Samenvatting Economie Hoofdstuk 7 t/m 10

Transcriptie

1 Samenvatting Economie Hoofdstuk 7 t/m 10 Samenvatting door een scholier 3573 woorden 30 maart ,2 21 keer beoordeeld Vak Methode Economie Percent Hoofdstuk 7: Markten en prijzen 7.1) Behoeften: alles wat de mens nodig heeft De behoeften bepalen de vraag naar goederen Consumenten: Mensen die goederen vragen om in hun behoeften te voorzien Bij het doen van hun aankopen krijgen de meeste consumenten te maken met de volgende problemen: - In veel behoeften kan worden voorzien met verschillende goederen - Het inkomen is beperkt De behoefte van de mens richt zich op goederen. Economische / Schaarse goederen: hiervoor moet worden betaald (bv. brood, kleding) Vrije goederen: hiervoor wordt niet betaald (bv. frisse lucht, zonlicht) Bedrijven moeten bepalen: - welke goederen worden voortgebracht - in welke hoeveelheden en in welke kwaliteiten deze goederen zullen worden aangeboden - welke techniek bij de productie zal worden gebruikt - waar de productie zal plaatsvinden Veel goederen zijn alternatief aanwendbaar: Ze kunnen op verschillende manieren worden gebruikt. 7.2) Het doel van alle productie is goederen voort te brengen waarmee voorzien wordt in de behoeften van de uiteindelijke vragers: de gezinnen. Pagina 1 van 17

2 Markt: het geheel van vraag en aanbod Er zijn 2 soorten markten: - concrete markten - abstracte markten concrete markt: een plaats waar vragers en aanbieders van een bepaald goed samenkomen met het doel om te kopen en verkopen. (bv. winkels, veilingen, weekmarkten) abstracte markt: kopers, verkopers en de te verhandelen goederen komen niet op een concrete,aanwijsbare plaats samen Als wordt gesproken over de markt gaat het over alles wat bepalend is voor de prijs. Soorten winkels (valt onder concrete markten): - filiaalbedrijven - vrijwillige filiaalbedrijven - warenhuizen Filiaalbedrijven: bedrijven die over verscheidene verkooppunten beschikken. Vrijwillige filiaalbedrijven: een combinatie van één (of meer) grossiers en een aantal zelfstandige detaillisten die onder dezelfde naam samenwerken. Warenhuizen: grootwinkelbedrijven waarin zeer uiteenlopende soorten producten worden Aangeboden. Grossier: bedrijf dat goederen koopt bij verschillende producenten. Kraampjesmarkten: daar worden consumptiegoederen aangeboden, vooral groente, fruit, vis. Veilen: wijze van verkoop, waarbij op een bepaalde plaats één aanbieder staat tegenover een relatief groot aantal vragers. Soorten veilingen: - veilen bij afslag - veilen bij opbod De prijsvorming op een veiling op een rijtje: - Doordat vragers en aanbieders op een bepaalde plaats samenkomen, krijgt men gemakkelijk inzicht in de totale vraag naar en het totale aanbod van een bepaald product. - Via de biedingen van de vragers krijgt men inzicht in de prijzen die de vragers willen betalen. Pagina 2 van 17

3 - De ophoudprijzen (of doordraaiprijzen) geven informatie over de minimumprijzen waartegen aanbieders willen verkopen. Het prijsmechanisme of marktmechanisme is een informatiesysteem. Prijs: de waarde van een goed, uitgedrukt in geld De prijs van een goed wordt bepaald door de vraag naar en het aanbod van dat goed. Deze productiemiddelen bepalen in belangrijke mate de productiemogelijkheden: - techniek - beschikbare hoeveelheden arbeid - grondstoffen - machines Behoeften en middelen bepalen de schaarste van een goed => De schaarste bepaalt de prijs => De prijs beïnvloed de behoeften en de productie. Door prijsveranderingen wordt zowel de consument (vrager) als de producent (aanbieder) op de hoogte gesteld van de veranderingen in de productie respectievelijk van veranderingen in de behoeften van de vragers. Prijsmechanisme: informatiesysteem dat vrager en aanbieder informeert over de consequenties van hun handelen. Het prijsmechanisme speelt een rol bij: - de prijsvorming van consumptiegoederen - het vaststellen van de beloning voor productiefactoren De beloning voor de productiefactoren is zowel voor gezinnen als voor bedrijven van groot belang: - voor gezinnen vormt de beloning van de productiefactoren een inkomen - voor bedrijven bepaalt de beloning van de productiefactoren mede de hoogte van de productiekosten. 7.3) De manier waarop de prijs (op een markt) totstandkomt, is afhankelijk van de marktvorm. Marktvorm: het geheel van prijsbepalende factoren voor een bepaald goed. De aard van de marktvorm wordt bepaald door: - het aantal vragers en het aantal aanbieders - de aard van het goed Pagina 3 van 17

