Spotlight. Vaktechnisch bulletin van PwC Accountants. Jaargang uitgave 1

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Spotlight. www.pwc.nl. Vaktechnisch bulletin van PwC Accountants. Jaargang 19-2012 uitgave 1"

Transcriptie

1 Spotlight Vaktechnisch bulletin van PwC Accountants Jaargang uitgave 1 Hans Hoogervorst, voorzitter van de IASB: De besluitvorming over nieuwe IFRS is ingewikkelder dan een besluit in de politiek

2 Bij PwC in Nederland werken ruim mensen met elkaar samen vanuit 12 vestigingen en drie verschillende invalshoeken: Assurance, Tax & HRS en Advisory. We leveren sectorspecifieke diensten en zoeken verrassende oplossingen, niet alleen voor nationale en internationale ondernemingen, maar ook voor overheden en maatschappelijke organisaties. PwC firms leveren sectorspecifieke diensten op de gebieden Assurance, Tax & HRS en Advisory om waarde toe te voegen voor klanten. Meer dan mensen in 158 landen in firms binnen het PwC-netwerk delen hun gedachten, ervaringen en oplossingen om nieuwe perspectieven en praktische oplossingen te ontwikkelen. 2 Spotlight Jaargang uitgave 1

3 Inhoud Gebalanceerd en redelijk 4 De roep om verandering in de accountantswereld is de noodzakelijke opmaat naar een verhoogde relevantie van (het oordeel van) de accountant. Dat proces is volop aan de gang. Een kijkje in de keuken van PwC. Michael de Ridder Hans Hoogervorst: De besluitvorming over nieuwe IFRS is ingewikkelder dan een besluit in de politiek 6 Een interview met Hans Hoogervorst, voorzitter van de IASB, over de belangrijkste doelen van de IASB, zijn eigen doelen, de populariteit van Nederlanders in de wereld van accounting en auditing, over het maken van standaarden, en meer. Jan Backhuijs en Peter Eimers Hervorming van de markt voor auditdiensten 12 Na zijn Green Paper Audit policy: Lessons from the crisis (2010) kwam Eurocommissaris Michel Barnier eind 2011 met wetsvoorstellen. Gaan deze zorgen voor de beoogde verbeteringen? Peter Veerman Het Compliance Office in vogelvlucht 20 In dit artikel wordt het taakgebied van het Compliance Office van PwC beschreven en de pijlers van het kwaliteitsbeheersingsen controlesysteem. Tevens wordt ingegaan op de verschillen met het National Office van PwC en worden ervaringen met toezichthouders gedeeld. Victor Valckx en Iris Horrocks-Rinkel Heeft IFRS 13 Fair value measurement toegevoegde waarde? 24 De recent gepubliceerde IFRS 13 bevat geen nieuwe voorschriften over wanneer reële waarde toegepast moet worden, maar legt uit hoe de reële waarde bepaald moet worden. Wat is de toegevoegde waarde van deze nieuwe standaard? Frank de Lange Winstbelastingen in de jaarrekening: het is tijd voor verandering 30 De onderneming die IAS 12 Winstbelastingen goed wil toepassen, moet daar veel tijd en geld aan besteden. En dan is het nog maar de vraag of dit het gewenste effect heeft, want steeds vaker voldoet de informatie die gebaseerd is op IAS 12, niet aan de wensen van de gebruikers. Hugo van den Ende, Ewout Naarding en Sebastiaan Stoffelen Transparantie gaat verder dan verslaggevingregels 36 De Transparant Prijs en Het Glazen Huis hebben tot doel de transparantie van verantwoordingen te verbeteren. De ervaringen en best practices vanuit deze initiatieven zijn ook relevant voor integrated reporting in het bedrijfsleven. Friso de Roos en Bart van Rooijen Non-compliance bij internationaal zakendoen brengt onderneming in gevaar 42 Het internationaal zakendoen brengt allerlei verplichtingen met zich mee. Zeker in de wereld waarin we nu leven is het nog belangrijker te weten wie de klant is en met wie en waar er zaken wordt gedaan. Ghislaine Gillessen en Mike Farrell Kort nieuws 46 In deze Kort nieuws : Handreiking voor toepassing IAS 19R in Nederlandse pensioensituatie NBA Audit Alert 22 NBA Audit Alert 23 Risicoanalyse in de vastgoedsector Optreden accountant in ava Recente wetgevingsontwikkelingen in Nederland NBA Plan van Aanpak Beperking renteaftrek overnameschulden Geen directe aftrek meer van vaste inrichting verliezen

4 Woord vooraf Gebalanceerd en redelijk De huidige dynamiek in de accountantswereld moedigt commentatoren aan tot het gebruik van allerlei creatieve metaforen. Zo sprak iemand recent over The Perfect Storm. De zeilliefhebbers onder ons huiveren bij het horen van de titel van deze bestseller, die later ook werd verfilmd. Een korte trailer op YouTube werkt voor de niet-kenners heel verhelderend. Wikipedia omschrijft The Perfect Storm enigszins onderkoeld als a confluence of events that drastically aggravates the situation. De term wordt dus gebruikt voor een noodlottige samenloop van omstandigheden. Zelf duid ik de perfecte storm eerder als een gebeurtenis die zowel bedreigingen als kansen in zich heeft. De accountantswereld is niet met een lekke boot uitgevaren. Allerminst. Maar de roep om verandering is wel de noodzakelijke opmaat naar een verhoogde relevantie van (het oordeel van) de accountant. Dat proces is volop aan de gang. Laat mij u een inkijk geven in onze keuken en een paar gedachten en ontwikkelingen met u delen. De roep om verandering is duidelijk en kan niet worden genegeerd. Eerlijk is eerlijk: het accountantsberoep heeft zich te weinig geprofileerd. We waren niet proactief genoeg ten opzichte van de veranderende behoefte van het maatschappelijk verkeer. Onze visie is dat onze controlewerkzaamheden moeten leiden tot vertrouwen in rapportages. Rapportages die van de hoogste kwaliteit zijn en daarmee bijdragen aan een efficiënte kapitaalmarkt. Dat vraagt van ons om vernieuwing, uitdragen van visie, transparantie, duidelijkheid. Een andere attitude. Hervormingen moeten ons inziens gericht zijn op het versterken van de objectiviteit, onafhankelijkheid en professioneel kritische instelling van de accountant en het waarborgen van de kwaliteit van de accountantscontrole. Maar de voorstellen van regelgevers bevatten elementen die in de praktijk precies het tegenovergestelde effect hebben. Er wordt gelukkig volop gewerkt aan initiatieven die wel hout snijden. Hieronder valt de invoering van een verplichte cursus professional scepticism voor accountants, versterking van de rol van commissarissen bij de opdrachtverlening aan de accountant en een code voor accountantsorganisaties waarin onder meer wordt geregeld dat we onafhankelijke toezichthouders binnen onze organisatie moeten benoemen. Daarnaast werken we aan verbreding van onze poortwachterfunctie. Dat moet leiden tot meer zekerheid en meer informatieve rapportages voor stakeholders. Denk aan verbetering van het directieverslag, het verslag voor commissarissen en de rapportages van de accountant. Toezicht is goed. Maar de geaggregeerde manier waarop de toezichthouder zijn bevindingen uit, doet geen recht aan de kwaliteitsverschillen per kantoor. Hiermee staat het beroep als geheel onnodig onder druk. Wij pleiten voor een publieke rapportage per kantoor. Dat genereert duidelijkheid naar de markt en zal leiden tot een significante kwaliteitsimpuls. Onze klanten worden kritischer. Ze zoeken naar meer toegevoegde waarde en verwachten, mede ingegeven door marktomstandigheden, meer efficiency. Dat zijn valide vragen die rechtstreeks raken aan de drie pijlers van ons businessmodel: kwaliteit (integriteit, onafhankelijkheid, geen fouten), efficiency (kosteneffectief, IT-gedreven) en toegevoegde waarde (vertrouwen, inzicht, competentie en aansprakelijkheid). Van onze partners en medewerkers wordt veel gevraagd. We maken onze controlebenadering continu beter, gebruiken meer tools om efficiënter te controleren en doeltreffender rapportages te maken, leggen nadruk op houding en gedrag om de professionele scepsis te verhogen, en leggen meer nadruk op evaluatie van onze werkzaamheden door onze klanten. Nog los van alle nieuwe regels die de professional hoort te beheersen. Deze perfecte storm leidt heus wel eens tot verzuchting. Tegelijkertijd is het ook een grote inspiratiebron. De brede belangstelling bevestigt dat de accountant ertoe doet. Dat staat niet ter discussie. Het zorgt voor nieuw elan. Onze mensen pakken de handschoen voortvarend op. Samen werken aan het vergroten van het vertrouwen in ons beroep is een mooie uitdaging die jonge professionals moet aanspreken: er is veel te doen! Ik wil dit voorwoord graag met een heel praktische stimulans afsluiten. En wel met een pleidooi om onze controleverklaring uit te breiden met een passage waarin we opiniëren over de gebalanceerdheid en redelijkheid van het jaarverslag. We doen nu slechts een marginale toetsing 4 Spotlight Jaargang uitgave 1

5 terwijl we de capaciteiten en kunde aan boord hebben om daar positiever over te rapporteren. Gebalanceerd betekent objectief, met pro s en contra s, zonder bias. Redelijk betekent dat een weldenkend mens gebaseerd op de beschikbare informatie tot dezelfde conclusie zou komen. Dit is een van de vele mogelijkheden om onze toegevoegde waarde verder te verhogen. En dat is een route die een gebalanceerde en redelijke accountant zou moeten willen afleggen. Michael de Ridder, lid Assurance Board PwC Spotlight Jaargang uitgave 1 5

6 Hans Hoogervorst: De besluitvorming over nieuwe IFRS is ingewikkelder dan een besluit in de politiek Jan Backhuijs - vaktechnisch bureau (National Office), Assurance Peter Eimers - vaktechnisch bureau (National Office), Assurance Hans Hoogervorst, voorzitter van de IASB Nederlanders op internationale posities. Eerder sprak Spotlight met Steven Maijoor (voorzitter van de ESMA, de European Securities and Markets Authority) en Arnold Schilder (voorzitter van de IAASB, de International Auditing and Assurance Standards Board) over de werkzaamheden van hun organisatie, de internationale context waarin deze opereert, de culturele verschillen die er zijn, en hun persoonlijke doelstellingen. Deze keer spraken we daarover met Hans Hoogervorst, voormalig minister van Financiën en van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, voormalig voorzitter van de Autoriteit Financiële Markten (AFM), en vanaf 1 juli 2011 voorzitter van de International Accounting Standards Board (IASB). 6 Spotlight Jaargang uitgave 1

7 U bent sinds 1 juli 2011 de voorzitter van de IASB, de organisatie die de International Financial Reporting Standards (IFRS) maakt (zie figuur 1). Wat is u opgevallen aan de IASB? Wat interessant is aan de IASB, is dat een vrijwel volledig private organisatie, die voortkomt uit privaat initiatief, een regelgever voor de hele wereld is. Dat levert soms spanning op, want de publieke autoriteiten, die uiteindelijk onze standaarden verplicht stellen, willen wel greep op de zaak houden. De publieke autoriteiten, zoals de Europese Commissie en de SEC (de Securities and Exchange Commission; red.), vonden dan ook dat er een soort publieke verankering moest komen. Daarom is de Monitoring Board opgericht met daarin vooral toezichthouders op effectenmarkten. Daardoor is de governance van onze organisatie meer volwassen geworden. Dat zal zich in de komende jaren blijven ontwikkelen. De inrichting van onze organisatie lijkt overigens als twee druppels water op die van de Amerikaanse FASB (de Financial Accounting Standards Board; red.), ook een private organisatie. Er is ook een groot verschil: in Amerika geeft de SEC uiteindelijk de doorslag. De SEC bepaalt dat de regels van de FASB moeten worden toegepast en kan uiteindelijk ook zelf regels maken. De IASB heeft niet zo n autoriteit boven zich. In de Nederlandse omgeving wordt wel eens gesproken over de trias politica waarin de wetgevende, de uitvoerende en de rechtsprekende macht worden onderscheiden. Ten aanzien van de regelgeving over financiële verslaggeving zou de IASB in deze driedeling de uitvoerende macht zijn, degene die de regels schrijft. Hoe zit het met de rechtsprekende macht en de wetgevende macht onder de IASB? De IASB is niet de uitvoerende macht, dat zijn de preparers en de auditors. Wij zijn de regelgevende macht. Figuur 1. De structuur van de IASB appoint IFRS Advisory Council provides strategic advice inform En hoe zit dat met de wetgevende macht? In de EU hebben we te maken met de Europese Commissie en het Europese Parlement die de regels vaststellen. In de EU doen zij dat door de IFRS goed te keuren. Daarbij proberen we carve-ins en carve-outs zoveel mogelijk te vermijden. Daarmee heb je duchtig rekening te houden. Dat is erg lastig werken. Wat dat betreft was het in de politiek ook niet eenvoudig, maar daar had je duidelijke besluitvormingsmechanismes. Je doet een voorstel als regering en dat breng je naar het parlement en daar komt wat uit. In principe is het bij ons ook eenvoudig: wij maken de regels, en dan is het take it or leave it. Maar je hebt toch liever niet dat mensen leave it zeggen, dus is er een complex besluitvormingsmechanisme waarin je veel rekening moet houden met de buitenwereld. Je weet dat als je ruzie hebt met bijvoorbeeld de verzekeringsindustrie over de toekomstige standaard, die de weg naar de politiek echt wel weten te vinden. In de politiek gebeurt dat natuurlijk ook, maar op een gegeven moment geeft het parlement de doorslag. Ook daar wordt gelobbyd door belanghebbenden. Maar Trustees of the IFRS Foundation (Governance) oversee, review effectiveness, appoint and finance Standard-setting International Accounting Standards Board (IASB) (IFRSs/IFRS for SMEs) IFRS Interpretations Committee (IFRICs) SME Implementation Group Operations Education Initiative, IFRS Taxonomy (XBRL), Content Services Monitoring Board of public capital market authorities appoints, monitors informs report to dan zoek je een coalitie en dan is het op een gegeven moment gedaan. Bij ons is het allemaal wat diffuser, wat moeilijker te peilen. Toen door de Europese Commissie werd besloten om de goedkeuring van IFRS 9 uit te stellen was deze organisatie verrast. Dat maakt het allemaal ingewikkeld. Dat is een van de redenen waarom iemand als ik uiteindelijk is gevraagd. Het is veel relatiebeheer en aftasten van hoe de verschillende paarden aan het lopen zijn. Wat zijn de belangrijkste doelen van de IASB in de komende jaren, vooral na de agendaconsultatie voor de jaren 2012 tot en met 2014? Bij de agendaconsultatie hebben we bewust nauwelijks een voorzet gegeven, maar vooral gezegd: roept u maar. Daaruit is duidelijk naar voren gekomen dat er niet meer zoveel nieuwe regelgeving moet komen als de laatste tijd. Toch heeft iedereen ook een verlanglijstje ingediend. Drie onderwerpen voor de komende jaren zijn in ieder geval duidelijk. Als eerste vraagt iedereen ons het conceptual framework af te maken. We zijn daarmee gevorderd, maar alle moeilijke vragen zijn Spotlight Jaargang uitgave 1 7

