Een smartphone onder een palmboom

Transcriptie

1 Public the way we see it Een smartphone onder een palmboom Een visie op de werkomgeving in 2014

2

3 Public the way we see it Een smartphone onder een palmboom Een visie op de werkomgeving in 2014 Utrecht, 10 april 2008 Naam auteur: B. (Bas) J.M. van Leur Managing Consultant Met dank aan: Jeroen van Disseldorp, Don van Gelder, Frank Huiskes, Jeroen Oosterwal, Erick Schabracq, Ron Tolido en Paul de Wit. 1

4 Over de auteur Bas van Leur is als managing consultant werkzaam bij Capgemini. Hij heeft ruime ervaring op het gebied van ICT-infrastructuren en werkplekmigraties. Deze ervaring gebruikt hij nu om organisaties te adviseren bij innovatieve en strategische vraagstukken op het gebied van ICT en op het gebied van nieuwe werkvormen en veranderingen. Hij begeleidt klanten bij het zetten van de eerste stappen in de richting van nieuwe werkvormen, het inrichten en aansturen van virtuele teams en het inzetten van nieuwe technologie. Hij is als consultant werkzaam bij de vakgroep IT-Governance Improvement. Voor vragen, of additionele informatie kunt u contact opnemen met: Bas van Leur bas.van.leur@capgemini.com Tel

5 Public the way we see it Voorwoord De wereld om ons heen is continu aan veranderingen onderhevig. Nieuwe technologieën volgen elkaar in rap tempo op. Ons adaptatievermogen wordt continu op de proef gesteld. Nieuwe werkvormen komen en gaan. Virtualisatie, de opkomst van sociale onlinenetwerken, nieuwe samenwerkingsvormen en onlinecommunities maken inmiddels deel uit van ons dagelijks bestaan. Welke gevolgen hebben deze veranderingen op de werkomgeving van morgen? Welke ontwikkelingen zien we op het gebied van software, nieuwe apparaten en communicatiemiddelen? Welke technologieën zullen een blijvende rol van betekenis spelen? En tot slot: welke rol spelen de gebruikers en de organisatie in dit spectrum van veranderingen? Bas van Leur heeft samen met toonaangevende consultants van Capgemini getracht antwoorden te vinden op deze vragen. Deze antwoorden komen in deze whitepaper aan bod. In deze whitepaper wordt aandacht besteed aan het thema open standaarden en Open Source. Voor een meer diepgaande visie op de ontwikkelingen op dit gebied wordt u doorverwezen naar de whitepaper Open Tijden. Dit visiedocument is geschreven door consultants van Capgemini die ruime ervaring hebben op het gebied van open standaarden en Open Source. U kunt dit document downloaden van de website van Capgemini: 3

6 Contents Inhoud 1 TOC-Listing-Section Inleiding Title TOC-Listing-Sub TOC-Listing-Sub TOC-Listing-Sub 2 Ontwikkelingen in de technologie The You Experience 6 2 TOC-Listing-Section Title Co-creation and Interaction On-the-fly Processes 7 3 TOC-Listing-Section Title Information-as-a-Service Invisible Infostructure 8 4 TOC-Listing-Section Title Open Standards and Service Orientation 9 5 TOC-Listing-Section Title 3 De Open trend Vier soorten Open 10 6 TOC-Listing-Section Title 3.2 Push- en pull-factoren voor Open TOC-Listing-Section Title 00 4 Conclusie 12 8 TOC-Listing-Section Title 00 9 TOC-Listing-Section Title TOC-Listing-Section Title TOC-Listing-Sub TOC-Listing-Sub TOC-Listing-Sub 00