4 - de doorzichtigheid van de markt - de hoogte van de toetredingsbarrières Hoe groter het aantal vragers (of aanbieders) van een bepaald goed, des te geringer is de invloed van de individuele vrager (of aanbieder) op de prijsvorming. Hoe kleiner het aantal vragers (of aanbieders), des te groter is de invloed van de individuele vrager (of aanbieder) op de prijsvorming. Op de markten voor consumptiegoederen zijn er altijd erg veel vragers tegenover een wisselend aantal aanbieders. Ten aanzien van het aantal aanbieders is het gebruikelijk een indeling van 3 groepen te maken: - één aanbieder - weinig aanbieders - veel aanbieders Één aanbieder: stelt de prijs van een bepaald product vast. Er is geen concurrentie. (bv. Waterleidingbedrijven en aardgasdistributiebedrijven) Weinig aanbieders: als de aanbieders bij hun handelingen rekening houden met de reacties van andere aanbieders. De individuele aanbieder heeft hierbij grote invloed op de vast te stellen prijs, maar zal bij zijn prijsbeleid rekening moeten houden met de mogelijke reacties van zijn concurrenten. (bv. Auto-industrie, vliegtuigindustrie, olie-industrie) Veel aanbieders: als de individuele aanbieder geen invloed uit kan oefenen op de marktprijs. Oftewel: De hoeveelheid die door de individuele producent wordt aangeboden is een uiterst klein deel van de totale op de markt verhandelde hoeveelheid. (bv. Productie van grondstoffen, zoals tarwe, koffie, cacao en melk) Aard van het goed. Met een goed wordt in een bepaalde behoefte voorzien. Op welke manier dat gebeurt is ter beoordeling van de betrokken consument. Homogene goederen: goederen die op volkomen gelijke wijze voorzien in een bepaalde behoefte. (bv. Kristalsuiker, glas melk) Daardoor is er geen prijsverschil tussen deze goederen. Op de markten van consumptiegoederen komen homogene producten nauwelijks voor, vanwege de productdifferentiatie. Productdifferentiatie: de producent doet erg veel moeite om zijn product te onderscheiden van de Pagina 4 van 17

5 producten van andere producenten. Hierbij maakt hij gebruik van verschil in: - verpakking - merk - wijze van verkoop. Heterogene goederen: goederen die, hoewel ze in dezelfde behoefte voorzien, in de ogen van de consument toch van elkaar verschillen. Omdat de consument onderscheid maakt tussen de goederen waarmee in een bepaalde behoefte kan worden voorzien, is hij ook bereid voor het ene goed meer te betalen dan voor het andere goed. Doorzichtigheid van de markt. Een markt is doorzichtig als alle vragers en aanbieders op de hoogte zijn van alles wat er op de markt gebeurt. Als een markt doorzichtig is, kunnen op hetzelfde tijdstip geen prijsverschillen bestaan tussen homogene goederen. Vooral door productdifferentiatie zijn markten ondoorzichtig geworden, waardoor grote prijsverschillen tussen vergelijkbare goederen kunnen optreden. (bv. Premies voor ziektekostenverzekeringen) Hoogte van de toetredingsbarrières. Toetreding: toetreding tot de markt Vrije toetreding: iedereen die het product wil aanbieden, is hiertoe in de gelegenheid. Toetreding kan worden belemmerd door: - (wettelijke) eisen van vakbekwaamheid - aard van de productie Van vrije toetreding is aan de afnemerskant sprake als iedereen die het product wil kopen, in de gelegenheid is. Indeling marktvormen. Aantal vragers Aantal aanbieders Aard v/h product Marktvorm Veel Één Homogeen Monopolie Veel Weinig Homogeen Homogeen oligopolie Veel Weinig Heterogeen Heterogeen oligopolie Pagina 5 van 17