8 blijven liggen. Dat is een lastige klus. Ik denk dat we als tweede aan de slag moeten met wat de belangrijkste performance indicators zijn. Dat is een interessante discussie. Wat is de betekenis van other comprehensive income ten opzichte van winst en verlies? Ten derde zullen we laten zien dat we een echt wereldwijde organisatie zijn geworden. Er zullen daarom issues vanuit emerging countries op tafel komen, zoals de wens vanuit met name Azië om de agriculture standaard aan te passen. U noemt als tweede punt de belangrijkste KPI s. Op dit moment horen we veel over integrated reporting. Daarin staat centraal wat de value drivers van een onderneming zijn, en of er meer is dan alleen financiële KPI s. Wat is de visie van de IASB hierop? Zou het kunnen zijn dat integrated reporting ertoe leidt dat financiële rapportering eenvoudiger wordt? We volgen dat met veel belangstelling. Maar ik denk dat dit toch pas echt een grote vlucht gaat nemen als er regelgeving komt die het afdwingt. Ik weet niet of de tijd er rijp voor is, zeker niet in het huidige economische klimaat. Op de lange termijn denk ik dat we stappen in die richting zullen maken, en daar willen we dan ook bij zijn. Als je het hebt over sustainability denk ik dat veel milieuaspecten zoveel mogelijk gewoon in prijzen verdisconteerd zullen gaan worden. Dan loopt de rapportering erover vanzelf via onze standaarden. Of de financiële verslaggeving bij integrated reporting eenvoudiger wordt, durf ik niet te zeggen. Zijn er nog meer onderwerpen onderkend? Wat we ook met veel belangstelling volgen, zijn de International Public Sector Accounting Standards, de IPSAS voor de overheid. De IPSAS en de standaarden van de IASB lijken heel veel op elkaar. Ze zijn op onze standaarden gebaseerd. Je zou je kunnen voorstellen dat als het werk van de IPSASB sterker publiek geschraagd gaat worden, deze organisatie op lange termijn onder één paraplu met de IASB gebracht gaat worden. Wordt dat in Nederland nog even wennen? Ik weet nog dat toen ik minister was, mijn ambtenaren destijds niet enthousiast waren over IPSAS. Volgens mij was de belangrijkste reden de vrees dat de uitgaven als investeringen zouden worden verwerkt, en dat de rekening later zou komen. Het zou wel een goed beeld hebben gegeven van de economieën in de wereld, als die allemaal op dezelfde manier de IPSAS hadden toegepast? Zeker, het is zot, dat de publieke sector wat betreft verslaggeving aan minder discipline hoeft te voldoen dan de private sector. De private sector wordt steeds meer gedwongen om verantwoording af te leggen, wat ik op zich begrijpelijk en goed vind. Maar je zou verwachten dat de publieke sector aan minimaal dezelfde discipline voldoet en dat is niet zo. Het is gek dat Nederland daarin geen voortrekkersrol speelt terwijl wij eigenlijk weinig van de economische crisis te duchten hebben, omdat we een van de weinige landen zijn die zijn pensioenverplichtingen redelijk netjes op orde heeft. Uw eerste termijn loopt tot 30 juni Wanneer vindt u het voor uzelf een succes als u straks terugkijkt op deze eerste termijn? Het zou natuurlijk heel mooi zijn als aan het eind van mijn eerste termijn alle grote landen aan boord zijn, of in ieder geval heel duidelijk op weg om aan boord te komen. En ik zou het heel mooi vinden als we in wat minder politiek vaarwater zouden zijn gekomen. Dat is de afgelopen jaren te veel gebeurd. Dat kwam ook door de heftigheid van de financiële crisis, maar ik zou hopen dat dit soort conflicten ons bespaard blijft. Ook hoop ik dat we de vier nog lopende grote projecten inzake Lease accounting, Insurance contracts, Revenue recognition en Financiële instrumenten af hebben. Daarnaast denk ik dat we tussen nu en vijf jaar een herziening van de governance krijgen door wat duidelijkere besluitvormingsmechanismes. En ik zou meer duidelijkheid willen krijgen over OCI ( Other Comprehensive Income ; red.) en winst en verlies, en over de neverending story van volatiliteit versus stabiliteit. Hierbij is het probleem dat de wereld instabiel is geworden. Ik vrees dat dit nog wel even zal duren. Het is niet fijn om op dit moment een financiële onderneming te zijn, met een grote balans. Volatiliteit is vrijwel onontkoombaar. Waarom zijn Nederlanders zo populair in de wereld van accounting en auditing? Hoe komt het dat er zoveel Nederlanders op een dergelijke positie zitten? Op de eerste plaats hoop ik dat we goede mensen leveren. Maar wat natuurlijk ook een rol speelt is dat wij niet uit een groot land komen en dus niet zo snel bedreigend zijn. En ongetwijfeld speelt ook het feit een rol dat van Nederlanders bekend is dat ze vrij makkelijk in een internationale omgeving opereren. Kun je bij het maken van standaarden rekening houden met al die internationaal verschillende culturen? Weliswaar zijn er verschillen in hoe economieën zijn georganiseerd, maar uiteindelijk gaat het over economisch handelen van ondernemingen. Het maken van standaarden is uiteindelijk gewoon micro-economie. Daarbij proberen we de dingen te herleiden tot de kern van de zaak. 8 Spotlight Jaargang uitgave 1

9 Uiteindelijk gaat het bedrijven, waar ook ter wereld, altijd om de bottom line. Het is opvallend dat lobbyisten vanuit alle hoeken van de wereld bijna altijd hetzelfde willen. Ze willen allemaal dat het management relatief makkelijk steady earnings kan presenteren. Dat is overal in de wereld populair. Hoe zit het met cultuurverschillen als we kijken naar de houding van mensen ten aanzien van regels versus principes? Daar zitten vrij grote verschillen in. Misschien worden die verschillen in de toekomst kleiner. Een land als China is nog niet volledig aan boord maar staat wel heel dichtbij. Die hebben IFRS gebruikt om een enorme moderniseringslag te maken. Ik denk dat ze in eerste aanleg vooral blij waren dat ze dat voor elkaar hebben gekregen, en ik verwacht dat zij in de komende jaren toch wel wat meer gewicht in de schaal gaan proberen te leggen. Hoeveel zekerheid is er dat wereldwijde standaarden in alle landen op dezelfde wijze worden geïnterpreteerd? Uit verschillende onderzoeken komt naar voren dat cultuurhistorische verschillen nog steeds een rol spelen bij financiële verslaggeving. Ondernemingen uit het ene land doen dingen anders dan ondernemingen uit een ander land. Dat is natuurlijk niet verbazingwekkend. Ik denk dat daar de komende decennia nog veel vooruitgang gaat worden geboekt. Het feit dat ESMA er is, is heel belangrijk in Europa. Je ziet dat daar de toezichthouders sterk samenwerken. Dat gaat de uniformiteit enorm bevorderen. Dat zal ook gaan gebeuren in Azië. Als straks de SEC volledig aan boord is in de Monitoring Board, worden de discussies die nu in IOSCO (de International Organization of Securities Commissions; red.) worden gevoerd, een stuk serieuzer. Onlangs heeft ESMA een discussiestuk over materialiteit bij de toepassing van IFRS uitgebracht. Hoe voorkom je daarbij dat de toezichthouder in Europa iets anders zegt dan die in Amerika? Is het een taak van de toezichthouder om daarover wat te zeggen? Ik vind het niet erg dat toezichthouders iets dergelijks zeggen. Als toezichthouders tot gezamenlijke conclusies komen, is dat heel goed. Je hoeft het er niet altijd mee eens te zijn, maar het geeft wel guidance. Dit geeft ook aan dat het van groot belang is dat er heel directe communicatie is tussen de SEC en de ESMA bijvoorbeeld. Kan het ook impact hebben op de wijze waarop onderwerpen in de standaarden zijn opgeschreven? Ja, daarom is ook een goede communicatie tussen de toezichthouders en ons van groot belang. Onze standaarden moeten duidelijk genoeg zijn. Tabel 1. Leden van de IASB per 1 januari 2012 Naam Land van afkomst Achtergrond Start termijn Einde termijn Hans Hoogervorst Nederland Voorzitter Juli 2011 Juni 2016 Ian Mackintosh Nieuw-Zeeland Vice-voorzitter Juli 2011 Juni 2016 Stephen Cooper Verenigd Koninkrijk Analist Juli 2007 Augustus 2017 Philippe Danjou Frankrijk Accountant Juli 2006 Juni 2016 Jan Engström Zweden CFO Mei 2004 Juni 2014 Patrick Finnegan Verenigde Staten Analist Juli 2009 Juni 2014 Amaro Luiz de Oliveira Gomes Brazilië Toezichthouder Juli 2009 Juni 2014 Prabhakar Kalavacherla ( PK ) Verenigde Staten Accountant Januari 2009 Juni 2013 Elke König Duitsland CFO Juli 2010 Teruggetreden december 2011 Patricia McConnell Verenigde Staten Analist Juli 2009 Juni 2014 Takatsugu Ochi Japan Analist Juli 2011 Juni 2016 Paul Pacter Verenigde Staten Accountant Juli 2010 Juni 2012 Darrel Scott Zuid-Afrika CFO Oktober 2010 Oktober 2015 John Smith Verenigde Staten Accountant September 2002 Juni 2012 Wei-Guo Zhang China Toezichthouder Juli 2007 Augustus 2017 Spotlight Jaargang uitgave 1 9

