NULMETING WETTELIJKE STREEFCIJFERS

Transcriptie

1 NULMETING WETTELIJKE STREEFCIJFERS VROUWEN IN DE TOP Opdrachtgever Het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Olivier Tanis Kees Zandvliet Rotterdam, 15 februari 2012

2

3 NULMETING WETTELIJKE STREEFCIJFERS VROUWEN IN DE TOP Contactpersoon Kees Zandvliet Adres SEOR, Erasmus Universiteit Rotterdam Postbus DR ROTTERDAM Telefoon Fax

4 Voorwoord In oktober 2011 heeft het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap SEOR opdracht gegeven tot het uitvoeren van een nulmeting van de wettelijke streefcijfers voor vrouwen in de top. Voorliggend rapport bevat de uitkomsten van dit onderzoek, alsmede een toelichting op de uitgevoerde werkzaamheden. Het onderzoek is uitgevoerd door Kees Zandvliet (projectleider), Olivier Tanis en Marion Collewet. Prof. Dr. Mijntje Lückerath-Rovers heeft als adviseur aan het onderzoek meegewerkt. Het veldwerk is uitgevoerd door een team bestaande uit Esmeralda Kerst, Ikrame Faris, Laurens Visser, Milangelo Maduro, Sebastian Korteweg en Sharleen Giel. Vanuit de opdrachtgever is het onderzoek begeleid door Ashwinie Ramdat, Peter Wansink en Wester Meijdam. Wij bedanken hen voor hun coöperatieve ondersteuning in dit onderzoeksproject, dat in korte tijd moest worden uitgevoerd.

5 INHOUD Samenvatting i 1 Inleiding 1 2 Opzet van het onderzoek Inleiding Gehanteerde begrippen en definities Aanpak van het onderzoek 5 3 Het aantal bedrijven dat onder de wettelijke criteria valt 7 4 Aandeel vrouwen in topfuncties Inleiding Aandeel vrouwen in Raden van Bestuur en Raden van Commissarissen Aandeel bedrijven dat voldoet aan streefcijfer 12 Bijlage 1 Gedetailleerde tabellen 17 Bijlage 2 Methode en bronnen 20

6 SAMENVATTING Achtergrond: de regelgeving Het lage aandeel vrouwen in hoge posities is al lang een belangrijk thema in het Nederlandse emancipatiebeleid. Weliswaar is in de afgelopen jaren enige vooruitgang geboekt, maar vooral het bedrijfsleven blijft achter bij de niet-commerciële sector. De introductie van quota in Noorwegen en wetgeving in bijvoorbeeld Spanje en Canada gaf een nieuwe impuls aan de beleidsdiscussie in Nederland. In het Nederlandse beleid is uitgegaan van de eigen verantwoordelijkheid van bedrijven en een evenwichtige vertegenwoordiging van mannen en vrouwen in topfuncties. Ondervertegenwoordiging van of vrouwen of mannen is niet in lijn met de gedachte van evenwichtigheid. Per amendement is een wettelijk streefcijfer voor het aandeel mannen en vrouwen in het bestuur bepaald, als aanpassing van boek 2 Burgerlijk Wetboek (in verband met de aanpassing van regels over bestuur en toezicht in naamloze en besloten vennootschappen) 1.De wet treedt per februari 2012 in werking. Het amendement geeft aan dat bij de benoeming van bestuurders (Raden van Bestuur en Raden van Commissarissen), voor zover dit natuurlijk personen zijn, zoveel mogelijk rekening moet worden gehouden met een evenwichtige verdeling van de zetels over mannen en vrouwen. Bij een evenwichtige van de zetels wordt ten minste 30 procent van de zetels bezet door mannen en ten minste 30 procent door vrouwen. Deze percentages zijn streefcijfers. Het amendement is verplichtend voor BV s en NV s die voldoen aan twee van de drie karakteristieken: 1. Vermogen: de waarde van de activa bedraagt meer dan 17,5 miljoen euro; 2. Netto omzet: de netto omzet bedraagt meer dan 35 miljoen euro; 3. Werkgelegenheid: het bedrijf heeft 250 werknemers of meer. Tot 2016 geldt dat de bedrijven waarvoor het amendement verplichtend is, ofwel het streefcijfer bereiken, ofwel toelichten waarom zij (nog) niet aan de verplichting (kunnen) voldoen, volgens het zogenaamde pas toe of leg uit principe. Doel onderzoek Dit onderzoek geeft een beeld van de uitgangssituatie (nulmeting) voor wat betreft: Het aantal bedrijven dat moet voldoen aan de wettelijke bepalingen voor evenredige vertegenwoordiging in raden van bestuur en raden van toezicht; Het aandeel vrouwen in het bestuur van deze bedrijven; Het aandeel van deze bedrijven dat de wettelijke streefcijfers behaald. 1 Tweede Kamer, Kamerstuk , Wet van 6 juni 2011 tot wijziging van boek 2 van het Burgerlijk Wetboek in verband met de aanpassing van regels over bestuur en toezicht in naamloze en besloten vennootschappen, Staatsblad 275, Jaargang i

