Dokter, de pijn werkt op mijn zenuwen Behandeling van neuropathische pijnklachten anno 2015 Situatieschets, definitie en diagnostiek

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Dokter, de pijn werkt op mijn zenuwen Behandeling van neuropathische pijnklachten anno 2015 Situatieschets, definitie en diagnostiek"

Christa Dijkstra
8 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Dokter, de pijn werkt op mijn zenuwen Behandeling van neuropathische pijnklachten anno 2015 Situatieschets, definitie en diagnostiek Dr. Carol Spaas

2 2 Situatieschets, definitie en diagnostiek Soorten pijn Definitie IASP Pathofysiologie en mechanismen Epidemiologische cijfers Diagnostiek

3 3 Situatieschets, definitie en diagnostiek Soorten pijn Definitie IASP Pathofysiologie en mechanismen Epidemiologische cijfers Diagnostiek

4 4 Nociceptieve pijn = pijn als gevolg van weefselschade of aandoening, in aanwezigheid van een intact zenuwstelsel Psychogene pijn = pijn zonder aanwijsbare somatische oorzaak Neuropathische pijn Gemengde pijn = combinatie van bovenstaande

Psychogene pijn = pijn zonder aanwijsbare somatische

5 5 Nociceptieve pijn = pijn als gevolg van weefselschade of aandoening, in aanwezigheid van een intact zenuwstelsel Psychogene pijn = pijn zonder aanwijsbare somatische oorzaak Neuropathische pijn Gemengde pijn = combinatie van bovenstaande

6 6 soorten pijn aanpak!!!

7 7 Situatieschets, definitie en diagnostiek Soorten pijn Definitie IASP Pathofysiologie en mechanismen Epidemiologische cijfers Diagnostiek

8 8 IASP = International Association for the Study of Pain Neuropathische pijn = pain arising as a direct consequence of a lesion or disease affecting the somatosensory system either at peripheral or central level Disease ipv dysfunction <-> neuroplasticiteit als reactie op sterke nociceptieve stimuli SSS ipv nervous system <-> ook andere delen van het zenuwstelsel; bv spasticiteit tgv letsel in centrale motorische pathways

level Disease ipv dysfunction <-> neuroplasticiteit als reactie op sterke nociceptieve stimuli SSS ipv

9 9 Anatomische indeling: Perifere neuropathische pijn: radiculopathie, PHN (postherpetische neuralgie), DPN (diabetische polyneuropathie), HIV-gerelateerde neuropathie, CPSP (chronische postoperatieve pijnklachten),... Centrale neuropathische pijn: post-cva of post-spinal cord injury, MS,... Etiologische indeling: degeneratief, traumatisch, infectieus, metabool, toxisch, etc...

10 10 Situatieschets, definitie en diagnostiek Soorten pijn Definitie IASP Pathofysiologie en mechanismen Epidemiologische cijfers Diagnostiek

11 11 Pathofysiologie van NP Lestel of ziekte van SSS Veranderingen in het ZS om de synaptische transmissie te proberen herstellen Modificatie op plaats van letsel maar ook op alle meer rostraal gelegen niveaus Mogelijk ontstaan van NP

proberen herstellen Modificatie op plaats van letsel maar

12 12 Onderliggende mechanismen Perifere mechanismen: Letsel afwijkingen in axon of myeline-schede zenuwimpulsen kunnen niet verder geleid worden negatieve symptomen als hypo-esthesie Letsel ectopic discharge positieve symptomen als paresthesieën, dysesthesieën en pijn Perifere sensitisatie:hyperexcitabiliteit en daling van activatie-drempels van primair afferente neuronen!!! Er zijn een aantal factoren die bepalen of dit fenomeen al dan niet optreedt, waaronder genetische predispositie!!!

dysesthesieën en pijn Perifere sensitisatie:hyperexcitabiliteit en daling van activatie-drempels van primair afferente

