meer de vondst van asbest was het al ruimschoots herfst voor het goed op gang kwam. De lagere temperaturen braken het ritme van de ene dag opzetten, de andere dag krabben. Cementgebonden materialen werken langzamer wanneer het kouder en natter is, zegt Anton van Delden. Op een gegeven moment kon je voor 10 uur en na uur eigenlijk niet zo veel meer doen. Toch lukte het om nog voor de winter de hele gevel in de UAP te zetten en het complete patroon uit te snijden. Het afwerken moest echter voor een deel over de winter heen worden getild. De silicaat spachtelpleister is zo dun dat je hem twee keer moet opzetten, legt Anton van Delden uit. Maar al te dik opzetten kon ook niet want je wilt niet dat de naden vollopen. Een heel secuur werkje dus, waar veel tijd in ging zitten. Toch hadden de stukadoors het nog bijna afgekregen voor de winter. Ze waren tot de tweede slag gekomen toen het echt niet meer verder kon vanwege de vorst. Na een gedwongen pauze van ruim drie maanden maakten de stukadoors in het voorjaar hun werk in anderhalve week af, waarna de schilder voor de finishing touch kon zorgen. Nog acht andere wooncomplexen van Haag Wonen zouden op dezelfde manier worden opgeknapt, maar dat is door de economische crisis op losse schroeven komen te staan. Hopelijk keert het tij voldoende en wordt er alsnog groen licht gegeven. Het zou zonde zijn van de moeite die alle partijen zich hebben getroost om de Haagse Zeeheldenbuurt met een aan aantal unieke gevels te verrijken. MEBEST mei juni 10 30

7 nooit geprobeerd BY PRINSSEN THE CREATION OF QUALITY Prinssen presenteert met trots een nieuw, exclusief concept in wandafwerking: FRESCOLORI. Hiermee wordt wandafwerking naar een hoger plan getild en wordt het onmogelijke mogelijk. lijn van natuurproducten op basis van kalk met bijzondere, natuurlijke uitstraling met de specifieke eigenschappen van (sier)pleister goed reinigbaar, stoot-, kras- en slagvast Op alle soorten wanden, ook in de keuken, natte ruimten en douchecabine. Stucco, travertin, zandsteen, betonlook? Rustiek, tijdloos, strak en modern? Glanzend, mat, satijnlook? Alles kan! Kijk op STRUCTUREEL BETER Roermondseweg NV Haelen Telefoon +31 (0) Fax +31 (0)