7 Public the way we see it 1 Inleiding Een smartphone onder een palmboom. Zoals het revolutionaire One Laptop per Child, een project waarin een aantal grote spelers uit de technologie deze jaren vorm geeft aan een visie op de productie van informatietechnologie, zo wil Capgemini met dit stuk uiting geven aan zijn visie op een nieuwe invulling voor de rol van deze technologie: in Nederland, op de werkplek. Zal het een laptop zijn, of zelfs een smartphone, waarop de werknemer van 2014 zijn baan gestalte geeft? 1 De bureaucomputer lijkt zijn langste tijd gehad te hebben, maar hoe zit het met de vele soorten nieuwe apparaten die de markt overspoelen? En met wat voor software zijn deze apparaten straks uitgerust? Is dat Microsoft Office 2014, draaiend op Windows 2014? En waarom stellen wij deze medewerker voor als werkend van onder een palmboom? noemen geeft echter een interessante doorkijk naar de kantoorruimte van straks. Context Deze dagen speelt in zowel de publieke als de private markt de discussie over een nieuwe technology-based werkomgeving. Deze discussie kent verschillende namen en incarnaties. De werkomgeving van de toekomst moet volgens Capgemini in het licht van samenwerking en de ontwikkelingen op het gebied van open source en open standaarden gezien worden. Capgemini maakt er natuurlijk geen geheim van dat wij als organisatie aan deze discussie deel willen nemen. Capgemini signaleerde al enige tijd geleden een aantal fundamentele veranderingen op het gebied van de technologie. Die veranderingen vormen in dit document de basis. We kijken naar wat er op dit moment in de technologie gebeurt en het effect daarvan op de werkplek van de nabije toekomst. Niet alle geziene ontwikkelingen hebben evenveel weerslag op de werkplek; sommige zijn voor de werknemer onmerkbaar en zouden beter passen in een paper over de technologie als geheel. Wat wij hier 1 Overal waar in deze tekst een werknemer met hij wordt aangeduid, kan de lezer ook zij lezen. De nieuwe werknemer is immers weer verder geëmancipeerd dan de huidige, is onze verwachting. 5

8 2 Ontwikkelingen in de technologie 2.1 The You Experience In de editie van december 2006 riep de redactie van Time Magazine You uit tot hun Person of the Year. De boodschap: dit is het tijdperk van de laagdrempelige multimediale communicatie waarmee het individu een stem krijgt. De traditionele massamedia gaat uit van het zenden van boodschappen naar de massa; in dit Informatietijdperk maakt Web 2.0 het voor die massa mogelijk om terug te praten. En dat dóet de massa ook, getuige de explosie van weblogs en community-based portals. Customizability De medewerker van 2014 zal het web en de technologie in zijn werkomgeving weer beter kunnen bespelen dan zijn voorganger. Tegen 2014 zal 80% van de beroepsbevolking nooit anders dan met een vorm van digitale technologie gewerkt hebben: de echte digibeten zijn met pensioen. Deze nieuwe groep gebruikers wil zijn of haar werkplek in hoge mate zelf vorm kunnen geven. De technologie van 2014 zal daar een antwoord op moeten bieden. Applicaties en ook hardware zullen in hoge mate door de gebruiker zelf vorm te