13 13 Centrale mechanismen centrale sensitisatie: toegenomen respons op perifere prikkel door een soort misprocessing op centraal niveau, door enerzijds toegenomen excitatie en anderzijds disinhibitie hyperalgesie : verhoogde pijnrespons op een normaal pijnlijke prikkel allodynie: pijnrespons op een normaal niet pijnlijke prikkel

toegenomen excitatie en anderzijds disinhibitie hyperalgesie : verhoogde

14 14 - Eenzelfde aandoening kan zich op verschillende manieren uiten, tgv verschillende mechanismen - Verschillende pijnmechanismen kunnen in één en dezelfde pijnpatiënt aanwezig zijn

15 15 Situatieschets, definitie en diagnostiek Soorten pijn Definitie IASP Pathofysiologie en mechanismen Epidemiologische cijfers Diagnostiek

16 16 Prevalentiecijfers Tot 7-8% van de volwassen populatie wereldwijd heeft chronische pijnklachten met neuropathische kenmerken Duitse studie: 37% van de pten met lage rugpijn die huisartsen raadplegen hebben NP UK: 26% van alle diabetici heeft NP 35% van HIV-pten heeft NP Noorwegen: 40% met CPSP, waarvan 25% met NP 20% van alle kankerpatiënten heeft NP

rugpijn die huisartsen raadplegen hebben NP UK: 26% van alle diabetici heeft NP 35% van

17 17 The annual incidence of neuropathic pain conditions (per 10,000 person-years) between 2006 and 2010 in UK Hall et al. BMC Family Practice 2013, 14:28;

18 18 Impact van neuropathische pijn NP is meestal ernstiger en wordt geassocieerd met slechtere gezondheid dan andere types pijn 80% scoort matige tot ernstige pijn QOL wordt even laag gescoord als mensen met klinische depressie, coronair lijden, recent MI en slecht gecontroleerde DM UK studie: 17% van patiënten met NP scoort QOL als worse than death!!

wordt even laag gescoord als mensen met klinische depressie, coronair lijden, recent MI

19 19 Beter bewustzijn van NP Betere preventie en behandeling Daling incidentie, prevalentie en impact Daling van socio-economische gevolgen

20 20

21 21 Situatieschets, definitie en diagnostiek Soorten pijn Definitie IASP Pathofysiologie en mechanismen Epidemiologische cijfers Diagnostiek

22 Grading system 22

23 23 Anamnese Pijnlocatie : neuro-anatomisch logisch?

24 24 Intensiteit: VAS of NRS Tijdsprofiel: continu, intermittent, nachtelijk, spontaan, uitlokbaar, etc... Karakter: tintelend, prikkelend, stekend, schietend, brandend

25 25 Beïnvloedende factoren: temperatuur, activiteit, aanraking, etc... Voorgeschiedenis, medicatiegebruik, familiale anamnese Impact: psychologisch, functioneel, QOL (vragenlijsten)

26 26 Klinisch Onderzoek Doel om eventuele sensorische afwijkingen te linken aan een bepaald letsel in het SSS Voortgaande op informatie uit anamnese Steeds vergelijken met contralaterale zijde bij unilaterale pijn of bij polyneuropathie een proximodistale aflijning maken Testen en hertesten

27 27 Type perifere zenuwvezel Aβ Aδ Sensatie Aanraking vibratie Pinprik Test instrument Vingers, watje, zacht borsteltje Stemvork (128 Hz) Tandenstoker Koude Koud object (20 ) C Warmte Warm object (40 )

28 28 Sensorische stoornis negatieve symptomen geprovokeerde sensaties spontane sensaties

29 29 Negatieve symptomen Definitie Test Pathologische respons Hypo-esthesie Gereduceerde sensatie op niet pijnlijke stimulus Kwast, wat, gaas Gereduceerde perceptie, doofheid Gereduceerde sensatie op vibratie Stemvork Gereduceerde perceptie Gereduceerde sensatie op koude of warmte Koude of warmte object Gereduceerde perceptie Hypo-algesie Gereduceerde perceptie op pijnlijke stimulus Pinprik Gereduceerde perceptie, doofheid

30 30 Spontane sensaties Definitie test Paresthesie Paroxysmale pijn Oppervlakkige pijn Niet pijnlijke continuerende tintelingen Schietend, electrisch in aanvallen van seconden Pijnlijk continuerende sensatie, vaak brandend Schaal (0-10), oppervlak Aantal per tijdseenheid, drempel voor provocatie Schaal, oppervlak