6 Veel Veel Homogeen Volkomen concurrentie Veel Veel Heterogeen Monopolistische currentie Monopolie: als er maar één aanbieder is (zonder substituten) (bv. Openbare nutsbedrijven) Oligopolie: als er weinig aanbieders zijn die rekening moeten houden met elkaars reacties. Oligopolies komen erg veel voor bij de productie van consumptiegoederen. Homogene oligopolie: komt voor bij het aanbod van benzine, verder eigenlijk niet. Heterogene oligopolie: komt voor bij bv. auto s, wasmiddelen, computers, vliegtuigen, radio- en tvtoestellen, koelkasten en wasmachines. Van volkomen concurrentie/volledige mededinging is sprake als erg veel aanbieders een homogeen product aanbieden. Dit komt veel voor bij de productie van agrarische grondstoffen. Monopolistische concurrentie: de marktvorm waar de consument het meest mee te maken heeft. Zo worden kleding, schoeisel en voedsel aangeboden door veel verschillende aanbieders die door het assortiment, merk, service, reclame en wijze van verkoop proberen hun producten toch te laten verschillen van de producten die de concurrentie aanbiedt. 7.4) De 5 marktvormen kunnen in 2 groepen ingedeeld worden: - marktvormen waarbij de individuele producent geen invloed heeft op de marktprijs. Bij deze groep hoort volkomen concurrentie of volledige mededinging. Er is sprake van hoeveelheidsaanpassing. - Marktvormen waarbij de individuele producent wel invloed heeft op de marktprijs. Bij deze groep horen monopolie, oligopolie en monopolistische concurrentie. Er is sprake van prijszetting. Hoeveelheidsaanpassing: als individuele producenten geen invloed op de marktprijs kunnen uitoefenen, proberen ze hun productiegrootte aan te passen aan de marktprijs. Prijszetting: als producenten de prijs van hun product kunnen beïnvloeden. Marktgedrag: het handelen van producenten om bepaalde doeleinden te bereiken. Pagina 6 van 17

7 Marktgedrag wordt hoofdzakelijk bepaald door het doel van de producent, bv.: - op lange termijn een zo groot mogelijke winst - het vergroten van het marktaandeel Marktvorm en marktgedrag leiden tot een bepaald marktresultaat. Marktresultaat: de uitkomst van het marktproces (omvat onder meer de prijzen die tot stand zijn gekomen en de hoeveelheid en kwaliteit van de geproduceerde goederen) De functie van de markt is informatieverschaffing. Door prijsveranderingen krijgt de consument gegevens over veranderende productiekosten en aangeboden hoeveelheden. Door prijsveranderingen krijgt de producent inzicht in veranderende behoeften en inkomens. Marktvorm, marktgedrag en marktresultaat beïnvloeden elkaar over en weer. Hoofdstuk 8: De consument 8.1) Consumenten: gezinnen, ook eenpersoonshuishoudens. Consumptie: de aanschaf van goederen door gezinnen ter wille van de behoeftebevrediging. Budgetonderzoek: onderzoek naar de uitgaven van een gemiddeld gezin in een bepaalde inkomensklasse en met een bepaalde gezinssamenstelling. De resultaten van het budgetonderzoek worden gebruikt om de consumentenprijsindex te berekenen. Veranderingen in het uitgavenpatroon van gezinnen worden veroorzaakt door veranderingen in: - inkomen - leeftijd - gezinssamenstelling - productaanbod (producten verdwijnen en er komen nieuwe bij) De totale vraag naar een bepaald product is afhankelijk van: - de behoeften - de financiële middelen - de prijzen - het aantal consumenten Pagina 7 van 17