7 Onderzoeksaanpak: bandbreedtes voor nulmeting Het onderzoek is gebaseerd op openbare bronnen, die informatie bevatten over deze bedrijven. Aanvullend is via onderzoek onder een steekproef van bedrijven nadere informatie gezocht en is een deel van de benodigde gegevens verkregen via telefonische navraag. Door het ontbreken van informatie is zowel het aantal bedrijven dat onder de wettelijke bepalingen valt, als het aandeel vrouwen in bestuursfuncties niet exact vast te stellen. Het ontbreken van informatie heeft te maken met onder meer de volgende factoren: Bedrijven zijn zelf verantwoordelijk voor het deponeren van de bedrijfsinformatie (of meer algemeen: het openbaar maken van de informatie). De Kamer van Koophandel checkt de geleverde gegevens procedureel, maar heeft geen handhavingsplicht; In jaarverslagen hoeft geen melding te worden gemaakt van het aantal werknemers en (onder de oude regelgeving) het geslacht van bestuurders en toezichthouders; Beschikbare gegevens betreffen peilmomenten in het (recente) verleden. Bedrijven kunnen nadien zijn opgeheven, gefuseerd, gegroeid of gekrompen. Ook de bezetting van de bestuursfuncties en toezichthoudende functies kan nadien zijn veranderd; Sommige bedrijven (die mogelijk voldoen aan de wettelijke criteria) vallen niet onder de publicatieplicht, of hebben beperkte publicatieverplichtingen. Daarnaast zijn we tijdens de nulmeting nog tegen een aantal meer praktische beperkingen aangelopen, zoals de aard van de cijfers (voltijds eenheden en niet aantal werknemers, financiële gegevens in buitenlandse valuta, rechtspersonen als bestuurder, etc.). De steekproef is benut om zoveel mogelijk te corrigeren voor onvolledige of onjuiste informatie, maar de omvang van de steekproef is zodanig dat met grote marges rekening is gehouden. De informatie uit de diverse benutte bestanden is op verschillende manieren aan elkaar gekoppeld, om zo, in combinatie met de steekproefresultaten, uit te komen op bandbreedtes voor de grootheden die in de nulmeting zijn vastgesteld. Als gevolg van de steekproefsamenstelling zijn de uitkomsten op gedetailleerd niveau (sector, regio) minder robuust dan voor de totale steekproef. Aantal bedrijven dat onder de wettelijke criteria valt Tussen en bedrijven dienen te voldoen aan de wettelijke streefcijfers, dan wel in het jaarverslag aan te geven waarom zij dat (nog) niet doen. Een kwart tot een derde van deze bedrijven is een financiële instelling. Verder zijn de handel en horeca en de industrie met ieder ongeveer een zesde van de bedrijven sterk vertegenwoordigd. Ongeveer de helft van de bedrijven is in het westen van het land gevestigd (Noord- en Zuid-Holland). Aandeel vrouwen in topfuncties Gemiddeld is tussen 5 en 8 procent van de bestuurders en ongeveer 10 procent van de toezichthouders vrouw. Deze aandelen zijn beduidend hoger in de collectieve sector. De aandelen vrouwen zijn laag in de landbouw, industrie en bouwnijverheid, en verschillen nauwelijks tussen ii

8 regio s. Het aandeel vrouwen in topfuncties is ook wat lager in bedrijven met één bestuurder en/of toezichthouder. Het gaat bij de bedrijven die onder de wettelijke criteria vallen naar schatting in totaal om 15 to 22 duizend topfuncties, waarvan ongeveer de helft bestuurder en de helft toezichthouder. Het aantal vrouwelijke bestuurders en toezichthouders in deze bedrijven schatten we op tot 1.700, waarvan eveneens ongeveer de helft in RvB en de helft in RvC. Aandeel bedrijven dat streefcijfers haalt Gemiddeld voldoet 8 tot 15 procent van de relevante bedrijven aan de wettelijke streefcijfers voor het aandeel vrouwen in de RvB en tussen 9 en 10 procent voor het aandeel vrouwen in de RvC. Organisaties in de collectieve sector voldoen relatief vaak aan de streefcijfers, maar ook de zakelijke dienstverlening en vervoer en communicatie scoren bovengemiddeld. In de landbouw en de bouwnijverheid is het aandeel bedrijven dat de streefcijfers haalt relatief laag. In het onderzoek is specifiek gekeken naar de mate waarin het streefcijfer voor het aandeel vrouwen wordt gehaald. Dit omdat het overgrote deel van de bedrijven voldoet aan de wettelijke streefcijfers voor het aandeel mannen. Het aandeel bedrijven dat hieraan niet voldoet schatten we (indicatief) op ongeveer 10 procent. Deze bedrijven zijn vooral te vinden in de niet commerciële dienstverlening (collectieve sector, waaronder zorg, cultuur, onderwijs, etc.). iii

