Klinisch leiderschap, de cruciale stap naar excellentie

Transcriptie

1 Klinisch leiderschap, de cruciale stap naar excellentie 26 november 2012

2

3 Inhoudstafel Verwelkoming... 1 Programma... 3 Moderatoren... 4 Sprekers... 5 Praktische informatie...16

4

5 Missie over kwaliteit en patiëntveiligheid De cel Kwaliteit en Patiëntveiligheid stimuleert de implementatie van een patiëntgericht, geïntegreerd en op evidentie gebaseerd zorgbeleid door middel van innoverende en duurzame projecten in samenspraak met haar partners. Visie op klinisch leiderschap Het nastreven van efficiëntie en excellentie in de gezondheidszorg zet zorginstellingen en zorgverleners ertoe aan om samen te werken aan kwaliteitsvolle en veilige zorg. Na een analyse van de beschikbare literatuur m.b.t. klinisch leiderschap beschouwt de federale overheid de volgende componenten als essentieel voor het handelen van leidinggevende zorgprofessionals: 1. Ze hebben een sterke visie op kwaliteit, patiëntveiligheid en patiëntgerichte zorg en weten deze adequaat uit te dragen; 2. Ze inspireren andere zorgverleners in het verbeteren van kwaliteit, patiëntveiligheid en patiëntgerichtheid; 3. Ze beschikken over diepgaande kennis in hun vakgebied; 4. Hun handelen is gebaseerd op evidentie gebaseerde richtlijnen en inzichten; 5. Ze staan open om te leren van andere disciplines; 6. Ze zijn in staat productieve werkrelaties te ontwikkelen met het oog op het verbeteren van de uitkomsten in de zorg; 7. Ze bouwen bruggen naar andere professionele disciplines met het oog op het verbeteren van kwaliteit en patiëntveiligheid; 8. Ze implementeren een bio-psycho-sociale benadering in het omgaan met patiënten en hun familie; 9. Ze «empoweren» patiënten en hun families in het omgaan met hun ziekte; 10. Ze promoten continuïteit van de zorg doorheen de instelling en daarbuiten. In het kader van het tweede federale meerjarenplan m.b.t. de coördinatie van kwaliteit en patiëntveiligheid ( ) is klinisch leiderschap een belangrijk thema. 1

6 Waarom een symposium over klinisch leiderschap? Klinisch leiderschap wordt door de federale overheid gezien als een kritische succesfactor in het realiseren en verbeteren van een veilige, effectieve en patiëntgerichte zorg. De overheid wil het debat over de concretisering van klinisch leiderschap in samenspraak met de sector initiëren. Daarom wordt tijdens het symposium klinisch leiderschap benaderd vanuit een theoretische, conceptuele hoek alsook vanuit een meer praktische, operationele invalshoek. Zoals elk jaar is het ook nu de bedoeling om ziekenhuiservaringen te delen door middel van een postersessie over verschillende kwaliteits-en patiëntveiligheidsthema s. Doelpubliek: Het symposium richt zich in de eerste plaats tot ziekenhuisdirecties, leidinggevende zorgprofessionals, kwaliteitscoördinatoren en medewerkers patiëntveiligheid. Een organisatie van de Zaal Pacheco (Finance Tower) Pachecolaan, Brussel Telefoon: 02/

