STRATEGIE DUURZAME ENERGIETRANSITIE GEMEENTE BREDA
|
|
- Guus Gerritsen
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 STRATEGIE DUURZAME ENERGIETRANSITIE GEMEENTE BREDA
2 STRATEGIE DUURZAME ENERGIETRANSITIE GEMEENTE BREDA Opdrachtgever Gemeente Breda Afdeling Mobiliteit en Milieu Postbus RH Breda Contactpersoon: mevr. Myranda Beljaars Opdrachtnemer Evert Vrins Energieadvies St Josephstraat GJ Tilburg Contactpersoon: Evert Vrins Tilburg, 28 november 2012
3 INHOUDSOPGAVE 1 Samenvatting Inleiding Afweging energievoorziening Conclusies Aanbevelingen 14 2 Locatiebeschrijving Breda en energie Energiebehoefte gebouwde omgeving Energiebehoefte verkeer en vervoer Totale CO 2 -uitstoot in Breda 23 3 Transitiepaden Probleemanalyse De bouw- en herstructureringsopgave De ontwikkeling van vervoersstromen in Breda Ontwikkeling energiebehoefte Breda Duurzame energie per sector Infrastructuur per sector Transitie van de energiemarkt in Breda Mogelijkheden voor de energievoorziening naar De eerste stap: duurzaam casco in woningen en gebouwen Nieuwbouw en vervangende nieuwbouw: Wet en regelgeving Energiebesparing bestaande bouw Energiebesparing zakelijke gebouwen 37 5 De tweede stap: duurzame energie Potentieel duurzame energie Zonne-energie Wind Omgevingswarmte en warmtepompen Biomassa Geothermie Potentieel duurzame energie Breda 43 6 De derde stap: efficiënt fossiel Restwarmte Efficiënt gas 46 7 Energiescenario s Breda Scenario groen gas Scenario groene elektriciteit Scenario groene warmte Scenario Stappenplan keuze infrastructuur en energiebesparing 55 Evert Vrins Energieadvies - Strategie duurzame energietransitie gemeente Breda.docx 3
4 8.1 Keuze voor de energievoorziening Keuze voor de gebouwmaatregelen Gemeentelijk afwegingskader energievoorziening locaties (EVL) 57 Evert Vrins Energieadvies - Strategie duurzame energietransitie gemeente Breda.docx 4
5 1 Samenvatting 1.1 Inleiding De gemeente Breda heeft zich ten doel gesteld om in 2044 een CO 2 -neutrale stad te zijn. In de Nota: Steek positieve energie in het klimaat, uitvoeringsprogramma Klimaat zijn doelen en tussendoelen geformuleerd. Naast doelen voor energiebesparing en CO 2 reductie streeft de gemeente naar een combinatie met lastenverlaging voor burgers en gebruikers, comfortverhoging en een beter binnenklimaat. Er zijn een groot aantal projecten geformuleerd, gericht op de duurzame overheid, duurzame energieproductie, schone en zuinige mobiliteit, energie en gebouwde omgeving, duurzame agrarische bedrijven en een klimaatbestendige leefomgeving. Om structureel aan de doelstellingen te kunnen (blijven) werken, heeft Breda behoefte aan een energiestrategie voor de gehele stad. Deze strategie betreft zowel energiebesparing als het toepassen van duurzame energieopties. De energiestrategie sluit aan bij de uitvoering van het klimaatbeleid en dient als input voor het klimaatuitvoeringsprogramma en voor de Structuurvisie De gemeente Breda heeft Evert Vrins Energieadvies gevraagd te ondersteunen bij het opstellen van een strategie voor de verduurzaming van de energievoorziening van de gemeente Breda. Doel van het project is het opstellen van een strategie voor het terugdringen van de energiebehoefte en verduurzaming van de energievoorziening voor de gebouwde omgeving en mobiliteit van de gehele gemeente Breda. Resultaat van de studie is een rapport: Strategie verduurzaming energievoorziening Breda. In dit rapport geeft: Inzicht in de huidige en toekomstige energievraag van de stad, uitgesplitst naar wijken en ontwikkelingen; Overzicht van de aanwezige en potentiële duurzame energiebronnen voor de stad, per wijk; Inzicht in energie besparingsmogelijkheden voor de stad, per wijk; Energiestrategie (te gebruiken technieken:gebouwgebonden maatregelen, installatietechnische maatregelen en duurzame energie, etc) voor de stad, per wijk, voor de kortere termijn ( en behalen doelstelling 2015 en 2020) en de langere termijn (tot 2044); Concretisering van de te nemen stappen, om de komen tot een CO 2 -neutrale energievoorziening voor de stad. Hierbij worden keuzes voorgesteld op basis van met name financiële aspecten en CO 2 -emissie. Tevens worden aanbevelingen Evert Vrins Energieadvies - Strategie duurzame energietransitie gemeente Breda.docx 5
6 gedaan t.a.v. organisatievormen en samenwerking met partners (burgerparticipaties, ESCO s) uit/in de stad. Over mobiliteit wordt gesteld dat er veel beleid vanuit de EU en de landelijke overheid wordt geïnitieerd. Daarvan is de gemeente Breda afhankelijk. De verwachting is dat er voor mobiliteit in de toekomst duurzame energie nodig is. Dit is meegenomen in bovengenoemd resultaat. Dit project betreft onderzoek ten aanzien van een strategische energievoorziening en energiebesparing. Energietransitie vraagt om een stedelijk strategie en afstemming van toepassing van energiebesparing en duurzame energievoorziening voor wijken (woningen, zakelijke markt) industrie en mobiliteit. De gemeente Breda stelt een stadsbrede strategie voor energiebesparing en duurzame energievoorziening op. Deze strategie wordt gebruikt als input voor de structuurvisie 2030, het Uitvoeringsprogramma Klimaat en geeft een concrete doorkijk naar energieneutraal Breda in Afweging energievoorziening Het huidige energiegebruik voor de stad Breda is in beeld gebracht. Dat is gedaan per buurt en per wijk. Het energiegebruik is gesommeerd voor de totale stad. Hetzelfde is gedaan voor het potentieel aan duurzame energie. Per buurt en wij kis het potentieel aan duurzame energie bepaald. Het potentieel voor duurzame energie dat niet via warmtenetten of elektriciteitsnetten naar andere gebruikers getransporteerd kan worden is beperkt tot het directe gebruik in woningen en gebouwen. Het theoretisch potentieel is dan ook groter dan het praktisch potentieel. Het energiegebruik in de stad in 2010 is gebruikt om de CO 2 -uitstoot van de gehele stad te berekenen. Evert Vrins Energieadvies - Strategie duurzame energietransitie gemeente Breda.docx 6
7 CO2 emissie Breda CO2 emissie [ton per jaar] Breda goederenvervoer personenvervoer gebouwde omgeving zakelijk gebouwde omgeving particulier Figuur 1. CO 2-uitstoot in ton per jaar voor het jaar De CO 2 -uitstoot in de gehele stad voor gebouwde omgeving en verkeer en vervoer is gelijk aan kiloton CO 2. De energiebehoefte van Breda ontwikkelt zich zoals in figuur 2 voor de gebouwde omgeving en in figuur 3 voor verkeer en vervoer is aangegeven Energiebehoefte Breda gebouwde omgeving autonoom energiebehoefte [kwh] gas elektriciteit stadsverwarming blokverwarming Figuur 2. Autonome ontwikkeling van de energiebehoefte voor de gebouwde omgeving in Breda tot Het totale energiegebruik van de stad Breda neemt de komende jaren nog licht toe. Dat komt door de toename van het aantal woningen. Over ongeveer 10 jaar neemt de Evert Vrins Energieadvies - Strategie duurzame energietransitie gemeente Breda.docx 7
8 energiebehoefte voor het eerst af. Uiteindelijk zal het energiegebruik zonder aanvullende maatregelen tot ongeveer 85% van het niveau in Energiebehoefte Breda verkeer en vervoer autonoom energiebehoefte [kwh] benzine diesel gas elektriciteit waterstof Figuur 3. Ontwikkeling van de energiebehoefte van verkeer en vervoer in Breda tot Hierin is rekening gehouden met beleid van de gemeente Breda om tot 2020 het aandeel fietsverkeer te verhogen van 27% naar 35%. Het energiegebruik voor verkeer en vervoer is de komende jaren stabiel. Dat komt door het beleid van de gemeente Breda om het fietsverkeer te stimuleren. Na het jaar 2020 neemt het energiegebruik voor verkeer en vervoer weer toe tot 123% van het energiegebruik in Er is een inventarisatie gemaakt van de totaal beschikbare duurzame bronnen (figuur 4). energiebehoefte [MWh] Huidige en potentiele energievoorziening Breda potentieel fossiel VV kracht GO elektriciteit GO warmte totaal efficient fossiel duurzaam transport duurzaam elektriciteit duurzaam warmte 0 huidig potentieel Figuur 4. samenvatting duurzame energiepotentie Evert Vrins Energieadvies - Strategie duurzame energietransitie gemeente Breda.docx 8
