DEN HAAG TRANSMURAAL

Transcriptie

1 Nummer 3 november 2013 T DEN HAAG MURAAL VOOR PROFESSIONALS IN DE ZORG FLORENCE EN EYKENBURG Helder beleid rond onmisbare vrijwilliger NETWERKTHEMA: VRIJWILLIGERS HAAGSE WIJK- EN WOONZORG 'Wij kunnen veel van elkaar leren' XTRA EN BRONOVO-NEBO Vrijwilligers in de participatiemaatschappij

2 IN DIT NUMMER NETWERKTHEMA: Vrijwilligers Vrijwilligers in de participatiemaatschappij Interview met Joger de Jong (Xtra) en Yvonne Kappers (Bronovo-Nebo) Soms halen, soms brengen Florence en Eykenburg werken naar certificering Helder beleid rondom onmisbare vrijwilliger Professionalisering van vrijwilligers binnen Sophia Revalidatie Vrijwillig maar nooit vrijblijvend Vrijwilliger in de psychiatrie We moesten eerst aan elkaar wennen Vrijwilligers in de terminale zorg Een andere kijk op de stervende medemens Vrijwilligers voor gesprekken over levensvragen Werven op christelijke identiteit Toekomstscenario voor de gehandicaptenzorg De vrijwilliger als professional Vrijwilligers, vroeger en nu Vrijwilligers brengen kennis en werkervaring mee 14 2

3 Het ontmoetingscentrum als participatiesysteem Bij WZH kan iedereen meedoen Vrijwilliger in het Bronovo ziekenhuis Extra oog voor ouderen Toename geheugenstoornissen en dementie Haga Geheugencentrum opgericht Ondertussen op het web De Burenhulpcentrale Het netwerkgevoel van Manna Kloosterman, vrijwilligerscoördinator Haagse Wijk- en WoonZorg: Wij kunnen veel van elkaar leren Het verhaal van... Van scholieren naar ouderen Catherine Kruijssen: Ik wil me nuttig voelen Wij werken samen Meer zorg en welzijn in de wijk Pas geopend: Carel van den Oever Ontmoetingscentrum Colofon Berichten uit de Stichting Column: Herfstbock en brokkelkaas RUBRIEKEN Tweets MIA VAN LEEUWEN Jij helpt mij, ik help jou Heeft u wel eens naar vrijwilligerswerk gezocht in de zorg? Dan komt u vaak terecht bij de vacatures van een zorginstelling. Tussen de functieomschrijvingen voor betaald werk staan ook functieomschrijvingen voor vrijwilligerswerk. Functieomschrijvingen? Ja, functieomschrijvingen. Veel organisaties werven vanuit hun eigen behoefte: Dit hebben we nodig en anders niet. Terwijl ik heel wat mensen ken die best iets willen doen, maar niet in de functieomschrijving passen. Een vriend vertelde hoe ingewikkeld het is om vrijwilligerswerk te vinden. Per zorginstelling zoeken wat er beschikbaar is, overzichten waar lang niet alles in staat: ik heb me daarover verbaasd. Nu installeert hij als vrijwilliger bij een zorginstelling alarmapparatuur bij ouderen, waarmee ze een meldkamer kunnen alarmeren als ze onwel worden. Hij komt bij die mensen thuis en krijgt de sleutels mee om die bij de centrale af te geven. Dat kan dan opeens weer wel. Ook daar heb ik me over verbaasd. Hoe ver kun je gaan met de inzet van vrijwilligers? Duidelijker is een initiatief als de Burenhulpcentrale, waar iedereen terecht kan met een vraag ( Kan iemand mij helpen? ) of een aanbod ( Dit zijn mijn capaciteiten. Kan ik iemand daarmee helpen? ). Wederkerigheid en gelijkwaardigheid, dat is waar het om draait in de maatschappelijke verhoudingen. Jij helpt mij en ik help jou. Dit nummer onderzoekt de ontwikkelingen rond vrijwilligers in en rondom diverse Haagse zorginstellingen. Want in de participatiemaatschappij zijn vrijwilligers belangrijker dan ooit. Maar vrijwilligers zijn er niet voor om de bezuinigingen in de zorginstellingen op te vangen. Vrijwillig iets doen voor een ander zou deel uit moeten maken van onze manier van met elkaar omgaan. Wederkerigheid en gelijkwaardigheid: in de Stichting kom ik dat ook overal tegen. De Stichting drijft op de vrijwillige inzet van professionals en bestuurders in onze netwerken, met als enig doel: de zorg rondom de patiënt te verbeteren. Laten we elkaar blijven helpen en met elkaar blijven praten, in de netwerken, op onze bijeenkomsten, en natuurlijk ook online. n 3