7 Programma 08h30 09h00 SESSIE 1 Moderator 09h15 09h45 10h15 10h45 SESSIE 2 Moderator 11h15 11h45 12h15 12h45 SESSIE 3 Moderator 13h30 14h00 14h30 15h00 15h30 16h00 Onthaal en registratie Welkomstwoord Dr. Dirk Cuypers, Voorzitter van het directiecomité, FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu Plaats van de directie in klinisch leiderschap Dr. Luc Van Looy, GZA De visie van de federale overheid op klinisch leiderschap Dr. Margareta Haelterman, FOD Volksgezondheid De Gemba Walk of de afspraak voor kwaliteit Sébastien Nahon, UC Lean management en klinisch leiderschap: welk verband? Prof. Patrick de Coster, CHU Mont-Godinne PAUZE Klinisch leiderschap in de praktijk Prof. Bruno Krug, CHU Mont-Godinne De hoofdverpleegkundige: een key-speler voor veilige en kwaliteitsvolle zorg Marc Verschueren, KU Leuven Kwaliteits-en teamontwikkeling vanuit een krachtengerichte benadering Stefanie Everaert en Freya Versluys, Psychiatrisch Centrum Dr. Guislain Gent Veiligheidsrondes, een rondgang met diepgang Ludo Meyers, Jessaziekenhuis Hasselt LUNCH Klinisch leiderschap: hefboom voor efficiëntie en excellentie Dr. Xavier de Béthune, LCM Klinisch leiderschap : de Franse referentiegids voor ziekenhuismanagers. Toepassingen en beperkingen voor de Belgische ziekenhuizen Prof. Patrick M. Georges, Collège des Ingénieurs, Parijs Flying with doctors: met team resource management op weg naar veiliger zorg Dr. Dirk de Korne, Oogziekenhuis Rotterdam Het belang van klinisch leiderschap in psychiatrische ziekenhuizen Prof. Dirk De Wachter, UPC KU Leuven Operatiekwartier in beweging Prof. Rika Deraemaecker, UMC Sint-Pieter Brussel Transparantie en rapportage van resultaten van hartchirurgie Dr. Marc Schepens, AZ Sint-Jan, Brugge Conclusies van de dag door de moderatoren 3

8 Moderatoren Dr. Luc Van Looy Hoofdgeneesheer Sint-Augustinus, GZA, Wilrijk Luc Van Looy is hoofdgeneesheer van de GasthuisZusters Antwerpen (GZA) en is eveneens voorzitter van het comité patiëntveiligheid. Bovendien neemt Dr. Van Looy deel aan de strategische werkgroepen «kwaliteit en patiëntveiligheid» en «taxonomie» in samenwerking met de FOD Volksgezondheid. Prof. Bruno Krug Medisch kwaliteitscoördinator, Cliniques Universitaires UCL Mont- Godinne Bruno Krug is afgestudeerd als arts aan de Universiteit Antwerpen in Zijn verdere specialisaties zijn geneesheer-specialist in de Nucleaire Geneeskunde en geneesheer-specialist in het beheer van gezondheidsgegevens. In 2009 behaalde hij tevens een doctoraat in de gezondheidseconomie. Hij is eerste auteur en co-auteur van een dertigtal artikels. Sinds 2002 is hij werkzaam in het Universitair Ziekenhuis van Mont-Godinne, deeltijds als nucleair geneeskundige en deeltijds als medisch kwaliteitscoördinator. Hij is ook lid van de strategische werkgroep «kwaliteit en patiëntveiligheid» van de FOD volksgezondheid. Dr. Xavier de Béthune Coordinator Kwaliteitsinitiativen, Landsbond der Christelijke Mutualiteiten (LCM) Xavier de Béthune is dokter in de geneeskunde en coördinator van de kwaliteitsinitiatieven van de Landsbond der Christelijke Mutualiteiten (LCM). Hij is ook lid van de strategische werkgroep «kwaliteit en patiëntveiligheid» van de FOD volksgezondheid. 4