9 1 INLEIDING Achtergrond van het onderzoek Het lage aandeel vrouwen in hoge posities is al lang een belangrijk thema in het Nederlandse emancipatiebeleid. Weliswaar is in de afgelopen jaren enige vooruitgang geboekt, maar vooral het bedrijfsleven blijft achter bij de niet-commerciële sector. De introductie van quota in Noorwegen en wetgeving in bijvoorbeeld Spanje en Canada gaf een nieuwe impuls aan de beleidsdiscussie in Nederland. Omdat in het Nederlandse beleid meer wordt uitgegaan van eigen verantwoordelijkheid van de bedrijven is, hier een wetsvoorstel aangenomen waarin streefcijfers zijn opgenomen. Bovendien is in dit wetsvoorstel de nadruk gelegd op evenredige vertegenwoordiging van mannen en vrouwen en niet specifiek op de ondervertegenwoordiging van vrouwen. Een ondervertegenwoordiging van mannen is eveneens in strijd met de evenredigheidsgedachte. Per amendement is een wettelijk streefcijfer voor het aandeel mannen en vrouwen in het bestuur bepaald, als aanpassing van boek 2 Burgerlijk Wetboek (in verband met de aanpassing van regels over bestuur en toezicht in naamloze en besloten vennootschappen) 2.De wet treedt per februari 2012 in werking. Het amendement geeft aan dat bij de benoeming van bestuurders (Raden van Bestuur en Raden van Commissarissen), voor zover dit natuurlijk personen zijn, zoveel mogelijk rekening moet worden gehouden met een evenwichtige verdeling van de zetels over mannen en vrouwen. Bij een evenwichtige van de zetels wordt ten minste 30 procent van de zetels bezet door mannen en ten minste 30 procent door vrouwen. Deze percentages zijn streefcijfers. Het amendement is verplichtend voor BV s en NV s die voldoen aan twee van de drie karakteristieken: 1. Vermogen: de waarde van de activa bedraagt meer dan 17,5 miljoen euro; 2. Netto omzet: de netto omzet bedraagt meer dan 35 miljoen euro; 3. Werkgelegenheid: het bedrijf heeft 250 werknemers of meer. Tot 2016 geldt dat de bedrijven waarvoor het amendement verplichtend is, ofwel het streefcijfer bereiken, ofwel toelichten waarom zij (nog) niet aan de verplichting (kunnen) voldoen, volgens het zogenaamde pas toe of leg uit principe. Doel van het onderzoek Het onderzoek is bedoeld om de uitgangssituatie in kaart te brengen voor wat betreft het aandeel mannen en vrouwen in het bestuur in de bedrijven die onder de bepaling vallen (nulmeting). Onderzoeksvragen Het onderzoek is gericht op beantwoording van de volgende vragen: 1. Hoeveel bedrijven vallen onder de wettelijke bepaling? 2. Wat is het gemiddeld aandeel vrouwen in de Raden van Bestuur? 3. Wat is het gemiddeld aandeel vrouwen in de Raden van Commissarissen? 2 Tweede Kamer, Kamerstuk , Wet van 6 juni 2011 tot wijziging van boek 2 van het Burgerlijk Wetboek in verband met de aanpassing van regels over bestuur en toezicht in naamloze en besloten vennootschappen, Staatsblad 275, Jaargang

10 Opzet van het rapport Het rapport is als volgt opgebouwd. Hoofdstuk 2 geeft een toelichting op de onderzoeksaanpak en de praktische belemmeringen bij het verzamelen van de benodigde gegevens. Daarbij wordt ook toegelicht hoe de wettelijke bepalingen meer in detail zijn geoperationaliseerd. Gedetailleerde toelichtingen en tabellen zijn opgenomen in bijlagen. Hoofdstuk 3 geeft een beeld van het aantal bedrijven en organisaties dat aan de wettelijke streefcijfers moet voldoen, uitgesplitst naar enkele relevante kenmerken, zoals sector en bedrijfsomvang. In hoofdstuk 4 presenteren we het aantal bedrijven dat voldoet aan de wettelijke streefcijfers, alsmede het aandeel vrouwen in bestuursfuncties, eveneens uitgesplitst naar relevante kenmerken. 2