4 ACTUEEL IN HET NETWERK Foto ter beschikking gesteld door GGZ Haaglanden Vrijwilliger in de GGZ Naast de zorg door professionals, is ook de persoonlijke aandacht die vrijwilligers geven van groot belang voor het welzijn van cliënten in de geestelijke gezondheidszorg. Daarom werkt GGZ Rivierduinen met een grote groep vrijwilligers. We kijken goed naar de juiste match tussen cliënt en vrijwilliger. Tineke Huijsen, ging vijf jaar geleden als vrijwilliger aan de slag bij GGZ Haagstreek/Zoetermeer (onderdeel van Rivierduinen). Eén keer in de drie weken bezoekt zij een patiënt van de langer durende zorg en maakt dan uitstapjes met hem. Ik neem hem graag ergens mee naar toe waar hij de weg niet kent, vertelt Tineke. Hij is namelijk twee keer zo groot als ik en neemt ook passen die twee keer zo groot zijn. Als hij dan op bekend terrein is, ben ik hem zo kwijt. In een vreemde omgeving let hij tenminste goed op en blijft bij me in de buurt. Tineke is ook activiteitenbegeleider, bij de opnamekliniek voor ouderen. Ik speel een spelletje of ik help een patiënt met een bezoek aan de kapper of pedicure, legt ze uit. Of ik drink gewoon koffie met een patiënt. Vaak willen ze me van alles en nog wat vertellen. Ik luister graag naar hun belevenissen. Voor informatie: zie Stadspenning voor 30 jaar Speel-o-theek Rolstoelauto te huur bij HWW Zorg Haagse Wijk- en WoonZorg (HWW Zorg) heeft met rolstoelverhuurder WHEELS4WHEELS een samenwerkingsovereenkomst ondertekend. WHEELS4WHEELS verhuurt rolstoelauto s vanaf locaties van zorginstellingen. Sinds kort kan dit ook bij HWW Zorg. Iedereen kan hier gebruik van maken. Cliënten van HWW Zorg krijgen korting. Mensen met een rolstoel of scootmobiel kunnen zo zelfstandig (zonder beroepschauffeur) een dagje uit, samen met vrienden of familie. De eerste die van de auto gebruikmaakte was mevrouw Schouten (99), bewoonster van De Eshoeve Residentie. Als geboren Parisienne wilde zij nog één keer dolgraag haar stad zien. Deze wens is in vervulling gegaan. Een verpleegkundig teamleider van HWW Zorg is als vrijwilliger meegegaan om haar te begeleiden. Haar kleindochter was ook mee op deze onvergetelijke trip. De rolstoelauto kan rechtstreeks gereserveerd worden op Foto: Eva Collette Eef van Berkum heeft de stadspenning van de Gemeente Den Haag ontvangen uit handen van Ingrid van Engelshoven, wethouder Onderwijs en wethouder voor stadsdeel Haagse Hout. Eef kreeg de stadspenning omdat zij 30 jaar als vrijwilligster voor de speel-o-theek Haagse Hout heeft gewerkt. Foto ter beschikking gesteld door Xtra Elektronische versie van TranS Met ingang van 2014 wordt de oplage van de drukversie van TranS verlaagd. Daarnaast komt er een elektronische versie beschikbaar via de website van Transmurale Zorg, Op deze manier is het voortbestaan van TranS verzekerd. Deze wijziging leidt tot lagere kosten en past bij deze tijd. 4