9 Het totaal aan duurzaam opgewekte energie is in 2010 nog minimaal. In 2050 kan dit oplopen tot MWh duurzame energie. Dat is slechts de helft van de behoefte aan energie. Uit deze inventarisatie van de energiebehoefte en het potentieel aan duurzame energie blijkt dat ingezet moet worden op verlaging van de energiebehoefte met 50%, en optimale inzet van duurzame energie op de langere termijn. Energiebesparing Energiebesparing is mogelijk in de bestaande gebouwde omgeving en bij nieuwbouw. Omdat er beperkt nieuw gebouwd wordt is energiebesparing in de bestaande bouw van groot belang. Energiebesparing leidt direct tot lagere energielasten. Duurzame energie Het praktisch potentieel aan duurzame energie is beperkt. Het theoretisch potentieel wordt beperkt doordat vooral het potentieel aan duurzame warmte door omgevingswarmte en aardwarmte niet maximaal benut kan worden. Dat komt door de beperking van het aantal aansluitingen op warmtenetten en doordat het potentieel aan duurzame omgevingswarmte (WKO) groter is dan de gebouwde omgeving nodig heeft. Verder kan bijvoorbeeld niet onbeperkt windmolens worden gebouwd. Het praktisch potentieel is gegeven in figuur 4. Bij het benutten van duurzame energie is het van belang om naar de temperatuurniveaus en toepassing te kijken die geleverd moeten worden. Toepassing van hoge temperatuur stoom bijvoorbeeld voor elektriciteitsopwekking of in de industrie kan alleen duurzaam worden ingevuld met bio-energie of aardgas. Bij verkeer en vervoer zijn alleen biogas, bioolie en elektriciteit als duurzame brandstoffen in te zetten. Omdat er slechts beperkt bioenergie beschikbaar is dient hier optimaal gebruik van gemaakt te worden. Er is regie nodig over de inzet van brandstoffen over de verschillende toepassingen. Infrastructuur De toepassing van duurzame energie is sterk bepaald door de infrastructuur die aanwezig is in de wijk of buurt. Om vast te stellen in hoeverre energiebesparing en duurzame energie leiden tot een energieneutraal Breda in 2044 is een drietal scenario s doorgerekend. Daarbij is telkens de transitie naar een van de drie energiedragers (gas, elektriciteit, warmte) geoptimaliseerd. Scenario groen gas Scenario groene elektriciteit Scenario groene warmte Resultaat van de doorrekening is te zien in figuur 5. Evert Vrins Energieadvies - Strategie duurzame energietransitie gemeente Breda.docx 9
10 Energiebronnen Breda scenario groen gas energieinzet [kwh] fossiel gas fossiel elektriciteit fossiel warmte duurzaam gas duurzaam elektriciteit duurzaam warmte Energiebronnen Breda scenario groene elektriciteit energieinzet [kwh] fossiel gas fossiel elektriciteit fossiel warmte duurzaam gas duurzaam elektriciteit duurzaam warmte Energiebronnen Breda scenario groene warmte energieinzet [kwh] fossiel gas fossiel elektriciteit fossiel warmte duurzaam gas duurzaam elektriciteit duurzaam warmte Figuur 5. Energiebehoefte gebouwde omgeving Breda bij drie scenario s naar de toekomst (2050). Het scenario voor energiebesparing in de gebouwde omgeving is gegeven in figuur 6 en 7. Op dit moment blijkt dit scenario niet gehaald te worden. Het aantal woningen dat wordt aangepakt blijft zowel in de particuliere sector als in de huursector achter op dit scenario. Evert Vrins Energieadvies - Strategie duurzame energietransitie gemeente Breda.docx 10
11 Corporaties geven aan de afspraken uit de Alliantieovereenkomst na te zullen komen. De realisatie daarvan is niet gelijkmatig verdeeld over de periode. Ingreep woningbouw % woningen per jaar Labelverbetering EPC Planmatig onderhoud 5,00 1 label Groot onderhoud 2,67 2 labels Renovatie 1,00 3 labels Vervangende nieuwbouw 1,00 Bouwbesluit Nieuwbouw Bouwbesluit Figuur 6. Wijziging van de energiebehoefte van de gebouwde omgeving door natuurlijke ingrepen woningbouw. Ingreep zakelijke gebouwen % gebouwen per jaar Energiebesparing EPC Energiebesparing 8,00 10 % per jaar Vervangende nieuwbouw 1,00 Bouwbesluit Nieuwbouw Bouwbesluit Figuur 7. Wijziging van de energiebehoefte van de gebouwde omgeving door natuurlijke ingrepen zakelijke gebouwen. Uit de bovenstaande figuren is af te lezen dat de CO 2 uitstoot in 2044 in geen van de scenario s energieneutraal wordt. Belangrijke constateringen zijn de volgende: - Bij het scenario groen gas is er onvoldoende gas om de behoefte daaraan te dekken. De hoeveelheid groen gas is zo klein dat die nauwelijks zichtbaar is in de figuur, de hoeveelheid groene warmte wordt beperkt; - Bij het scenario groene elektriciteit is er onvoldoende groene stroom om de behoefte daaraan te dekken. De hoeveelheid fossiel gas neemt af, de hoeveelheid groene warmte wordt beperkt; - De hoeveelheid in te zetten warmte wordt beperkt bij het scenario gas en het scenario elektriciteit; - Bij het scenario groene warmte kan voldoende groene warmte worden geleverd. De hoeveelheid gas en elektriciteit die nog fossiel wordt ingezet is verkleind ten opzichte van de scenario s groen gas en groene elektriciteit; - Conclusie uit bovenstaande is dat er niet voldoende duurzame energie is om gebouwen met een gasaansluiting te verduurzamen. Daarnaast is er onvoldoende groene elektriciteit. De energiebehoefte moet verder worden gereduceerd. Evert Vrins Energieadvies - Strategie duurzame energietransitie gemeente Breda.docx 11
12 Toekomstbeeld Om een beeld te krijgen van de acties die moeten worden uitgezet de komende jaren is een optimaal scenario opgesteld. In dat scenario wordt de energiebehoefte verder gereduceerd dan in de bovengenoemde scenario s en de reductie wordt sneller doorgevoerd. Er wordt vol ingezet op duurzame elektriciteit en duurzame warmte. Vanaf 2020 wordt groene elektriciteit en groen gas ingekocht van buiten de regio zodat in 2044 Breda energieneutraal is. Dat geeft het beeld als in figuur 8 is gegeven Energiebronnen Breda scenario energieinzet [kwh] fossiel gas fossiel elektriciteit fossiel warmte duurzaam gas duurzaam elektriciteit duurzaam warmte Figuur 8. Energiebehoefte gebouwde omgeving Breda bij geoptimaliseerd scenario 2044 met energieneutraliteit in Het geoptimaliseerde scenario laat zien dat alle mogelijkheden optimaal moeten worden benut om in 2044 energieneutraal te zijn. De hoeveelheid groene warmte is beschikbaar in Breda. De hoeveelheid groene elektriciteit is voor een groot deel beschikbaar (inkoop kwh groene elektriciteit uit de regio en daarbuiten: 80 windmolens). Groen gas moet voor het grootste deel worden ingekocht van buiten de regio (inkoop m 3 groen gas: woningen). De hoeveelheid groen gas die in de regio beschikbaar is, is net voldoende om alle stadsbussen mee van gas te voorzien. Een mooie toepassing. 1.3 Conclusies 1. De huidige doelstelling van de gemeente Breda is om in 2044 energieneutraal te zijn met als tussendoel voor 2020: 30% CO 2 -reductie ten opzichte van % duurzame energie in de energievoorziening Evert Vrins Energieadvies - Strategie duurzame energietransitie gemeente Breda.docx 12