11 2 OPZET VAN HET ONDERZOEK 2.1 INLEIDING In dit hoofdstuk beschrijven we de aanpak van het onderzoek. Eerst gaan we in paragraaf 2.2 in op de verschillende begrippen en definities die van belang zijn en op welke wijze we daarmee in het onderzoek zijn omgegaan. Daarna beschrijven we in paragraaf 2.3 kort de aanpak van het onderzoek. 2.2 GEHANTEERDE BEGRIPPEN EN DEFINITIES De wettelijke verplichtingen en de criteria op hoofdlijnen De wettelijke regeling (het amendement) schrijft evenredigheid in de zetelverdeling voor, dat wil zeggen een aandeel van ten minste 30 procent vrouwen (en ten minste 30 procent mannen) in Raden van Bestuur (de dagelijkse leiding of het management) en Raden van Commissarissen (raden van toezicht) als streefcijfer voor. In de praktijk wordt in de meeste gevallen wel voldaan aan het streefcijfer voor mannen, echter niet aan het streefcijfer voor vrouwen. De streefgetallen gelden voor BV s en NV s die voldoen aan twee van de drie karakteristieken: 1. Vermogen: de waarde van de activa bedraagt 17,5 miljoen euro of meer; 2. Netto omzet: de netto omzet bedraagt 35 miljoen euro of meer; 3. Werkgelegenheid: het bedrijf heeft 250 werknemers of meer. Tot 2016 geldt dat de bedrijven die aan twee van de drie criteria voldoen ofwel het streefcijfer bereiken, of toelichten waarom zij dit (nog) niet halen, volgens het zogenaamde pas toe of leg uit principe. Regels en uitwerking op detailniveau Tijdens de dataverzameling bleek het noodzakelijk een aantal details van de regelgeving nader te preciseren. Het gaat om de volgende punten: a. De wettelijke eisen zijn alleen van toepassing voor zover bestuurders natuurlijke personen zijn. In de praktijk blijkt in diverse bedrijven het bestuur alleen te bestaan uit rechtspersonen (andere BV s, moederbedrijven). In het onderzoek is er van uitgegaan dat deze bedrijven niet onder de wettelijke regeling vallen (niet het streefcijfer van 30 procent hoeven te halen, dan wel zich niet hoeven te verantwoorden voor het niet behalen ervan). b. Artikel 408 (BW 2) heeft betrekking op de wijze waarop een bedrijf geconsolideerde gegevens moet publiceren (art 397 BW, lid 2). In principe moet het jaarverslag geconsolideerde gegevens bevatten, dat wil zeggen van alle onderliggende bedrijven. Van deze regel kan worden afgeweken wanneer het bedrijf weer onderdeel is van een grotere groep, dat wil zeggen wanneer het bedrijf zelf weer één of meer moederbedrijven heeft. Wel moet het bedrijf in zo n geval in het jaarverslag expliciet het gebruik van artikel 408 noemen, maar in het veldwerk is gebleken dat dit niet altijd gebeurt. Een bedrijf dat dit artikel (408) toepast is alleen verplicht om de waarde van de activa in het jaarverslag te melden en het bedrijfsresultaat (dus niet de omzet en het aantal werknemers). In zo n geval kan 3

12 niet worden vastgesteld of het bedrijf wel of niet valt onder de verplichtingen van de wettelijke regeling. We hebben in het onderzoek genoteerd wanneer een bedrijf artikel 408 toepast. c. Buitenlandse bedrijven die aan de wettelijke criteria voldoen en waarbij de bestuurders (RvB, RvC) bestaan uit natuurlijke personen moeten aan de regels voldoen. Overigens was het in die gevallen soms moeilijk om het geslacht van de bestuurders vast te stellen (dit geldt soms ook voor Nederlandse bedrijven, als het geslacht niet expliciet is vermeld). d. In de regelgeving wordt niet aangegeven of alleen werknemers in Nederland meetellen voor het criterium (250 of meer), of dat ook in het buitenland werkzame werknemers moeten worden meegeteld. In het onderzoek zijn we uitgegaan van het totaal aantal onder de rechtspersoon vallende werknemers, ongeacht het land waar zij werkzaam zijn. e. Soms is de wel beschikbare informatie niet precies beschikbaar in het vereiste formaat. Bijvoorbeeld: Het gemiddeld aantal werknemers is niet bekend, maar wel het aantal werknemers op een bepaald tijdstip (einde jaar bijvoorbeeld). Soms is het aantal werknemers niet in personen gegeven, maar in fte (voltijdseenheden). Dit is vooral lastig wanneer dit aantal net onder de grenswaarde van 250 ligt, omdat dan niet kan worden vastgesteld of het bedrijf op basis van dit criterium wel of niet onder de werking van de wettelijke regeling valt. Soms worden activa en omzet genoteerd in dollars (of een andere valuta). Deze hebben we omgerekend op basis van de gemiddelde koerswaarde. In alle gevallen hebben we de wel beschikbare informatie vastgelegd, ook als deze niet precies voldeed aan de gewenste eenheden. Een laatste speciaal geval zijn de zogenaamde holdings. Bij holdings zijn vaak slechts enkele personen direct in dienst en wordt er weinig omzet gemaakt, omdat het alleen om vermogensbeheer gaat. Op grond daarvan valt een belangrijk deel van de holdings buiten de regelgeving. Toch zouden deze bedrijven soms, op basis van consolidatie (totale omzet en werkgelegenheid in dochterbedrijven), in principe onder de wettelijke regels vallen. Er zijn ook echter diverse holdings die alleen de bedrijfsactiva beheren en weer vallen onder een moederbedrijf. Deze vallen weer buiten de wettelijke regels. Betekenis aantal bestuursleden Bij het aandeel vrouwen (of mannen) moet worden bepaald hoe de cijfers dienen te worden geïnterpreteerd bij kleine aantallen. Tabel 2.1 bevat de concrete uitwerking van de wettelijke streefcijfers. De betekenis van het aantal bestuursleden wordt meegenomen bij de presentatie van de uitkomsten. Op basis van de beschrijving kan dan worden afgeleid of het aandeel vrouwen samenhangt met het aantal bestuurders. Bedrijven met maar één bestuurder en/of toezichthouder laten we buiten beschouwing bij de berekening van het aandeel bedrijven dat de wettelijke streefcijfers haalt. 4