8 preferenties: behoeften Behoeften worden beïnvloed door: - reclame - opleiding - mensen met wie men omgaat Reclame: het verstrekken van informatie om de verkopen te bevorderen De financiële middelen van een gezin worden vooral bepaald door het inkomen en de mogelijkheid om krediet op te nemen. Een gezin verkrijgt een inkomen door de productiefactoren die het bezit, ter beschikking te stellen aan bedrijven en de overheid. Gezinnen krijgen inkomsten uit: - loon - bedrijfsuitoefening (bij een eigen bedrijf) - interest of rente (in geval van spaargeld) - subsidies (kinderbijslag, huursubsidie, studiefinanciering) Bruto inkomen = inkomen uit arbeid + rente-inkomsten Netto inkomen = bruto inkomen belastingen sociale premies Besteedbaar inkomen = netto inkomen + inkomensoverdrachten Modaal inkomen: het inkomen dat het meest voorkomt Een gezin kan zijn financiële mogelijkheden incidenteel vergroten door geld te lenen. Dat heet het opnemen van een krediet. Substitutiegoederen: goederen die elkaar kunnen vervangen en waarbij dus duidelijk concurrentie zichtbaar is. Aanvullende / complementaire goederen: goederen die doorgaans samen gebruikt worden. 8.2) Ceteris-paribus-voorwaarde: de manier waarop de gevraagde hoeveelheid van een bepaald goed afhankelijk is van de prijs van dat goed, waarbij de andere factoren onveranderd blijven. Bij hoge prijzen is de gevraagde hoeveelheid klein. Bij lage prijzen is de gevraagde hoeveelheid groot. Pagina 8 van 17

9 Vraagvergelijking: manier om het verband tussen de prijs van een goed en de gevraagde hoeveelheid weer te geven. Individuele vraagvergelijking: geldt voor één bepaalde consument. Collectieve vraagvergelijking: geldt voor alle consumenten samen. Grafiek van de vraagvergelijking = vraaglijn = vraagcurve qv = ap + b (a < 0, b > 0, qv =/> 0) a geeft weer hoe de gevraagde hoeveelheid (qv) reageert op een verandering van de prijs (p). 8.3) Prijselasticiteit van de gevraagde hoeveelheid: geeft de mate waarin de gevraagde hoeveelheid reageert op een prijsverandering weer. Ev = de procentuele verandering van de gevraagde hoeveelheid de procentuele verandering van de prijs procentuele verandering van de gevraagde hoeveelheid: q2 q1 x100% q1 procentuele verandering van de prijs: p2-p1 x100% p1 Ev = procentuele hoeveelheidsverandering procentuele prijsverandering relatief elastische vraag: de procentuele verandering van de gevraagde hoeveelheid is groter dan de procentuele verandering van de prijs. (dan is de waarde van de prijselasticiteit van de gevraagde hoeveelheid kleiner dan 1) Vooral de vraag naar duurzame consumptiegoederen is relatief elastisch, zoals bv. Koelkasten, radio s televisietoestellen, wasmachines en auto s. Relatief inelastische vraag: de gevraagde hoeveelheid reageert weinig op prijsveranderingen. (dan ligt de waarde van de prijselasticiteit van de gevraagde hoeveelheid tussen 1 en 0) Een relatief inelastische vraag komt vooral voor bij levensmiddelen. Hoe noodzakelijker een goed, des te inelastischer is de vraag. Segmentelasticiteit: als het bij een prijsverandering over een segment van de vraaglijn gaat. Pagina 9 van 17

10 Door de elasticiteit bij een bepaalde prijs te berekenen, wordt de invloed van een zeer kleine prijswijziging op de gevraagde hoeveelheid bekeken. Dan is het dus: q2 q1 => 0 De vergelijking van de prijselasticiteit wordt dan: Ev = dqv x p1 dp q1 Puntelasticiteit: de elasticiteit op een bepaald punt van de vraaglijn. De eerste term van de vergelijking: de eerste afgeleide van de vraagvergelijking = differentiaalquotiënt Het verschil tussen een relatief elastische vraag en een relatief inelastische vraag is van belang voor: - het huishoudelijk budget van gezinnen - de opbrengst van de ondernemer Door een prijsverandering zal in het algemeen de verkochte hoeveelheid veranderen. Voor veel ondernemers is van belang op welke manier de totale opbrengst (de omzet) verandert door de prijsverandering. Omzet = prijs x verkochte hoeveelheid Het verloop van de omzet bij verdergaande prijsdalingen hangt samen met de prijselasticiteit van de vraag. In geval van een relatief elastische vraag leidt de prijsverlaging tot een toename van de omzet. In geval van een relatief inelastische vraag leidt een prijsverlaging tot een afname van de omzet. Als een ondernemer uitsluitend een grotere omzet beoogt, zal hij in geval van een relatief elastische vraag proberen de prijs te verlagen. In geval van een relatief inelastische vraag zal worden geprobeerd prijsverhogingen door te voeren. 8.4) Kruiselingse prijselasticiteit van de gevraagde hoeveelheid: geeft de mate waarin de gevraagde hoeveelheid van goed A reageert op een prijsverandering van goed B weer. In dit verband is er onderscheid tussen: - substitutiegoederen - complementaire / aanvullende goederen substitutiegoederen: goederen die gemakkelijk door elkaar kunnen worden vervangen. Kruiselingse prijselasticiteit: Ek Pagina 10 van 17