geven zijn, zowel qua uiterlijk als qua gewenste functionaliteit. Prosumers in the office De werknemer van 2014 weet wat de technologie betreft beter wat hij wil. Als consument in zijn vrije tijd is hij een prosumer: iemand die betrokken is bij wat hij koopt. Zo ook op kantoor: de medewerker van morgen is een kenniswerker die weet wat hij van zijn werkomgeving kan verwachten. CIO s en CTO s moeten op hun beurt een coherent en beredeneerd technologiebeleid gaan voeren in hun organisatie, zeker als de veiligheid van data op het spel staat. Werknemers zijn namelijk geneigd om hun werkomgeving uit te (laten) rusten met precies die software (en als het even kan, ook de hardware) die ze graag gebruiken. Het ziet ernaar uit dat de CIO/CTO in deze strijd uiteindelijk aan het kortste eind trekt: de gebruiker bepaalt de technologie, ook op de werkplek. Voor CIO s/cto s is dit een bijproduct van de toenemende kennis van technologie die de beroepsbevolking opbouwt. De software en hardware die de werknemer van 2014 op kantoor verlangt is doorgaans hetzelfde als wat hij thuis gebruikt. Producenten beginnen in te zien dat de consumentenmarkt de sleutel is tot de zakelijke markt. Grote producenten als Intel en HP zien in die koppeling met de beleving van de prosumer employee de voornaamste reden om nu in de consumentenmarkt te investeren. 2.2 Co-creation and Interaction Ooit konden consumenten enkel met hun portemonnee een signaal terug naar de producent geven en lieten burgers slechts eenmaal in de vier jaar met het rode potlood hun politieke stem horen. Die tijd is voorbij. De gewone man krijgt steeds preciezere instrumenten om zeer gedetailleerd over en weer met de aanbieder van producten en diensten te communiceren. Wat voorheen enkel transacties waren - producten en diensten gaan zwijgend van de aanbieder naar de betalende afnemer - worden zo interacties, omdat de afnemer commentaar kan en wil leveren. De positieve uitwerking hiervan is dat producenten en dienstverleners tot op ongekende detailniveaus te weten kunnen komen wat hun klanten wensen. In plaats van de onwillige consument s avonds thuis te storen met een telefonische enquête, kunnen producent en consument nu samen via internet de vorm en smaak van een nieuw product overeenkomen: cocreatie. Ook op de werkplek is deze ontwikkeling zichtbaar. In plaats van het oude model waarbij het management bepaalt, neemt de invloed van de medewerker hand over hand toe. Er is meer interactie door het gebruik van en interne chat, waarbij hiërarchische en topografische grenzen eenvoudiger worden gepasseerd. Vindt er offshoring plaast binnen de organisatie, dan is daar, behalve de taal, voor het proces weinig van te merken. Cocreatie over meerdere continenten ligt hierdoor ook voor bedrijven in het verschiet. Een neveneffect is dat al die weblogs en communities de gelegenheid bij uitstek bieden om aanbieders die onder de maat presteren, aan de schandpaal te nagelen. Medewerkers krijgen hierdoor, al dan niet anoniem, ook een platform om buiten het bedrijf invloed uit te oefenen op de gang van zaken en daarmee ook op de goede naam van het bedrijf. 6