13 Tabel 2.1 Overzicht consequenties streefcijfers voor vereist aantal vrouwen (of mannen) in bestuursfuncties Aantal bestuurders (zowel in RvC, als in RvB) 30 procent-eis Minimaal vereist aantal vrouwen of mannen 1 0,3 a) 2 tot en met 3 0,6 0,9 1 4 tot en met 6 1,2 1,8 2 7 tot en met 10 1,5 3, tot en met 13 3,3 3,9 4 Et cetera a) Het aandeel heeft in deze situatie geen betekenis. 2.3 AANPAK VAN HET ONDERZOEK Om antwoord te kunnen geven op de onderzoeksvragen is gebruik gemaakt van twee databronnen, namelijk van de Kamer van Koophandel (KvK) en databank Reach/Orbis. De databronnen zijn vervolgens aan elkaar gekoppeld. Zo is één bestand verkregen dat op bedrijfsniveau informatie levert over omzet, activa en aantallen werknemers. Daarnaast is er informatie over de omvang en samenstelling van de RvB s en RvC s. De in het gekoppelde bestand opgenomen bedrijven voldoen minimaal aan één van de drie opgestelde criteria. Uit nader onderzoek is gebleken dat de informatie in het verkregen bestand niet altijd op alle relevante kenmerken actueel of compleet is. Dit heeft verschillende redenen: - De verantwoordelijkheid voor deponering van bedrijfsinformatie bij de KvK ligt bij de bedrijven zelf. De KvK registreert de aangeleverde gegevens, maar heeft geen handhavingsplicht. Wel neemt de KvK contact op met het bedrijf wanneer de gegevens niet volgens het juiste regime zijn gedeponeerd. - In jaarverslagen hoeft geen melding te worden gemaakt van het aantal werknemers en het geslacht van de bestuurders en toezichthouders. - De informatie is gebaseerd op een peilmoment. Bedrijven kunnen inmiddels zijn opgeheven, gefuseerd, gegroeid of gekrompen. - Sommige bedrijven vallen niet onder de publicatieplicht of hebben beperkte publicatieverplichtingen. Artikel 408 is hiervan een voorbeeld. Om na te gaan in welke mate deze redenen spelen, is uit het bestand een steekproef van bedrijven getrokken. Per individueel bedrijf in de steekproef zijn de relevante gegevens gecontroleerd en is nagegaan hoeveel bestuurders er zijn en van welk geslacht. We zijn uitgegaan van de beschikbare meest recente informatie. Daarbij is als volgt te werk gegaan: 5

14 In de database van de website van Company.info 3 is per bedrijf het recente jaarverslag opgezocht. Hieruit is de meest actuele informatie gehaald. Wanneer dit niet de meest actuele informatie opleverde, is gekeken of de website van het bedrijf zelf meer informatie opleverde. Bij de aanvulling en de controle van de het bestand bleek dat voor een aanzienlijk deel van de bedrijven geen informatie beschikbaar is over de samenstelling van de Raad van Commissarissen. Daarom is met een deel van de bedrijven telefonisch contact opgenomen. Gezien de omvang van het onderzoek, is dit alleen gedaan voor de bedrijven die voldoen aan minimaal twee van de drie criteria en waarvan geen informatie over de RvC beschikbaar was. In totaal zijn 480 bedrijven telefonisch benaderd. De resultaten van de steekproef hebben we weer vertaald naar de populatie. Dit is gedaan op basis van sector, omdat de steekproef naar sector is gestratificeerd. Het aandeel bedrijven per sector dat in de steekproef voldoet aan minimaal twee wettelijke criteria, passen we toe op het totaal aantal bedrijven van dezelfde sector in de populatie. In de presentatie van de resultaten maken we steeds onderscheid naar de verschillende bronnen, op deze manier ontstaat een bandbreedte. In bijlage 2 is een uitgebreide beschrijving opgenomen van de gehanteerde aanpak. 3 Company.info ( is Nederlands' beste database met bedrijfsinformatie. Het bevat de jaarverslagen, nieuws, marktrapporten en beslissersinformatie van de top ondernemingen en instellingen. 6