5 ACTUEEL IN HET NETWERK HagaZiekenhuis ontvangt Menzis TopZorg-predicaat Het HagaZiekenhuis heeft wederom het TopZorg-predicaat voor borstkankerzorg en de behandeling darmkanker ontvangen van zorgverzekeraar Menzis. Het HagaZiekenhuis voldoet aan alle criteria die Menzis hanteert voor het toekennen van deze TopZorgpredicaten voor de periode 1 januari 2014 tot en met 31 december Menzis selecteert TopZorg-aanbieders voor de behandeling van borstkanker en darmkanker. Daarbij wordt gebruik gemaakt van criteria uit verschillende bronnen. Bij de borstkankerzorg gaat het om NBCA/Zichtbare Zorg, Borstkankermonitor, CQI en wachttijdinformatie. Daarbij is nadrukkelijk rekening gehouden met de zienswijze van de Borstkanker Vereniging Nederland en de NABON (Nationaal Borstkanker Overleg Nederland). Herinneringsmuseum in De Lozerhof Je ziet ergens een voorwerp of je ruikt de geur van zeepsop - en herinneringen aan vroeger, bijvoorbeeld aan je oma, komen naar boven. Dierbare herinneringen die uitnodigen om iets te vertellen over toen. Daarom gaat De Lozerhof een Herinneringsmuseum inrichten, dat naar verwachting in februari open gaat. De gemeente Den Haag steunt dit initiatief met een subsidie in het kader van de beleidspunten uit de nota Oud is in. Het gaat om een museum met kamers en ruimtes waar spullen uit de jaren vijftig een plek krijgen. Zoals een huiskamer met de eettafel met vier rechte stoelen prominent in het midden en allerlei vazen, kopjes met een roosje, een theelepeldoosje, de theemuts, noem maar op. Dit museum wordt een mooie plek voor de bewoners van De Lozerhof om samen met hun familie te praten over vroeger. Ook wijkbewoners zijn van harte welkom om een kijkje nemen. Heeft u nog spulletjes uit die tijd, die u het museum al dan niet in bruikleen wilt geven? Neem dan contact met ons op: herinneringsmuseum@saffierderesidentie.nl Foto: Arnaud Roelofsz 28 november: Geriatrisch Netwerk beweegt in Muzee Scheveningen Foto: Richard Lutz Ja, het kan! Professionals en bestuurders van verschillende komaf die samen werken aan proactieve, samenhangende en integrale ouderenzorg. In het Geriatrisch Netwerk Scheveningen gebeurt het. Met verve. Huisarts Henk Boogaart benadrukt het belang van die samenwerking: het gaat om de juiste zorg, bij de juiste persoon, in voldoende mate, met kennis van zaken, op professionele wijze georganiseerd. Op donderdag 28 november vindt de volgende bijeenkomst plaats. Het thema: bewegen. Aan de orde komen onder meer het beweegaanbod voor ouderen in Scheveningen en de ontwikkelingen die gewenst zijn. Professor Erik Scherder (VU Amsterdam) vertelt over het belang van bewegen voor ouderen. Vertegenwoordigers van diverse instellingen, organisaties en sportverenigingen maken hun aanbod voor ouderen in vlotte presentaties bekend. De bijeenkomst vindt plaats in Muzee Scheveningen, van uur uur inclusief buffet. Aanmelden vóór 20 november via hulsebosch@hm-advies.nl met vermelding van naam, functie, organisatie, contactgegevens. 5

6 INTERVIEW Joger de Jong (Xtra) en Yvonne Kappers (Bronovo-Nebo) Foto: Arnaud Roelofsz 6

7 INTERVIEW Vrijwilligers in de participatiemaatschappij NETWERkTHEma Soms halen, soms brengen Het is misschien wel de mooiste 22ste oktober sinds mensenheugenis wanneer Joger de Jong, bestuurder van Xtra, zijn fiets parkeert voor verpleeghuis Nebo. Hij komt voor een dubbelinterview met Yvonne Kappers, verpleeghuisdirecteur. Over welzijn en zorg in een snel veranderende samenleving waarin ouderen langer thuis blijven wonen en het begrip de vrijwilliger een nieuwe maatschappelijke dimensie krijgt. MARIEKE KEUR, Welzijn en zorg: Xtra en Bronovo-Nebo Vroeger waren welzijn en zorg twee verschillende werelden. Dat is aan het veranderen. De nieuwe participatiemaat schappij vraagt om een nauwe, transmurale samenwerking tussen welzijn en zorg in de wijk om de zwakkeren te beschermen. Xtra vormt het bestuur van de Haagse welzijnsorganisaties VÓÓR Welzijn, Zebra, MOOI en Boog. Deze doen de dienstverlening in de verschillende Haagse wijken en richten zich op allerlei sociale groepen. Doel is de eigen kracht van mensen te activeren, zodat ze met elkaar vorm kunnen geven aan de nieuwe participatiemaatschappij. Bronovo-Nebo is een zorgaanbieder in de Haagse wijk Benoordenhout. Het bestaat uit het Bronovo ziekenhuis en het verpleeghuis Nebo. Het verpleeghuis telt 120 bedden en heeft een PGafdeling, langdurige somatiek en een revalidatieafdeling. Daarnaast heeft het casemanagers dementie die de wijk ingaan en neemt het deel aan het Behandeladviescentrum Ouderengeneeskunde Bronovo. Transmuraal verleden Bij binnenkomst blijken Joger en Yvonne elkaar te kennen uit hun Amsterdamse tijd, in de jaren negentig. Hij begon als administrateur bij een wijkcentrum en zij werkte voor de Amsterdamse zorgverzekeraar ZAO. Beiden waren volop bezig met participatie. Yvonne: Zorg voor iedereen, wijk zonder scheidslijnen dat was de ambitie van een groot aanbestedingsproject in de zorg op IJburg waar ik me toen onder andere mee bezighield. ZAO werkte nauw samen met de huisartsen - Participatie is niet voor iedereen weggelegd ongehoord in die tijd. Joger: Ik werd enthousiast om uiteenlopende partijen met elkaar te verbinden en coalities te sluiten. Eenmaal in de positie van bestuurder was ik doorlopend in gesprek met de meest uiteenlopende partijen. Alleen door intensief samen te werken konden we in die wijk verbeteringen tot  7