11 Ek = de relatieve verandering van de gevraagde hoeveelheid van goed A de relatieve verandering van de prijs van goed B De kruiselingse prijselasticiteit is in geval van substitutiegoederen altijd positief. De mate waarin de goederen onderling vervangbaar zijn, bepaalt de grootte van de kruiselingse prijselasticiteit. Hoe groter de kruiselingse prijselasticiteit, des te groter is de vervangbaarheid. Complementaire / aanvullende goederen: goederen die samen moeten worden gebruikt. De kruiselingse prijselasticiteit is in geval van complementaire goederen altijd negatief. Ek = dqa x pb dpb qa Ek: de kruiselingse prijselasticiteit van de gevraagde hoeveelheid qa: de gevraagde hoeveelheid van goed A pb: de prijs van goed B dqa: de verandering van de hoeveelheid van goed A ten gevolge van een zeer kleine dpb: wijziging in de prijs van goed B. Hoofdstuk 9: Het perfect werkend prijsmechanisme 9.1) Bij volledige mededinging zorgt het prijsmechanisme steeds voor gelijkheid van gevraagde en aangeboden hoeveelheid. Dit houdt in dat de markt de prijs bepaalt. Volkomen concurrentie / volledige mededinging voldoet aan de volgende kenmerken: - zeer veel vragers en aanbieders - homogene producten - vrij toe- en uittreding - transparante markt hoeveelheidsaanpassing: de enige variabele die de aanbieder kan beïnvloeden, nl de door hemzelf aangeboden hoeveelheid Bij de prijsvorming op perfect werkende markten, dus bij volledige mededinging, is er: - vraag - aanbod - evenwicht tussen vraag en aanbod Pagina 11 van 17

12 collectieve vraagvergelijking: de vraagvergelijking van alle vragers op de markt qv = ap+b aanbodvergelijking: geeft het verband tussen de aangeboden hoeveelheid en de prijs weer. De algemene gedaante van de aanbodvergelijking is: qa = cp + d qa: aangeboden hoeveelheid p: prijs collectieve aanbodvergelijking: de aanbodvergelijking van alle aanbieders op een markt. Als de prijs van een goed stijgt, wordt de aangeboden hoeveelheid groter. Als de prijs van een goed daalt, wordt de aangeboden hoeveelheid kleiner. Evenwichtsprijs: de prijs waarbij de gevraagde hoeveelheid gelijk is aan de aangeboden hoeveelheid. Berekening evenwichtsprijs: Vraagvergelijking: qv = cp + d Aanbodsvergelijking: qa = cp d Evenwichtsvoorwaarde: qv = qa De berekening van de evenwichtsprijs kan op de volgende manier worden uitgevoerd: - De evenwichtsvoorwaarde opschrijven: qv = qa - In plaats van de vraagvergelijking schrijven: qv = cp + d (bv. qv: -10p ) en in plaats van de aanbodvergelijking: qa = cp d (bv. qa: 15p 3000). - Dan kan p berekend worden: -10p = 15p p = p = 320 (eurocenten) ( om aan te geven dat we met een evenwichtswaarde van p te maken hebben, zetten we een streepje boven de p) - Daarna vullen we de gevonden evenwichtswaarde in een van de beide vergelijkingen in, waardoor we de evenwichtswaarde van q vinden: q = 15 x = 1800 ( stuks) Door de curven van vraag en aanbod in 1 grafiek te tekenen, kun je de evenwichtsprijs en de bij deze prijs verhandelde hoeveelheid (evenwichtshoeveelheid) in de figuur aflezen. Pagina 12 van 17