13 2% efficiencyverbetering per jaar De lange termijn beleidsdoelen van de gemeente voor CO 2 -reductie in Breda zijn haalbaar. De doelstelling wordt alleen gehaald als op alle fronten maximale inspanning wordt geleverd. Daarvoor is een heroverweging van de huidige plannen op enkele punten nodig. 2. Het beleid op verkeer en vervoer wordt voornamelijk nationaal en Europees vorm gegeven. De gemeente Breda heeft niet veel invloed op belangrijke aspecten zoals verbetering van de efficiency, verminderen van mobiliteit. Waar de gemeente wel invloed op heeft is de modal split van de interne mobiliteit. Daar stuurt de gemeente nu op door bevordering van het fietsverkeer. 3. Beleid van de gemeente Breda voor de gebouwde omgeving heeft effect. Sturing dient plaats te vinden op: Verminderen van de energiebehoefte door energiebesparing a. Zuinigere woningen en gebouwen b. Energieneutrale kastuinbouw in komende jaren c. Energieneutrale nieuwbouw d. Optimalisatie energiebesparing in processen Transitie energievoorziening: e. Gas naar all electric f. Gas naar warmte en elektriciteit Bevorderen van de mogelijkheden voor de opwekking van duurzame energie elektriciteit en warmte Optimaliseren opwekking en inzet duurzame energie in Breda Marketing van de strategie naar een duurzame energietransitie 4. Beperkte inkoop van duurzaam gas en elektriciteit Ingrijpen in de energiebehoefte is nodig in alle sectoren van de gebouwde omgeving. Het huidige tempo van energiebesparing en toepassen van duurzame energie ligt te laag. 5. Er is onvoldoende duurzame energie beschikbaar om met de huidige verdeling van energiedragers de hele energievoorziening te verduurzamen. Er is vooral een tekort aan groen gas. Ook elektriciteit is te weinig beschikbaar. Er is in potentie ruim voldoende duurzame warmte beschikbaar. Er is wel onzekerheid over het potentieel. Vooral het potentieel van duurzame aardwarmte is onbekend. 6. Door transitie van de energievoorziening van gas naar elektriciteit en naar warmte, vergroting van het potentieel aan duurzame elektriciteit en in koop van duurzaam gas en elektriciteit is het mogelijk om de doelstelling in 2044 te halen. Evert Vrins Energieadvies - Strategie duurzame energietransitie gemeente Breda.docx 13
14 7. Voor particuliere woningen, zakelijke markt en de industrie is de besparing alleen te behalen bij een langjarig en consistent beleid van voorlichten en stimuleren met financiële middelen en financiële arrangementen. 8. Voor de sociale huurwoningen is de besparing op het energiegebruik alleen te halen na herijking van de afspraken met de corporatiesector. 9. Energiebesparing vergt ingrepen op vele plaatsen in Breda en levert de locale markt veel extra werk op. Inzet op energiebesparing is vanuit economisch oogpunt gezond voor de economische groei in Breda. 10. De hoeveelheid duurzame energie voor elektriciteitsopwekking en groen gas in Breda is beperkt. Warmte is in ruime mate beschikbaar. Onzeker is nog de toepassing van geothermie. Het is van belang de hoeveelheid duurzame energie in Breda nader te onderzoeken. 11. De keuze voor de infrastructuur is een belangrijke voor verduurzaming op termijn. Om tot de juiste keuzes te kunnen komen zijn nadere onderzoeken nodig: a. Hoeveel duurzame energie voor warmteproductie is beschikbaar. b. Afstemmen van de hoeveelheid aansluitingen op warmtenetten op de hoeveelheid beschikbare zonne-energie, biomassa en geothermie op termijn. c. Vaststellen van gewenste infrastructuur per wijk 12. Bij een ingreep in de stad is de keuze voor de energievoorziening te kiezen via het stappenplan keuze infrastructuur en energiebesparing (hoofdstuk 8). 13. Sturing in de energiemarkt dient niet te rigide te worden opgepakt. Transitie is chaos. Nieuwe ideeën en ontwikkelingen dienen zich plotseling aan. Technologieën wachten vaak jarenlang op een doorbraak die er dan plotseling komt. Er dient dan ook altijd ruimte te zijn voor veranderingen in de markt en nieuwe ontwikkelingen die niet zijn voorzien zoals de recente sterke prijsdaling van PV panelen. De kunst is op de juiste wijze te faciliteren en te trekken aan de markt door die uit te dagen te komen met nieuwe en vooruitstrevende ideeën voor de energietransitie. De strategie duurzame energietransitie dient dan ook een dynamische visie te zijn, die periodiek aan de ontwikkelingen in de markt moet worden aangepast. 1.4 Aanbevelingen De volgende aanbevelingen komen voort uit deze studie: 1. Stel een totaalplan op voor de communicatie als onderdeel van het Klimaat uitvoeringsprogramma Dit communicatieplan dient op basis van een motto (bijvoorbeeld Breda duurzaam) breed te worden opgezet. Aanbevolen wordt om alle communicatie uitingen gedurende de looptijd van het Klimaat Evert Vrins Energieadvies - Strategie duurzame energietransitie gemeente Breda.docx 14
15 uitvoeringsprogramma in dit kader te plaatsen. Voor de specifieke projecten dient de communicatie aan te sluiten op de het brede motto. 2. Richt het beleid op drie doelgroepen: particulieren, corporaties en particuliere verhuur en zakelijke markt. Deel het beleid in op basis van vier thema s energiebesparing, energietransitie, bevordering toepassing duurzame energie en communicatie. Particuliere woningeigenaren Corporaties en particuliere woningverhuurders Zakelijke markt Energiebesparing Aanbeveling 3 Aanbeveling 4 Aanbeveling 5 Energietransitie Aanbeveling 6 tot en met 12 Toepassing duurzame energie Toepassing duurzame energie Marketing Breda Klimaatneutraal 2044 Marketing Breda Klimaatneutraal 2044 Aanbeveling 13 Aanbeveling 14 Aanbeveling 15 Aanbeveling 16 Aanbeveling 17 Aanbeveling 18 Aanbeveling 19 Aanbeveling Continueer en intensiveer het beleid gericht op energiebesparing bij particuliere woningen. Streef naar meerdere labelstappen bij een ingreep. Sluit daarbij aan bij de aanpak Blok voor Blok (BRES) in Breda, die loopt tot eind Evalueer de ervaringen en resultaten najaar Stel de uitvoering van het programma voor de jaren na 2014 bij op basis van de monitoring daarvan. Motiveer bewoners door een voorlichtingscampagne. Voer de campagne gedurende het gehele uitvoeringsprogramma van 2013 tot en met 2016 uit. Zorg voor de capaciteit van bewoners om mee te doen. Maatregelen zijn vaak rendabel. Het ontbreekt bewoners aan financiële middelen. Ontwikkel daarvoor begrijpelijke financieringsconstructies en benader de bewoners daarna als ze ervoor open staan. 4. Maak met de corporaties en particuliere verhuurders in de stad scherpere afspraken over labelverbetering bij woningverbetering gekoppeld aan planmatig onderhoud, groot onderhoud en renovatie. Het huidige tempo is niet voldoende om de doelstellingen op de langere termijn te halen. Evert Vrins Energieadvies - Strategie duurzame energietransitie gemeente Breda.docx 15