10 Is het te verwachten dat in de komende jaren de samenstelling van de Board verandert? Maken bijvoorbeeld enkele Amerikanen plaats voor Chinezen? Wordt wellicht het aantal mensen uit de BRICSlanden veel groter? Die samenstelling zal ongetwijfeld veranderen in de toekomst. Als bijvoorbeeld China een full adopter wordt, dan is het niet logisch dat slechts een lid uit China komt, terwijl Amerika en Europa elk vier leden leveren. Dus dat zal ongetwijfeld veranderen. Wat ik wel hoop is dat we niet groter worden, want 15, en binnenkort 16, is echt wel genoeg. En hoe ziet de staf van de IASB eruit? Die komt uit de hele wereld. Het is echt een hele leuke staf jonge mensen, zeer getalenteerd. Ook een goede mix van mannen en vrouwen. Ik heb nog nooit in een organisatie gewerkt waar zoveel sterren vrouwen zijn, behalve dan in de Board zelf, die helaas nog slechts één vrouw telt. Er is een ontzettend positieve sfeer hier. Je zit dicht op elkaar, het is een kleine organisatie. Heel plezierig om te werken. Onlangs zei u op een conferentie van de AICPA dat het convergeren van IASB en FASB op een gegeven moment ophoudt, en dat wij gewoon doorgaan. Als jullie willen aanhaken, kom er gewoon bij. Wat bedoelde u daarmee? Wat ik heb gezegd is dat convergentie niet altijd lukt. Ik heb het voorbeeld genoemd van de besluitvorming over off-setting, het salderen van financiële activa en verplichtingen. Wij besloten met 15 voor en 0 tegen over de nieuwe standaard die eigenlijk dezelfde is als de huidige praktijk met activa en verplichtingen op de balans. En de FASB was eerst voor, met 3 stemmen voor en 2 stemmen tegen. Maar daarna was men tegen: met 3 stemmen voor en 4 stemmen tegen. Dat schiet niet op. Maar dat gevaar houd je altijd, als je twee verschillende boards hebt. Dan moet je gewoon zeggen dat we naar één standaard gaan. Je houdt wel je bevoegdheid om iets niet te incorporeren als het je echt tegen de borst stuit. Maar dat moet dan toch echt een uitzondering zijn. Hoe landt zo n uitspraak? Heel bijzonder was dat Leslie Seidman, mijn evenknie van de FASB, hetzelfde zei. Dat was belangrijk. Daarmee gaf zij dus eigenlijk ook aan dat het nu kiezen of delen is. Dat wordt een moeilijk proces voor de Amerikanen. Ja, dat is heel lastig. Ten eerste is het voor de Amerikanen lastig om als wereldmacht macht te delen met andere landen. Voor een Nederlander is dat vanzelfsprekend. Toen wij in Europa begonnen met IFRS, hadden wij eigenlijk niet een andere keus omdat we zoveel verschillende talen hadden. Het is erg handig om één taal te adopteren als je een eenheidsmarkt hebt. Maar de Amerikanen hebben altijd US GAAP gehad. Dat is natuurlijk een set van high quality standards. Die heeft ze veel goeds gebracht. Het is dan lastig om een andere set standaarden te adopteren, die in eerste aanleg niet zo heel veel meerwaarde heeft, behalve dat het goed is voor de wereld en ook voor de Amerikaanse economie om één set standaarden over de hele wereld te hebben. Maar voor de Amerikanen is nee zeggen ook een duivels dilemma. Ze zien natuurlijk ook dat IFRS niet meer terug te draaien is. Het is voor hun investeerders in het buitenland toch erg belangrijk dat die taal te vertrouwen is. Dan moeten ze ook kunnen meepraten. Nog even over de combinatie van verschillende landen en culturen. Afgelopen zomer, kort na uw aantreden, stuurde u een brief naar ESMA. Dat was een mooi visitekaartje. Een aantal mensen heeft gezegd: die durft. Hoe is dat uiteindelijk geland? Ik denk dat het geholpen heeft om snel tot de juiste beslissing te komen. Het is niet iets wat ik elke zes maanden of elk jaar ga doen, want het is toch in eerste aanleg de taak van de toezichthouders om hier goed op toe te zien. Maar wij hebben natuurlijk ook de taak om op de integriteit van onze standaarden te letten. We zullen elke keer als wij dingen zien, contact hebben met de toezichthouders. Dat zal niet elke keer in de vorm van een brief gaan. We hebben in onze strategy review duidelijk gezegd dat wij heel nauw met de toezichthouders zullen samenwerken om de consistente toepassing van onze standaarden te bevorderen. Dat zullen we blijven doen. Maar je zou je kunnen afvragen of dat de taak is van degene die de standaard maakt. Ik heb het gedaan als de buurman die ziet dat bij de buren wordt ingebroken en de politie belt. Ik ben niet zelf gaan arresteren. Sommige landen zijn gewend om dieper in de regels te zitten. Andere landen, zoals Nederland, zijn gewend te denken in principes. Dat lijkt een lastig punt bij het maken van standaarden. Ja, ik vermoed dat we door de convergentie meer regels hebben gecreëerd dan we anders zouden hebben gedaan. Het feit dat je met verschillende culturen werkt, heeft invloed op de vorm van de regelgeving. Wat ik duidelijk merk in de gesprekken met de FASB is dat het niet zo is dat zij niet vanuit principes werken. Ons economische denken lijkt heel veel op elkaar. En het is ook niet zo dat wij geen regels hebben. Als je kijkt naar hoe onze standaarden eruit zien, zijn die toch vrij ingewikkeld. Ik ben een zeer fervent voorstander van het principe. 10 Spotlight Jaargang uitgave 1

11 Kijk naar hoe de standaarden zich gehouden hebben tijdens de financiële crisis. IFRS heeft zich beter gehouden dan US GAAP. Het niet consolideren van special purpose vehicles was in Amerika veel makkelijker dan in Europa. Hier hebben we duidelijke consolidatie-eisen. Repo-105 is een ander voorbeeld van het zoeken van de randen van de regels. Dat is minder voorgekomen in Europa. Wat waren de eerste eigen ervaringen met de standaarden van de IASB? Het is een omvangrijk werk. De techniek is voor mij steeds een uitdaging. Ik heb natuurlijk een achterstand ten opzichte van de mensen die hun hele leven ermee hebben gewerkt. Die achterstand krijg ik nooit helemaal weg. Dat is soms een nadeel maar het heeft ook het voordeel dat ik me op de hoofdzaken moet concentreren. Neem de discussie die we hebben gehad over impairments van financiële activa. Daar heb ik toch een stempel op kunnen drukken toen we helemaal in de details dreigden te verzinken. We zijn teruggegaan naar de principes en hebben belangrijke stappen kunnen zetten. Dan kan ik meer zijn dan alleen maar het uithangbord van de IASB naar buiten toe en ook in de techniek een rol spelen. Ik denk dat naarmate mijn kennis toeneemt ook mijn effectiviteit nog wel omhoog kan. Daarbij is tijd wel een probleem. Ik reis ontzettend veel. Het vliegtuig is niet de juiste plek om heel ingewikkelde materie te bestuderen. Maar so far so good, want het beheren van de relaties met de grote werelddelen gaat goed. Dat is ook leuk om te doen. Wat zou u tot slot willen meegeven vanuit uw orgaan, de IASB, aan onze lezers? laten doen waarvan ze zich afvragen of het wel nodig is, wat het nut ervan is. En ik weet dat het ingewikkeld is. Ik heb ook weleens het gevoel dat we soms dingen ingewikkelder maken dan werkelijk nodig is. Tegelijkertijd is het ook niet altijd vermijdbaar dat je dingen oplegt in de standaarden die misschien op het eerste gezicht niet zo logisch zijn. Probleem is dat je anders allerlei ontwijkgedrag kan krijgen. Dat is passen en meten en daar zullen we ook nog wel eens fouten mee maken, maar soms is dat gewoon onvermijdelijk. Mijn missie is echt om een gezond midden daarin te vinden. Daarvoor zullen wij een heleboel communiceren met degenen die onze standaarden gebruiken. Dat zijn natuurlijk niet alleen de verschaffers, maar dat zijn ook en vooral de investeerders die veel behoeften hebben aan informatie. Ik denk dat we in onze relatie veel wederzijds begrip nodig hebben. En ook veel transparantie? Absoluut. Ik heb nog nooit in een omgeving gewerkt waar besluitvorming zo transparant is. Alles wat wij doen, is bekend op internet. Iedereen kan meeluisteren, onze vergaderstukken zijn openbaar. Dat heeft ook nadelen. Als je compromissen wilt sluiten of tot een besluit moet komen, is het moeilijk voorbereiden want wij mogen niet met meer dan zes leden van de Board tegelijkertijd voor de vergadering spreken. Anders kun je een blokkerende minderheid vormen. Dat mag niet van onze regels. U kunt dus niet samen lunchen? Haha, dat kan wel, maar dan mogen we bepaalde dingen niet bespreken. Ik kan me bij de gebruikers van onze standaarden, het bedrijfsleven, voorstellen dat die zich geregeld over onze standaarden opwinden. Ik weet dat we ze af en toe dingen Spotlight Jaargang uitgave 1 11

12 Hervorming van de markt voor auditdiensten In zijn Green Paper Audit policy: Lessons from the crisis (2010) stelde Eurocommissaris Michel Barnier vragen bij de rol van de accountant tijdens de financiële crisis en deed hij verbetersuggesties. Er volgden vele reacties op het Green Paper. Eind 2011 kwam Barnier met wetsvoorstellen. Gaan deze zorgen voor de beoogde verbeteringen? Peter Veerman - vaktechnisch bureau (National Office), Assurance 1. Voorstellen Europese Commissie sluiten aan bij Green Paper Tijdens de discussies over de oorzaken van de financiële crisis bleef de accountant lang min of meer buiten schot. In 2010 richtte Europees Commissaris Interne Markt & Diensten, Michel Barnier, zijn pijlen op de externe accountant. In zijn Green Paper Audit policy: Lessons from the crisis beschreef hij observaties met betrekking tot de verslaggeving door ondernemingen en de rol van de accountant daarbij, en deed hij suggesties om die rol te verbeteren. Bovendien gaf hij mogelijkheden aan om de naar zijn mening niet optimaal functionerende markt van auditdiensten in Europa beter te laten werken. Voorstellen Barnier kregen zeer beperkte steun Bijna 700 partijen zonden een schriftelijke reactie op het Green Paper. In februari 2011 publiceerde de Europese Commissie een beknopte samenvatting van de ontvangen reacties. Een meer uitgebreide analyse van de reacties werd in november 2011 gepubliceerd door de Goethe Wetsvoorstellen De wetsvoorstellen van de Europese Commissie bestaan uit een Richtlijn tot aanpassing van de bestaande Audit Richtlijn en een voorstel voor een Verordening met specifieke eisen voor de wettelijke controle van jaarrekeningen van Organisaties van Openbaar Belang. De voorstellen moeten door het Europees Parlement en door de Raad van Ministers worden vastgesteld. Onderdeel van het proces van vaststelling is dat beide met amendementen zullen komen, die in de voorstellen moeten worden verwerkt. Uiteindelijk zal er een eensluidende tekst tot stand moeten komen die door beide organen wordt vastgesteld. Dit gebeurt naar verwachting niet vóór eind Na vaststelling zal de Europese Commissie de wetten van kracht moeten verklaren. De Richtlijn zal vervolgens in de nationale wetgeving van de lidstaten worden verwerkt; de Verordening heeft rechtstreekse werking en wordt daarom niet in nationale wetgeving verwerkt. Universität (Frankfurt). Uit de ontvangen reacties blijkt voor de meest belangrijke voorstellen van Barnier zeer beperkte steun te zijn. De onderzoekers van de Goethe Universität geven dan ook aan dat de Europese Commissie zich moet afvragen of vergaande aanvullende wettelijke maatregelen, zoals gesuggereerd in het Green Paper, wel gerechtvaardigd zijn. Ook het Europees Parlement uitte aanzienlijke kritiek op de door Barnier gedane voorstellen. Voorstellen Europese Commissie verwonderlijk, gezien de kritiek Eind november 2011 publiceerde de Europese Commissie haar wetsvoorstellen. Deze bestaan uit een Richtlijn tot aanpassing van de bestaande Audit Richtlijn (ook wel bekend als de 8e Richtlijn) en een voorstel voor een Verordening met specifieke eisen voor de wettelijke controle van jaarrekeningen van Organisaties van Openbaar Belang (OOB s). In de voorstellen komen vele van de in het Green Paper opgenomen 12 Spotlight Jaargang uitgave 1

13 suggesties tot verdergaande regulering terug. Dit is, gezien de reacties op het Green Paper, verwonderlijk. 2. De ontwerp-richtlijn past bestaande 8 e Richtlijn aan De ontwerp-richtlijn (hierna: Richtlijn) bevat aanpassingen aan de bestaande 8 e Richtlijn. De voorgestelde aanpassingen aan de bestaande 8 e Richtlijn zijn in drie categorieën in te delen: het overhevelen van onderdelen die specifiek zijn voor jaarrekeningcontroles bij OOB s naar de Verordening; inhoudelijke aanpassingen voor alle wettelijke controles en accountantsorganisaties; aanpassingen als gevolg van aanpassingen in de EU- governance - regels (onder andere het Verdrag van Lissabon). De belangrijkste voorgestelde aanpassingen zijn: Het begrip wettelijke controle wordt uitgebreid. Hierdoor komen ook alle vrijwillige jaarrekeningcontroles (bij kleinere ondernemingen) onder dit begrip te vallen. Dit heeft consequenties voor accountantskantoren die nu zonder AFM-vergunning (vergunning van de Autoriteit Financiële Markten) controles uitvoeren, maar dat straks niet meer mogen. Het begrip OOB wordt uitgebreid met: - organisaties die betalingsinstelling zijn; - organisaties die instelling voor elektronisch geld zijn; - beleggingsondernemingen zoals gedefinieerd in artikel 4, lid 1, punt 1 van Richtlijn 2004/39/EG; - alternatieve beleggingsfondsen van de EU; - - instellingen voor collectieve belegging in effecten (icbe); en organisaties die centrale effectenbewaarinstelling zijn. De vereisten met betrekking tot zeggenschap in een accountantsorganisatie worden aangepast. Er wordt geen meerderheid van accountants en accountantsorganisaties meer vereist. Vereisten met betrekking tot een meerderheid van accountants en accountantsorganisaties in het bestuur en management van een accountantsorganisatie blijven ongewijzigd. Lidstaten mogen geen additionele eisen stellen. De externe accountant krijgt de mogelijkheid om grensoverschrijdend te werken, op tijdelijke of incidentele basis. Dit uiteraard wel onder voorwaarden, onder meer ten aanzien van beroepskwalificatie, titelgebruik en mogelijk een kennistoets. De accountantsorganisatie krijgt de mogelijkheid om in een of meer andere lidstaten te opereren (tijdelijk, incidenteel of permanent). De jaarrekeningcontroles moeten dan wel worden uitgevoerd door externe accountants die aan de in de betreffende staat gestelde eisen voldoen (in Nederland betekent dit onder meer dat de externe accountant een RA of AA moet zijn). Bovendien is een registratie bij de toezichthouder (in Nederland de AFM) in de andere lidstaat vereist. De mogelijkheden tot toelating als externe accountant van een accountant die in een andere lidstaat is toegelaten als externe accountant, worden verruimd. Naast de bestaande bekwaamheidsproef om AA of RA te worden, kan de accountant tijdens een aanpassingsperiode van maximaal drie jaar de benodigde ervaring opdoen. Hij krijgt daarbij begeleiding van een externe accountant die in de lidstaat toegelaten is. De accountant wordt aan Samenvatting De Europese Commissie is met wetsvoorstellen gekomen die de accountantsmarkt beogen te hervormen. Zo worden mobiliteit en transparantie verbeterd. De voorstellen leiden ook tot een vergaande hervorming van de markt, vooral waar het de wettelijke controle van Organisaties van Openbaar Belang betreft. Daar zal de auditcommissie een belangrijke rol spelen bij een transparante selectie van en in het toezicht op de accountant. Na zes jaar zal voor een andere accountantsorganisatie moeten worden gekozen. De diensten die een accountant mag leveren naast de wettelijke controle worden sterk beperkt. Netwerken zullen moeten splitsen, waardoor audit only - netwerken ontstaan. De voorstellen leiden tot wetgeving die afwijkt van wat in de rest van de wereld gebruikelijk is. De lasten voor het bedrijfsleven gaan omhoog, de kwaliteit van de wettelijke controle wordt bedreigd en de stabiliteit van de kapitaalmarkten zou in gevaar kunnen komen. het einde van de periode beoordeeld. Deze regeling lijkt op een van de in Nederland geldende regelingen voor de bekwaamheidsproef. De Europese Commissie versterkt de Europese harmonisatie met betrekking tot eisen op verschillende gebieden. De nationale toezichthouders spelen hier een belangrijke rol. Waar het controles bij OOB s betreft speelt ook de European Securities and Markets Authority (ESMA) hier een rol. De in Nederland al gehanteerde Clarified International Standards on Auditing (Clarified ISA s) worden verplicht. Deze Clarified ISA s zijn alleen van toepassing voor zover zij niet strijdig zijn met de vereisten van de Richtlijn en de Verordening. Lidstaten kunnen Spotlight Jaargang uitgave 1 13