15 3 HET AANTAL BEDRIJVEN DAT ONDER DE WETTELIJKE CRITERIA VALT Het aantal bedrijven dat voldoet aan minimaal twee van de drie wettelijke criteria hebben we op verschillende manier vastgesteld. Omdat in de databestanden en het veldwerk diverse vormen van vervuiling voorkomen, zijn de uitkomsten desondanks niet honderd procent nauwkeurig. Om die reden hebben we op basis van de wel beschikbare en gecombineerde gegevens een bandbreedte afgeleid van het aantal bedrijven waarvoor de wettelijke verplichtingen gelden. Het aantal bedrijven dat onder de wettelijke criteria valt is op de volgende manieren bepaald: 1. Op basis van informatie over de drie criteria in Reach; 2. Op basis van de door de KvK gemaakte selectie op basis van de drie criteria; 3. Op basis van zowel Reach als de KvK (gecombineerd bestand); 4. Op basis van de steekproef, waarbij de steekproefresultaten op sectorniveau zijn terugvertaald naar het aantal bedrijven in de bestanden van de KvK, Reach en beide gecombineerd. In tabel is het aantal bedrijven opgenomen dat valt onder de wettelijke criteria, volgens verschillende bronnen. Daaruit blijkt dat minimaal bedrijven aan minimaal twee van de drie wettelijke criteria voldoen. Op basis van de steekproef komen we uit op een maximum van ongeveer bedrijven. Daarnaast zijn er nog ongeveer bedrijven die voldoen aan minimaal één criterium (vaak de activa), maar waarvan de informatie over de overige criteria niet beschikbaar of volledig betrouwbaar is. Van deze bedrijven kan daarom niet met zekerheid worden vastgesteld of ze wel of niet onder de wettelijke criteria vallen. Ongeveer een kwart van de bedrijven die aan de wettelijke criteria voldoen, komt uit de financiële sector. In deze sector bestaat echter ook de grootste onzekerheid over de vraag of bedrijven wel of niet voldoen aan de wettelijke criteria. Afhankelijk van de bron is van 50 tot 70 procent van de financiële bedrijven niet met zekerheid vast te stellen of ze wel of niet voldoen. Voor de sectoren Industrie en Handel en Horeca is voor het grootste deel van de bedrijven de informatie wel beschikbaar. 4 De gedetailleerde resultaten naar sector zijn opgenomen in tabel B1.1 in bijlage 1 7

16 Tabel 3.1 Bandbreedte aantal bedrijven dat voldoet aan minimaal twee criteria, naar sector Minimum Maximum Landbouw en Grondstoffen Industrie Bouwnijverheid Handel en Horeca Vervoer en Communicatie Financiële Instellingen Vastgoed R&D Zakelijke Dienstverlening Collectieve sector Totaal Bron: SEOR, op basis van KvK en Reach In tabel 3.2 is een soortgelijke uitsplitsing gemaakt naar regio. Het blijkt dat de meeste bedrijven die voldoen aan twee criteria zijn gevestigd in het westelijke deel van Nederland. Dit is te verwachten, omdat in de Randstad, en vooral in de regio Amsterdam, de meeste (grote) bedrijven zijn gevestigd. In dit deel van het land zijn relatief gezien ook de meeste bedrijven waarvan de informatie niet volledig beschikbaar is. Dit hangt samen met het grote aandeel financiële bedrijven. In het noorden zijn de minste bedrijven te vinden die voldoen aan minimaal twee criteria. Tabel 3.2 Bandbreedte aantal bedrijven dat voldoet aan minimaal twee criteria, naar regio Minimum Maximum Noord (Friesland, Groningen, Drenthe) Oost (Gelderland, Overijssel) Zuid (Zeeland, Noord-Brabant, Limburg) West (Noord-Holland, Zuid-Holland) Midden (Utrecht, Flevoland) Totaal Bron: SEOR, op basis van KvK en Reach 8

