Arbeid en psychische gezondheid

Transcriptie

1 Arbeid en psychische gezondheid Waar gaat het fout en hoe is een en ander te voorkomen? Mariëlle Damoiseaux Presentatie tgv symposium BPL 25 september 2014

2 Opbouw presentatie 1. Ziekteverzuim, arbeidsongeschiktheid en conflict in relatie tot werk en de dierenartspraktijk? 2. De betekenis van werk - de plaats van arbeid in ons leven 3. Stress en burn-out (kort) 4. Het arbeidsconflict (lang.)

3 In de media Honderdduizenden slachtoffers van pesten op het werk Leeuwarder Courant, Het UMC St. Radboud in Nijmegen moet een voormalig hoofd van de afdeling radiologie een afkoopsom van 4 ton betalen (.) Het arbeidsconflict ontstond in 2008 NOS,

4

5 Arbeids ongeschiktheid 2 jaar of langer niet of minder kunnen werken vanwege ziekte psychische problemen zijn bij 49% van de arbeidsongeschikten jonger dan 35 jaar de oorzaak. psychische problemen zijn bij 18% van de arbeidsongeschikten boven de 55 jaar de oorzaak. Voor de totale groep arbeidsongeschikten: 47% psychische arbeidsongeschiktheid (CBS en nationaal kompas volksgezondheid)

6 Ziekteverzuim 1. Hoe hoog is het ziekteverzuim in Nederland? 2. En hoe hoog is het onder dierenartsen? 3. Wie verzuimen er het vaakst? Mannen of vrouwen? 4. En het langste? Mannen of vrouwen? 5. Welk aandeel heeft verzuim door psychische klachten in het totaal van het ziekteverzuim? 6. Wat is het aandeel van verzuim door conflict?

7 Ziekteverzuim 25% van ziekteverzuim wordt door werknemers zelf als werkgerelateerd benoemd (NEA/TNO) Verzuimpercentage medische beroepen (tandartsen, artsen, dierenartsen relatief laag: 2,8% tegen gemiddeld 4,1 % en 7,4% voor de buschauffeur. Verzuimduur: Psychische klachten, overspannenheid en burn-out: 55,6 dagen Hart- en vaatstelsel: 51,7 dagen Conflicten op het werk: 38,5 dagen Alle werknemers gemiddeld: 7,3 dagen

8 2. Waarom werken? De plaats van arbeid in ons leven Als je wel werkt wil je het niet? Als je niet werkt wil je het wél? Arbeidsethos

9 De loterijvraag Wat zou u doen als u, bij voorbeeld door een loterij of erfenis, voldoende geld zou hebben om de rest van uw bestaan comfortabel te leven? 1. Stoppen met werken 2. Doorwerken Meaning of Working project 1978, 1983, 2008

10

11 Wat is m.b.t. werk het belangrijkste voor u? Inkomen, ondersteunen van het gezinsinkomen Percentage ,5 37,4 Ik hou van mijn werk, ik hou van werken. 21,9 18,2 Contact met mensen, ergens bij horen. 12,6 17,9 Geeft betekenis, een doel hebben in het leven. 3,3 9,3 Iets presteren, creatief zijn. 6,1 1,2 Zelfontplooiing, groei 3,3 3,3 Anderen of de samenleving een dienst bewijzen 7,3 2,9 Houdt mij bezig, druk 9,3 2,8 Percentage 2008

12 3. Stress, hoe werkt het? verplichtingen problemen levensgebeurtenissen STRESS

13 Van Basten

14 Burnout en overspanning Gestoorde of onrustige slaap Emotionele labiliteit Zich (op) gejaagd voelen Prikkelbaarheid Concentratieproblemen, vergeetachtigheid moeheid Niet tegen drukte of herrie kunnen piekeren

15 Ziek van conflict?

16 4. Het arbeidsconflict Wat is een arbeidsconflict? Tussen wie speelt het zich af en waar gaat het over? Hoe ontstaat het? Hoe gaan we ermee om, escalatie Wat zijn alarmsignalen? Kan je er ziek van worden? Wat kun je zelf doen?

17 Wat is conflict? In context van het werk Een proces dat begint wanneer een individu of groep ervaart dat een ander individu of groep iets doet of nalaat of zal gaan doen of nalaten dat negatieve gevolgen heeft voor de eigen belangen, opvattingen of normen en waarden. (Carsten de Dreu) Onderzoek: alleen de verwachting dat er sprake is van een tegenstelling of van oppositie blijkt al voldoende om conflictueuze gedachten op te roepen (negatieve beeldvorming bv.) De verwachting van conflict maakt ons vijandig en competitief!