14 aanvullende eisen stellen indien dit volgt uit specifieke nationale vereisten met betrekking tot de reikwijdte van de jaarrekeningcontrole. De toezichthouder stelt, op verzoek, een inspectierapport ter beschikking van een geïnteresseerde partij, tenzij dit de commerciële belangen van de gecontroleerde onderneming zou ondermijnen. Een rapport per geïnspecteerd dossier lijkt dus mogelijk te worden en niet (alleen) per accountantsorganisatie, zoals nu in Nederland het geval is. De AFM mag nu geen rapporten per geïnspecteerde accountantsorganisatie publiek maken of aan derden verstrekken. De eisen ten aanzien van individuen die bij de toezichthouder een beleidsbepalende rol spelen, worden aangepast. Beroepsbeoefenaren mogen geen enkele rol spelen bij het beheer van het toezicht op accountants(organisaties). Er gaat een afkoelingsperiode van drie jaar gelden. De toezichthouder krijgt eindverantwoordelijkheid voor normen (ethiek, interne kwaliteitsbeheersing) en mogelijk ook voor (een deel van) het tuchtrecht. Er komen uitgebreidere mogelijkheden tot het opvragen van informatie bij de accountantsorganisatie en bij derden. Het uitbreiden van het begrip wettelijke controle tot jaarrekeningcontroles die niet bij wet zijn voorgeschreven zal wel aanleiding kunnen geven tot kritiek, gezien de invloed op de accountantskantoren die niet over een AFM-vergunning beschikken. Dergelijke vrijwillige controles zullen door de maatregel ook vrijwel zeker kostbaarder worden, terwijl het resultaat niet noodzakelijkerwijs een waardevollere dienst zal zijn. Het wetgevingsproces zal moeten leiden tot meer duidelijkheid over enkele voorstellen. Welke onderdelen van de Clarified ISA s worden nu eigenlijk voorgeschreven? En het is denkbaar dat meer invulling zal worden gegeven aan de inhoud van de beoordeling aan het einde van de aanpassingsperiode. 3. De ontwerp-verordening richt zich op de OOB s De ontwerp-verordening (hierna Verordening) is een omvangrijk document met grotendeels nieuwe regels gericht op de OOB s en hun accountant(sorganisatie). Een deel van de voorgestelde nieuwe regels is zeer ingrijpend en verstrekkend. De belangrijkste nieuwe regels richten zich op de onafhankelijkheid van de externe accountant en de accountantsorganisatie, de uitvoering van de wettelijke controle, de accountantsrapportage, de benoeming van de accountantsorganisatie en marktwerking. Verder zijn er regels met betrekking tot toezicht en toezichthouder, contingencyplannen, sancties en internationale aspecten. Op deze laatste onderdelen wordt hier niet ingegaan. 4. Voorgestelde maatregelen voor onafhankelijkheid wijken af van internationaal gebruik In de voorgestelde regels ten aanzien van onafhankelijkheid zijn aspecten te vinden die overeenkomen met al bekende regels, maar er zijn ook enkele opvallende (nieuwe) zaken. Zo wordt er een beperking voorgesteld voor de levering van gerelateerde financiële controlediensten aan een controlecliënt. De honoraria voor dergelijke diensten mag niet meer bedragen dan 10% van het honorarium voor de wettelijke controle. De Verordening bevat een gelimiteerde opsomming van deze diensten, waaronder de controle of beoordeling van tussentijdse financiële overzichten, verklaringen met betrekking tot duurzaamheidsverslagen, verklaringen ten aanzien van rapportages aan de Nederlandsche Bank door financiële instellingen en alle andere controlewerkzaamheden die door de wetgeving van de EU zijn opgelegd aan de externe accountant. Dit betekent dat veel OOB s een tweede accountantsorganisatie moeten inschakelen voor deze assurancediensten Contractuele clausules die de keuze van een accountant(sorganisatie) beperken (bijvoorbeeld een leningovereenkomst waarin de bank een controle door een bepaalde accountantsorganisatie eist), worden nietig verklaard. Weinig kritiek te verwachten op voorgestelde aanpassingen 8e Richtlijn De meeste van deze voorgestelde aanpassingen zullen naar verwachting weinig weerstand ondervinden, omdat ze verdergaande harmonisatie van de regels binnen de EU mogelijk maken en leiden tot verbetering van de mobiliteit. Organisaties van Openbaar Belang (OOB) Nu: aan de beurs genoteerde ondernemingen; banken; verzekeringsmaatschappijen. En straks ook: betalingsinstellingen; instellingen voor elektronisch geld; beleggingsondernemingen zoals gedefinieerd in artikel 4, lid 1, punt 1 van Richtlijn 2004/39/EG; alternatieve beleggingsfondsen van de EU; instellingen voor collectieve belegging in effecten (icbe); centrale effectenbewaarinstellingen. 14 Spotlight Jaargang uitgave 1

15 die geheel in het verlengde van de controle van de jaarrekening liggen. Een onlogische en kostbare maatregel. Deze maatregel strekt zich uit tot het gehele netwerk van de accountantsonderdelen en alle binnen de EU gevestigde gecontroleerde groepsonderdelen van de controlecliënt. Dit geldt ook voor de zogenaamde niet-controlediensten, alle diensten anders dan de controle en de gerelateerde financiële controlediensten. Niet-controlediensten zijn in beginsel verboden. Voor enkele diensten, waaronder due-diligenceopdrachten en het afgeven van comfort letters, geldt dat deze toegestaan zijn wanneer de toezichthouder of de auditcommissie toestemt. Veel van deze niet-controlediensten zijn onder de nu geldende beroepsvoorschriften ook niet toegestaan in combinatie met de controle van de jaarrekening, maar dat geldt zeker niet voor alle diensten die in de Verordening genoemd zijn, zoals bepaalde belastingdiensten en IT-diensten. De voorgestelde maatregelen wijken deels af van dat wat internationaal gebruikelijk is, en dat is een complicerende factor. Verbod op het verlenen van nietcontrolediensten heeft grote gevolgen voor OOB s Voor accountantsorganisaties die onderdeel zijn van een groter netwerk (jaarlijks minimaal 1,5 miljard euro omzet uit wettelijke controles binnen de EU) geldt een verbod op het verlenen van nietcontrolediensten door het netwerk binnen de EU, wanneer minimaal een derde van de jaarlijkse omzet uit wettelijke controle van de accountantsorganisatie afkomstig is van grote OOB s. Door de gehanteerde definitie van grote OOB (een deel van de totale OOB-populatie) zal jaarlijks moeten worden bekeken welke ondernemingen onder deze definitie vallen. Dat zal de toezichthouder moeten doen. De benodigde gegevens zijn niet eenvoudig te verzamelen en de praktische uitvoerbaarheid zal dan ook een issue zijn. De populatie zal bovendien van jaar tot jaar behoorlijk kunnen wijzigen. Deze voorgestelde maatregel heeft verstrekkende gevolgen. De maatregel geldt voor alle EU-accountantsorganisaties en als een accountantsorganisatie binnen het EU-netwerk aan de voorwaarden voldoet, mag zij geen onderdeel zijn van een netwerk dat binnen de EU nietcontrolediensten verleent. Ook onderlinge eigendomsverhoudingen worden dan sterk ingeperkt. Dat betekent voor de grotere netwerken feitelijk het forceren van audit only firms. 5. Geen belangrijke wijzigingen in reikwijdte wettelijke controle De meeste voorgestelde maatregelen die betrekking hebben op de uitvoering van de wettelijke controle, komen overeen met wat hierover in de beroepsvoorschriften en de Nederlandse wetgeving is opgenomen. Opvallend is de bepaling: de wettelijke controle omvat geen verzekering van de toekomstige levensvatbaarheid van de gecontroleerde entiteit noch van de efficiëntie of de doeltreffendheid waarmee het bestuurs- of leidinggevende orgaan de bedrijfsvoering van de entiteit ter hand heeft genomen. Feitelijk is dit de enige opmerking over de reikwijdte van de wettelijke controle. Dit is opmerkelijk, omdat de reikwijdte niet verandert ten opzichte van de huidige regelgeving, ondanks de kritiek op die reikwijdte in de nasleep van de financiële crisis, en ondanks de veel geuite wens van belanghebbenden om de reikwijdte uit te breiden. Daarnaast is de al genoemde toepassing van Clarified ISA s van belang. 6. Verschillende zaken in de accountantsrapportage zijn moeilijk te realiseren De Verordening bevat een uitgebreide (niet limitatieve) opsomming van zaken die in de controleverklaring moeten worden opgenomen. Tegelijkertijd mag het rapport niet langer zijn dan vier pagina s of tekens (exclusief de spaties). In het geval van joint audit geldt dat, indien de externe accountants van mening verschillen, iedere accountant een eigen oordeel afgeeft, én een verklaring ten aanzien van de redenen voor het verschil van mening. Verschillende van deze zaken zijn in de praktijk vrijwel onmogelijk te realiseren, andere vinden geen adequate basis in de reikwijdte van de controle. Mogelijk wordt impliciet toch een verruiming van die reikwijdte beoogd. Volgens de Verordening moeten in de controleverklaring onder meer worden opgenomen: de datum van benoeming en de totale duur van het ononderbroken in functie zijn van de accountantsorganisatie; een beschrijving van de gebruikte methodologie (inclusief opgave van hoeveel van de balans gegevensgericht is gecontroleerd en hoeveel systeemgericht); de verschillen in deze verhouding ten opzichte van het voorgaande jaar; de gehanteerde materialiteit; de belangrijkste risicogebieden met betrekking tot het risico van materiële afwijkingen; een oordeel over de continuïteit van de gecontroleerde entiteit; een oordeel over het internebeheersingssysteem (inclusief een beschrijving van materiële tekortkomingen); een omschrijving van in hoeverre de controle was ingericht om onregelmatigheden, inclusief fraude, te ontdekken; opgave van alle individuen die aan de controle hebben meegewerkt; en het oordeel over de getrouwheid. Naast de controleverklaring moet een aanvullend rapport met een grote hoeveelheid aan informatie aan de auditcommissie worden afgegeven. Het rapport kan ook ter beschikking worden gesteld van de algemene vergadering van Spotlight Jaargang uitgave 1 15