9 Sprekers SESSIE 1 Plaats van de directie in klinisch leiderschap Moderator: Dr. Luc Van Looy 9u15 De visie van de federale overheid op klinisch leiderschap Dr. Margareta Haelterman, hoofd van de cel «kwaliteit» binnen de dienst Acute, chronische en Ouderenzorg, FOD Volksgezondheid Klinisch leiderschap is een complex concept dat niet altijd makkelijk te implementeren is binnen de zorginstelingen. Dit wordt bevestigd door een eerder geringe bijdrage van leidinggevenden (hoofdgeneesheer, hoofdverpleegkundigen, ) bij de uitvoering van het eerste meerjarenplan van de «contracten coördinatie kwaliteit en patiëntveiligheid» ( ). De FOD Volksgezondheid is overtuigd van de centrale rol van managers en verantwoordelijken bij het verbeteren van de kwaliteit van zorg en patiëntveiligheid. Daardoor wordt klinisch leiderschap een centraal thema in het tweede meerjarenplan «coördinatie kwaliteit en patiëntveiligheid ». Op basis van de bevindingen van het eerste meerjarenplan, de literatuur en andere ervaringen, zal Dr. Haelterman verschillende elementen ter sprake brengen die tot een beter klinisch leidershap leiden. Margareta Haelterman is dokter in de geneeskunde (VUB). Daarnaast behaalde ze ook een WHO certificaat «Epidemiological and statistical methods» aan de ULB en een «Master of Science in het management en het beleid van de gezondheidszorg» aan de KULeuven. Sinds 2003 werkt ze bij de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de voedselketen en Leefmilieu waar ze sinds 2010 hoofd is van de cel «kwaliteit», Directoraat-generaal Organisatie gezondheidszorgvoorzieningen, binnen de dienst Acute, chronische en Ouderenzorg. 5

10 9u45 De Gemba Walk of de afspraak voor kwaliteit Sébastien Nahon Lector aan de Faculté Polytechnique de Mons (FPMS), uitgenodigd specialist aan de FUCaM (Louvain School of Management) en aan de UCL (Faculteit communicatie) De tijd dat de ziekenhuismanager niet uit zijn bureau kwam is lang voorbij. Vandaag investeren instellingen in continue verbetering met behulp van nieuwe en aangepaste methodes. Een voorbeeld hiervan is de Gemba Walk: een managementtechniek die de nadruk legt op het aanwezig zijn op de werkvloer en op het bevorderen van patiëntentevredenheid als belangrijke waarde. De Gemba techniek heeft drie doelstellingen: problemen sneller begrijpen en oplossen, directe communicatie met het personeel bevorderen en pertinente oplossingen geven zowel voor de verwachtingen van de patiënten als voor het strategisch beleid. De resultaten van deze methodologie staan vast: het verhoogt de personeelsbetrokkenheid en het gebrek aan kwaliteit vermindert. Na een loopbaan als onderzoeker aan de UCL, assistent aan de FUCAM en communicatieverantwoordelijke bij het Belgische Rode Kruis, werkt Sébastien Nahon momenteel als docent in het universitair onderwijs. Hij is ook gastspreker in het departement informatie en communicatie van de universiteit UCL-MONS, lector van de faculteit FPMS en lid van CERIO (Centre de Recherche et d Intervention en Organisation) van UCL Mons. 6

11 10u15 Lean management en klinisch leidershap: welk verband? Prof. Patrick De Coster Directeur-generaal Universitair Ziekenhuis UCL Mont-Godinne Meer dan veertig jaar geleden werd Lean Management, geïnspireerd door TPS (Toyota Production System), geïntroduceerd in de industriële sector. De laatste tien jaar wordt deze manier van werken ook in de gezondheidssector toegepast, vooral in Angelsaksische landen. Lean Management is een nieuwe manier van leiderschap die, door de nadruk te leggen op problemen, een dynamische en continue verbetering mogelijk maakt. Dankzij Lean Management worden problemen vermeden en wordt tijd gewonnen. Daarnaast zorgt het ook voor het faciliteren van de processen en procedures en worden minder fouten gemaakt door de aandacht te vestigen op acties met de meest toegevoegde waarde voor de patiënten. Lean Management is een fundamentele verandering in leiderschap omdat het de hoogste leidinggevenden daadwerkelijk aanzet tot een ander leiderschapsgedrag. Patrick De Coster is directeur-generaal van het Universitair Ziekenhuis UCL Mont-Godinne in Dinant. Hij is ook Voorzitter van het netwerk Santé Louvain UCL (28 ziekenhuizen) en van de faculteitsraad volksgezondheid. Prof. De Coster is professor aan de UCL en gastprofessor en aan de Université de Strasbourg (management school). 7