16 5. Stimuleer de zakelijke markt tot energiebesparing. Hanteer daarbij de branchegerichte benadering. Geef adviezen per branche en communiceer de ervaringen onderling tussen collega bedrijven binnen de branche. Zet voor de kastuinbouw een programma op om over te schakelen op de energieneutrale kas. Streef naar 2 energieneutrale kassen per jaar in Breda. Voorbeelden zijn in Nederland beschikbaar. 6. Onderzoek de potentie van groei voor het warmtenet in Breda. Ga daarbij uit van duurzame energieopwekking met geothermie, grootschalige collectieve zonnewarmte, restwarmte van stoom of elektriciteitsproductie met biomassa en het potentieel aan WKO. 7. Maak met Essent afspraken over verbetering efficiency van het warmtenet en verdere uitbreiding verduurzaming daarvan op basis van beschikbare duurzame energiestromen. 8. Voer als gemeente de regie over de warmtenet(ten). Schrijf daarvoor een warmteplan met daarin: a. Gebieden waarin warmtelevering plaatsvindt; b. Prestaties op het gebied van energiezuinigheid; c. Verduurzaming op de langere termijn; d. Wijze van monitoring van de energieprestatie van de energievoorziening; e. Speciale aandacht voor verbetering van de energieprestatie van het bestaande net door: i. Verdere benutting van de energie door lage temperatuur warmtelevering in het net door cascade van C, C en C; ii. Verdichting van de aansluitingen op het net waardoor vermindering leidingverlies iii. Inpassing van (locale) duurzame bronnen binnen bestaande net (teruglevering) 9. Pas locaal collectieve warmtelevering toe bij beschikbaarheid van warmte- en koudeopslag en collectieve thermische zonnewarmte. 10. Kies bij nieuwbouw of stedelijke herstructurering voor de infrastructuur all electric of warmte en elektriciteit. Streef, rekening houdend met de conclusies van aanbeveling 6, tot 2020 naar omschakeling van woningen per jaar naar all electric (1.000 nieuwbouw en vervangende nieuwbouw en 250 renovatie) en van woningen per jaar naar warmte (720 nieuw en vervangende nieuwbouw, 600 planmatig onderhoud, 200 groot onderhoud, 450 renovatie); Evert Vrins Energieadvies - Strategie duurzame energietransitie gemeente Breda.docx 16
17 11. Leg de keuze voor de infrastructuur bij belangrijke uitbreiding en herstructurering in Breda vooraf vast via een besluit in het kader van AMvB BAEI (besluit aanleg energie-infrastructuur) en in een Warmteplan. 12. Kies de juiste infrastructuur bij nieuwbouw en stedelijke herstructurering met behulp van het stappenplan keuze infrastructuur en energiebesparing. 13. Onderzoek het potentieel voor duurzame energie: a. Vergroting potentieel biomassa (natte biomassa, productiebos, snoeihout, bermgras etc). Deze studie uitvoeren in het verlengde van de studie naar het Energieconversiepark (ECP); b. Het potentieel voor zonnewarmte is erg groot. Dit kan alleen worden benut in warmtenetten. Inventariseer de mogelijkheden van inpassing in het warmtenet van Breda en doe ervaring op met een proef met 1 ha zonnewarmte. c. Opnieuw vaststellen van het potentieel windenergie in Breda of de regio. In de toekomst zijn veel meer windmolens nodig dan nu gepland. d. Het potentieel voor geothermie in Breda is vastgesteld met de studie potentieel bodemenergie gemeente Breda van IF Technology. 14. Stimuleren van woninggebonden duurzame energie zoals zonneboilers, PV panelen en individuele WKO. Ontwikkel financieringsconstructies voor brede toepassing bij particuliere woningen. Pas de benadering in bij de Blok voor Blok aanpak (aanbeveling 3). 15. Maken van afspraken over toepassing van duurzame energie bij huurwoningen, zowel individueel als collectief. Voer daarvoor een studie uit naar de sociaal maatschappelijke aspecten daarvan. Zet op basis daarvan financieringsconstructies op. 16. Benut biomassa vooral voor industriële warmteopwekking (hoge temperatuur warmte en stoom) en elektriciteitsproductie. Lever de restwarmte aan het warmtenet. 17. Opzetten van campagne Breda Energieneutraal in Het communicatieplan daarvoor breed uitvoeren in alle communicatie-uitingen van de gemeente Breda. Inwoners van Breda moeten dit motto gaan herkennen en beseffen dat het voor hen bedoeld is. Volgende stappen zijn het bewegen van de inwoners tot het zetten van stappen. Dat gebeurt via de specifieke marketing uitingen. 18. Brede communicatie rondom energiebesparing in de particuliere woningbouw. Communicatie gericht op programma Blok voor Blok (BRES). Sluit de communicatie aan op de communicatie van de provincie Noord Brabant. 19. Brede communicatie rondom stedelijke herstructurering. Stel energiebesparing daarbij als logische stap waarbij woonlasten worden verlaagd. Evert Vrins Energieadvies - Strategie duurzame energietransitie gemeente Breda.docx 17
18 20. Gerichte communicatie rondom branchegerichte aanpak voor bedrijven. Stel een benchmark vast per branche en daag de branchegenoten uit om hun energiegebruik te vergelijken. Voer deze campagne uit gelijktijdig met de advisering per branche. 21. Voer het duurzaamheidsbeleid langjarig en consistent uit. Stem de communicatie onderling met de 5 grote steden in Brabant en de provincie Noord Brabant af. Zoek daarbij naar eenduidige uitingen en structuur. Zoek onder andere naar synergie tussen de Blok voor Blok aanpak van de vier grote steden in Brabant. Sluit aan bij de bevindingen van de campagne voor energiebesparing in de bestaande woningbouw die in 2011 geëindigd is. 22. Monitoor de ontwikkelingen naar een energieneutrale stad. Doe dat door monitoring van de aanbevelingen en door jaarlijkse monitoring van de totale energiebehoefte per sector en de CO2-uitstoot daarvan. Evert Vrins Energieadvies - Strategie duurzame energietransitie gemeente Breda.docx 18
19 2 Locatiebeschrijving 2.1 Breda en energie De gemeente Breda is een middelgrote stad in het westen van Noord Brabant met ongeveer inwoners. Breda is ingedeeld in 11 wijken en 58 buurten (zie figuur 9). Figuur 9 De wijken en buurten van Breda. Evert Vrins Energieadvies - Strategie duurzame energietransitie gemeente Breda.docx 19
20 De gemeente Breda heeft voor een groot aantal locaties herstructurerings- en nieuwbouwplannen opgesteld. Het betreft de bouw van zowel woningen, utiliteit (kantoren, schoolgebouwen, detailhandel, ontspanning) en bedrijventerreinen. De bebouwing in Breda is eind 2011 als volgt samengesteld: woningen - circa zakelijke gebouwen met een totaal oppervlak van m 2 BVO - circa 493 industriële vestigingen met een totaal oppervlak van m 2 BVO. De woningen en gebouwen zijn verspreid over geheel Breda. De wijken met de meeste woningen zijn Noord, Oost, West en Noord-West. De meeste zakelijke gebouwen bevinden zich in de wijken Centrum en Oost, en de meeste industrie in Noord en Noord-West. In de wijken Liesbos ( m 2 ), Effen-Rith ( m 2 ) en Prinsenbeek ( m 2 ) is een concentratie van glastuinbouwbedrijven. 2.2 Energiebehoefte gebouwde omgeving De energiebehoefte van de gebouwde particuliere en zakelijke gebouwen in de gemeente Breda is vastgesteld met behulp van Energie in Beeld a. De cijfers voor warmte zijn volgens opgave Essent ELES. De totale energiebehoefte voor de sectoren woningbouw, zakelijke aansluitingen en industrie bedraagt: Energiegebruik en CO 2 uitstoot gebouwde omgeving Breda m 3 gas per jaar kwh elektriciteit per jaar GJ warmte per jaar ton CO 2 per jaar Figuur 10. Energiebehoefte en CO2-uitstoot van de gebouwde omgeving in Breda voor het jaar Het energiegebruik uit Energie in Beeld is gegeven in figuur 10. Dat is gedaan per stadsdeel. a Energie in Beeld, Enexis en Liander, Evert Vrins Energieadvies - Strategie duurzame energietransitie gemeente Breda.docx 20
STRATEGIE DUURZAME ENERGIETRANSITIE GEMEENTE BREDA
STRATEGIE DUURZAME ENERGIETRANSITIE GEMEENTE BREDA STRATEGIE DUURZAME ENERGIETRANSITIE GEMEENTE BREDA Opdrachtgever Gemeente Breda Afdeling Mobiliteit en Milieu Postbus 90156 4800 RH Breda Contactpersoon:
Nadere informatieSTRATEGIE DUURZAME ENERGIETRANSITIE GEMEENTE BREDA
STRATEGIE DUURZAME ENERGIETRANSITIE GEMEENTE BREDA UPDATE 2016 SAMENVATTING STRATEGIE DUURZAME ENERGIETRANSITIE GEMEENTE BREDA Opdrachtgever Gemeente Breda Afdeling Mobiliteit en Milieu Opdrachtnemer Evert
Nadere informatieGemeente Ede energieneutraal 2050