16 aandeelhouders, indien het management (en dat is merkwaardig, want het rapport is niet gericht aan het management) daartoe besluit. De inhoud lijkt vrij sterk op wat nu al in het accountantsverslag gerapporteerd wordt. Op verzoek stelt de onderneming het rapport aan de toezichthouder ter beschikking. Er is geen vereiste opgenomen met betrekking tot een schriftelijk rapport van de auditcommissie of ten aanzien van de openbaarmaking van zo n rapport. Ten slotte zijn er specifieke eisen met betrekking tot het rapporteren (over onder meer continuïteitsissues) door de externe accountant aan eventuele toezichthouders op de OOB en met betrekking tot geregeld overleg tussen de accountant en die toezichthouders. Het initiatief daartoe berust bij de toezichthouders. De accountant kan niet worden aangesproken op de gevolgen van een door hem ten onrechte aan een toezichthouder gerapporteerd issue wanneer hij te goeder trouw was. 7. Benoeming van de accountantsorganisatie De samenstelling van de auditcommissie van de OOB wordt stringenter geregeld dan tot nu toe. De meerderheid van de leden moet onafhankelijk zijn. Ten minste één lid van de commissie beschikt over de nodige deskundigheid op het gebied van controle van jaarrekeningen en een ander lid op het gebied van financiële verslaggeving en/of controle van jaarrekeningen. De leden van de commissie als geheel beschikken over deskundigheid die relevant is voor de sector waarin de OOB actief is. De taken van de auditcommissie worden uitgebreid en aangescherpt. Deze taken zullen onder meer het volgende bevatten: het monitoren van het financiëleverslaggevingproces en het doen van aanbevelingen of voorstellen om de integriteit van het proces te waarborgen; het monitoren van de doeltreffendheid van het interne-beheersingssysteem, het eventuele interne-auditsysteem en het risicobeheersysteem van de onderneming; het monitoren van de wettelijke controle van jaarrekeningen en het houden van toezicht op de volledigheid en integriteit van de ontwerp-controleverklaringen; het beoordelen en monitoren van de onafhankelijkheid van de externe accountant en de accountantsorganisatie, waarbij vooral wordt gelet op de verlening van andere diensten dan de wettelijke controle; en het dragen van de verantwoordelijkheid voor de procedure voor de selectie van de accountantsorganisatie en het voordragen van de te benoemen accountantsorganisatie. Benoeming accountantsorganisatie bevat nieuwe aspecten De benoeming van de accountantsorganisatie bevat eveneens nieuwe aspecten: De auditcommissie doet een aanbeveling aan het leidinggevende of toezichthoudende orgaan van de OOB voor de benoeming van de accountantsorganisatie. De aanbeveling bevat ten minste twee keuzemogelijkheden voor de controleopdracht en de commissie geeft een gemotiveerde voorkeur voor een daarvan. De auditcommissie houdt bij het opstellen van zijn aanbeveling rekening met alle bevindingen en conclusies over de aanbevolen accountantsorganisatie die blijken uit het inspectierapport ten aanzien van die organisatie. In zijn aanbeveling geeft de commissie aan dat zijn aanbeveling niet is beïnvloed door een derde partij en dat de commissie geen beperkende contractuele clausule is opgelegd. Als het voorstel van het leidinggevende of toezichthoudende orgaan aan de algemene vergadering van aandeelhouders afwijkt van de aanbeveling van de auditcommissie wordt in het voorstel vermeld om welke redenen de aanbeveling niet is gevolgd. Een bank of verzekeringsmaatschappij moet het voorstel aan de toezichthouder (AFM en/of DNB) voorleggen. Deze heeft een vetorecht. Het gebruik ervan moet worden onderbouwd. Selectieprocedure moet aan diverse eisen voldoen De selectieprocedure wordt in de Verordening uitgebreid voorgeschreven en vindt plaats onder verantwoordelijkheid van de auditcommissie. Deze procedure moet aan onder meer de volgende eisen voldoen: De OOB is vrij om alle accountantsorganisaties uit te nodigen om voorstellen in te dienen voor het leveren van de wettelijke controledienst. Voorwaarde is dat ten minste een van de uitgenodigde accountantsorganisaties in het voorgaande kalenderjaar niet meer dan 15 procent van de totale honoraria voor wettelijke controles heeft ontvangen van grote OOB s in de betrokken lidstaat. De OOB stelt aanbestedingsstukken op voor de uitgenodigde accountantsorganisaties. Deze aanbestedingsstukken stellen hen in staat om de werkzaamheden van de OOB en de uit te voeren wettelijke controle te begrijpen. De aanbestedingsstukken bevatten transparante en nietdiscriminerende selectiecriteria die door de OOB zullen worden gebruikt om de door accountantsorganisaties ingediende voorstellen te beoordelen. De OOB beoordeelt de door accountantsorganisaties ingediende voorstellen aan de hand van de 16 Spotlight Jaargang uitgave 1

17 vooraf in de aanbestedingsstukken vastgestelde selectiecriteria. De OOB stelt een verslag op over de conclusies van de selectieprocedure, dat door de auditcommissie wordt bevestigd. De OOB en de auditcommissie houden rekening met alle inspectierapporten over de kandidaataccountantsorganisaties. De OOB kan aan de toezichthouder aantonen dat de selectieprocedure op een eerlijke wijze is uitgevoerd. Verordening stelt firmaroulatie verplicht Ten slotte stelt de Verordening regels ten aanzien van de duur van de opdracht en creëert hiermee verplichte firmaroulatie: De OOB benoemt een accountantsorganisatie voor een eerste opdracht waarvan de duur niet korter dan twee en niet langer dan vijf jaar is. De OOB kan deze opdracht slechts één keer verlengen. De duur van de twee opdrachten mag tezamen niet langer zijn dan zes jaar. In geval van joint audit bedraagt de maximumduur van de opdrachten aan elke accountantsorganisatie niet meer dan negen jaar. Voor de accountantsorganisatie geldt na beëindiging van de opdracht een afkoelingsperiode van vier jaar, alvorens dezelfde opdracht weer mag worden geaccepteerd. De bestaande zevenjaarstermijn voor roulatie van de externe accountant blijft intact, maar zal alleen relevant zijn in het geval van een joint audit. Maar ook voor andere meer ervaren teamleden moet er een roulatieschema komen. Er zijn geen vaste termijnen genoemd. 8. Bevoegdheden toezichthouders zorgt voor marktwerking De toezichthouder zal volgens de Verordening regelmatig de ontwikkelingen in de markt voor wettelijke controlediensten aan OOB s monitoren en in het bijzonder het volgende beoordelen: de risico s die voortvloeien uit een hoge concentratie als gevolg van een relatief klein aantal aanbieders in de markt, inclusief de sluiting van een accountantsorganisatie met een aanzienlijk marktaandeel, de verstoring van de levering van wettelijke controlediensten (hetzij in een specifieke sector hetzij in meerdere sectoren), de cumulatie van risico s in de markt en het effect op de algemene stabiliteit van de financiële sector; en de noodzaak maatregelen vast te stellen om deze risico s in te perken. Nieuwe bevoegdheden toezichthouders zijn aanzienlijk Hiermee krijgen de toezichthouders er een belangrijke taak bij, met aanzienlijke bevoegdheden, zoals: de toegang tot ieder document, in enigerlei vorm, dat relevant is voor de uitvoering van hun taken. Zij kunnen een afschrift hiervan ontvangen; het vragen van inlichtingen van relevante personen en een persoon zo nodig oproepen en ondervragen om inlichtingen te verkrijgen; het verrichten van aangekondigde en onaangekondigde inspecties ter plaatse; het opvragen van overzichten van telefoon- en dataverkeer door externe accountants en accountantsorganisaties; het inleiden van strafrechtelijke vervolgingsprocedures; het verzoeken van deskundigen om verificaties of onderzoeken te verrichten; en het nemen van administratiefrechtelijke en strafrechtelijke maatregelen. 9. Kortom: vele positieve maar ook negatieve kanten aan Richtlijn en Verordening Zoals aangegeven bevatten zowel de Richtlijn als de Verordening veel positieve aspecten. Bij verschillende van die aspecten is de mogelijke impact ervan nu nog niet duidelijk, onder meer doordat de gekozen formuleringen de nodige vragen oproepen. Ook zijn er aspecten die nu al ergens anders geregeld zijn en door de voorstellen in wetgeving zullen worden opgenomen. Inhoudelijk verandert er daardoor niets. Andere aspecten van de voorstellen zijn zeer ingrijpend en verstrekkend. De belangrijkste ervan zijn hierboven besproken. Ook hier is niet in alle gevallen de mogelijke impact duidelijk, mede vanwege de gekozen formuleringen. Op veel punten is de impact echter wél in te schatten. Er kunnen veel vragen over de voorstellen worden gesteld. Die zijn deels wetstechnisch van aard: is het noodzakelijk dit op EU- en niet op nationaal niveau te regelen en zijn de maatregelen wel passend en niet te zwaar aangezet? Het antwoord op deze vraag is, zelfs voor juristen, niet zonder meer te geven. Gemiste kans voor reikwijdte Belangrijke vragen zijn wat het probleem is en of de voorstellen dit probleem oplossen. Uit de maatschappelijke discussies van de afgelopen jaren blijkt dat er wel degelijk problemen zijn geconstateerd die opgelost moeten worden. Zo bestaat er discussie over de reikwijdte van de accountantscontrole: voorziet de huidige wettelijke controle wel in de behoefte van de verschillende belanghebbenden? Mede daarom is het een gemiste kans dat de voorstellen geen nieuwe invulling aan de reikwijdte geven. Spotlight Jaargang uitgave 1 17

18 Voorstellen voor controleverklaring niet gebaseerd op gedegen onderzoek Een ander geconstateerd probleem is dat de controleverklaring niet duidelijk genoeg is en dat deze niet de informatie bevat die belanghebbenden daarin zouden willen zien. De voorstellen gaan daar wel op in, maar negeren het feit dat wereldwijd verschillende studies lopen die moeten resulteren in een duidelijk beeld van die gewenste informatie en van de mate waarin de accountant daarin kan voorzien, mogelijke voorstellen tot aanpassing van de reikwijdte van de controle en voorstellen voor een betere opzet van de controleverklaring. De voorstellen van de Europese Commissie op dit onderdeel zijn zeer gedetailleerd, maar niet gebaseerd op gedegen onderzoek. Bij de leesbaarheid van de voorgestelde verklaring kunnen vraagtekens worden geplaatst. En ook bij de praktische haalbaarheid van het voorstel kunnen vraagtekens geplaatst worden, mede gelet op de zeer omvangrijke hoeveelheid voorgeschreven informatie gekoppeld aan de beperking tot lettertekens. Voorstellen voor onafhankelijkheid hebben negatieve invloed op de kwaliteit van de controles In het kader van de verdere regulering van de onafhankelijkheid worden vergaande voorstellen gedaan, terwijl op geen enkele wijze is aangetoond dat de onafhankelijkheid een probleem is. Er is geen basis voor de drastische en complexe maatregelen, zoals het feitelijk opsplitsen van grotere accountantsnetwerken en het creëren van audit only -netwerken. Deze maatregelen zullen een negatieve invloed hebben op de kwaliteit van wettelijke controles. De benodigde multicompetentie expertise zal niet meer in de accountantsorganisatie aanwezig zijn en het versmalde beroep van accountant zal voor talenten aan aantrekkelijkheid verliezen. Beperking benoemingstermijn is risico voor kwaliteit Ten aanzien van de selectie en benoeming van de accountant worden gedetailleerde regels voorgesteld, met een zeer belangrijke rol voor de auditcommissie. Deze voorstellen bevatten vele goede zaken die in lijn zijn met bestaande corporate-governanceontwikkelingen. Een groot aantal grotere OOB s heeft zelf protocollen ontwikkeld waarin de rol van de auditcommissie bij de selectie en benoeming van de accountantsorganisatie en de bewaking van de onafhankelijkheid van de accountant geregeld zijn. Raden van commissarissen en auditcommissies zullen de voorstellen goed moeten bestuderen om de wenselijkheid ervan te beoordelen. Dat geldt ook voor de beperkingen in de duur van de benoeming. Het is best practice om periodiek het functioneren van de accountant te beoordelen en te bezien of een andere accountant aangesteld moet worden. Er zijn geen redenen te bedenken waarom een goed functionerende accountantsorganisatie niet mag worden herbenoemd, terwijl het verbod op herbenoeming wel risico s voor de kwaliteit van de wettelijke controle met zich meebrengt. Een belangrijke Europese OOB stelde dat de voorstellen haar beletten de beste accountants voor de onderneming te kiezen. Voorstellen voor markthervorming houden geen rekening met de gevolgen ervan In de voorstellen zijn aspecten opgenomen die impliciet op regulering en hervorming van de markt voor auditdiensten zijn gericht. Hierbij wordt verondersteld dat de huidige markt niet goed functioneert, maar er wordt niet ingegaan op de achtergronden van het bestaan van de markt zoals deze nu is. Er is geen deugdelijke onderbouwing voor de gedachte van een slecht functionerende markt. De voorstellen beogen de markt te hervormen zonder rekening te houden met de gevolgen ervan voor de kwaliteit van complexe wettelijke controles, zoals die van de jaarrekening van grote financiële instellingen. Zij gaan ook voorbij aan het gegeven dat iedere onderneming vrij is de accountant te kiezen die bij de onderneming past, onder toezicht van de commissarissen of de auditcommissie. Een positief uitgangspunt is meer transparantie rondom de wijze waarop een onderneming zijn accountant kiest. Aandeelhouders kunnen daar ook nu al om vragen. Hogere kosten voor OOB s De voorstellen leiden tot hogere kosten voor de OOB s. En dit leidt weer tot een concurrentienadeel voor de Europese OOB s, aangezien de regels alleen voor hen zullen gelden. Er is namelijk geen sprake van een wereldwijd gelijk speelveld. In deze tijden van crisis is lastenverzwaring niet gewenst. Maar ook wordt de keuze vrijheid van de OOB s ingeperkt, wat evenmin wenselijk noch noodzakelijk is. 10. Belanghebbenden moeten hun stem laten horen De voorstellen zijn niet meer dan dat: het zijn slechts voorstellen. Uit de reacties op het Green Paper en op de voorstellen zelf blijkt een beperkt draagvlak voor een belangrijk deel van de voorstellen. Dit zal tijdens het proces waarin het Europees Parlement en de Raad van Ministers het komende jaar de voorstellen zullen behandelen, waarschijnlijk duidelijk worden. Het is van belang dat belanghebbenden hun stem laten horen, zodat het democratische proces optimaal kan functioneren. Op basis van de definitieve wetgeving zal een ieder zijn conclusies trekken. Dat geldt voor de ondernemingen wanneer zij een accountantsorganisatie aanstellen of herbenoemen, maar evenzeer voor de accountantsorganisaties. Zij zullen de verschillende opties wegen en daaruit de voor hen optimale strategie kiezen. Dat zou kunnen betekenen dat zij bepaalde marktsectoren zullen verlaten, omdat de balans tussen investeringen en opbrengsten ernstig verstoord is. Dat leidt dan wel tot 18 Spotlight Jaargang uitgave 1

19 een vervulling van de wens van de Europese Commissie tot het hervormen van de markt, maar kan ernstige gevolgen hebben voor de kwaliteit van de accountantscontrole bij OOB s en daarmee in het vertrouwen in en de stabiliteit van de kapitaalmarkten: een onbedoeld effect! Spotlight Jaargang uitgave 1 19