18 Tussen wie? ik leidinggevende/ medewerker CONFLICT- STOF collega

19 Waar gaat t over? 1. Over de taak: inhoud en uitvoering van het werk, verdeling van middelen, doelen, strategieën, visie, behandelmethoden etc. 2. Over de relatie met elkaar: hoe we met elkaar omgaan: verschil van mening, botsende karakters, normen en waarden etc.

20 Taakgerelateerde conflicten Conflictstof Belangentegenstellingen Meningsverschillen Gaat over Wie deelt er mee in de winst? Wie bepaalt hoe werk verdeeld wordt? Wie moet overwerken? Medicatiebeleid Wie geef je korting?

21 Sociaal-emotionele conflicten Conflictstof Belangentegenstellingen Meningsverschillen Gaat over Wie heeft het meeste aanzien in het team? Word ik op waarde geschat, telt mijn mening? Is het passend om met klanten een borrel te gaan drinken? Mag je als dierenarts bepaalde klanten weigeren?

22 Conflictgedrag: wederkerigheid

23 Conflictgedrag: complementariteit

24 Een model voor conflicthantering Hoog Zorg voor eigen belang Laag Laag zorg voor belang van de ander Hoog

25 De aanwezigheid van een achterban

26 Macht Ik heb verklaard dat ik geen schadevergoeding zou eisen en dat ze mij alles hebben teruggegeven. Dat heb ik gedaan omdat ik plotseling weer het levenslicht zag. Vergeef me, ik ben een zwakke vrouw. NRC zaterdag 20-9, Oekraïne

27 Groepslidmaatschap

28 De context: organisatie Persoonlijkheid, achterban, macht, groepslidmaatschap hebben invloed op conflictgedrag naargelang de situatie dat mogelijk maakt: Sterke situaties: duidelijke afspraken, duidelijke verhoudingen en normen en waarden: minder ruimte voor invloed van persoonlijkheid etc. op aanpak conflict Zwakke situaties: weinig afspraken, wisselende normen en waarden, diffuse verhoudingen: meer ruimte voor invloed van persoonlijkheid etc. op aanpak conflict. Conflictcultuur: bepaald door invloedrijke personen (leidinggevenden, eigenaren etc.)

29 Escalatiemodel van Glasl

30 Alarmsignalen Van vriendelijke naar onvriendelijke omgangsstijl Stapelen: er komt van alles bij Van specifieke bezwaren naar algemene kwesties Formeel taalgebruik en beledigingen (dierennamen ) De ander schade willen berokkenen, meer dan zelf voordeel willen behalen

31 Worst case scenario Sociaal-emotioneel conflict met belangentegenstelling Tegenpartij is machtiger: leidinggevende/werkgever Vermijden en toegeven als conflicthanteringsstijl

32 Effecten Naast de effecten op sfeer, samenwerking, productiviteit van werknemers. Verzuimduur vanwege conflicten op het werk gemiddeld 38,5 dag. Verzuimduur vanwege psychische klachten of burn-out gemiddeld 55,6 dagen

33 Wat kun je zelf doen? PACT Als werkgever/leidinggevende 1. Geef waardering en erkenning voor medewerkers, let op. 2. Zet de toon waarin visie-verschil constructief besproken kan worden zodat taakgericht conflict niet soc-emotioneel wordt. 3. Heldere normen, waarden & lijnen. 4. Benoem een vertrouwenspersoon. 5. Investeer in training en opleiding. 6. Inzet van bedrijfsbemiddelaars. 7. Vraag feedback! Als werknemer/collega 1. Signaleer wat er bij jezelf gebeurt, kom in actie. Ken jezelf, vraag om en sta open voor feedback. 2. Pas op voor denkfouten. 3. Signaleer dat je hulp nodig hebt. 4. Duik niet de vermijding in: ziekmelden is geen oplossing op zichzelf. Zoek hulp bij het omgaan met het conflict: Bespreek het met je leidinggevende, ga naar je vertrouwenspersoon. 5. Vraag om tijd.

34 Wat moet je laten? 1. Laten sluimeren, laten liggen, mopperen, maar niks doen 2. Meteen naar de advocaat stappen, juridiseren 3. Meteen ziek melden: medicaliseren 4. Achterban formeren 5. Contact vermijden, uit de weg gaan, niet meer communiceren 6. Via uitvechten.