De gemeente Ede wil uiterlijk in 2050 energieneutraal zijn. Dit betekent dat we alle energie die in onze gemeente wordt gebruikt op een schone (hernieuwbare) manier willen opwekken. Dat doen we het liefst
Nadere informatieEfficiEncy Duurzaam. EnErgiEbEsparing. Warmte en koude. KEnnis industrie. energie financiering. instrumenten. GebouwDe omgeving
Warmte en koude Kennis, advies, instrumenten en financiële steun EfficiEncy Duurzaam GebouwDe omgeving energie financiering KEnnis industrie instrumenten EnErgiEbEsparing De Nederlandse overheid streeft
Nadere informatieKlimaatneutrale gemeenten. Frans Rooijers - directeur CE Delft
Klimaatneutrale gemeenten Frans Rooijers - directeur CE Delft CE Delft - Onafhankelijk onderzoek en advies sinds 1978 - Energie, transport en grondstoffen - Economische, technische en beleidsmatige expertise
Nadere informatieEnergie in de provincie Utrecht. Een inventarisatie van het energiegebruik en het duurzaam energie potentieel
Energie in de provincie Utrecht Een inventarisatie van het energiegebruik en het duurzaam energie potentieel Doel van Onderzoek Dit onderzoek dient om: 1. Een nieuw overzicht samen te stellen van het energiegebruik
Nadere informatieHelmonds Energieconvenant
Helmonds Energieconvenant Helmondse bedrijven slaan de handen ineen voor een duurzame en betrouwbare energievoorziening. Waarom een energieconvenant? Energie is de drijvende kracht Energie is de drijvende
Nadere informatieRabin Baldewsingh. 27 juni SBR congres
Samen op weg naar een klimaatneutraal Den Haag Rabin Baldewsingh wethouder duurzaamheid gemeente Den Haag 27 juni SBR congres Den Haag Ambitie Den Haag klimaatneutraal in 2040 CO 2 -emissie reduceren door:
Nadere informatieNotitie totale investeringen warmtetransitie provincie Noord-Holland
Notitie totale investeringen warmtetransitie provincie Noord-Holland Samenvatting De totale investeringsomvang om de woningen en utiliteitsgebouwen in de provincie Noord-Holland in 2050 klimaatneutraal
Nadere informatieEnergievisie Borne 22 september 2011. Michel Leermakers Linda Rutgers Twence. Co Kuip HVC. www.twence.nl
Energievisie Borne 22 september 2011 Michel Leermakers Linda Rutgers Twence Co Kuip HVC Inhoud van vanochtend Gemeente Borne Visie Twence Werkwijze Energievisie Resultaten Huidige energieconsumptie Bronpotentieel
Nadere informatieNet voor de toekomst. Frans Rooijers directeur CE Delft rooijers@ce.nl
Net voor de toekomst Frans Rooijers directeur CE Delft rooijers@ce.nl CE Delft Onafhankelijk onderzoek en advies sinds 1978 Energie, Transport en Grondstoffen Economische, technische en beleidsmatige expertise
Nadere informatieProvinciaal klimaat- en energiebeleid: doelen, emissies, maatregelen. Robert Koelemeijer - PBL
Provinciaal klimaat- en energiebeleid: doelen, emissies, maatregelen. Robert Koelemeijer - PBL Doelstellingen - Mondiaal Parijs-akkoord: Well below 2 degrees. Mondiaal circa 50% emissiereductie nodig in
Nadere informatieBeleid dat warmte uitstraalt. Van warmteopties voor klimaatverbetering naar klimaatverbetering voor warmteopties
Beleid dat warmte uitstraalt Van warmteopties voor klimaatverbetering naar klimaatverbetering voor warmteopties Doelen rijksoverheid voor 2020 Tempo energiebesparing 2 % per jaar Aandeel duurzaam in totale
Nadere informatieTotale uitstoot in 2010: 14.000 kiloton CO 2
Totale uitstoot in 2010: 14.000 kiloton CO 2 Industrie Welke keuzes en wat levert het op? Huidig beleid 1% besparing op gas en elektra per jaar. Totaal is dat 8 % besparing in 2020. Opbrengst: 100 kiloton.
Nadere informatieDe Kromme Rijnstreek Off Grid in Hoe kan dat eruit zien?
De Kromme Rijnstreek Off Grid in 00. Hoe kan dat eruit zien? De gemeenten Houten, Wijk bij Duurstede en Bunnik op weg naar energieneutraal in 00 Exact bepalen hoe het energiesysteem van de toekomst er uit
Nadere informatieKlimaat- en energiebeleid Gemeente Nijmegen
Klimaat- en energiebeleid Gemeente Nijmegen Fons Claessen sr.adviseur klimaat, energie & duurzaamheid Gemeente Nijmegen Waarom moeten we iets doen?? 1: Klimaatverandering 2: Energie en grondstoffen 3.
Nadere informatieNotitie Duurzame energie per kern in de gemeente Utrechtse Heuvelrug
Notitie Duurzame energie per kern in de gemeente Utrechtse Heuvelrug CONCEPT Omgevingsdienst regio Utrecht Mei 2015 opgesteld door Erwin Mikkers Duurzame energie per Kern in gemeente Utrechtse Heuvelrug
Nadere informatieCOLLEGEVOORSTEL. Onderwerp Energieneutraal Krimpen aan den IJssel. Te besluiten om
COLLEGEVOORSTEL Onderwerp Energieneutraal Krimpen aan den IJssel Te besluiten om 1. De ambitie vast te stellen om in 2050 als Krimpen aan den IJssel energieneutraal te zijn. 2. Een stappenplan op te stellen
Nadere informatieGroen gas. Duurzame energieopwekking. Totaalgebruik 2010: 245 Petajoule (PJ) Welke keuzes en wat levert het op?
Totaalgebruik 2010: 245 Petajoule (PJ) Groen gas Welke keuzes en wat levert het op? Huidig beleid 100 miljoen m 3 groen gas. Opbrengst: 3 PJ. Extra inspanning 200 miljoen m 3 groen gas. Opbrengst: 6 PJ.
Nadere informatieBouwen is Vooruitzien
Bouwen is Vooruitzien Energie van visie tot projecten Peter Op t Veld Inhoud Waar staan we? Europees energie en klimaatbeleid Tegenstelling collectief belang individueel belang Waar gaan we naar toe?
Nadere informatieen uitdagingen voor de toekomst Pieter Boot, maart 2018
Energie-infrastructuur: overzicht en uitdagingen voor de toekomst Pieter Boot, maart 2018 Indeling De drie fasen van ordening en regulering infrastructuur Nederland doorvoerland Wat is de opgave? Investeringen
Nadere informatieStartnotitie Energietransitie. November 2018
Startnotitie Energietransitie November 2018 Startnotitie Energietransitie Een klimaatneutrale stad. Dat is wat Rotterdam wil zijn. Een groene en gezonde stad met schone lucht voor iedereen. Met een economie
Nadere informatieDe warmtemarkt van morgen: rol van gas, elektriciteit en warmtedistributie bij verwarming van woningen.
De warmtemarkt van morgen: rol van gas, elektriciteit en warmtedistributie bij verwarming van woningen. Inhoud De warmtemarkt Warmtevraag woningen Warmtemarkt voor woningen Gasdistributie en CV ketel Elektriciteitsdistributie
Nadere informatieGroene warmte uit houtpellets Ervaringen met houtpellets voor stadsverwarming
Groene warmte uit houtpellets Ervaringen met houtpellets voor stadsverwarming 26-06-2018 Wouter Schouwenberg Lieuwe Leijstra DE HISTORIE VAN ENNATUURLIJK Essent Local Energy Solutions (ELES); Een business
Nadere informatieDuurzame energie Fryslân Quickscan 2020 & 2025
Duurzame energie Fryslân Quickscan 2020 & 2025 Willemien Veele Cor Kamminga 08-04-16 www.rijksmonumenten.nl Achtergrond en aanleiding Ambitie om in 2020 16% van de energie duurzaam op te wekken in Fryslân
Nadere informatieNotitie energiebesparing en duurzame energie
Notitie energiebesparing en duurzame energie Zaltbommel, 5 juni 2012 Gemeente Zaltbommel Notitie energiebesparing en duurzame energie 1 1. Inleiding Gelet op de ambities in het milieuprogramma 2012-2015
Nadere informatieCO 2 -uitstootrapportage 2011
Programmabureau Klimaat en Energie CO 2 -uitstootrapportage 2011 Auteurs: Frank Diependaal en Theun Koelemij Databewerking: CE Delft, Cor Leguijt en Lonneke Wielders Inhoud 1 Samenvatting 3 2 Inleiding
Nadere informatieDuurzaamheidsmonitor 2017 Voorbeeld
Duurzaamheidsmonitor 2017 Voorbeeld Duurzaamheidsmonitor 2017 De duurzaamheidsmonitor is vernieuwd. De hoeveelheid data is flink gecondenseerd en meer beeldend vormgegeven ten behoeve van de leesbaarheid.