12 SESSIE 2 Moderator: Klinisch leiderschap in de praktijk Prof. Bruno Krug 11u15 De hoofdverpleegkundige: een key-speler voor veilige en kwaliteitsvolle zorg Marc Verschueren Coördinator ontwikkeling en opleiding UZ Leuven/coördinator netwerk «Clinical leadership project» CZV-KULeuven. Stilaan, zij het nog zeer beperkt, is er evidentie over het effect van leiderschap op patiëntenoutcomes en meer in het bijzonder op indicatoren van patiëntveiligheid en kwaliteit. Het blijkt dat relatie-georiënteerd leiderschap het meest aangewezen is. Vooral transformationeel leiderschap heeft een aantoonbaar effect op het commitment en de performantie van de medewerkers. Effectief leiderschap moet echter ook mogelijk gemaakt worden vanuit de context. Welke voorwaarden moeten vervuld zijn, willen de hoofdverpleegkundigen werkelijk «verschil» kunnen maken? Hoe kunnen we hen maximaal ondersteunen? Marc Verschueren werkte achtereenvolgens als verpleegkundige, hoofdverpleegkundige, verpleegkundig manager, stafmedewerker verpleegkunde en momenteel als coördinator ontwikkeling en opleiding in het UZ Leuven. Hij is deeltijds verbonden aan het Centrum voor Ziekenhuisen Verplegingswetenschap van de KULeuven waar hij plaatsvervangend docent leiderschap en innovatie is en coördinator van het Netwerk Leiderschapsontwikkeling in Zorg. Hij implementeerde vanuit het CZV in 25 ziekenhuizen in Vlaanderen het Clinical Leadership Project. Hij doet als vrijwillig medewerker onderzoek aan de faculteit psychologie KULeuven naar de relatie tussen leiderschap van hoofdverpleegkundigen en kwaliteit en patiëntveiligheid. 8

13 11u45 Kwaliteits-en teamontwikkeling vanuit een krachtengerichte benadering Stefanie Everaert stafmedewerker patiëntenzorg en kwaliteitscoördinator. Freya Versluys, stafmedewerker patiëntenzorg. Psychiatrisch Centrum Dr. Guislain Het zorglandschap is de voorbije periode in volle evolutie: patiëntenparticipatie komt meer en meer centraal te staan. Dit vergt een andere visie. Het beleid van P.C. Dr. Guislain heeft resoluut gekozen voor een én én benadering. Er wordt niet enkel ingezet op de ontwikkeling van meetinstrumenten en indicatoren maar er wordt vooral geïnvesteerd in het verband met de visie en strategische keuzes. Deze beweging op een kwalitatieve manier ondersteunen is de verantwoordelijkheid van de leidinggevenden binnen de organisatie. Op basis van de analyse van een zelfevaluatie krijgen de leidinggevenden zicht op de afdelingsorganisatie en kunnen ze vanuit ankerpunten verbetertrajecten opstarten. Verbindend leiderschap staat centraal in dit proces. Freya Versluys is pedagoge van opleiding en is stafmedewerkster patiëntenzorg in het P.C. Dr. Guislain. Haar voornaamste taken situeren zich in het zorguitkomstenbeleid en het herstel en vermaatschappelijken van zorg. Stefanie Everaert heeft klinische psychologie gestudeerd aan de UGent. Zij combineert momenteel twee functies in het P.C. Dr. Guislain. Haar taken zijn gericht op het kwaliteitsbeleid en meer specifiek de ondersteuning van leidinggevenden. Zij staat ook in voor het patiëntveiligheidsbeleid van de hele organisatie. 9

14 12u15 Veiligheidsrondes, een rondgang met diepgang Ludo Meyers Directeur patiëntenzorg, Jessa Ziekenhuis, Hasselt Bijna dagelijks trekken teams van verpleegkundigen, leidinggevenden, staf- en directieleden de werkvloer op om gericht een inschatting te maken over de veiligheid van de zorg in het Jessa Ziekenhuis. In deze presentatie delen we graag met jullie onze opzet van deze «Veiligheidsrondes» en de effecten die we terugvinden op de veiligheidscultuur, de verbeteracties op de diensten en de behaalde resultaten. Ludo Meyers is als gegradueerd verpleegkundige sinds 1981 actief in het werkveld. Hij vulde zijn diploma aan met een master in de gezondheidswetenschappen, optie ziekenhuisbeleid. Tal van bijscholingen en managementopleidingen volgden in de loop der jaren. Na een tewerkstelling als verpleegkundige in het universitaire ziekenhuis Antwerpen, werd hij middenkader in het Sint Jansziekenhuis van Genk. Momenteel werkt hij als directeur patiëntenzorg in het Jessa ziekenhuis te Hasselt. 10

