Associatie van AKB en Kinesitherapeutenkartel

Transcriptie

1 Associatie van AKB en Kinesitherapeutenkartel

2 De afbeelding op de omslag geeft de twee polen weer die essentiële elementen zijn in het kwaliteitszorgsysteem dat we voor ogen hebben: zelfevaluatie en intercollegiale toetsing waarop kwaliteitsverbetering kan steunen. De flexibiliteit van het systeem, die grafisch ook leidt tot de letter K, zorgt voor dynamiek en vooruitgang in de kwaliteit van de beroepsuitoefening, gevisualiseerd door de pijl. Associatie van AKB en Kinesitherapeutenkartel, 2008 Imperiastraat 16, Zaventem Vormgeving: Zatande 2

3 Inhoud Een kwaliteitszorgsysteem voor de beroepssector...5 Systematische kwaliteitszorg in de gezondheidszorg?...7 Professionalisering van kwaliteit in kinesitherapie...8 Expertise en randvoorwaarden...9 Zelfevaluatie en intercollegiale toetsing...11 Van kwaliteitsvol handelen tot integrale kwaliteitszorg...12 Een evenwichtige integrale kwaliteitszorg...13 Specifieke pijlers...14 Communicatie en interdisciplinaire samenwerking...15 Bewaking van het resultaat van opleidingen...16 Bevorderen van de bekwaamheid tot zelfbeoordeling...17 Werken met projecten

4 Hebt u als kinesitherapeut nog vragen of suggesties inzake kwaliteitsbevordering? Wilt u eventueel actief betrokken worden bij bestaande initiatieven? U kan terecht bij uw beroepsvereniging of op de website van het project U vindt er ook een overzicht van de lokale of regionale projecten die van start zijn gegaan eind 2008, en de projecten die centraal worden aangestuurd in

5 Een kwaliteitszorgsysteem voor de beroepssector Een pilootproject, gefinancierd in het kader van artikel 56 van de ziekteverzekering, biedt de mogelijkheid om een systeem van kwaliteitszorg voor kinesitherapeuten tegen 2010 te ontwikkelen, onder aansturing van de Belgische beroepsverenigingen van kinesitherapie. De maatschappelijke partners werken samen aan het project: beroepsverenigingen, opleidingsinstituten, subsidiërende overheidsinstanties en verzekeringsinstellingen. De kinesitherapeuten krijgen dus de kans om kwaliteitszorg op maat en volgens de behoeften en mogelijkheden van de sector uit te werken. Projecten gegroeid in het werkveld worden met wetenschappelijke ondersteuning gerealiseerd en uitgetest. De resultaten van het project zijn (mede)bepalend voor de vorm, structuur en inhoud van de toekomstige kwaliteitsbevordering in de kinesitherapie in België. Een accreditatiesysteem 1 zal kunnen instaan voor registratie, opvolging en waardering bij kinesitherapeuten die hun deskundigheid verhogen en kwaliteitsbevorderende processen in hun zorgverlening implementeren. In deze brochure leest u de belangrijkste aspecten van het pilootproject. Ze is samengesteld op basis van de krachtlijnen die in consensus met vertegenwoordigers uit het beroepsveld zijn samengesteld. Deze krachtlijnen kunt u elektronisch afhalen van de website van het project 1 Accreditatie betekent een erkenning (door een externe instantie) van een bepaald niveau van kwaliteit of een niveau van deskundigheid die op peil wordt gehouden. Hiervoor worden normen gehanteerd, een raamwerk en een werkwijze voor het correct laten verlopen van die erkenning. 5