20 Het Compliance Office in vogelvlucht In dit artikel wordt het Compliance Office van PwC nader uitgelicht. Het taakgebied van het Compliance Office is beschreven en de pijlers van het kwaliteitsbeheersingsen controlesysteem zijn kort weergegeven. Tevens wordt ingegaan op de verschillen met het National Office van PwC en worden onderzoeken door toezichthouders toegelicht. Victor Valckx - Compliance Office, Assurance Iris Horrocks-Rinkel - Compliance Office, Assurance 1. Compliance Officer ziet toe op naleving kwaliteitsbeleid Als accountantsorganisatie is PricewaterhouseCoopers Accountants N.V., op grond van het Besluit toezicht accountantsorganisaties (Bta), verplicht om een Compliance Officer aan te wijzen. De Compliance Officer ziet namens de beleidsbepalers (natuurlijke personen die de dagelijkse leiding hebben over de accountantsorganisatie) toe op de naleving van het kwaliteitsbeleid. Hij werkt organisatiebreed, dus behalve voor Assurance, Tax & HRS en Advisory ook voor Compliance Services (CoS). Er is ook een plaatsvervanger voor de Compliance Officer aangewezen. De Compliance Officer wordt ondersteund door een aantal professionals binnen PwC. Samen vormen zij het Compliance Office. Independence Office bewaakt de onafhankelijkheid Het Independence Office is een onderdeel van het Compliance Office. Het Independence Office ondersteunt professionals bij het bewaken van de individuele onafhankelijkheid en de onafhankelijkheid van PwC bij haar dienstverlening. Onafhankelijkheid behelst zowel independence of mind als independence in appearance, dus niet alleen formeel, maar ook in houding en gedrag. In het kader van acceptatie en continuering van opdrachten zijn in onze procedures verplichte stappen opgenomen. Tevens zijn er gedetailleerde richtlijnen en procedures voor het verlenen van non-auditdiensten, zoals samenstelling en advisering. Het Independence Office ondersteunt professionals hierbij en helpt bij zaken die gaan over de vraag of klanten kunnen worden geaccepteerd en of de dienstverlening past bij de klantrelatie. Professionals uit de praktijk ondersteunen Compliance Office Het Compliance Office bestaat formeel uit 14 personen, maar ook diverse partners, directors en professionals uit de praktijk zijn bij het Compliance Office betrokken. Bijvoorbeeld voor een interne review, zoals de Engagement Compliance Review (ECR). Figuur 1 geeft de organisatie van het Compliance Office schematisch weer. Taakgebied van het Compliance Office Het Compliance Office houdt zich bezig met de Wet toezicht accountantsorganisaties (Wta), Besluit toezicht accountantsorganisatie (Bta) en daaraan gerelateerde wet- en regelgeving. Ook de naleving van andere wetten, zoals de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft) behoort tot het taakgebied van het Compliance Office. 20 Spotlight Jaargang uitgave 1

De rol van de accountant na de financiële crisis

De rol van de accountant na de financiële crisis De rol van de accountant na de financiële crisis Eurocommissaris Michel Barnier stelt in zijn Green Paper, Audit policy: Lessons from the crisis, vragen bij de rol van de accountant tijdens de financiële

Nadere informatie

Nieuwe Europese wetgeving voor wettelijke controles

Nieuwe Europese wetgeving voor wettelijke controles Nieuwe Europese wetgeving voor wettelijke controles In 2010 stelde Eurocommissaris Michel Barnier in zijn Green Paper Audit policy: Lessons from the crisis vragen bij de rol van de accountant tijdens de financiële

Nadere informatie

Dag accountantsverklaring, hallo controleverklaring

Dag accountantsverklaring, hallo controleverklaring Dag accountantsverklaring, hallo controleverklaring Op 15 december 2010 nemen we afscheid van de accountantsverklaring en begroeten we de controleverklaring. Vanaf die datum moeten alle verklaringen voldoen

Nadere informatie

Eén standaard voor verslaggeving?

Eén standaard voor verslaggeving? Eén standaard voor verslaggeving? De IFRS for Small and Medium-sized Entities - de SME-standaard - is nu ruim anderhalf jaar geleden geïntroduceerd. Wat vinden ondernemingen van deze standaard? Naast veel

Nadere informatie

Klare taal! Benchmark controleverklaring nieuwe stijl onder Nederlandse beursfondsen

Klare taal! Benchmark controleverklaring nieuwe stijl onder Nederlandse beursfondsen Klare taal! Benchmark controleverklaring nieuwe stijl onder Nederlandse beursfondsen Een aantal accountants van beursgenoteerde ondernemingen heeft bij de jaarrekening over 2013 een informatievere controleverklaring

Nadere informatie

Arnold Schilder: Toezichthouders moeten niet alleen sticks, maar ook carrots laten zien!

Arnold Schilder: Toezichthouders moeten niet alleen sticks, maar ook carrots laten zien! Arnold Schilder: Toezichthouders moeten niet alleen sticks, maar ook carrots laten zien! Jan Backhuijs - vaktechnisch bureau (National Office), Assurance Peter Eimers - vaktechnisch bureau (National Office),

Nadere informatie

De Wet op het accountantsberoep vervangt de WRA en WAA

De Wet op het accountantsberoep vervangt de WRA en WAA De Wet op het accountantsberoep vervangt de WRA en WAA De nieuwe Wet op het accountantsberoep regelt formeel de fusie tussen het Nederlands Instituut van Registeraccountants en de Nederlandse Orde van

Nadere informatie

www.pwc.nl Spotlight Vaktechnisch bulletin van PwC Accountants Jaargang 21-2014 uitgave 3

www.pwc.nl Spotlight Vaktechnisch bulletin van PwC Accountants Jaargang 21-2014 uitgave 3 www.pwc.nl Spotlight Vaktechnisch bulletin van PwC Accountants Jaargang 21-2014 uitgave 3 Bij PwC in Nederland werken ruim 4.700 mensen met elkaar samen vanuit 12 vestigingen. PwC Nederland helpt organisaties

Nadere informatie

Transparantie gaat verder dan verslaggevingregels

Transparantie gaat verder dan verslaggevingregels Transparantie gaat verder dan verslaggevingregels De Transparant Prijs en Het Glazen Huis hebben tot doel de transparantie van verantwoordingen te verbeteren. De ervaringen en best practices vanuit deze

Nadere informatie

Nieuwe consolidatiestandaard geeft handvatten voor complexe praktijksituaties

Nieuwe consolidatiestandaard geeft handvatten voor complexe praktijksituaties Nieuwe consolidatiestandaard geeft handvatten voor complexe praktijksituaties De IASB heeft nieuwe standaarden uitgebracht en bestaande standaarden aangepast om de grondslagen voor consolidatie te uniformeren

Nadere informatie

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT i

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT i CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT i Aan: de aandeelhouders en de raad van commissarissen van... (naam entiteit(en)) A. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 201X

Nadere informatie

De kwaliteit van governance, verslaggeving en accountantscontrole gaat omhoog

De kwaliteit van governance, verslaggeving en accountantscontrole gaat omhoog De kwaliteit van governance, verslaggeving en accountantscontrole gaat omhoog Activiteitenagenda 1. Monitoring maatregelen en veranderplannen OOB-accountantsorganisaties De accountantsorganisaties die

Nadere informatie

De nieuwe IFRS leasestandaard: stevige wijn of water?

De nieuwe IFRS leasestandaard: stevige wijn of water? De nieuwe IFRS leasestandaard: stevige wijn of water? Naar verwachting komt in het eerste kwartaal van 2013 een tweede voorstel voor nieuwe verslaggevingregels van leaseovereenkomsten. De oorspronkelijke

Nadere informatie

II. VOORSTELLEN VOOR HERZIENING

II. VOORSTELLEN VOOR HERZIENING II. VOORSTELLEN VOOR HERZIENING 2. VERSTEVIGING VAN RISICOMANAGEMENT Van belang is een goed samenspel tussen het bestuur, de raad van commissarissen en de auditcommissie, evenals goede communicatie met

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2013 2014 33 632 Wijziging van de Wet op het financieel toezicht en enige andere wetten (Wijzigingswet financiële markten 2014) Nr. 18 BRIEF VAN DE MINISTER

Nadere informatie

gemeenschappelijke leiding is

gemeenschappelijke leiding is Transacties onder gemeenschappelijke leiding: veel keuzes, maar niet allemaal beschikbaar Sinds kort hebben we in Nederland regelgeving over transacties onder gemeenschappelijke leiding. De nieuwe Richtlijn

Nadere informatie

Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening 2016 van Lavide Holding N.V. te Alkmaar gecontroleerd.

Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening 2016 van Lavide Holding N.V. te Alkmaar gecontroleerd. Aan: de aandeelhouders en de Raad van Commissarissen van Lavide Holding N.V. Grant Thornton Accountants en Adviseurs B.V. De Passage 150 Postbus 71003 1008 BA Amsterdam T 088-676 90 00 F 088-676 90 10

Nadere informatie

Aan: de aandeelhouders en de Raad van Commissarissen van Lavide Holding N.V.

Aan: de aandeelhouders en de Raad van Commissarissen van Lavide Holding N.V. Aan: de aandeelhouders en de Raad van Commissarissen van Lavide Holding N.V. Grant Thornton Accountants en Adviseurs B.V. De Passage 150 Postbus 71003 1008 BA Amsterdam T 088-676 90 00 F 088-676 90 10

Nadere informatie

Concept Praktijkhandreiking 1119 Nadere toelichtingen in de goedkeurende controleverklaring

Concept Praktijkhandreiking 1119 Nadere toelichtingen in de goedkeurende controleverklaring Nadere toelichtingen in de goedkeurende controleverklaring maart 2012 Concept Praktijkhandreiking 1119 Inleiding Binnen de huidige wet- en regelgeving kan de accountant reeds uitdrukkelijk inspelen op

Nadere informatie

Eén nieuwe Europese Accounting Directive voor Boek 2 Titel 9

Eén nieuwe Europese Accounting Directive voor Boek 2 Titel 9 Eén nieuwe Europese Accounting Directive voor Boek 2 Titel 9 De Europese Unie heeft een nieuwe Europese Richtlijn voor de jaarlijkse financiële verslaggeving door ondernemingen gepubliceerd: de Accounting

Nadere informatie

IFRS 11 Joint arrangements : meer dan het schrappen van een keuze

IFRS 11 Joint arrangements : meer dan het schrappen van een keuze IFRS 11 Joint arrangements : meer dan het schrappen van een keuze De IASB heeft de langverwachte IFRS 11 Joint arrangements gepubliceerd, als onderdeel van een pakket van vijf nieuwe verslaggevingstandaarden.

Nadere informatie

Datum Onderwerp Referentie Bijlage(n) Doorkiesnummer 11 juni 2015 Herziening van de Code

Datum Onderwerp Referentie Bijlage(n) Doorkiesnummer 11 juni 2015 Herziening van de Code Monitoring Commissie Corporate Governance T.a.v. Prof. dr. J.A. van Manen Postbus 20401 2500 EK Den Haag Datum Onderwerp Referentie Bijlage(n) Doorkiesnummer 11 juni 2015 Herziening van de Code T 020-3010301

Nadere informatie

Toepassen nieuwe IFRSconsolidatieregels. gestructureerde aanpak

Toepassen nieuwe IFRSconsolidatieregels. gestructureerde aanpak Toepassen nieuwe IFRSconsolidatieregels vraagt om gestructureerde aanpak Met ingang van 2014 moeten ondernemingen de nieuwe IFRSregelgeving toepassen met betrekking tot consolidatie (IFRS 10) en samenwerkingsverbanden

Nadere informatie

www.pwc.nl Spotlight Vaktechnisch bulletin van PwC Accountants Jaargang 20-2013 uitgave 1

www.pwc.nl Spotlight Vaktechnisch bulletin van PwC Accountants Jaargang 20-2013 uitgave 1 www.pwc.nl Spotlight Vaktechnisch bulletin van PwC Accountants Jaargang 20-2013 uitgave 1 Bij PwC in Nederland werken ruim 4.600 mensen met elkaar samen vanuit 12 vestigingen en drie verschillende invalshoeken:

Nadere informatie

Meer duidelijkheid over samenstellingsopdrachten met komst Standaard 4410

Meer duidelijkheid over samenstellingsopdrachten met komst Standaard 4410 Spotlight Meer duidelijkheid over samenstellingsopdrachten met komst Standaard 4410 Robert van der Glas - Statutaire compliance, Tax Reporting & Strategy De NBA heeft onlangs de herziene standaard uitgebracht

Nadere informatie

Heeft IFRS 13 Fair value measurement toegevoegde waarde?

