De toekomst van de rijksdienst

Transcriptie

1 De toekomst van de rijksdienst als onderdeel van een multi-level governance systeem C.F. van den Berg Centrum voor Publieke Sectorhervormingen Bestuurskunde Universiteit Leiden - December

2 Programma Context: wat is er aan de hand? Veranderingen voor rijksdienst Naar een lege huls of een strategische hub? Issues om rekening mee te houden 2

3 Context: Wat is er aan de hand? Besturing van de samenleving wordt steeds meer gekenmerkt door multilevel governance, met de positie van de nationale staat als een enabling state i.p.v. een active state. 3

4 Verschuiving van politieke macht en bestuurlijke activiteit Concreet krijgt dit vorm d.m.v. een overdracht van beslissingsbevoegdheid en uitvoerende taken: Naar boven: Europese integratie en Europeanisering Naar beneden: decentralisatie, deconcentratie en devolutie Naar opzij: privatisering, verzelfstandiging, outsourcing 4

5 Veranderingen rijksdienst: Organisatorisch ontwerp Taakafstoting Functionele fragmentatie Regulatory governance Integratie van de bedrijfsvoering Van programmaministeries naar superministeries? 5

6 Veranderingen rijksdienst: Personeelssysteem Integrale benadering voor ambtelijke top Toegenomen interdepartementale mobiliteit vanaf directeur-niveau Managementprofessionalisering afname inhoudelijke expertise Aansluiting hoger middenniveau en ambtelijke top? Mobiliteit met private sector Integratie en centralisatie kaderstelling, toenemende HRM autonomie op unit-niveau 6

7 Het potentieel voor ambtenarenmacht Ambtenaren hebben macht Controle op ambtenarenmacht vanuit democratisch oogpunt noodzakelijk Via welke mechanismen vindt dit plaats? Politiek leiderschap, parlement, rechterlijke macht, medeoverheden, belangengroepen, media. 7

8 Ambtenarenmacht: veranderende verhoudingen Parlement Rechterlijke macht Mede-overheden Belangengroepen Media 8

9 Valkuil Kwaliteit Omschrijving Een gedifferentieerde ambtelijke top Functioneel gepolitiseerd Functioneel gebureaucratiseerd Hofhouding van de minister Departementsmanagers Beleidsexperts Politiek adviseurs, persoonlijk Managers van het reilen en Specialisten in een bepaald adviseurs, leden van zeilen van het veld of op een bepaald ministerieel cabinet, senior departement, directoraat onderwerp, met een uitgebreid woordvoerders en voorlichters, of dienst, hoge netwerk binnen de betreffende liaisons met het parlement. omloopsnelheid. wetenschappelijke gemeenschap en/of het maatschappelijke veld. Strategische mindset, vaardig in externe communicatie, hoeder van het persoonlijk merk en belangen van de minister. Beperkte geloofwaardigheid voor externe partijen, beperkte intrinsieke betrokkenheid bij en begrip van inhoud van beleidsagenda. Management vaardigheden, regisseurs van projecten en programma s, focus op effectiviteit and efficiëntie. Intern gericht, beperkte intrinsieke betrokkenheid bij en begrip van inhoud van de beleidsagenda. Bezit expertise, staat borg voor continuïteit en institutioneel geheugen, sterk netwerk, geloofwaardige onderhandelingspartner. Risico om een ongecontroleerde beleidsondernemer te worden.

10 Een veranderend politiek-ambtelijk samenspel Politiserend / Verandering in bureaucratiserend belangrijkheid/prestige Regeringsleider Politiserend + Ministers Bureaucratiserend - Hofhouding van de Sterk politiserend + minister Top beleidsexperts Mild politiserend - Departementsmanagers Midden- en lagere ambtenaren Mild politiserend - Mild bureaucratiserend 0

11 Twee theoretische scenario s Lege huls Een inhoudelijk verarmd, naar binnen gericht apparaat t.b.v. een uitgeholde staat. Achterhoedegevecht om maatschappelijke sturing en gezag. Strategische hub Centrum van kennis, expertise, invloed, en verbindende kracht binnen de politiekbestuurlijke jungle die MLG heet. 11

12 Relevante issues naar de toekomst toe Bezuinigen, bezuinigen, bezuinigen Grijze exodus, groene exodus Instabiel politiek klimaat Informatie, kennis, deskundigheid Verdere mediatisering Ambtelijke status nieuwe stijl (niet alléén arbeidsrechtelijk) 12

13 De koning van het schaakbord of Jan zonder Land: over programmaministers Van Gorcum (2010) Dappere nieuwe wereld: Jonge denkers over de toekomst van Nederland Van Gennep (2011) Transforming for Europe: the reshaping of national bureaucracies in a system of multi-level governance Leiden University Press (2010) Meer weten / lezen? Naar een overheid en ambtenarenstatus nieuwe stijl: Het eigene van de overheid en haar personeel vanuit een internationaal perspectief Leiden University Press (2011) 13