6 6 Krachtlijnen voor kwaliteitszorg in de kinesitherapie

7 Systematische kwaliteitszorg in de gezondheidszorg? Kwaliteitszorg in de gezondheidszorg heeft eigen kenmerken. Kwaliteit is bijvoorbeeld minder eenduidig te objectiveren; feedback van cliënten en patiënten is niet gemakkelijk te organiseren en werkprocessen zijn niet op een eenvoudige manier te stroomlijnen. In een aantal sectoren worden in dit kader grote inspanningen geleverd. Instellingen en voorzieningen voor gezondheidszorg en welzijn worden verplicht tot het invoeren van mechanismen voor kwaliteitsborging 2 en -verzekering, het bewaken van vooropgestelde minimale kwaliteitsnormen en het systematisch werken aan kwaliteitsverbetering. De gezondheidszorg wordt geconfronteerd met een toenemende noodzaak tot professionalisering en deskundigheidsbevordering op het vlak van kwaliteitszorg. Er zijn zorgverleners nodig met een specifieke opleiding als kwaliteitszorgfunctionaris of kwaliteitscoördinator. Elke zorgverlener dient echter ook een bepaalde basiskennis van kwaliteitszorg te hebben. Voor kinesitherapeuten in de verschillende settings van de gezondheidszorg, van zelfstandige praktijk tot gespecialiseerd team, is het belangrijk om op een gesystematiseerde wijze kwaliteitszorg te hanteren. 2 Kwaliteitsborging (quality assurance) is het verzekeren van de vooropgestelde kwaliteit in de zorg. Hierbij kan men bepaalde normen handhaven. Kwaliteitsverbetering is gericht op het effectief verbeteren van de aanwezige kwaliteit, en kan ook betekenen dat men de vooropgestelde kwaliteitsnormen verhoogt. 7

8 Professionalisering van kwaliteit in kinesitherapie Kwaliteitszorg omvat verschillende aspecten voor de kinesitherapeut als hoogopgeleide professional. Het kunnen werken met kwaliteitsindicatoren is een belangrijk element om in functie van kwaliteitsnormen te werken, maar ook het methodisch werken met zorgstroomlijning 3, standaarden en richtlijnbepaling, proces- en probleemanalyse, instrumenten en werkwijzen die de verschillende aspecten van kwaliteit (incl. tevredenheid) kunnen meten. In de praktijk stelt men vast dat het werken volgens bepaalde criteria of methoden (bijv. SMART 4 of PDCA 5 ) nog problemen stelt bij diagnostiek, interventieplanning en dossierbeheer. Een professionalisering van de kwaliteitszorg in de kinesitherapie beoogt dat de zorgverstrekkers zo goed mogelijk over effectieve competenties op dit vlak beschikken. Momenteel heeft de kinesitherapie in België geen geïntegreerd systeem van kwaliteitszorg en kwaliteitspromotie. Er is geen specifiek kader om kwaliteit in kaart te brengen of om objectivering, evaluatie en kwaliteitsbevordering op een gestructureerde wijze te ondersteunen en te begeleiden. De nood aan sluitende mechanismen van kwaliteitszorg is duidelijk geformuleerd vanuit de beroepsverenigingen van kinesitherapie, de opleidings- en onderwijsinstellingen, de verzekeringsinstellingen en de overheid. 3 Zorgstroomlijning in klinische paden is gericht op het efficiënt maken van de zorgverstrekking, vooral wanneer dit op verschillende echelons gebeurt en met verschillende zorgverstrekkers. Deze stroomlijning kan gebeuren op basis van bewezen goede praktijken (evidence based practice) en beroepsmatige of disciplinaire praktijkrichtlijnen of behandelprotocollen (werkvoorschriften). 4 Het opstellen van behandeldoelen dient te gebeuren volgens SMART-criteria: doelen dienen voldoende specifiek, meetbaar, afgesproken (met betrokkenen), realistisch en tijdspecifiek te zijn. 5 Plan-Do-Check-Act&adjust is de basiscyclus van methodisch handelen op basis van vooropstellen en evalueren van doelen en werkwijzen. 8

9 Expertise en randvoorwaarden Mechanismen van kwaliteitsbewaking zullen door de sector zelf worden beheerd. Er is dus nood aan uitbouw van expertise op het vlak van kwaliteitszorg. Er gebeurt daarom bij aanvang een aanzienlijke investering in het verstrekken van de nodige opleiding en vorming in het werkveld en binnen het project. Het verstrekken van inzichten en methoden van kwaliteitszorg leidt tot kwaliteitsbevordering wanneer kinesitherapeuten ervaren dat het toepassen van deze methoden verbetering oplevert, kwaliteit beter bewijsbaar maakt, en kwaliteit helpt te verankeren. De keuze voor bepaalde mechanismen van kwaliteitszorg wordt mede gebaseerd op voorbeelden uit het buitenland en op goede praktijken uit andere sectoren, vergelijkbaar met of overdraagbaar op de Belgische context van de kinesitherapie. De aanpak houdt rekening met alle betrokken instanties en met de wetgeving inzake kwaliteitszorg in gezondheids- en welzijnsvoorzieningen. Omgekeerd kan regelgeving ook rekening houden met voorstellen uit dit project. Het is bijvoorbeeld weinig zinvol om een bepaald kwaliteitszorgsysteem in te voeren als mechanismen van remuneratie en terugbetaling hier niet mee stroken. Om de professionele aanpak op lange termijn te waarborgen, is een organisatieontwikkeling nodig op het niveau van de samenwerkende beroepsverenigingen die als sturende partner in dit project fungeren. Het project zal dus ook middelen investeren in personeelsuitbouw en professionalisering bij een kernteam van personen, zodanig dat ook na de afloop van het project mechanismen kunnen worden in stand gehouden en verder uitgebouwd. 9