13 Prijsveranderingen kunnen alleen tot stand komen, wanneer óf de vraag óf het aanbod óf beide veranderen. 2 soorten prijsverandering: - verandering in de vraag - verandering in het aanbod 9.2) hoeveelheidsaanpasser: de aanbieder bij volkomen concurrentie ( hij kan alleen de marktprijs vergelijken met zijn productiekosten per eenheid en daarna beslissen hoeveel hij van het product zal aanbieden) De individuele producent past zijn te produceren hoeveelheid zodanig bij de marktprijs aan dat hij een zo groot mogelijke winst behaalt. Totalekostenvergelijking: TK = aq + b (q ligt tussen 0 en 10). TVK = aq TCK = b In het algemeen: TW = TO TK TO = p x q GTK = a + (b / q) GVK = a GCK = b / q TO = GO x q TK = GTK x q Marginale bedrijf: het bedrijf dat tegen de hoogste gemiddelde totale kosten produceert. Hoofdstuk 10: Niet perfect werkende markten 10.1) Op elke markt proberen aanbieders hun positie zo te verbeteren dat zij hogere prijzen voor hun producten kunnen krijgen; vragers willen lagere prijzen betalen. Er zijn verschillende situaties waarin aanbieders in staat zijn hogere prijzen te vragen dan in het geval van perfect werkende markten het geval zou zijn geweest. - In de 1e plaats is het denkbaar dat er maar 1 aanbieder is, die dan veel invloed op de prijs kan uitoefenen. Dat is monopolie. Pagina 13 van 17

14 - In de 2e plaats is het mogelijk dat er maar weinig aanbieders zijn, zodat elke individuele aanbieder enige invloed op de prijs kan uitoefenen. Dat is oligopolie. - In de 3e plaats kunnen aanbieders zich onderscheiden van hun concurrenten (productdifferentiatie), zodat ze binnen zekere grens monopolist zijn. Dit geval doet zich voor bij het oligopolie en ook bij de marktvorm monopolistische concurrentie. Prijszetting: de aanbieder bepaalt zelf binnen bepaalde grenzen tegen welke prijs zijn product wordt verkocht. De inkomsten van de prijszetter zijn minder afhankelijk van het marktgebeuren dan de inkomsten van de hoeveelheidsaanpasser. Door een hogere of lagere prijs voor zijn product vast te stellen, kan de prijszetter de afzet (de verkochte hoeveelheid) beïnvloeden. 10.2) Monopolie: de marktvorm waarbij slechts één aanbieder de voorziening van een bepaald goed verzorgt. Verschillende monopolies: - wettelijke monopolie, dan kan de productie door particuliere bedrijven zijn verboden. (bv. omdat het grote maatschappelijke belang wordt gehecht aan een bepaald voorzieningsniveau) - natuurlijke monopolie, dan beschikt een bedrijf als enige over de technische kennis of infrastructuur om een bepaald product voort te brengen. (bv. Tl-buizen en Philishave, en de productie en distributie van gas en water). - collectief monopolie, dan treden de gezamenlijke aanbieders van een bepaald product op alsof er maar 1 aanbieder is. (bv. Een kartel(afspraak) om concurrentie te verminderen) Monopolie in de zuiverste vorm houdt in dat er geen substituten zijn voor het product dat de monopolist aanbiedt. In de praktijk zijn er echter vrijwel altijd substituten. (bv: de NS is het enige bedrijf dat railvervoer tussen steden aanbiedt, maar mensen kunnen ook met de bus of auto naar die steden gaan) Daarom zijn monopolisten niet echt vrij in hun prijsbeleid. Omdat de monopolist de enige aanbieder is, ontmoet hij op de markt de totale vraag naar zijn product. Wanneer de monopolist inzicht heeft in de vraagvergelijking die op de markt geldt, weet hij precies welke hoeveelheid bij een bepaalde prijs wordt gevraagd. De vraagvergelijking (op de markt) is dan gelijk aan de gemiddelde opbrengstvergelijking van de monopolist. Totale opbrengst: TO = p x q (prijs x verkochte hoeveelheid) Pagina 14 van 17