Heeft IFRS 13 Fair value measurement toegevoegde waarde? Heeft IFRS 13 Fair value measurement toegevoegde waarde? De recent gepubliceerde IFRS 13 bevat geen nieuwe voorschriften over wanneer reële waarde toegepast moet worden, maar legt uit hoe de reële waarde

Nadere informatie

Spotlight. www.pwc.nl. Vaktechnisch bulletin van PwC Accountants. Jaargang 18-2011 uitgave 3

Spotlight. www.pwc.nl. Vaktechnisch bulletin van PwC Accountants. Jaargang 18-2011 uitgave 3 www.pwc.nl Spotlight Vaktechnisch bulletin van PwC Accountants Jaargang 18-2011 uitgave 3 Steven Maijoor, voorzitter ESMA: We betalen nu de tol voor het niet goed functioneren van internationale structuren

Nadere informatie

INGETROKKEN PER 6 DECEMBER 2016

INGETROKKEN PER 6 DECEMBER 2016 Dit document maakt gebruik van bladwijzers NBA-handreiking 1119 Nadere toelichting in de controleverklaring 24 april 2012 NBA-handreiking 1119 NBA-handreiking 1119: Van toepassing op: Accountants die controle-opdrachten

Nadere informatie

Steven Maijoor: We betalen nu de tol voor het niet goed functioneren van internationale structuren

Steven Maijoor: We betalen nu de tol voor het niet goed functioneren van internationale structuren Steven Maijoor: We betalen nu de tol voor het niet goed functioneren van internationale structuren Jan Backhuijs, vaktechnisch bureau (National Office) - Assurance Peter Eimers, vaktechnisch bureau (National

Nadere informatie

Revenue recognition: praktische implicaties

Revenue recognition: praktische implicaties Revenue recognition: praktische implicaties De IASB en de FASB hebben een ontwerpstandaard gepresenteerd voor een nieuw model van omzetverantwoording. Het is zaak om niet te lang te wachten met het evalueren

Nadere informatie

Dit document maakt gebruik van bladwijzers.

Dit document maakt gebruik van bladwijzers. Dit document maakt gebruik van bladwijzers. NBA-handreiking 1138 21-11-2017 NBA-handreiking 1138 NBA-handreiking 1138 Van toepassing op: Onderwerp: Vraag en antwoord Datum: 21 november 2017 Status: NBA-handreiking,

Nadere informatie

Het kasstroomoverzicht minder objectief dan gedacht

Het kasstroomoverzicht minder objectief dan gedacht Het minder objectief dan gedacht Ondernemingen hebben nogal wat keuzevrijheid bij het opmaken van de jaarrekening. Dit maakt de vergelijkbaarheid van en moeilijk. Arjan Brouwer - Accounting and Valuation Advisory

Nadere informatie

Optie 3 : welkome en veel gebruikte methode voor grondslagen in enkelvoudige jaarrekening

Optie 3 : welkome en veel gebruikte methode voor grondslagen in enkelvoudige jaarrekening Optie 3 : welkome en veel gebruikte methode voor grondslagen in enkelvoudige Beursgenoteerde ondernemingen stellen volgens IFRS een geconsolideerde op. Daarnaast is ook een enkelvoudige verplicht. Vaak

Nadere informatie

Praktijkhandreiking 1119 Nadere toelichtingen in de controleverklaring 24 april 2012

Praktijkhandreiking 1119 Nadere toelichtingen in de controleverklaring 24 april 2012 Nadere toelichtingen in de controleverklaring 24 april 2012 Datum: 24 april 2012 Onderwerp: Van toepassing op: Status: Accountants die controleopdrachten uitvoeren Praktijkhandreiking Relevante regelgeving

Nadere informatie

Concept NBA-handreiking Publicatie kwaliteitsfactoren 17 april 2015

Concept NBA-handreiking Publicatie kwaliteitsfactoren 17 april 2015 Dit document maakt gebruik van bladwijzers. Concept NBA-handreiking 17 april 2015 Consultatieperiode loopt tot 29 mei 2015 Concept NBA-handreiking NBA-handreiking Van toepassing op: xx Onderwerp xx Datum:

Nadere informatie

Succesfactoren van transformatieprogramma s

Succesfactoren van transformatieprogramma s Succesfactoren van transformatieprogramma s In de huidige Digitale Revolutie wordt het voor de continuïteit van organisaties steeds belangrijker om snel en effectief te kunnen reageren op veranderende marktbewegingen.

Nadere informatie

(Voor de EER relevante tekst)

(Voor de EER relevante tekst) 19.12.2015 L 333/97 VERORDENING (EU) 2015/2406 VAN DE COMMISSIE van 18 december 2015 houdende wijziging van Verordening (EG) nr. 1126/2008 tot goedkeuring van bepaalde internationale standaarden voor jaarrekeningen

Nadere informatie

IFRS: vanaf 2013 weer volop

IFRS: vanaf 2013 weer volop IFRS: vanaf 2013 weer volop wijzigingen De veranderingen op het gebied van IFRS zijn dit jaar zeer beperkt. Deze adempauze kan goed gebruikt worden, want voor de boekjaren 2013 en 2014 worden weer veel IFRSwijzigingen

Nadere informatie

SBR Assurance: zekerheid geven over digitale rapportages

SBR Assurance: zekerheid geven over digitale rapportages SBR Assurance: zekerheid geven over digitale rapportages SBR Assurance is een methode voor het geven van zekerheid over digitale rapportages binnen digitale verantwoordingsketens zoals Standard Business

Nadere informatie

NIEUWE REGELGEVING VOOR ORGANISATIES VAN OPENBAAR BELANG De gevolgen voor uw organisatie op een rij

NIEUWE REGELGEVING VOOR ORGANISATIES VAN OPENBAAR BELANG De gevolgen voor uw organisatie op een rij NIEUWE REGELGEVING VOOR ORGANISATIES VAN OPENBAAR BELANG De gevolgen voor uw organisatie op een rij Omdat mensen tellen. Nieuwe regelgeving voor Organisaties van Openbaar Belang 3 Invoering nieuwe regelgeving

Nadere informatie

De controle van de groepsjaarrekening

De controle van de groepsjaarrekening De controle van de groepsjaarrekening Frans de Groot en Victor Valckx, Assurance Organisaties reageren steeds sneller met overnames, herstructureringen, reorganisaties en internationalisering op de dynamische

Nadere informatie

Materieel belang in de jaarrekening. Nationale Verslaggevingsdag 26 juni 2012 Ton Meershoek Hoofd toezicht financiële verslaggeving

Materieel belang in de jaarrekening. Nationale Verslaggevingsdag 26 juni 2012 Ton Meershoek Hoofd toezicht financiële verslaggeving Materieel belang in de jaarrekening Nationale Verslaggevingsdag 26 juni 2012 Ton Meershoek Hoofd toezicht financiële verslaggeving Agenda Inleiding Doel van de jaarrekening Wat is materieel belang Wat

Nadere informatie

Innovatie in de jaarrekening

Innovatie in de jaarrekening Innovatie in de jaarrekening Hoe komt de waarde die ondernemingen creëren met innovatie, tot uitdrukking in de jaarrekening? En hoe kunnen innovatieve ondernemingen de waarde van datgene wat zij ontwikkelen

Nadere informatie

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur en raad van commissarissen van Stichting FC Eindhoven A. Verklaring over de in he

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur en raad van commissarissen van Stichting FC Eindhoven A. Verklaring over de in he CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur en raad van commissarissen van Stichting FC Eindhoven A. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 2017/2018 Ons

Nadere informatie

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur van Stichting Steun Goois Natuurreservaat A. Verklaring over de jaarrekening 2017

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur van Stichting Steun Goois Natuurreservaat A. Verklaring over de jaarrekening 2017 CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur van Stichting Steun Goois Natuurreservaat A. Verklaring over de jaarrekening 2017 Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening 2017 van Stichting

Nadere informatie

www.pwc.nl Spotlight Vaktechnisch bulletin van PwC Accountants Jaargang 20-2013 uitgave 4

www.pwc.nl Spotlight Vaktechnisch bulletin van PwC Accountants Jaargang 20-2013 uitgave 4 www.pwc.nl Spotlight Vaktechnisch bulletin van PwC Accountants Jaargang 20-2013 uitgave 4 Bij PwC in Nederland werken ruim 4.700 mensen met elkaar samen vanuit 12 vestigingen. PwC Nederland helpt organisaties

Nadere informatie

Nederland in de poule des verderfs

Nederland in de poule des verderfs Nederland in de poule des verderfs Hans van Maanen Nieuwe Wiskrant, juni 2006 Inleiding Hoe groot is de kans dat Nederland in de finale van het wereldkampioenschap voetbal van 2006 komt? Hoe groot is,

Nadere informatie

10 jaar Transparant Prijs heeft belangrijke bijdrage geleverd aan professionalisering verslaggeving goededoelenorganisaties

10 jaar Transparant Prijs heeft belangrijke bijdrage geleverd aan professionalisering verslaggeving goededoelenorganisaties 10 jaar Transparant Prijs heeft belangrijke bijdrage geleverd aan professionalisering verslaggeving goededoelenorganisaties Meer dan ooit liggen goede-doelenorganisaties onder het vergrootglas van de media.

Nadere informatie

INTERNATIONALE CONTROLESTANDAARD 260 COMMUNICATIE OVER CONTROLE-AANGELEGENHEDEN MET HET TOEZICHTHOUDEND ORGAAN

INTERNATIONALE CONTROLESTANDAARD 260 COMMUNICATIE OVER CONTROLE-AANGELEGENHEDEN MET HET TOEZICHTHOUDEND ORGAAN INTERNATIONALE CONTROLESTANDAARD 260 COMMUNICATIE OVER CONTROLE-AANGELEGENHEDEN MET HET TOEZICHTHOUDEND ORGAAN INHOUDSOPGAVE Paragrafen Inleiding... 1-4 Relevant orgaan... 5-10 Te communiceren controle-aangelegenheden

Nadere informatie

Jaarrekening Patijnenburg 2016

Jaarrekening Patijnenburg 2016 Jaarrekening Patijnenburg 2016 CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur van Stichting Patijnenburg Verklaring over de in het jaarverslag

Nadere informatie

Cultuurverschillen in het controledossier

Cultuurverschillen in het controledossier Cultuurverschillen in het controledossier Het professionele gedrag van accountants wordt beïnvloed door nationale-cultuurverschillen, ondanks het bestaan van internationale controlestandaarden. Internationaal

Nadere informatie

Auditcommissie wettelijk verplicht voor organisaties van openbaar belang

Auditcommissie wettelijk verplicht voor organisaties van openbaar belang Auditcommissie wettelijk verplicht voor organisaties van openbaar belang Jos de Groot, Assurance Organisaties van openbaar belang (OOBs) dienen een auditcommissie in te stellen of als alternatief hiervoor

Nadere informatie

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: de Gemeente Delft en de Raad van Commissarissen van Werkse! Verklaring over de jaarrekening 2016 Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening 2016 van

Nadere informatie

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: de algemene vergadering van Nederlandse Waterschapsbank N.V. Verklaring over de jaarrekening 2014 Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening 2014 van

Nadere informatie

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur van Stichting Gooisch Natuurreservaat A. Verklaring over de in het jaarverslag op

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur van Stichting Gooisch Natuurreservaat A. Verklaring over de in het jaarverslag op CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur van Stichting Gooisch Natuurreservaat A. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 2017 B. Ons oordeel Wij hebben

Nadere informatie

Gedragseffecten in de (internal) audit-professie. 25-jarig jubileum Internal Auditing & Advisory 29 juni 2018

Gedragseffecten in de (internal) audit-professie. 25-jarig jubileum Internal Auditing & Advisory 29 juni 2018 Gedragseffecten in de (internal) audit-professie 25-jarig jubileum Internal Auditing & Advisory 29 juni 2018 1 Introductie John Bendermacher RA CIA 57 jaar Chief Audit Executive ABN AMRO Voorheen SNS REAAL,

Nadere informatie

Publicatieblad van de Europese Gemeenschappen. (Besluiten waarvan de publicatie voorwaarde is voor de toepassing)

Publicatieblad van de Europese Gemeenschappen. (Besluiten waarvan de publicatie voorwaarde is voor de toepassing) 19.3.2002 NL Publicatieblad van de Europese Gemeenschappen L 76/1 I (Besluiten waarvan de publicatie voorwaarde is voor de toepassing) VERORDENING (EG) Nr. 484/2002 VAN HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD

Nadere informatie

Accountants Belastingadviseurs bezoekadres Van Elmptstraat 14 9723 ZL Groningen postbus Postbus 174 9700 AD Groningen telefoon 050-3166966 fax 050-3138180 e-mail groningen@jonglaan.nl internet www.jonglaan.nl

Nadere informatie

JAN CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT *136076* Aan: de aandeelhouder van Scotch Whisky International B.V. A. Verklaring over de in het jaarrapport opgenomen jaarrekening 2017 Ons oordeel

Nadere informatie

Accountants Belastingadviseurs adres Van Elmptstraat 14 9723 ZL Groningen telefoon 050-3166966 e-mail groningen@jonglaan.nl internet www.jonglaan.nl Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

Nadere informatie

Gezien de commentaren ontvangen op deze openbare raadpleging;

Gezien de commentaren ontvangen op deze openbare raadpleging; Ontwerp van norm inzake de toepassing van de nieuwe en herziene Internationale controlestandaarden (ISA s) in België en tot vervanging van de norm van 10 november 2009 inzake de toepassing van de ISA s

Nadere informatie

Geachte leden van de rekeningencommissie,

Geachte leden van de rekeningencommissie, Postbus 202 1000 AE Amsterdam Gemeente Amsterdam T.a.v. de Rekeningencommissie Postbus 202 1000AE Amsterdam datum 9 juni 2016 ons kenmerk RA_16_122 behandeld door A. Kok onderwerp Toezicht op ACAM bijlage

Nadere informatie

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur van Stichting Gooisch Natuurreservaat A. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 2016 Ons oordeel Wij hebben de

Nadere informatie

Intern versus extern toezicht

Intern versus extern toezicht De nieuwe audit committee Intern versus extern toezicht Door drs. Martijn de Jong RA De audit committee krijgt een bredere, kritische rol, blijkt onder andere uit het Besluit instelling auditcommissie

Nadere informatie

Op naar continuous assurance

Op naar continuous assurance Op naar continuous assurance In het streven naar verbeterde procesbeheersing kunnen continuous monitoring en continuous audit een organisatie helpen meer transparantie en zekerheid te verschaffen over

Nadere informatie

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: het algemeen bestuur van Waterschap Vechtstromen A. Verklaring over de in de jaarstukken opgenomen jaarrekening 2017 Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening

Nadere informatie

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: de Aandeelhouder, de Bestuurder en de Raad van Commissarissen van Patijnenburg B.V. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening

Nadere informatie

Meer winst uit internal governance

Meer winst uit internal governance www.pwc.nl Meer winst uit internal governance Commissarissen en bestuurders over de rol van internal audit Jan Driessen en Bas Wakkerman November 2014 2 PwC Meer winst uit internal governance Inhoud Voorwoord

Nadere informatie

Internal Audit: cruciaal voor internal governance

Internal Audit: cruciaal voor internal governance Internal Audit: cruciaal voor internal governance Sinds de invoering van de Nederlandse corporate governance code in 2003 is het voor beursgenoteerde bedrijven verplicht om jaarlijks te evalueren of er behoefte

Nadere informatie

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: de Raad van Toezicht van Stichting Filmtheater t Hoogt A. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 2017 Ons oordeel Wij hebben

Nadere informatie

Consultatiedocument Aanpassingen vertaling Standaarden NV COS in verband met Non-Compliance with Laws and Regulations (NOCLAR) 09 februari 2018

Consultatiedocument Aanpassingen vertaling Standaarden NV COS in verband met Non-Compliance with Laws and Regulations (NOCLAR) 09 februari 2018 Dit document maakt gebruik van bladwijzers. Consultatiedocument Aanpassingen vertaling Standaarden NV COS in verband met Non-Compliance with Laws and Regulations (NOCLAR) 09 februari 2018 Consultatieperiode

Nadere informatie

Meer in detail besteden we aandacht aan de volgende onderwerpen.