10 10 Krachtlijnen voor kwaliteitszorg in de kinesitherapie

11 Zelfevaluatie en intercollegiale toetsing Intercollegiaal overleg en samenwerking zijn belangrijke elementen om kwaliteit te bevorderen. Kinesitherapeuten werken samen in kringen en/of andere samenwerkingsverbanden. Het continu werken aan kwaliteitsverbetering via werkgroepen en via samenwerking en overleg wordt in het kwaliteitszorgsysteem als een belangrijke pijler opgenomen. Een tweede belangrijke pijler is de zelfevaluatie als vertrekpunt. Het zelf identificeren van sterke en zwakke punten, met de hulp van intercollegiale toetsing en overleg, geeft een grotere motivatie tot behoud en verbetering van kwaliteit, doordat het eigenaarschap van expertise en professionalisering hier bij de kinesitherapeut wordt erkend. Selfassessment en peer-assessment 6 zullen in het kwaliteitszorgsysteem hand in hand gaan. 6 Self-assessment (zelfbeoordeling) en peer-assessment (beoordeling door beroepsmatige collega s) gebeurt in functie van het evalueren en bijsturen van competenties via intercollegiale toetsing. 11

12 Van kwaliteitsvol handelen tot integrale kwaliteitszorg Implementatie van kwaliteitszorg houdt best rekening met drie niveaus: kwaliteitsvol professioneel handelen (op niveau van de kinesitherapeut als professional met eigen beroepscompetenties) gesystematiseerde kwaliteitszorg (met specifieke methoden en technieken van meting, analyse en verbetering van kwaliteit) integrale of totale kwaliteitszorg 7 (volgens bepaalde principes en rekening houdend met alle relevante betrokkenen en aspecten). Op het eerste niveau zijn aspecten als praktijkrichtlijnen en gespecialiseerde nascholing inzake methodisch werken belangrijk. Op het tweede en derde niveau dienen kinesitherapeuten leren om te gaan met begrippen, principes en methoden van kwaliteitszorg, zowel beroepsmatig als beleidsmatig. Het kunnen interpreteren van en het werken met indicatoren 8 zijn hierin van belang. 7 Integrale kwaliteitszorg of IKZ (total quality management of TQM) is een bepaalde vorm van kwaliteitszorg met een brede kijk op kwaliteit en wat hierbij nodig is. 8 Indicatoren of kengetallen zijn gegevens (meestal in de vorm van cijfers) die een indicatie geven van de aanwezige kwaliteit of het niveau van kwaliteitszorg. Indicatoren kunnen bijvoorbeeld gericht zijn op efficiëntie van de zorg (bijv. aantal hervallen na een behandeling) of op tevredenheid van de patiënten. 12

13 Een evenwichtige integrale kwaliteitszorg Het project kiest voor de aanpak volgens de principes van integrale kwaliteitszorg, gebaseerd op zelfevaluatie in samenwerking met anderen, en voor de dynamische opvatting van kwaliteit (zoals van toepassing in het werkmodel PROSE 9 ). Het erkent dat in de zorgverlening de objectieve meetbaarheid van kwaliteit een moeilijk gegeven is, en dat hierover systematisch overleg, consensus en samenwerking moet georganiseerd worden. Het benadrukt ook een goed evenwicht tussen verschillende aspecten (o.a. product en proces, personen en middelen, individu en samenwerking, diagnose en verbetering, planning en ondersteuning). In deze visie neemt het welbevinden een belangrijke plaats in. Kinesitherapeuten zijn niet alleen als zelfstandige werkzaam, maar ook vaak in teamverband en in netwerkverband, ook interdisciplinair. Kwaliteitszorg moet dan ook oog hebben voor alle relevante factoren die kwaliteitsvolle zorg bepalen, en voor aspecten van tevredenheid, impact en waardering die uit kwaliteitsvolle zorg voortvloeien. Niet alleen feedback en tevredenheid van patiënten is hierbij belangrijk, maar ook het welbevinden van zorgverstrekkers zelf. 9 PROSE is als werkmodel geïnspireerd op het model van de European Foundation for Quality Management. Sinds 2003 werken verschillende instellingen van gezondheidszorg en welzijnswerk in België met dit instrumentarium (zie 13