9 Public the way we see it Wikinomics Het nieuwe werken is samenwerken. Online kantoorapplicaties maken de uitwisseling en peerreview van documenten veel gemakkelijker en uiteindelijk wordt het uitwisselingsproces zelfs overbodig. In MS Word 97 was voor het eerst de optie wijzigingen bijhouden aanwezig. Zo konden personen elkaars werk corrigeren en becommentariëren. Dit is echter altijd een serieel proces gebleven. Sinds de lancering van Google Apps is het mogelijk om documenten gelijktijdig door meerdere gebruikers te laten lezen en bewerken. Het document staat online; wie wil, schrijft eraan mee. De ultieme vorm hiervan is dat het meeschrijven door werkelijk iedereen mogelijk is, zoals te zien op Wikipedia, de aartsvader van de wiki. Ook binnen meer afgebakende groepen neemt echter het online op deze manier samenwerken een grote vlucht: het document dat u nu leest is door een groep praktische denkers van Capgemini aangemaakt op een wiki en vervolgens door betrokkenen van commentaar voorzien. 2.3 On-the-fly Processes De modulaire inrichting van Service Oriented Architecture (SOA) maakt het mogelijk om een organisatie binnen kortere tijd dan voorheen aan te passen, als de eisen veranderen. Waar in het traditionele model elke afdeling zijn eigen kopieerfaciliteit, zijn eigen grafisch vormgever en zijn eigen archief had, gaat SOA uit van de gedachte dat het samenvoegen van dergelijke ondersteunende faciliteiten de organisatie als geheel flexibeler maakt. Het is dan niet meer nodig om bij een nieuw aan te bieden product ook weer een nieuwe kopieerfaciliteit en een nieuwe graficus te zoeken. Deze gebundelde kantoorondersteunende diensten ontwikkelen zich tot klantgerichte en zakelijke suborganisaties, werkend voor verschillende afdelingen. Het concreet maken van transacties tussen deze partijen binnen de organisatie dwingt beide partijen om kostenefficiënt met elkaars diensten om te gaan. De snelheid waarmee componenten binnen organisaties op en af te tuigen zijn, geeft aanleiding tot het ontstaan van issue gestuurde componenten. Die verschijnen en verdwijnen met de komst en de oplossing van een issue. Werknemers en management moeten er rekening mee leren houden dat de opmaak van de organisatie zelf een vloeiend gegeven wordt. The Mash-up Organization Besteedt de organisatie deze gecentraliseerde faciliteiten vervolgens weer uit, dan maken op den duur verschillende organisaties gebruik van elkaars faciliteiten. De grenzen van organisaties vloeien lichtelijk in elkaar over, we spreken dan van mash-up organizations. Nu al hangt rondom een organisatie van gemiddelde grootte een wolk van dienstverleners, en maken vele organisaties die elkaar als directe concurrenten beschouwen dagelijks toch gebruik van dezelfde dienstverlener. Open standaarden zorgen ervoor dat bepaalde diensten door hun afnemers worden omgevormd tot nieuwe diensten en combinaties van diensten op manieren die de originele aanbieder helemaal niet zelf bedacht heeft. Deze vorm van co-optatie noemen we ook een mash-up. Google had nooit kunnen weten dat zijn product, Google Maps, zou worden gebruikt om vliegtuigen te volgen in het luchtruim. Zo flexibel moeten aanbieders van diensten gaan denken. Ook binnen de organisatie kunnen werknemers de technologie op ongebruikelijke maar wie weet zeer productieve wijze gaan adopteren. 2.4 Information-as-a-Service Een duidelijke ontwikkeling aan de aanbodkant van de technologie is dat software-pakketten, op maat gesneden voor een specifieke sector, of doel, een verbruiksgoed aan het worden zijn. De toegevoegde waarde in dit businessmodel is de geboden ondersteuning op de software, en daarin de langetermijnrelatie met de afnemer. Een uitwerking hiervan heet Software-as-a-Service (SaaS): kantoor- en bedrijfssoftware die op afstand via het internet aangeboden wordt. Voorbeelden zijn Google Apps voor de consumentenmarkt, en Netsuite en Salesforce.com voor de zakelijke markt. Ook SAP gaat op korte termijn een SaaS-based dienstverlening aanbieden. Naarmate de Software-as-a-Service meer en meer toegesneden raakt op de sector waarin ze aangeboden wordt, spreekt Capgemini van Sector-as-a-Service. Storage-as-a-service Parallel aan het proces waarbij (bedrijfs)toepassingen over het internet aan te roepen zijn (SaaS) loopt het proces dat de bestanden zelf, met 7