31 31 Geprovokeerde sensaties Definitie Test respons Allodynie Pijnrespons op normaal niet pijnlijke stimulus Wat, druk, von frey haar pijn Hyperalgesie Verhoogde pijnrespons op normaal licht pijnlijke stimulus Koude, warmte, druk Meer pijn dan verwacht Temporele summatie Toenemende pijnsensatie van repetitieve applicatie van pijnlijke stimulus Pinprik met intervallen van <3 sec gedurende 30 sec Pijn van toenemende intensiteit

32 32 Klinisch Onderzoek Vaak negatief teken op één bepaalde stimulus en positief op ander Er bestaat geen enkel pathognomonisch symptoom of combinatie van symptomen Allodynie en hyperalgesie komen ook frequent voor bij nociceptieve pijn, bv inflammatie Negatieve symptomen komen ook voor bij nietneuropathische pijn, bv musculaire pijn Hypo-algesie op pinprik, hypo-esthesie op aanraking, allodynie op brush en koude en temporele summatie komen vaker voor bij neuropathische pijn

33 33 Screening tools Op basis van symptomen +/- klinische observaties Ontwikkeld door diverse groepen in verschillende contexten, voor verschillende subgroepen Geen enkele is gevalideerd in alle belangrijkste talen Vals negatief bij ongeveer 10-20% van de pten met een klinisch vastgestelde diagnose van NP Geen gouden standaard!

34 34 LANSS (Leeds Assessment of Neuropathic Symptoms and Signs) en s-lanss NPQ (Neuropathic Pain Questionnaire) IDpain PainDETECT DN4 (Douleur Neuropathic en 4 questions)

35 DN4: 83% sensitiviteit en 90% specificiteit 35

36 PainDETECT:85% sensitiviteit en 80% specificiteit 36

37 37 Diagnostische testen Neurofysiologie Huidbioptie QST Functional Neuro Imaging: PET, fmri

38 Neurofysiologie en huidbioptie 38

39 39 QST Quantitative Sensory Testing Niet-invasieve, psychophysiologische tool om perceptiedrempels te bepalen van de respons op verschillende stimuli Onderzoekt functie van zenuwbanen en geen structurele veranderingen Zowel Aβ, Aδ en C-vezel dysfunctie Vooral voor research en om treatment effects op allodynie en hyperalgesie in kaart te brengen

40 Grading system 40

41 41 Take Home Messages NP is een zeer frequent voorkomend gezondheidsprobleem, dat vaak niet herkend wordt. vroege diagnostiek en adequate behandeling is cruciaal. screeningsvragenlijsten zoals DN4 of PainDETECT zijn praktisch zeer toepasbaar. grondige anamnese en klinisch onderzoek blijven de hoeksteen van uiteindelijke diagnosestelling. enkel gespecialiseerde diagnostische testen kunnen een zekerheidsdiagnose geven, maar een aantal daarvan zijn vaak enkel voorhanden in gespecialiseerde research-centra

42 42 Voornaamste bronnen NeuPSIG guidelines on neuropathic pain assessment; Haanpaa M. et al; PAIN (2010), doi: /j.pain EFNS guidelines on neuropathic pain assessment: revised 2009; G. Cruccu et al.; European Journal of Neurology : Assessment of neuropathic pain in primary care; Haanpaa M. et al.; Am J Med, vol 122, No 10A; october 2009 Fact sheets of IASP ikv Global Year Aainst Neuropathic Pain

43 43

44 Bedankt

Vergelijkbare documenten

Neuropathische pijn, wat is dat nu eigenlijk? Prof dr Frank Huygen Afdeling Anesthesiologie Pijngeneeskunde Erasmusmc Rotterdam

Neuropathische pijn, wat is dat nu eigenlijk? Prof dr Frank Huygen Afdeling Anesthesiologie Pijngeneeskunde Erasmusmc Rotterdam Definitie van pijn Een onplezierige sensorische en emotionele gewaarwording