14 Specifieke pijlers Een vijftal specifieke aspecten worden in het pilootproject extra geaccentueerd, omdat ze tijdens de afgelopen jaren door maatschappelijke, wetenschappelijke of professionele ontwikkelingen ook als extra noodzakelijk of belangrijk worden gekwalificeerd. Het zijn aspecten die onderling nauw verweven zijn: Kennismanagement, met nadruk op het consulteren van wetenschappelijke bronnen en het zoeken naar praktijkrichtlijnen voor behandeling die gebaseerd zijn op wetenschappelijk onderzoek (evidence based practice). Competentiemanagement, met nadruk op werkwijzen voor het beoordelen ervan via zelfevaluatie en beoordeling door anderen. Bepaalde specifieke competenties, die in de basisopleiding tot kinesitherapeut onvoldoende aan bod komen, kunnen hierbij centraal staan, alsook werkwijzen om het eigen competentieprofiel op peil te houden en te bewijzen (bijv. via een portfolio). Organisatie van de zorg en van de praktijk, met nadruk op efficiëntie en rendement in de zorg, of in werkwijzen van groepspraktijken. Kwaliteit van de zorg, met nadruk op het belang van de patiëntgerichte zorgverstrekking. Informatisering en automatisering, om de mogelijkheden van elektronisch dossierbeheer volledig te benutten. 14

15 Communicatie en interdisciplinaire samenwerking Efficiënte communicatie met patiënten en met anderen vormt een belangrijk startpunt voor effectieve behandeling. Ook indien een kinesitherapeut geen deel uitmaakt van een multidisciplinair team, is het samenwerken en overleggen met andere gezondheidswerkers een belangrijk element voor een efficiënte zorgverlening. Zowel internationale organisaties (zoals de Wereldgezondheidsorganisatie), als nationale instellingen (zoals het RIZIV), dringen aan op een interdisciplinair werkkader, zowel in de opleiding als in de beroepsuitoefening van de kinesitherapeut. De beroepsverenigingen zijn vragende partij om de kinesitherapeut meer systematisch als zorgpartner te betrekken bij de globale zorgverlening. De competentie tot communicatie en overleg is hierbij een kernaspect, maar ook het samenwerken aan zorgplanning en zorgopvolging, vanuit een patiëntgerichte werking. Instrumenten en kaders die in het werkveld de interdisciplinaire zorg bevorderen en optimaliseren, zoals een aangepast dossierbeheer, gesystematiseerde overlegstructuren en diagnostische en therapeutische werkmethoden vanuit een brede visie op menselijke gezondheid, worden vanuit het project gestimuleerd. 15

16 Bewaking van het resultaat van opleidingen Het is de opdracht van opleidingsinstituten, in samenwerking met beroepsverenigingen, om het bereiken van beroepscompetenties te waarborgen. Opleidingsprogramma s moeten afgestemd zijn op de beroepsuitoefening, maatschappelijke noden en de behoeften van het werkveld. Het is dus nodig dat mechanismen worden geïnstalleerd die een goede behoeftendetectie doen en die zorgen voor een goede terugkoppeling naar opleidingsinstituten. Beroepsverenigingen kunnen een kwaliteitsbewakende functie vervullen bij het installeren van deze mechanismen. Zij kunnen ook een actieve partner zijn bij het bewaken van de kwaliteit van onderdelen in basisopleidingen en postinitiële opleidingen. Ook specifieke beroepsbekwaamheden kunnen hieraan verbonden worden. Een installatie van een dergelijke samenwerking aan de basis is belangrijker dan het remediëren van onvoldoende gerealiseerde competenties via losse bijscholingen. Initiatieven van opleiding en vorming dienen gericht te zijn op het werkelijk bereiken van competenties, op het evalueren of deze competenties bereikt zijn, en of de competenties in de praktijk ook gebruikt worden. Indien een kinesitherapeut een bijscholing volgt over interdisciplinaire dossiervorming, maar wanneer dit niet gepaard gaat met een beoordeling of de kinesitherapeut in staat is om deze vorm van dossiervorming te hanteren en of hij/zij in de praktijk dit toepast, dan is deze bijscholing niet optimaal ingezet in het kader van een vorm van geregulariseerde kwaliteitsbewaking. Beroepsverenigingen kunnen een belangrijke functie vervullen in het toetsen van opleidingsmodules. 16