8 INTERVIEW NETWERkTHEma stand brengen, ook al wisten we vooraf niet precies welke kant het op moest. Dat alles gebeurde met een enorme drive in een tijd vol initiatief en groei. Participatie moet? Anno 2013 ziet de wereld er anders uit. De verzorgingsstaat wankelt, wordt afgebroken volgens sommigen. Joger en Yvonne relativeren dit beeld. Joger: De verzorgingsstaat wordt anders ingericht. Het was al lang duidelijk dat we niet op dezelfde weg door kunnen. Daarvoor in de plaats komt de participatiesamenleving. Iedereen wordt uitgenodigd daaraan deel te nemen en bij te dragen. Yvonne: Ik vind dat de politiek een veel te eenzijdige voorstelling hiervan geeft. Participatie is een soort toverwoord, maar is niet voor iedereen weggelegd. In het verpleeghuis zie ik veel ouderen die niet meer kunnen participeren. Doordat ze geen sociaal netwerk (meer) hebben, doordat hun kinderen in het buitenland wonen. In deze tijden van bezuiniging ben ik niet zo benauwd over de toekomst van de zorg. Maar welzijn is een ander verhaal. Gelijkwaardigheid en wederkerigheid In de participatiesamenleving blijven ouderen zo lang mogelijk thuis wonen. Daardoor verandert de positie van de vrijwilliger. Deze opereert nu veel meer in de wijk. Joger: Daar gebeurt van alles. In de wijk zijn altijd mensen die maatschappelijk actief willen zijn, iets voor een ander willen doen. Die mensen brengen we in contact met mensen die een vraag hebben, een behoefte. We zoeken een goede match, die altijd gebaseerd is op gelijkwaardigheid en wederkerigheid. Dus als een scholier voor een gepensioneerde ingenieur de tuin opruimt, kan diezelfde man hem bijvoorbeeld zijn wiskunde uitleggen. Het is dus niet meer zoals vroeger, toen we uitgingen van de vraag: daar heeft iemand hulp nodig, wat gaan we eraan doen? In de nieuwe situatie gaat iemand de ene keer halen en de volgende keer brengen. Dat is de actieve bewoner, de nieuwe vrijwilliger. De Burenhulpcentrale is hier een goed voorbeeld van en we zien dat die heel goed loopt. 8 Foto: Arnaud Roelofsz Welzijn en zorg naar een intensievere samenwerking in de wijk Verpleeghuis opent de deuren voor de wijk Het verpleeghuis heeft een ontmoetingscentrum voor ouderen, De Sociëteit, dat het samen met VÓÓR Welzijn, een van de werkmaatschappijen van Xtra, heeft opgezet. Daarnaast komen Nebo en VÓÓR Welzijn elkaar tegen in het Platform Benoordenhout, waarin allerlei organisaties zich bezighouden met het verbeteren van de situatie van ouderen in de wijk. Yvonne: Wij hebben veel expertise in huis die wij in de wijk kunnen inzetten. Wijkgerichte zorg spreekt me heel erg aan. Tegelijker-