15 Gemiddelde opbrengsten / prijs-afzetvergelijking: GO = TO/q Marginale opbrengsten: MO = dto/dq Mogelijkheden van een monopolist bij het vaststellen van de prijs: - streven naar maximale totale winst - genoegen nemen met een geringere winst (omdat grotere afzet zijn voorkeur heeft) Marktsegment: groep afnemers die op vergelijkbare wijze reageert op prijsveranderingen. Wanneer deze deelmarkten zo van elkaar zijn gescheiden dat doorverkoop van de ene deelmarkt naar de andere deelmarkt onmogelijk is, kan een aanbieder op beide deelmarkten verschillende prijzen voor zijn product vragen. Hij zal dan op de deelmarkt met een relatief inelastische vraag een hogere prijs vragen dan op een deelmarkt met een wat meer elastische vraag. Prijsdiscriminatie: als een aanbieder voor hetzelfde product aan verschillende vragers een verschillende prijs vraagt. (bv. 65+ pas) Prijsdifferentiatie: het prijsverschil berust op een verschil in kosten. Een monopolist heeft verschillende mogelijkheden ten aanzien van zijn bedrijfsbeleid, bv: - maximale totale winst (MO = MK) - maximale omzet - kostendekking 10.3) Oligopolie: de marktvorm met een gering aantal aanbieders. Op oligopolistische markten strijden aanbieders voortdurend om handhaving of vergroting van hun marktaandeel. Vaak benadrukken oligopolistische bedrijven de vernieuwingen en verbeteringen van de samenstelling van een product, veranderingen in de vormgeving en de verpakking. Door de productdifferentiatie zijn de aangeboden goederen heterogeen. Een heterogeen oligopolie is daarom de normale situatie. Door productdifferentiatie verschillen de producten die de onderscheiden producenten aanbieden. Deze verschillen zorgen ervoor dat verschillende prijzen moeten worden onderscheiden. Pagina 15 van 17

16 Heterogeen duopolie: markt waarop het aanbod wordt verzorgd door 2 producenten. Het prijsbeleid (de vaststelling van de verkoopprijs) van oligopolistische ondernemingen biedt verschillende mogelijkheden als concurrentiemiddel, zoals: - prijsconcurrentie - prijsleiderschap - prijsstarheid Prijsconcurrentie: als een onderneming haar marktaandeel probeert te vergroten door prijsverlagingen Cut throat competition: moordende concurrentie tussen oligopolisten, waarbij het de bedoeling is de concurrent van de markt te verdrijven door sterke prijsverlagingen. Prijsleiderschap: als kleinere ondernemingen de prijspolitiek van één of enkele grote, sterke ondernemingen, volgen. Prijsstarheid: ondanks kleine veranderingen in de productiekosten, de verkoopprijzen niet veranderen.(zowel kostenverhogingen als kostenverlagingen worden dan niet doorberekend in de prijzen van het eindproduct) 10.4) De meeste goederen die door de consument worden aangeschaft, worden gekocht op een markt die wordt gekenmerkt door de marktvorm monopolistische concurrentie. Consumptiegoederen worden gekocht bij detailhandelsbedrijven, zoals bakkerszaken, supermarkten, slagerijen, groentewinkels, tabakswinkels, textielzaken en winkels in huishoudelijke artikelen. Ondernemingen proberen door productdifferentiatie hun aanbod te laten verschillen van concurrerende bedrijven, door: - samenstelling van het assortiment - wijze van verkoop - service - keuze van de vestigingsplaats - prijszetting Monopolistische concurrentie: wordt gekenmerkt door zeer veel aanbieders die heterogeneproducten aanbieden. Opmerkingen: - Het monopolistische gedrag vloeit voort uit de productdifferentiatie: de afnemer maakt onderscheid tussen de ene en de andere producent. Pagina 16 van 17

17 - Door succesvolle productdifferentiatie wordt de markt ondoorzichtiger. Hierdoor kunnen prijsverschillen groter worden en langer blijven bestaan dan op een doorzichtige markt. - De concurrentie tussen de verschillende ondernemingen onder deze marktvorm blijkt vooral in de productdifferentiatie. Iedere individuele onderneming probeert door productdifferentiatie een vaste klantenkring op te bouwen. Omdat er zeer veel concurrenten zijn, zal de prijsafzetlijn van de individuele aanbieder een relatief elastisch verloop hebben. Als onder de marktvorm monopolistische concurrentie grote winsten worden behaald, zullen deze winsten toetreding uitlokken. Hierdoor wordt het aantal aanbieders groter, terwijl het aantal productvariëteiten toeneemt. Doordat de afnemers over meer aanbieders worden verdeeld, wordt de spoeling dunner, en dalen de winsten. Pagina 17 van 17