Nadere informatieDuorsume enerzjy yn Fryslân. Energiegebruik en productie van duurzame energie
Duorsume enerzjy yn Fryslân Energiegebruik en productie van duurzame energie 1 15 11 oktober 1 Inhoud Management Essay...3 1 Management Essay De conclusies op één A4 De provincie Fryslân heeft hoge ambities
Nadere informatieGemeente Bergen. Ontwikkelingen energiegebruik en duurzame energieproductie tot Mark Valkering en Herman Verhagen 14 oktober 2016
Gemeente Bergen Ontwikkelingen energiegebruik en duurzame energieproductie tot 2020 Mark Valkering en Herman Verhagen 14 oktober 2016 Energiegebruik 2010-2015 Energiegebruik Bergen (NH. (GWh) 2010 2011
Nadere informatieMonitor klimaatbeleid. Gemeente Hunsum (fictief)
Inleiding Behaalt uw gemeente de klimaatdoelstellingen? Wilt u weten hoeveel duurzame energie in uw gemeente wordt geproduceerd of energie wordt bespaard? Zoekt u inzicht in welke maatregelen succesvol
Nadere informatiehttp://enquete.groenepeiler.nl/admin/statistics.aspx?inquiry=47 1 van 13 5-7-2011 17:03
1 van 13 5-7-2011 17:03 Enquête Enquête beheer Ingelogd als: aqpfadmin Uitloggen Enquête sta s eken Enquête beheer > De Klimaat Enquête van het Noorden > Statistieken Algemene statistieken: Aantal respondenten
Nadere informatieDe opkomst van all-electric woningen
De opkomst van all-electric woningen Institute for Business Research Jan Peters Directeur Asset Management Enexis Inhoud Beeld van de toekomst Veranderend energieverbruik bij huishoudens Impact op toekomstige
Nadere informatieJaarplan Energie Verantwoorde Glastuinbouw: morgen groeit vandaag
Jaarplan 2019 - Energie Verantwoorde Glastuinbouw: morgen groeit vandaag Nederlandse glastuinbouwbedrijven dragen in grote mate bij aan het verminderen van de CO2-uitstoot. Het komende decennium wordt
Nadere informatieUw logo. Pieter van der Ploeg. Strategie. Alliander
Pieter van der Ploeg Strategie Alliander Inhoud 1. Wat is Alliander 2. Van ambitie naar concrete vraag 3. Van nu en hier naar daar en straks en hoe kom ik daar 4. Wie doen mee 5. Voorbeeld van belang van
Nadere informatieNet voor de Toekomst. Frans Rooijers
Net voor de Toekomst Frans Rooijers Net voor de Toekomst 1. Bepalende factoren voor energie-infrastructuur 2. Scenario s voor 2010 2050 3. Decentrale elektriciteitproductie 4. Noodzakelijke aanpassingen
Nadere informatieDuurzame Greenport Westland Oostland
12 oktober 2009 Duurzame Greenport Westland Oostland EFRO programma Doel: Duurzame Greenport (p p p) Greenport Westland Oostland gemeentes Westland, Pijnacker Nootdorp, Lansingerland Kennisinstellingen
Nadere informatieDE OPMAAK VAN EEN SEAP VOOR DE GEMEENTE KLUISBERGEN KLIMAATTEAM 1 12.10.2015
DE OPMAAK VAN EEN SEAP VOOR DE GEMEENTE KLUISBERGEN KLIMAATTEAM 1 12.10.2015 Agenda Welkom door de Schepen Lode Dekimpe Inleiding SEAP door Kim Rienckens (provincie Oost-Vlaanderen) Nulmeting en uitdagingen
Nadere informatieDuurzaamheidsonderzoek en subsidiescan Combibad De Vliet te Leiden. 11 februari 2016
Duurzaamheidsonderzoek en subsidiescan Combibad De Vliet te Leiden 11 februari 2016 1 Managementsamenvatting Inleiding De gemeente Leiden heeft in haar duurzaamheidsambitie doelen gesteld voor de korte
Nadere informatieBetekenis Energieakkoord voor Duurzame Groei voor de Installatiebranche. Teun Bokhoven Duurzame Energie Koepel 3 februari 2014 / VSK beurs
Betekenis Energieakkoord voor Duurzame Groei voor de Installatiebranche Teun Bokhoven Duurzame Energie Koepel 3 februari 2014 / VSK beurs Inhoud Introductie Duurzame Energie Koepel en Sector beschrijving
Nadere informatieEnergietransitie Utrecht: gebiedsgericht naar een aardgasvrije stad. Hier komt tekst Joop Oude Lohuis. Utrecht.nl
Energietransitie Utrecht: gebiedsgericht naar een aardgasvrije stad Hier komt tekst Joop Oude Lohuis Hier 22 mei komt 2017 ook tekst Van Globaal Doel naar Lokaal aan de Slag Klimaatakkoord Parijs In 2050
Nadere informatieAardgasloze toekomst, waarom? ecn.nl
Aardgasloze toekomst, waarom? Stroomversnelling Energy Up 2018 Casper Tigchelaar Inhoud presentatie 2 belangrijkste redenen voor aardgasvrije gebouwde omgeving Hoe heeft het energiegebruik in huishoudens
Nadere informatieSAMEN OP WEG NAAR EEN DUURZAME SAMENLEVING. Wat kunnen wij voor u betekenen?
SAMEN OP WEG NAAR EEN DUURZAME SAMENLEVING Wat kunnen wij voor u betekenen? Van fossiel naar duurzaam Jeroen Besseling Beleidsmedewerker Duurzaamheid EEN GREEP UIT DE MEDIA DUURZAAMHEIDSAGENDA 2018-2022
Nadere informatieCO2 prestatieladder. Het CO2-verbruik reduceren binnen de gehele organisatie. Inzicht. Doelstelling CO2-reductie
CO2 prestatieladder Het CO2-verbruik reduceren binnen de gehele organisatie Inzicht De CO2-emissie (footprint) van J. van Etten Holding geeft de totale hoeveelheid CO2- productie die vrijkomt onder andere
Nadere informatiede slimme weg energietransitie 12 december 2017 Pieter van der Ploeg Alliander Strategie
de slimme weg energietransitie 12 december 2017 Pieter van der Ploeg Alliander Strategie 1 Alliander is van jou Wij staan voor een energievoorziening die iedereen onder gelijke condities toegang geeft
Nadere informatieDUURZAME WARMTEVOORZIENING
DUURZAME WARMTEVOORZIENING Wijk van de Toekomst Xandra van Lipzig Pauline Tiecken ledenvergadering Zuidoost 20190423 Locatie: wijkcentrum De Stolp, Violierenplein 101. 24/4/19 Inhoud Verzoek om scenario
Nadere informatieAmsterdam 9 mei 2017 Guy Konings, Joulz
RAI PTM - bijeenkomst Amsterdam 9 mei 2017 Guy Konings, Joulz 1 Stedin Netbeheer is verantwoordelijk voor het transport van gas en elektriciteit in West Nederland Onze missie: duurzame energie voor iedereen
Nadere informatie1. Hoe dringend vindt u het klimaatprobleem? Helemaal niet dringend, we 1% Er is helemaal geen klimaatprobleem. Weet niet / geen mening
1. Hoe dringend vindt u het klimaatprobleem? Helemaal niet dringend, we 1% kunnen wel even wachten met grote maatregelen 17% 1 Een beetje dringend, we kunnen nog wel even wachten met grote maatregelen,
Nadere informatieFACTCHECKER OVER MORGEN
FACTCHECKER OVER MORGEN De druk op onze leefomgeving neemt toe. Met dezelfde ruimte willen we steeds meer doen. De hoogste tijd om in beweging te komen. Werk te maken van de leefbare stad, van elektrisch
Nadere informatieCO2-monitor 2013 s-hertogenbosch
CO2-monitor 2013 s-hertogenbosch Afdeling Onderzoek & Statistiek Maart 2013 2 Samenvatting In deze monitor staat de CO2-uitstoot beschreven in de gemeente s-hertogenbosch. Een gebruikelijke manier om de
Nadere informatieVan Gasbel Naar Waterbel
Van Gasbel Naar Waterbel 11 oktober 2018, Jan-Maarten Elias Huidige klantvragen Unica voor verduurzaming Op gebouwniveau Corporatie -> Hoe kan ik de CO2 reduceren? En de woonlasten laag houden? Sportclub
Nadere informatieRegio Stedendriehoek
Regio Stedendriehoek 1 Energieneutrale regio Energietransitie Stedendriehoek Apeldoorn, Brummen, Deventer, Epe, Lochem, Voorst,Zutphen Netbeheer en Duurzame Gebiedsontwikkeling Pieter van der Ploeg, Alliander
Nadere informatieMijnwater 2.0 Heerlen. Hybride Duurzame Energie infrastructuur. Mijnwater 2.0 Heerlen
infrastructuur Mijnwater 2.0 Heerlen infrastructuur Structuurplan Duurzame Energie - Business plan Mijnwater Energiebesparing CO 2 reductie 1 Inhoudsopgave Mijnwater 1.0 Terugblik- Hoe zijn wij zover gekomen
Nadere informatieDuurzaamheid: ervaringen uit Woerden. Hans Haring, wethouder duurzaamheid Woerden
Duurzaamheid: ervaringen uit Woerden Hans Haring, wethouder duurzaamheid Woerden Duurzaamheid: ervaringen uit Woerden - Woerden: duurzaamheid tot in de haarvaten van de samenleving - Het klimaatakkoord
Nadere informatieWat vraagt de energietransitie in Nederland?