17 Bevorderen van de bekwaamheid tot zelfbeoordeling Het kunnen evalueren van competenties via goed uitgewerkte beoordelingscriteria is op zich een competentie die dient geactiveerd te worden bij kinesitherapeuten in functie van opleiding, zelfevaluatie en intervisie. Zelfbeoordeling en peer-assessment zijn cruciale elementen bij kwaliteitsbewaking. Een kinesitherapeut moet in staat zijn om zwakke punten bij zichzelf in te schatten, en collega-kinesitherapeuten moeten in staat zijn om elkaar feedback te geven over het beroepsmatig functioneren. Een goed werkend systeem van kwaliteitszorg dient een grote verantwoordelijkheid op dit vlak te delegeren naar de kinesitherapeut zelf. Het zou in de toekomst bijvoorbeeld mogelijk moeten zijn om (bij een erkend expertisecentrum) een gerichte toetsing aan te vragen van bepaalde competenties in functie van een eigen bijscholingsplan. Een dergelijke werkwijze kan efficiënter zijn dan het verkrijgen van een accreditatie op basis van het vrijblijvend volgen van enkele vormingsavonden, zonder dat dit gepaard zou gaan met enige vorm van toetsing. Het moet ook mogelijk zijn dat een kinesitherapeut een collega inschakelt bij een peer-assessment, en zelfs bij het organiseren van een kwaliteitsmeting over de eigen praktijkvoering via bijvoorbeeld het bevragen van patiënten/cliënten. Het invoeren van een dergelijke vorm van intercollegiale toetsing kan veel stimulansen geven voor kwaliteitsverbetering. De invoering hiervan vergt ook een goed functionerend systeem, waarbij kinesitherapeuten in staat moeten zijn om deze methoden op een goede manier in te schakelen en uit te voeren. 17

18 Werken met projecten Het project biedt een mogelijkheid tot uittesten van methoden die kwaliteitsvolle beroepsuitoefening stimuleren en mechanismen van kwaliteitsbevordering installeren, met wetenschappelijke en logistieke begeleiding, maar waarbij ook criteria zoals haalbaarheid en gebruiksvriendelijkheid centraal worden gesteld. In complementariteit hiermee worden vanuit een centrale coördinatie ook top-down een aantal zaken op brede schaal uitgewerkt: Ontwikkeling van een systeem voor zelfevaluatie, samen met een methodiek voor peer-assessment, zodat dit bruikbaar is in een systeem van collegiale intervisie en in een persoonlijk ontplooiingsplan. Ontwikkeling van een systeem van bruikbare kwaliteitsindicatoren voor de kinesitherapeutische praktijk, samen met een methodiek om deze te genereren en te gebruiken. Dit systeem kan resulteren in een dwarsdoorsnede-onderzoek, dat een zicht biedt op de stand van zaken op het vlak van deze kwaliteitsindicatoren. Ontwikkeling van een systeem van resultaatgerichte vorming, waarbij praktijkgebaseerde intervisie centraal staat. Vormingsmodules kunnen bijvoorbeeld gevalideerd worden door beroepsverenigingen en ingeschakeld worden in een systeem van accreditatie. Er zal ook een werkwijze ontwikkeld worden waarmee de performantie en betrouwbaarheid van het kwaliteitszorgsysteem kan getoetst worden, met vertrouwen van de overheid in een zoveel mogelijk zelfregulerend systeem van kwaliteitsbewaking. De registratie in een kwaliteitsregister moet op een zeer betrouwbare en correcte manier beheerd worden. De invoering van een systeem kan gepaard gaan met een certificering van systemen en regelmatige audits. 18

19 Hebt u als kinesitherapeut nog vragen of suggesties inzake kwaliteitsbevordering? Wilt u eventueel actief betrokken worden bij bestaande initiatieven? U kan terecht bij uw beroepsvereniging of op de website van het project U vindt er ook een overzicht van de lokale of regionale projecten die van start zijn gegaan eind 2008, en de projecten die centraal worden aangestuurd in