10 daarin de ingevoerde gegevens, óók buiten de organisatie worden opgeslagen. Opslagcapaciteit wordt zo ook een verbruiksartikel. De harde schijven van werkstations hebben tegenwoordig honderden gigabytes beschikbaar, maar die ruimte blijft ongebruikt omdat werknemers en bedrijven de gegevens op centraal beheerde en gecontroleerde servers opslaan of zelfs buiten het bedrijf in bewaring geven. Dit kan bijvoorbeeld bij aanbieders zoals Amazon.com met hun recent gelanceerde Elastic Computing Cloud. Deze trend noemen we storage-as-a-service. Samen met het voornoemde sector-as-a-service spreken we ook wel van information-as-a-service als een eindmodel voor de beide trends. Always on Gebruikers zullen hun informatie 24 uur per dag, 7 dagen per week binnen handbereik willen hebben: always on. De technologie speelt op dit principe in; voor Information-as-a-Service werkomgevingen is het voortdurend online zijn van de machine een uitgangspunt. De start-up time van systemen zal drastisch dalen, ook al omdat steeds minder applicaties lokaal opgestart hoeven te worden, wat in Software-as-a-Service al beschreven werd. The instant-on computing concept Oplossingen als bijvoorbeeld de splashtop zijn het lokale antwoord op SaaS: het verschijnsel dat het lokale Operating System niet meer voor elke sessie alle programmatuur stand-by brengt, maar enkel stand-by brengt wat de gebruiker voor zijn sessie aangeeft nodig te hebben. Wanneer zowel de applicaties die de gebruiker bij zijn werk betrekt, als de gegevens die de gebruiker invoert en opslaat, over het internet aan te roepen zijn, dan is het enige dat stand-by gebracht hoeft te worden, de browser. Dit verkort de boot-up tijd aanzienlijk, vanwaar de term instant on. In het verlengde hiervan kan ook gedacht worden aan mobiele apparaten zoals de Iphone van Apple, waarop de safari internetbrowser in combinatie met een continue internetverbinding zorgt voor het direct kunnen gebruiken van online functionaliteit. 2.5 Invisible Infostructure Bovenstaande ontwikkelingen leiden ertoe dat de gebruikte technologie van alledag een steeds meer impliciete factor wordt. De software is virtueel door de gebruiker aan te roepen en ligt niet op cd-schijfjes naast de computer. Door automatisering en uitbesteding van het beheer hoeft de gebruiker zijn systeembeheerder nauwelijks nog te ontmoeten. Het opslaan, analyseren, uitwisselen en verwerken van informatie gaat via het permanent aanwezige internet. Voor de gebruiker worden zo de processen die met zijn informatie van doen hebben onzichtbaar binnen de organisatie: invisible infostructure. Mobiel Toenemende files en de steeds stijgende olieprijs leggen een immense druk op het werkende leven van de beroepsbevolking. Het moet in de nabije toekomst mogelijk worden om nagenoeg geheel mobiel te werken. De nieuwe generatie gebruikers is gewend om op elk moment via het internet over zijn informatie te beschikken en hoeft daarom ook niet meer zo nodig elke dag naar kantoor. Hierin heeft men de hoogste verwachtingen van de technologie, maar die is vooralsnog slechts in beperkte mate een enabler. Aankomende technologie zal de mobilisering van de werkplek echter moeten vervolmaken: de werknemer moet - inderdaad - van onder een palmboom op het strand precies zo kunnen werken als hij nu achter zijn bureau doet. Het mobiele werken zal gedragen worden door diensten zoals WiMAX en HSDPA: netwerken die qua bandbreedte met WiFi vergelijkbaar zijn, maar die een stedelijke of zelfs landelijke dekking hebben. WiMAX wordt zo over het algemeen gezien als de opvolger van UMTS in Nederland; De verwachting is dat over vijf jaar dergelijke netwerken niet meer weg te denken zullen zijn - in elk geval niet uit de grote steden. Informatie zal dan niet meer met de gebruiker hoeven mee te reizen. Het kan wel - USB-sticks en laptops met harde schijf verdwijnen niet uit het straatbeeld - maar de informatie van 2014 zal waarschijnlijk extern opgeslagen staan bij een provider die storage-as-a-service aanbiedt à la de Amazon Cloud of Google s online opslagdiensten. Vele andere aanbieders van storage zullen zich op termijn melden om van deze dienstverlening, die vandaag nog als innovatief beschouwd wordt, een gegeven te maken. 8