17 4 AANDEEL VROUWEN IN TOPFUNCTIES 4.1 INLEIDING De volgende stap is om voor de bedrijven, waarvan kan worden vastgesteld dat die voldoen aan minimaal twee criteria, het aandeel vrouwen in topfuncties te bepalen. Daarnaast kijken we in welke mate deze bedrijven voldoen aan het streefcijfer van 30 procent. De KvK heeft cijfers geleverd over het aantal vrouwen in topfuncties. Reach levert hier geen betrouwbare informatie over. Ook in de steekproef is informatie opgenomen over het aantal vrouwelijke bestuurders. Het aandeel vrouwen in de RvC s en RvB s is voor een groot deel van de bedrijven niet nader te bepalen. Op basis van de gegevens verstrekt door de KvK blijkt dat de samenstelling van de RvB voor ongeveer de helft van de bedrijven niet bekend is. Voor de samenstelling van de RvC geldt dit zelfs bij 80 procent van de bedrijven. Het gaat dan voornamelijk om bedrijven met één bestuurder of toezichthouder. Na de door ons uitgevoerde controle van de data daalt het percentage onbekend, maar het blijft toch hoog. De bedrijven waarvan de informatie onbekend blijft (480), hebben we nagebeld om de gewenste informatie te achterhalen. Van ongeveer een derde van deze bedrijven hebben we aanvullende gegevens gekregen over de samenstelling van de RvC s en RvB s. De overige bedrijven waren niet bereid om medewerking te verlenen, óf waren binnen de reikwijdte van dit onderzoek, niet bereikbaar. Ruim driekwart van de gecontacteerde bedrijven geeft aan geen RvC te hebben. Dit verklaart mede het hoge aandeel onbekend in het bestand van de KvK. Ook blijken niet alle bedrijven een bestuur te hebben in de vorm van een natuurlijk persoon. Zij zijn dan onderdeel van een holding. De bedrijven die geen RvC of RvB hebben, laten we buiten de analyse van het aandeel bedrijven dat voldoet aan minimaal 30 procent vrouwelijke bestuurders. De categorie onbekend delen we, op basis van het nabellen, verder toe aan de categorieën ja en nee. Hierdoor komen de aandelen van bedrijven die wel en niet voldoen aan het streefcijfer van 30 procent vrouwelijke bestuurders hoger te liggen dan op basis van de KvK het geval lijkt te zijn. Bedrijven met slechts één bestuurder en/of toezichthouder zijn niet meegenomen, aangezien hier het aandeel vrouwen altijd nul of honderd procent is en zodoende geen betekenis heeft. 4.2 AANDEEL VROUWEN IN RADEN VAN BESTUUR EN RADEN VAN COMMISSARISSEN Tabel 4.1 geeft het aantal vrouwen in een topfunctie uitgedrukt in het totaal aantal leden van de RvB s en RvC s in een sector. Deze aandelen zijn gebaseerd op de bedrijven die voldoen aan minimaal twee criteria en waarvoor informatie beschikbaar is. De bestuurders en toezichthouders zijn over de gehele sector gesommeerd. Hierbij hebben we apart gekeken naar de aantallen geleverd door de KvK en de aantallen uit de steekproef. Gemiddeld genomen is tussen de vijf en acht procent van de bestuurders vrouw. Bij de toezichthouders ligt het aandeel vrouwen met tien procent iets hoger. Deze percentages zijn redelijk vergelijkbaar met ander onderzoek (zie Van Berkel en Merens, 2011). De aandelen moeten worden beschouwd als een ondergrens, omdat van ruim een kwart van de bestuurders en toezichthouders het geslacht niet bekend is. Het aandeel vrouwen loopt uiteen voor de verschillende sectoren. Zoals valt te verwachten ligt in de collectieve 9

18 sector het aandeel vrouwen in topfunctie het hoogst. Verder is het relatief hoge aandeel vrouwelijke toezichthouders in de sector vastgoed opvallend. Dit zien we overigens bij de steekproefcijfers niet terug, maar dat hangt vermoedelijk samen met de beperkte omvang van de steekproef op sectorniveau. In de bouwnijverheid en de industrie zijn de minste vrouwen te vinden in de besturen. Tabel 4.1 Aantal vrouwelijke bestuurders uitgedrukt in het totaal aantal bestuurders, naar sector KvK Steekproef RvB RvC RvB RvC Landbouw en Grondstoffen 3,6 5,1 4,2 3,7 Industrie 2,3 5,8 6,8 8,5 Bouwnijverheid 1,8 5,5 1,7 8,4 Handel en Horeca 3,3 2,5 7,5 14,1 Vervoer en Communicatie 3,5 8,5 7,9 9,8 Financiële Instellingen 6,6 7,4 7,4 2,8 Vastgoed 7,6 23,4 6,2 7,4 R&D 4,6 8,8 10,1 7,8 Zakelijke Dienstverlening 5,8 6,9 11,9 5,4 Collectieve sector 11,9 19,5 17,6 16,3 Totaal 4,9 9,2 8,0 9,2 Bron: SEOR, op basis van KvK en Reach Wanneer we het aandeel vrouwen binnen een bedrijf over alle bedrijven middelen, dan ontstaat een beeld van het aandeel vrouwen in RvB s en RvC s dat vergelijkbaar is met tabel 4.1. De resultaten van deze berekening zijn opgenomen in tabel B1.2 in bijlage 1. De standaardafwijking van het gemiddelde aandeel vrouwelijke bestuurders over alle bedrijven is afhankelijk van de bron ongeveer 14 (KvK) of 20 procent (steekproef). Op basis van de gegevens van de KvK hebben we apart gekeken naar het aandeel vrouwen bij bedrijven met één bestuurder en/of toezichthouder (zie tabel 4.2). Het aandeel vrouwen bij deze bedrijven ligt gemiddeld lager dan bij bedrijven met meer dan één bestuurder en/of toezichthouder. De collectieve sector heeft het hoogste aandeel vrouwen in topfuncties; in de sectoren landbouw en vervoer en communicatie zijn relatief de minste vrouwen te vinden in topfuncties bij bedrijven met één bestuurder en/of toezichthouder. Bij de RvC gaat het om een beperkt aantal bedrijven (110) die maar één toezichthouder hebben. De in de tabel opgenomen aandelen moeten daarom als indicatief worden beschouwd. 10