Meer in detail besteden we aandacht aan de volgende onderwerpen. Introductie Het ACB heeft met interesse kennis genomen van het greenpaper: De definitie van audit kwaliteit. Wij vinden dat het nadenken over hoe controlekwaliteit gedefinieerd moet worden belangrijk,

Nadere informatie

ISA 710, TER VERGELIJKING OPGENOMEN INFORMATIE - OVEREENKOMSTIGE CIJFERS EN VERGELIJKENDE FINANCIELE OVERZICHTEN

ISA 710, TER VERGELIJKING OPGENOMEN INFORMATIE - OVEREENKOMSTIGE CIJFERS EN VERGELIJKENDE FINANCIELE OVERZICHTEN INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING (ISA) ISA 710, TER VERGELIJKING OPGENOMEN INFORMATIE - OVEREENKOMSTIGE CIJFERS EN VERGELIJKENDE FINANCIELE OVERZICHTEN Deze Internationale controlestandaard (ISA) werd

Nadere informatie

www.pwc.nl Spotlight Special: Pensioenen Vaktechnisch bulletin van PwC Accountants Jaargang 19-2011 uitgave 2

www.pwc.nl Spotlight Special: Pensioenen Vaktechnisch bulletin van PwC Accountants Jaargang 19-2011 uitgave 2 www.pwc.nl Spotlight Special: Pensioenen Vaktechnisch bulletin van PwC Accountants Jaargang 19-2011 uitgave 2 Bij PwC in Nederland werken ruim 4.500 mensen met elkaar samen vanuit 12 vestigingen en drie

Nadere informatie

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: de raad van bestuur en de raad van toezicht van Stichting Zorginstellingen Pieter van Foreest Verklaring over de jaarrekening 2016 Ons oordeel Naar

Nadere informatie

Bescherming van persoonsgegevens een kwestie van vertrouwen

Bescherming van persoonsgegevens een kwestie van vertrouwen Bescherming van een kwestie van vertrouwen Privacy krijgt steeds meer aandacht in de samenleving. De Europese Unie is bezig met de Europese Privacy Verordening, die naar verwachting in 2015 in werking treedt.

Nadere informatie

EUROPESE UNIE HET EUROPEES PARLEMENT

EUROPESE UNIE HET EUROPEES PARLEMENT EUROPESE UNIE HET EUROPEES PARLEMENT DE RAAD Brussel, 28 april 2017 (OR. en) 2016/0110 (COD) PE-CONS 17/17 DRS 9 ECOFIN 199 EF 46 SURE 5 CODEC 379 WETGEVINGSBESLUITEN EN ANDERE INSTRUMENTEN Betreft: VERORDENING

Nadere informatie

ISA 610, GEBRUIKMAKEN VAN DE WERKZAAMHEDEN VAN INTERNE AUDITORS

ISA 610, GEBRUIKMAKEN VAN DE WERKZAAMHEDEN VAN INTERNE AUDITORS INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING (ISA) ISA 610, GEBRUIKMAKEN VAN DE WERKZAAMHEDEN VAN INTERNE AUDITORS Deze Internationale controlestandaard (ISA) werd in 2009 in de Engelse taal gepubliceerd door de

Nadere informatie

Ref: B13.32 Betreft: Eumedion-reactie op NBA Consultatiedocument onafhankelijkheid en VGBA

Ref: B13.32 Betreft: Eumedion-reactie op NBA Consultatiedocument onafhankelijkheid en VGBA Aan de Nederlandse beroepsorganisatie van Accountants (NBA) Drs. H. Wieleman RA, voorzitter Postbus 7984 1008 AD Amsterdam Den Haag, 30 augustus 2013 Ref: B13.32 Betreft: Eumedion-reactie op NBA Consultatiedocument

Nadere informatie

JAN. Aan: het bestuur van het Nederlands Instituut voor Volksontwikkeling en Natuurvriendenwerk (Vereniging NIVON) te Amsterdam

JAN. Aan: het bestuur van het Nederlands Instituut voor Volksontwikkeling en Natuurvriendenwerk (Vereniging NIVON) te Amsterdam CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur van het Nederlands Instituut voor Volksontwikkeling en Natuurvriendenwerk (Vereniging NIVON) te Amsterdam A. Verklaring over de in het

Nadere informatie

Vrijstelling van tussenconsolidatie: een paar praktische issues

Vrijstelling van tussenconsolidatie: een paar praktische issues Spotlight Vrijstelling van tussenconsolidatie: een paar praktische issues Hugo van den Ende - Vaktechnisch bureau (National Office), Assurance Jaap Husson - Capital Markets & Accounting Advisory Services,

Nadere informatie

A. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 2017

A. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 2017 VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan de Raad van Beheer van de Stichting voor Protestants Christelijk Onderwijs voor Meppel e.o. A. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 2017 Ons

Nadere informatie

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan de Raad van Toezicht en het Bestuur van Stichting STBN A. Verklaring over de in het jaarversla

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan de Raad van Toezicht en het Bestuur van Stichting STBN A. Verklaring over de in het jaarversla CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan de Raad van Toezicht en het Bestuur van Stichting STBN A. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 2017 Ons oordeel Wij hebben

Nadere informatie

GROTE WOONONDERZOEK. Hoe woonwinkelt Nederland in 2015? WHITEPAPER

GROTE WOONONDERZOEK. Hoe woonwinkelt Nederland in 2015? WHITEPAPER GROTE WOONONDERZOEK Hoe woonwinkelt Nederland in 2015? 01 WHKMP S GROTE WOONONDERZOEK van inspiratie tot aankoop DirectResearch heeft meer dan 750 respondenten ondervraagd in opdracht van wehkamp Toen

Nadere informatie

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: de gemeenteraad van de gemeente Utrecht A. Verklaring over de in de jaarstukken opgenomen jaarrekening 2017 Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening

Nadere informatie

De accountant en het bestuursverslag Visie NBA Young Profs

De accountant en het bestuursverslag Visie NBA Young Profs De accountant en het bestuursverslag Visie NBA Young Profs Aanleiding Op 13 november 2015 publiceerde de NBA haar consultatiedocument De accountant en het bestuursverslag: Verder kijken dan de jaarrekening.

Nadere informatie

(Besluiten waarvan de publicatie niet voorwaarde is voor de toepassing) COMMISSIE

(Besluiten waarvan de publicatie niet voorwaarde is voor de toepassing) COMMISSIE L 6/52 II (Besluiten waarvan de publicatie niet voorwaarde is voor de toepassing) COMMISSIE BESCHIKKING VAN DE COMMISSIE van 27 december 2001 betreffende modelcontractbepalingen voor de doorgifte van persoonsgegevens

Nadere informatie

De reactie van de NBA Young profs op het consultatiedocument Transparant over de controle' van 17 november 2014

De reactie van de NBA Young profs op het consultatiedocument Transparant over de controle' van 17 november 2014 Visie NBA Young Profs Aanleiding Op 26 juni 2015 publiceerde de NBA haar consultatiedocument rondom de aanpassing van de controleverklaring voor álle controles. Het consultatiedocument heeft betrekking

Nadere informatie

Reactie van de Nederlandse Monitoring Commissie Corporate Governance Code op:

Reactie van de Nederlandse Monitoring Commissie Corporate Governance Code op: Reactie van de Nederlandse Monitoring Commissie Corporate Governance Code op: 1. het voorstel van de Europese Commissie tot aanpassing van de Richtlijn van het Europees Parlement en de Raad tot wijziging

Nadere informatie

INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING (ISA)

INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING (ISA) INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING (ISA) ISA 706, PARAGRAFEN TER BENADRUKKING VAN BEPAALDE AANGELEGENHEDEN EN PARAGRAFEN INZAKE OVERIGE AANGELEGENHEDEN IN DE CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE AUDITOR

Nadere informatie

III Overige gegevens staedion overige gegevens 2018

III Overige gegevens staedion overige gegevens 2018 III Overige gegevens staedion overige gegevens 2018 181 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: de Raad van Commissarissen en het bestuur van Stichting Staedion Verklaring over de in het

Nadere informatie

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur van Stichting FCB Dienstverlenen in Arbeidsmarktvraagstukken A. Verklaring over d

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur van Stichting FCB Dienstverlenen in Arbeidsmarktvraagstukken A. Verklaring over d CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur van Stichting FCB Dienstverlenen in Arbeidsmarktvraagstukken A. Verklaring over de in het financieel jaarrapport opgenomen jaarrekening

Nadere informatie

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Overige gegevens Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: de Raad van Toezicht van De Nederlandse Hartstichting Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening Wij vinden dat

Nadere informatie

Reglement van de. Audit Commissie van de Raad van Commissarissen. van. Sligro Food Group N.V.

Reglement van de. Audit Commissie van de Raad van Commissarissen. van. Sligro Food Group N.V. - 1 - Reglement van de Audit Commissie van de Raad van Commissarissen van Sligro Food Group N.V. - 2 - Dit Reglement is vastgesteld door de Raad van Commissarissen op 4 december 2017 op grond van artikel

Nadere informatie

1a Leidinggevende topfunctionarissen met dienstbetrekking bedragen x 1 T.Keulen M.C. Spies Functiegegevens Voorzitter CvB Lid CvB Aanvang en einde fun

1a Leidinggevende topfunctionarissen met dienstbetrekking bedragen x 1 T.Keulen M.C. Spies Functiegegevens Voorzitter CvB Lid CvB Aanvang en einde fun 1a Leidinggevende topfunctionarissen met dienstbetrekking bedragen x 1 T.Keulen M.C. Spies Functiegegevens Voorzitter CvB Lid CvB Aanvang en einde functievervulling 2018 1/1-31/12 1/1-31/12 Omvang dienstverband

Nadere informatie

Samenstelling en takenpakket van het auditcomité. Het nieuw commissarisverslag en het verslag aan het auditcomité

Samenstelling en takenpakket van het auditcomité. Het nieuw commissarisverslag en het verslag aan het auditcomité Samenstelling en takenpakket van het auditcomité. Het nieuw commissarisverslag en het verslag aan het auditcomité Tom MEULEMAN Vice-President IBR-IRE 1 De rol van het auditcomité 2 Evolutie Auditcomités

Nadere informatie

Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening 2017 van Samenwerkingsstichting Kans & Kleur gecontroleerd.

Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening 2017 van Samenwerkingsstichting Kans & Kleur gecontroleerd. Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: de Raad van Toezicht Samenwerkingsstichting Kans & Kleur A. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 2017 Ons oordeel Wij hebben

Nadere informatie

Citation for published version (APA): Brouwer, A. (2013). Alternatieve winstbegrippen: zegen of zonde? Spotlight, 20(3), 6-9.

Citation for published version (APA): Brouwer, A. (2013). Alternatieve winstbegrippen: zegen of zonde? Spotlight, 20(3), 6-9. UvA-DARE (Digital Academic Repository) Alternatieve winstbegrippen: zegen of zonde? Brouwer, A.J. Published in: Spotlight Link to publication Citation for published version (APA): Brouwer, A. (2013). Alternatieve

Nadere informatie

De innovatiebox: een extra stimulans om succesgericht te innoveren

De innovatiebox: een extra stimulans om succesgericht te innoveren De innovatiebox: een extra stimulans om succesgericht te innoveren De innovatiebox is een fiscale stimuleringsmaatregel. Enerzijds ter bevordering van de innovatiekracht van de Nederlandse economie en anderzijds

Nadere informatie

Norm van 10 november 2009 inzake de toepassing van de ISA s in België

Norm van 10 november 2009 inzake de toepassing van de ISA s in België Norm van 10 november 2009 inzake de toepassing van de ISA s in België Overeenkomstig de wettelijke bepalingen, vervat in het artikel 30 van de wet van 22 juli 1953, heeft deze norm, goedgekeurd door de

Nadere informatie