11 Public the way we see it Informatie zal ook zowel apparaatals applicatieonafhankelijk moeten zijn. Dat klinkt eenvoudiger dan het is, maar deze eis vanuit de gebruiker is niet te negeren. Hoewel de schermpjes ook in de nabije toekomst waarschijnlijk aan de kleine kant zullen blijven, moeten documenten op de smartphone bijna net zo eenvoudig te lezen en te bewerken zijn als op een laptop. Vooral ook: het merk smartphone of mobiel Operating System voor deze smartphone mag er niet toe doen. Niet alleen de overheid heeft zich formeel tot het gebruik van open standaarden verplicht; ook de markt geeft duidelijk aan naar open uitwisseling van informatie te streven. Hierover meer in paragraaf 2.6. Beveiliging van het mobiele werk Al deze vrijheid brengt een formidabele uitdaging op het gebied van beveiliging met zich mee. Het oude beveiligingsmodel ging uit van een stevige perimeter: een grens die rondom de organisatie getrokken wordt en die vervolgens bewaakt wordt met alle middelen die maar voorhanden zijn. Dit resulteert in uitgebreide firewalls, smartcards en WPA-encrypties: een eindeloze versterking van de perimeter. Je gaat je afvragen: hoe dik moet die muur worden? En wat vindt de mobiele werknemer daar van? Het streven is nu naar deperimeterization: de gedachte dat informatie veilig moet zijn, waar en in welke handen die zich ook bevindt. Niet het pad náár de data moet dan beveiligd zijn, maar de data zélf. We denken aan encryptie van opslagmethoden en intelligente autorisatie van gebruikers, maar ook aan Information Leak Prevention 1 en Data Classification Tools Open Standards and Service Orientation.DOC,.XLS,.PDF, OOXML...ODF! De overstap van analoge handgetypte papieren documenten naar digitale bestanden was gedurende de jaren tachtig en negentig een enorme prestatie. Dat proces woedt nog altijd voort. Innovaties als het burger-servicenummer en de modernisatie van de GBA zijn mogelijk omdat ook de overheid deze stap heeft gezet. Te midden van al dit geweld is het cruciaal dat de gegevens zelf steeds weer in elk nieuw systeem lees- en bewerkbaar blijven. Bij organisaties bestaat daarom een grote behoefte aan universele, houdbare documentstandaarden. Het kabinet heeft zichzelf onlangs middels het kabinetsbesluit Nederland Open in Verbinding formeel verplicht om open documentstandaarden in te voeren in het scala aan communicatiemogelijkheden met de burgerbevolking. De Rijksoverheid zal per 1 januari 2009 verplicht in het open format ODF (Open Document Format) met burgers gegevens uit kunnen wisselen. Andere overheden zullen dat vanaf einde 2008 moeten kunnen. Ook de marktleider in kantoorsoftware Microsoft heeft ingezien dat open document formaten niet te vermijden zijn, en lanceerde daarom het eigen open document formaat OOXML (Open Office XML). De open trend Nagenoeg alle voornoemde innovaties in de werksfeer gaan gelijk op met de sterk veranderde houding ten opzichte van gesloten businessmodellen van de laatste jaren. We gaan in het volgende hoofdstuk verder op deze, deels ook politieke, ontwikkeling in. Het invoeren van open standaarden en open source is verre van een zuiver ideologische uitwas. Omdat organisaties steeds meer technologiegestuurde kantoorfaciliteiten op aanvraag van buiten halen is de brede toepasbaarheid van gegevens een must. Informatie moet zowel horizontaal als verticaal moeiteloos kunnen vloeien. De diensten die met deze vloeiende informatie werken, moeten ook op alle fronten in de organisatie inzetbaar zijn. Niemand kan uitsluiten dat proprietary software (het traditionele model van een aanbieder die enkel via enkelvoudige licenties het gebruik toestaat, en die de software als zijn eigen intellectuele eigendom beschouwt) een rol van betekenis blijft houden in de werkomgeving van Echter, de beweging die het gebruik van open standaarden en software opstuwt is inmiddels zo krachtig en kwalitatief sterk dat het einde voorlopig nog niet in zicht is. 2 Producten die in het netwerk die onder andere op basis van taxonomie zorgen dat verplaatsing van informatie intelligent gebeurt. 3 Taxonomie voor documenten. 9