Wat vraagt de energietransitie in Nederland? Jan Ros Doel/ambitie klimaatbeleid: Vermindering broeikasgasemissies in 2050 met 80 tot 95% ten opzichte van 1990 Tussendoelen voor broeikasgasemissies Geen
Nadere informatieWestvoorne CO 2 - uitstoot
Westvoorne CO 2 - uitstoot De grafiek geeft de CO 2-uitstoot verdeeld over de hoofdsectoren over de jaren 2010 tot en met 2013. Cijfers zijn afkomstig uit de Klimaatmonitor van RWS. Cijfers over 2014 zijn
Nadere informatieGroen? Het is te doen! Audit.Tax.Consulting.Financial Advisory.
Groen? Het is te doen! Audit.Tax.Consulting.Financial Advisory. Een uitdagend klimaat 20 20 2020 In 2020 moet de uitstoot van CO 2 in de EU met 20% zijn teruggebracht ten opzichte van het 1990 niveau.
Nadere informatieWarmtetransitie en het nieuwe kabinet. Nico Hoogervorst
Warmtetransitie en het nieuwe kabinet Nico Hoogervorst 24 november 2017 Regeerakkoord Rutte III (2017 - ) Opmerkelijk: Lange formatie Klimaat-minister op EZ Duurzaam = klimaatbescherming Milieubescherming
Nadere informatieProgramma Kas als Energiebron
Programma Kas als Energiebron Co-innovatie in de glastuinbouw KIVI NIRIA jaarcongres 2010 Ir. P. Jan Smits 6 oktober 2010 Inhoud Introductie Kengetallen en energietransitie Convenant Schone en Zuinige
Nadere informatiePosition Paper voor het Rondetafelgesprek over het Ontwerp-Klimaatakkoord de tafel Gebouwde Omgeving
Position Paper voor het Rondetafelgesprek over het Ontwerp-Klimaatakkoord de tafel Gebouwde Omgeving 25 maart 2019 Pagina 2 van 5 Ingrijpende veranderingen voor het Nederlandse energienet De energietransitie
Nadere informatieWat verstaan we onder warmtehuishouding? Jo Cox Sponsor P2
Wat verstaan we onder warmtehuishouding? Jo Cox Sponsor P2 Energietransitie Papierketen De ambities binnen Energietransitie Papierketen: Halvering van het energieverbruik per eindproduct in de keten per
Nadere informatieWarmte in Nederland. Onze warmtebehoefte kost veel energie: grote besparingen zijn mogelijk
Warmte in Nederland Onze warmtebehoefte kost veel energie: grote besparingen zijn mogelijk Warmte kost veel energie Warmtevoorziening is verantwoordelijk voor bijna 40% van het energiegebruik in Nederland.
Nadere informatieECN-N Energiescenario s Drenthe 2030
December 2016 ECN-N--16-031 Energiescenario s Drenthe 2030 Gerdes, J. Gewijzigd op: 16-12-2016 13:20 2 Inhoud 1 Context van de energiescenario s voor 2030 4 2 Uitgangspunten voor drie scenario s 5 3 Ontwikkelingen
Nadere informatieWest-Friesland: warmte in transitie. Cor Leguijt, VVRE, 6 april 2017
West-Friesland: warmte in transitie Cor Leguijt, VVRE, 6 april 2017 Inhoud Warmtetransitie, van het aardgas af, hoezo???? Aanpak in het project Uitkomsten regio West-Friesland Eindbeeld (welke oplossing
Nadere informatieAardgasloos met bodemenergie. Frans Rooijers
Aardgasloos met bodemenergie Frans Rooijers CE Delft - Onafhankelijk onderzoek en advies sinds 1978 - Energie, transport en grondstoffen - Economische, technische en beleidsmatige expertise - 50 medewerkers
Nadere informatieGas op Maat. Postbus 250, 3190 AG Hoogvliet Rotterdam Telefoon +31(0)
Gas op Maat De maatschappij is op weg naar een CO 2 -neutraal energiesysteem. De gassector wil graag bijdragen aan het behalen van deze doelstelling. In de transitieperiode is de rol van aardgas maatwerk:
Nadere informatieEnergietransitie bij Mobiliteit
Energietransitie bij Mobiliteit Aanpak openbaar vervoer in Zuid-Holland Jan Ploeger Presentatie voor Inspiratiedag KPVV 15 oktober 2015 In Zuid-Holland is pas 2,2 % van het energieverbruik duurzaam. Nationale
Nadere informatieEnergievoorziening nieuwbouw. Hans van Wolferen 24 november Wageningen
Energievoorziening nieuwbouw Hans van Wolferen 24 november 2016 - Wageningen Van Wolferen Research Ervaring Verwarming, warmtapwater, koeling Rapporteur EPG en EMG (NEN 7120 / 7125) Betrokken bij CEN normen
Nadere informatieWarmte Nieuwegein Raads Informatie Avond
Warmte Nieuwegein Raads Informatie Avond Frank Kersloot & Alex Kaat 21 april 2016 Inhoud presentatie 1. Stadswarmte in Nieuwegein 2. Het equivalent opwek rendement (EOR) 3. Tarieven voor klanten 4. Afsluitkosten
Nadere informatieHet kan minder! ing. P. Hameetman
Het kan minder! ing. P. Hameetman manager innovatie BAM Vastgoed bv Inleiding Afbakening: Presentatie is toegespitst op woningbouw Verdieping van technische mogelijkheden 2 Klimaatakkoord Gemeenten en
Nadere informatieWKO in duurzame gebiedsontwikkeling case Westland Ir. Marion Bakker SenterNovem 030 2393677 m.m.c.bakker@senternovem.nl
WKO in duurzame gebiedsontwikkeling case Westland Ir. Marion Bakker SenterNovem 030 2393677 m.m.c.bakker@senternovem.nl 12-11-2007Sheet nummer 1 Ontwikkelingen wereldwijd Heeft de Al Gore film impact?
Nadere informatieKernenergie. kernenergie01 (1 min, 22 sec)
Kernenergie En dan is er nog de kernenergie! Kernenergie is energie opgewekt door kernreacties, de reacties waarbij atoomkernen zijn betrokken. In een kerncentrale splitst men uraniumkernen in kleinere
Nadere informatieEnergie nulmeting. Regio Amstelland-Meerlanden. Bosch & Van Rijn Consultants in renewable energy & planning. Twynstra Gudde Adviseurs en Managers
Energie nulmeting Regio Amstelland-Meerlanden Concept 22 oktober 2008 Opdrachtgever: Twynstra Gudde Adviseurs en Managers Opgesteld door: Bosch & Van Rijn Drs. G. Bosch Ing. J. Dooper Inhoudsopgave 1.