15 SESSIE 3 Moderator: Klinisch leiderschap: hefboom voor efficiëntie en excellentie Dr. Xavier de Béthune 13u30 Klinisch leiderschap: de Franse referentiegids voor ziekhuismanagers. Toepassingen en beperkingen voor de Belgische ziekenhuizen. Prof. Patrick M. Georges Neurochirurg Professor management, Collège des Ingénieurs, Parijs In deze presentatie worden de volgende vier thema s behandeld: de ervaring van de Franse ziekenhuizen met klinisch leiderschap : sterktes en zwaktes de strategie van het ziekenhuis: voor of tegen patiënten? ziekenhuismarketing : voor of tegen patiënten? economische en sociale rentabiliteit van ziekenhuizen: voor of tegen patiënten? Dr. Patrick M. Georges is neurochirurg en professor management aan het «École des Hautes Études Commerciales» (HEC), het «Collège des Ingénieurs» in Parijs, de Université Libre de Bruxelles en de Vlerickschool voor Management. Hij is gespecialiseerd in cognitieve ergonomie en in de intellectuele, individuele en collectieve organisatie in zorginstellingen. Hij is de auteur van twee bestsellers: «Gagner en efficacité» et «Le Management Cockpit. Des tableaux de bord essentiels». Dr. Patrick M. Georges is eveneens directeur bij Editions Mieux Gérer en auteur bij Kogan Page, London, Philadelphia. 11

16 14u00 Flying with doctors: met team resource management op weg naar veiligere zorg Dr. Dirk de Korne Beleidsadviseur kwaliteit & veiligheid en wetenschappelijk docent Oogziekenhuis, Rotterdam Verbetering van kwaliteit en veiligheid is een essentieel onderdeel van gezondheidszorgmanagement. Deze uitdagingen zijn echter niet exclusief voor de gezondheidszorg. Andere hoogrisico industrieën, bijvoorbeeld de luchtvaart, hebben laten zien dat een kwalitatief hoogstaande, efficiënte en cliëntgerichte aanpak gecombineerd kan worden. In de presentatie wordt de toepasbaarheid en effecten van team resource management, een multidisciplinaire trainingsmethode uit de luchtvaart, besproken. In Het Oogziekenhuis Rotterdam, een specialistisch ziekenhuis waar jaarlijks ongeveer patienten poliklinisch worden geholpen en operaties plaatsvinden, wordt deze methodiek sinds 2007 toegepast. Het leidde onder meer tot sterke reductie van het aantal links-rechtswisselingen en een versterking van de veiligheidscultuur. In 2009 won het Oogziekenhuis met het project de eerste ZorgVeiligPrijs van de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ). Dr. Dirk F. de Korne werkt als beleidsadviseur kwaliteit en veiligheid in het Oogziekenhuis Rotterdam en is als wetenschappelijk docent verbonden aan het instituut Beleid en Management Gezondheidszorg (ibmg) van de Erasmus Universiteit Rotterdam. Ook is hij auditor voor het Nederlands Instituut voor Accreditatie van Zorginstellingen (NIAZ). Dirk studeerde gezondheidswetenschappen aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en promoveerde aan de Universiteit van Amsterdam op onderzoek naar de toepassing van industriële kwaliteit- en veiligheidsmethodieken in ziekenhuizen. 12