12 3 De open trend 3.1 Vier soorten Open We delen de open beweging in deze whitepaper in vier categorieën in. Deze overlappen en overkoepelen elkaar enigszins, maar het helpt om ze in de algemene discussie over Open te onderscheiden: Open Standaarden Dit behelst de discussie over de communicatieprotocollen en opslagformaten waar bijvoorbeeld het genoemde ODF in thuishoort. Dit is voor de Rijksoverheid en het bedrijfsleven waarschijnlijk de belangrijkste discussie en op dit terrein zal het Open uitgangspunt het snelste terrein winnen, enerzijds omdat de overheid zich hier het meeste druk over maakt, anderzijds omdat hier ook de minste tegenwerking van commerciële fabrikanten en producenten te verwachten valt. De overheid wordt hierbij tevens aangestuurd door burgers, die flexibiliteit van de overheid verlangen in de communicatie. Open Source Software Dit is de discussie over software (operating systems, applicaties) waarvan iedere geïnteresseerde de broncode mag inzien, wijzigen en verspreiden. Dit is het terrein dat het zwaarst bevochten wordt door commerciële spelers omdat zij met de opkomst van dit businessmodel het meest drastisch hun eigen businessmodel dienen aan te passen. Hier is het de consument die vooral verandering teweegbrengt, en dan vooral op basis van het prijsargument. Open Methoden Methoden van architectuur en infrastructuur met een Open benadering. Ontwikkelingen op dit terrein zijn op het gebruikersniveau van de werkplek minder merkbaar, al zorgt deze ontwikkeling ervoor dat het ontwerp van oplossingen in de technologie transparanter wordt. Bovendien is de gebruiker natuurlijk de eindconsument van de architectuur. Open Content Deze discussie heeft betrekking op intellectueel eigendom. Het speelt het meest zichtbaar op het terrein van de kunsten maar heeft in principe betrekking op alle voorkomende kennis- en intellectuele uitingen. Projecten als Wikipedia, Wikimedia en de licentievorm Creative Commons vallen onder deze noemer. Dit is de meest ideologisch gestuurde discussie, de idee dat kennis vrij moet mogen zijn. 3.2 Push- en pull-factoren voor open Vendor Lock-in We bespreken kort enkele redenen waarom het Open Model zo in opkomst is. De belangrijkste push-factor is waarschijnlijk het optreden van vendor lock-in in het gesloten model. Van vendor lock-in is sprake als een organisatie in de dagelijkse praktijk geen andere keus kan maken dan te blijven afnemen van de bestaande leverancier of producent. Dat komt dan vooral omdat de voorziene kosten van een omschakeling op de korte termijn groter zijn dan het voorziene prijsvoordeel op de lange termijn van een nieuwe aanbestedingsronde of aankoop. Een andere reden kan zijn dat een product of methode zodanig verweven is met de primaire bedrijfsprocessen dat de continuïteit hiervan in gevaar komt als voor een alternatief gekozen wordt. De gebruiker op zijn werkplek ervaart doorgaans overigens geen last van vendor lock-in. Het fenomeen is eerder een belemmering voor de CIO/ CTO met veranderplannen, of het hoofd inkoop die zich afvraagt waarom alles zo veel duurder is geworden. Gebruikers hechten in eerste instantie juist aan dat wat ze al kennen. Recent begint dit echter te veranderen omdat gesloten businessmodellen ook de vernieuwingen tegenhouden die gebruikers wél willen omarmen. Sommige gebruikers hebben geen zin meer om wéér een volgende versie van een product te moeten leren kennen. Collaboration Het grote voordeel van het open model is precies de openheid ervan. Het feit dat elke goedwillende partij in principe toegang krijgt om applicaties, platformen, methoden en content middels een open werkwijze te verbeteren betekent een enorme opschaling op het gebied van innovatiekracht en flexibiliteit. Dat is ook een van de redenen dat de kwaliteitsslag die de afgelopen jaren in open source heeft gewoed, zo snel gegaan is. Daarnaast zorgt de opkomst van open standaarden juist voor eenvoudiger integratie van gegevens en toepassingen. Deze helpen op hun beurt dus om de vendor lock-ins te voorkomen. Prijs Het open model biedt een belangrijk prijsvoordeel. In wezen is in het open businessmodel het product niet meer 10