Nadere informatieNulmeting energiegebruik en duurzame energie
Nulmeting energiegebruik en duurzame energie ten behoeve van gemeente Purmerend Juli 2012 2 Inhoudsopgave Pagina Inleiding 5 1 Energievraag en CO 2 -emissie 7 2 Duurzame energie 13 3 Opties ter versterking
Nadere informatieInventaris hernieuwbare energie in Vlaanderen 2016
1 Beknopte samenvatting van de Inventaris hernieuwbare energiebronnen Vlaanderen 2005-2016, Vito, oktober 2017 1 Het aandeel hernieuwbare energie in 2016 bedraagt 6,4% Figuur 1 groene stroom uit bio-energie
Nadere informatieENERGIE-INFRASTRUCTUUR IN HET ROTTERDAMSE HAVENGEBIED. Maart 2019
ENERGIE-INFRASTRUCTUUR IN HET ROTTERDAMSE HAVENGEBIED Maart 2019 Inleiding De concentratie van industrie in de Rotterdamse haven is een goede uitgangspositie voor het doen slagen van de energietransitie:
Nadere informatieToelichting. 1. Inleiding
Toelichting 1. Inleiding Met deze wijziging van de Regeling energieprestatievergoeding huur (hierna: de regeling) wordt uitvoering gegeven aan artikel 3 van het Besluit energieprestatievergoeding huur
Nadere informatieZonnestroomprojecten Gemeente Amsterdam. ProjectManagement Bureau Joost de Valk
Zonnestroomprojecten Gemeente Amsterdam ProjectManagement Bureau Joost de Valk Noodzaak en ambitie Klimaatbeleid Amsterdam: forse CO 2 reductie 40% in 2025 en klimaatneutraal bouwen en gemeentegebouwen
Nadere informatieTransitieopgave in het kader van de Regionale Energiestrategie. Regio West Friesland
Transitieopgave in het kader van de Regionale Energiestrategie Regio West Friesland 7-2-2019 Voor wie? Regio, gemeenten, woningbouwcorporaties in Noord-Holland Voor wat? Aardgasvrij, en energiebesparing
Nadere informatieNVN 7125 Berekenen energiebesparende gebiedsmaatregelen als onderdeel van de EPC-eis
NVN 7125 Berekenen energiebesparende gebiedsmaatregelen als onderdeel van de EPC-eis 11 oktober 2011 Bert Elkhuizen Cofely Energy Solutions Definities NEN 7120: nieuwe norm voor het bepalen van de energieprestatie
Nadere informatiedelft energieneutraal delft smart city thema
thema delft energieneutraal delft smart city afbeelding: Prêt-à-Loger Gemeente Delft heeft de ambitie om in 2050 energieneutraal te zijn. Dit betekent: geen door fossiele brandstofverbruik veroorzaakte
Nadere informatieNet voor de Toekomst: samenvatting
Net voor de Toekomst: samenvatting Om in 2050 een CO2-neutrale samenleving te bereiken, zal de energievoorziening de komende decennia een ingrijpende transitie moeten doormaken. Maar hoe precies, is nu
Nadere informatieUitvoeringsprogramma Klimaat
Uitvoeringsprogramma Klimaat 2017-2020 (UPK 2017-2020) Slim samenwerken aan een CO 2 -neutraal en klimaatbestendig Slim samenwerken aan een CO 2 -neutraal- en klimaatbestendig. De gemeente heeft de ambitie
Nadere informatieMaak werk van zon & wind Schone energie voor heel Tynaarlo. Tynaarlo
Maak werk van zon & wind Tynaarlo Aanleiding Najaarsnota 2008 aankondiging plannen voor duurzame energie Voorjaar 2009 ontwikkelen scenario s Mei 2009 raadpleging inwoners Tynaarlo Juni 2009 voorstellen
Nadere informatieTussenevaluatie Zutphen energieneutraal anno 2012 Forum 23 april 2012
Tussenevaluatie Zutphen energieneutraal anno 2012 Forum 23 april 2012 Sabine van Galen-Avegaart Agenda 1. De opgave Zutphen energieneutraal 2. Resultaat van ons beleid in cijfers 3. Wat hebben we in 2010-2011
Nadere informatieEnergiebesparing in de bouw
Energiebesparing in de bouw - Overheidsbeleid - Wettelijke kaders - Praktische omzetting Bijdragen van: ing. W.Baartman ir. J.Ouwehand Wetgeving en overheidsbeleid Transitie naar een duurzame energiehuishouding
Nadere informatieEvaluatie Uitvoeringsprogramma 2009-2012 versie: 29-jan Doelen Doelstelling bereikt? reductie
Evaluatie Uitvoeringsprogramma 2009-2012 versie: 29-jan Doelen Doelstelling bereikt? reductie Project Doelstelling wel deels niet anders ingevuld CO2- uitstoot verlaging woon- /bdrf.lasten creatie nieuw
Nadere informatieVergezicht Energieneutraal Heumen 2050, Hoe ziet dit er uit?
Notitie HaskoningDHV Nederland B.V. Transport & Planning Aan: Els Rademacher, Walter van Doesem van de gemeente Heumen Van: Edward Pfeiffer, Ralf Speek, Claudia Algra Datum: 12 februari 2017 Kopie: --
Nadere informatieJa. Ja. D66 wil dat Groningen in 2040 al CO 2- neutraal is en wil dat de provincie een ambitieuze regionale energiestrategie opstelt.
CDA - Wij zijn voor kleinschalige windenergie rond boerderijen. Onduidelijk. ChristenUnie 2035: 60% 2045: 100% 2050: 100% klimaatneutraal Ja. Net als zonnedaken en windmolens op zee, zijn windmolens op
Nadere informatieDe toekomst van zonnewarmte
De toekomst van zonnewarmte Bouwen met Duurzame Energie Huib Visser Zonnewarmte (ook thermische zonne-energie genoemd) Inhoud presentatie - Groeimarkt - Wat is het? - Toepassingen - Toekomst 2 Veranderende
Nadere informatieCO 2 Reductie doelstellingen
CO 2 Reductie doelstellingen Gebr. Griekspoor BV Innovatief Proactief Duurzaam Betrokken Nieuw-Vennep 5 november 2013 Dilia van der Want. Afdeling KAM Akkoord directie: Datum: Handtekening: 0.0 Inhoudsopgave
Nadere informatieRaadsakkoord energietransitie. Februari 2019
Raadsakkoord energietransitie Februari 2019 De energietransitie in Rotterdam Een klimaatneutraal en duurzaam Rotterdam. Dat is waar we naar toe willen. Een groene en gezonde stad met schone lucht, waarin
Nadere informatieInventaris hernieuwbare energie in Vlaanderen 2015
1 Beknopte samenvatting van de Inventaris hernieuwbare energiebronnen Vlaanderen 2005-2015, Vito, september 2016 1 Het aandeel hernieuwbare energie in 2015 bedraagt 6,0 % Figuur 1 groene stroom uit bio-energie
Nadere informatieStand van zaken Stadswarmte in Utrecht
Stand van zaken Stadswarmte in Utrecht Stan de Ranitz Jaarbijeenkomst Warmtenetwerk 12 mei 2016 Inhoud presentatie 1. Stadswarmte Utrecht 2. Het equivalent opwek rendement (EOR) in Utrecht 3. Verdere verduurzaming
Nadere informatieCO 2 -scan Koggenland
CO 2 -scan Koggenland Verkenning van de nulsituatie en mogelijkheden voor CO 2 -reductie Datum: 13 maart 2009 Projectnummer: 9944 Status: Definitief Opdrachtgever: Uitgevoerd door: Provincie Noord Holland
Nadere informatieGrootschalige introductie van micro wkk systemen. Harm Jeeninga ECN Beleidsstudies
Grootschalige introductie van micro wkk systemen Harm Jeeninga ECN Beleidsstudies jeeninga@ecn.nl Micro wkk een controversieel onderwerp? De discussie rondom het nut van micro wkk wordt niet altijd niet
Nadere informatieBijlage: Green Deal Sun Share Breda
1. Breda DuurSaam Breda DuurSaam is een onafhankelijke coöperatie die projecten opzet, begeleidt en uitvoert die bijdragen aan een volhoudbare, leefbare en gezonde Bredase samenleving. Deze projecten richten
Nadere informatieExterne warmtelevering, EMG, EPC en energielabel
13 oktober 2010 - Warmtenetwerk Externe warmtelevering, EMG, EPC en Hans van Wolferen Externe warmtelevering, EPC en Achtergrond, doelstelling Getrapte eis Invoering EMG ontwikkeling en inhoud 2 Huidige
Nadere informatieEnergietransitie Glastuinbouw en warmte
Energietransitie Glastuinbouw en warmte Inhoud 1. Inleiding 2. Energietransitie glastuinbouw 3. Warmteclusters 1. Doel 2. Aanpak en gebieden 4. Vragen/ discussie Nationale en internationale doelen ambitie
Nadere informatie