17 14u30 Het belang van klinisch leiderschap in psychiatrische ziekenhuizen Prof. Dirk De Wachter Psychiater en Diensthoofd Systeem- en Gezinstherapie UPC K.U. Leuven, Campus Kortenberg In onze bijdrage willen we een kritische analyse maken van de zorgsystemen zoals ze momenteel bestaan in de psychiatrie. We erkennen enkele fundamentele problemen die de uitdaging zullen vormen voor de leidinggevenden. We behandelen respectievelijk verbrokkeling, vervlakking, hechting, communicatie, existentie en stilte. We illustreren dit alles aan de hand van herkenbare situaties uit de praktijk. Prof. Dirk De Wachter is psychiater-psychotherapeut en diensthoofd systeem- en gezinstherapie aan het UPC KULeuven, campus Kortenberg. Hij is medisch directeur van De Hulster, een voorziening voor transmurale psychiatrische zorg. Hij publiceert vooral over maatschappelijke en ethische thema s in de psychiatrie. 15u00 Operatiekwartier in beweging Dr. Rika Deraemaecker Kliniekhoofd Plastische, reconstructieve en esthetische heelkunde Adjunct Medische Directie UMC Sint-Pieter Brussel Sinds mei 2010 worden in het operatiekwartier van het UMC Sint-Pieter de vermijdbare incidenten geregistreerd. Deze incidenten zijn de afspiegeling van de fout gelopen procedures en hebben geleid tot een hele serie informatica wijzigingen en de herstructuratie van het operatiekwartier. Dr. Rika Deraemaecker zal thema s ter sprake brengen zoals de kwaliteit van het werk en van de veiligheid, de visie gecentreerd op de patiënt, de toegankelijkheid en de transparantie, de kosten en de verbetering van de ingreep. Rika Deraemaecker is dokter in de geneeskunde, chirurgie en verlossing en heeft zich gespecialiseerd in plastische chirurgie aan de VUB. Ze heeft ook deelgenomen aan verschillende research projecten over «adipocytaire injecties en stamcellen» en «borstreconstructie». Sinds 2010 is ze Adjunct Medische Directie van het UMC Sint-Pieter en Kliniekhoofd Plastische, reconstructieve en esthetische heelkunde. 13

18 15u30 Transparantie en rapportage van resultaten van hartchirurgie Dr. Marc Schepens Hartchirurgie AZ Sint-Jan, Brugge Het openbaar maken van de resultaten van hartheelkundige operaties moet professionals, zorgverleners en patiënten in staat stellen een kritische evaluatie te maken van deze uitkomsten zodat ze eventueel kunnen kiezen om behandeld te worden in specifieke centra. Door het jaarlijks rapporteren en publiceren van chirurgische resultaten op een objectieve, wetenschappelijke en verifieerbare wijze, kan inzicht worden geboden in de resultaten van de diverse centra voor hartheelkunde. Mits bepaalde criteria vervuld zijn, kan deze transparantie en rapportage aanleiding geven tot een kwaliteitsverbetering binnen de hartheelkunde. Mark Schepens studeerde geneeskunde aan de Ugen. Daarnaast volgde hij opleidingen tot algemeen chirurg (AZ Middelheim, Dr.Gerard) en tot cardiothoracaal chirurg in Nieuwegein (Nederland) met ook stage in Great Ormond Street (London, UK). Sedert 2009 is Mark Schepens hart- en aortachirurg in AZ St.-Jan Brugge. 14

19 15

20 Praktische informatie 26 november 2012 Gratis deelname Simultaanvertaling (Nederlands/Frans) Inschrijving verplicht: via de website Adres: zaal Pacheco, Pachecolaan 13 te 1000 Brussel Betaalparking op 50m.: Pachecolaan 5 te 1000 Brussel Metro (lijnen 2 en 6): Halte Kruidtuin Bus en tram: Halte Kruidtuin Station Brussel Centraal of Brussel Noord Contactpersoon: Hilde Peleman, 0032 (0)2/ Qs@gezondheid.belgie.be V.U. : Dr. Dirk Cuypers. Victor Hortaplein, 40 bus 10, Brussel Grafisch ontwerp: Thierry Sauvenière Copyright: czardases - Fotolia.fr