13 Public the way we see it primair verantwoordelijk voor het genereren van de omzet. Het product is geheel tot een verbruiksgoed geworden. De producent verschaft met het product enkel zijn merkaanzien en wat hij verkoopt is de support op het product. De afnemer plukt hier aanmerkelijke vruchten van. De opkomst van open source en open standaarden is jarenlang een zaak geweest van toegewijde maar idealistische insiders, die door het grote publiek nogal eens als goedbedoeld maar naïef werden gezien. De wrevel ten opzichte van het dwingende karakter van gesloten modellen neemt de laatste tijd echter toe bij dat grote publiek, net als de breed aanwezige kennis van technologie. Samen met de sterk toegenomen kwaliteit van open source software en zeker ook het feit dat open software goedkoper is, zorgen deze trends ervoor dat het debat in hoog tempo van de rookkamer van IT-bedrijven naar de officiële politieke arena s verschoven is. 11

14 4 Conclusie Dit document heeft in grote lijnen de ontwikkelingen op het snijvlak van de technologie en de werkplek/werkomgeving aangegeven. Hoe komen we bij die smartphone, onder die palmboom? De verwachte trends waren: n oriëntatie op de gebruiker (customizability); n applicatie-onafhankelijkheid; n mobiliteit, en het daarbij horende nieuwe denken over beveiliging; n toenemende online samenwerking; n afnemende zichtbaarheid van de onderliggende technologie; n fluïde organisatievormen; n apparaat-onafhankelijkheid; n toenemend aandeel van online services; n afnemende afhankelijkheid van aanbieders door toenemende aanwezigheid van open technologie. meeste organisaties niet aan de orde en is ook niet wenselijk. De gebruikersgroep moet zijn CIO/CTO ook blijven steunen in het aanschafbeleid en al te hevige veranderingen tasten die steun al snel aan. Met een degelijk doordacht aanschafbeleid, dat naast de financiële verantwoording ook interoperabiliteit, integraliteit en continuïteit waarborgt, is een incrementele benadering van de ommezwaai zeker mogelijk. We hebben beargumenteerd dat technologie op de werkplek in onze visie in hoog tempo verandert van een disabler in een enabler. We hebben aangegeven dat daarvoor enkele keuzes nodig zijn in het economische ecosysteem waar nog steeds discussie over wordt gevoerd. Het gegeven dat die discussies langzamerhand in de richting van open wijzen, juichen wij als systeemintegrator toe. De CIO/CTO van vandaag doet er goed aan in te spelen op deze ontwikkelingen. Een omslag naar open in de vorm van een big bang, waarbij in een enkele operatie alle legacy 4 geëlimineerd worden, is in verreweg de 4 Technologie die op zichzelf gezien verouderd is, maar die om welke reden dan ook in de organisatie in stand blijft, en waar een beoogde verandering dus op aan moet sluiten. 12

15 Over Capgemini en de Collaborative Business Experience Capgemini levert aantoonbaar toegevoegde waarde aan de prestaties en veranderingsprocessen van zijn klanten in een groot aantal branches. Dit gebeurt met een compleet en innovatief aanbod van consulting-, technology- en outsourcingdiensten, die vrijheid creëren in het ondernemerschap van de klanten. Daarbij werkt Capgemini op een onderscheidende manier - the Collaborative Business Experience - samen met zijn klanten aan het behalen van snellere en betere resultaten. Bovendien wordt gebruikgemaakt van het eigen wereldwijde leveringsmodel Rightshore, met als doel de juiste resources op de juiste locatie tegen concurrerende prijzen te kunnen leveren. Capgemini heeft vestigingen in 36 landen en heeft wereldwijd meer dan medewerkers in dienst. De organisatie realiseerde in 2007 een omzet van 8,7 miljard euro. Meer informatie is beschikbaar op Colofon ISBN: Price 00,- (excl. BTW) Capgemini Nederland B.V. P.O. Box GN Utrecht The Netherlands Tel.: + 31 (0) naam@capgemini.com 2008 Capgemini. De informatie in dit document mag noch geheel noch gedeeltelijk op enigerlei wijze worden aangepast, gewijzigd of verveelvoudigd zonder voorafgaande toestemming van Capgemini. IN/8D /100

16 Capgemini B.V. Papendorpseweg 100 Postbus GN Utrecht Tel Fax