19 Tabel 4.2 Aantal vrouwelijke bestuurders uitgedrukt in het totaal aantal bestuurders bij bedrijven met één bestuurder en/of toezichthouder, naar sector RvB RvC Landbouw en Grondstoffen 0 n,a, Industrie 2,0 0 Bouwnijverheid 0,0 14,3 Handel en Horeca 1,9 3,3 Vervoer en Communicatie 0,0 0,0 Financiële Instellingen 2,6 4,3 Vastgoed 4,5 20,0 R&D 6,9 0,0 Zakelijke Dienstverlening 2,3 0,0 Collectieve sector 20,6 0,0 Totaal 2,9 3,7 Bron: SEOR, op basis van KvK en Reach Tabel 4.3 geeft een overzicht van het aandeel vrouwen in topfuncties naar regio. De aandelen van de totalen wijken iets af van de totalen in tabel 4.1. Dit komt omdat van een deel van de bedrijven het adres niet bekend is. De verschillen tussen de regio s zijn niet groot. In de noordelijke regio ligt het aandeel vrouwen in topfuncties iets boven het gemiddelde, al is het beeld op basis van de twee bronnen niet eenduidig. Wat verder opvalt is het relatief hoge aandeel vrouwelijke toezichthouders in het midden van het land. Tabel 4.3 Aantal vrouwelijke bestuurders uitgedrukt in het totaal aantal bestuurders, naar regio KvK Steekproef RvB RvC RvB RvC Noord 7,8 13,9 11,6 7,8 Oost 4,9 9,9 5,5 9,9 Zuid 3,9 8,9 6,4 7,4 West 4,9 7,3 7,5 8,7 Midden 5,7 13,2 8,5 19,6 Totaal 5,0 9,2 7,4 9,7 Bron: SEOR, op basis van KvK en steekproef 11

20 Het aandeel vrouwen in bestuursfuncties varieert niet sterk met de bedrijfsomvang, zoals tabel 4.4 laat zien. Grotere verschillen zijn er bij de toezichthoudende functies. Afhankelijk van de bron ligt bij hele kleine en grote bedrijven het aandeel vrouwen iets hoger. Ook hier geldt dat de aandelen uit de twee bronnen niet geheel overeenkomen, maar dat de verschillen zich beperken tot enkele procentpunten. Tabel 4.4 Aantal vrouwelijke bestuurders uitgedrukt in het totaal aantal bestuurders, naar bedrijfsomvang KvK Steekproef RvB RvC RvB RvC Onbekend of <2 5,5 12,0 9,6 9, ,0 4,7 6,3 7,9 >250 4,2 6,6 9,3 13,2 Totaal 4,9 9,2 8,3 10,0 Bron: SEOR, op basis van KvK en steekproef Uit de schattingen over het aantal bedrijven dat aan de criteria van de wetgeving voldoet en het aandeel vrouwen kan ook een schatting voor het totaal aantal bestuurders en toezichthouders worden afgeleid. Zoals ook met de andere schattingen ontstaat door het gebruik van diverse benaderingen een grote bandbreedte. Het totaal aantal topfuncties (bestuurders en toezichthouders) in de bedrijven die aan de wettelijke verplichtingen moeten voldoen, komt uit op 15 tot 22 duizend, waarvan ongeveer de helft bestuurder en de helft toezichthouders. Het aantal vrouwelijke bestuurders en toezichthouders in deze bedrijven schatten we op tot 1.700, waarvan eveneens ongeveer de helft in RvB en de helft in RvC. 4.3 AANDEEL BEDRIJVEN DAT VOLDOET AAN STREEFCIJFER Tabel 4.5 geeft het aandeel van de bedrijven die voldoen aan minimaal twee criteria, en ook voldoen aan het wettelijke streefgetal van 30 procent. Zoals eerder aangegeven, zijn bedrijven met minder dan twee bestuurders en/of commissaris in deze berekening niet meegenomen. De percentages zijn daarom niet direct toepasbaar op alle bedrijven in Nederland, maar op bedrijven met meer dan één bestuurder/toezichthouder. De aandelen zijn bepaald op basis van de data van de KvK en de steekproef. Op deze manier krijgen we een bandbreedte voor het percentage bedrijven dat aan het wettelijke streefcijfer voldoet. De resultaten tussen de bronnen wijken soms wat af. Dit is deels te verklaren doordat bij uitsplitsing naar kenmerken bij het steekproefbestand de celvulling soms klein is. Voor de totalen zijn de verschillen beperkt. Uit de tabel blijkt dat gemiddeld 8 tot 15 procent van de bedrijven voldoet aan het streefcijfer van 30 procent vrouwen in het bestuur. Voor de RvC geldt dit voor ongeveer 10 procent van de bedrijven. In de collectieve sector voldoen bedrijven relatief vaak aan het streefgetal. Ook de zakelijke dienstverlening en vervoer en communicatie scoren bovengemiddeld als het gaat om het aandeel vrouwelijke bestuurders. In de landbouw en de bouwnijverheid ligt het percentage onder het landelijke gemiddelde. Bedrijven in de 12