9 ONDERTUSSEN OP HET WEB tijd probeer ik ook mensen uit de wijk hiernaartoe te krijgen. Daarom hebben we dit terras laten aanleggen. Als symbool van onze openstelling naar de wijk. Waar je in de wijk vereenzaming onder ouderen aantreft, zie ik hier in huis behoefte aan een goed gesprek, aan een zinvolle daginvulling. Vrijwilligers uit de wijk kunnen hieraan bijdragen. In Benoordenhout wonen veel hoogopgeleide ouderen die een zelfstandig, interessant leven hebben geleid en iets te vertellen hebben. Deze groep wenst niet Sociale aangesproken te worden op een zwakke plek, hun gevoelens van eenzaamheid, leidt tot maar heeft wel behoefte aan contact en gezelligheid. Als deze mensen op ons terras koffie komen drinken of eens een lezing willen houden, is dat voor de bewoners heel fijn. Het gaat om de ontmoeting, dit verpleeghuis is niet langer een gesloten fort maar deel van de wijk. Sociale vermenging van groepen binnen en buiten het verpleeghuis leidt zo tot meer welzijn voor iedereen. vermenging meer welzijn Certificeren? Als alles in Jogers woorden veel diffuser wordt, mensen veel meer met elkaar en voor elkaar gaan doen in de wijk, hoe ga je dat dan controleren? Een van de middelen die steeds vaker wordt ingezet is certificering, het toekennen van een keurmerk. Joger en Yvonne zijn tegen certificering van de vrijwilliger. Yvonne: Als je procedures en protocollen gaat opstellen voor de omgang tussen een cliënt en een vrijwilliger, haal je alle speelsigheid en passie weg. Bij welzijn gaat het om de dialoog, de ontmoeting en dan mag je het risico lopen dat er wat mis gaat. Joger: Zoals het hondje van een vrijwilliger dat tegen een plantenbak in het verpleeghuis aanplast. Dat is eigenlijk een mooi moment, er gebeurt weer eens wat! Iedereen heeft het erover. Welzijn moet je niet willen certificeren. Nek uitsteken Beiden zijn het erover eens dat er veel staat te veranderen (Yvonne: Er komt een nieuw paradigma ; Joger: We kunnen ons nauwelijks voorstellen wat dat betekent. ). Toch is Joger heel positief: We moeten nieuwe verbindingen maken en creatieve oplossingen verzinnen om de zwakkeren in de samenleving te beschermen. We moeten onze nek durven uitsteken. En er zal vast wel eens wat mis gaan, zeker weten. Maar dat geeft niets. Die innerlijke bevlogenheid en die gerichtheid op samenwerken, die we vroeger ook al hadden, hebben we nu opnieuw nodig. Yvonne beaamt dit: Om iets nieuws te vinden moet je het oude loslaten. Dat lukt niet als je bang bent. Er kan veel meer dan we nu denken, daar ben ik van overtuigd. We hebben elkaar nodig en we gaan het samen doen. n Sinds begin dit jaar neemt Xtra op bestuurlijk niveau deel in het Haagse transmurale netwerk van zorgaanbieders. Lees ook Jogers blogpost Mooi en slecht weer op Burenhulpcentrale In 2012 is de Burenhulpcentrale gestart in Den Haag. Mensen die verlegen zitten om hulp bij een klusje worden in contact gebracht met buurtgenoten die hen willen helpen. Het is een groot succes, vertelt stedelijk coördinator Roni Groeneweg. Als het zo doorgaat, bestrijken we straks heel Nederland. De Burenhulpcentrale brengt met een simpel systeem vraag naar en aanbod van vrijwilligerswerk in een buurt bij elkaar. Iedereen mag hulp vragen of hulp aanbieden. Groeneweg: Dat kan van alles zijn, zoals een hondje uitlaten, een boodschapje doen of een tuin opruimen. Mensen laten hun vraag achter in onze online databank of bellen ons op, en wij zoeken een match. Soms ontdekken wij op deze manier de vraag achter de vraag. We komen eenzaamheid tegen en soms vervuiling. Als iemand dat wil, kunnen we hem in contact brengen met een hulpverlener. Doordat mensen elkaar door de klusjes leren kennen, worden de contacten beter en wordt het gezelliger en veiliger in de buurt. De Burenhulpcentrale is op werkdagen van 9-5 bereikbaar op of online: Het is een initiatief van de gemeente Den Haag en Xtra. (Marieke Keur, TranS) 9

10 NETWERkTHEma Florence en Eykenburg werken naar certificering Helder beleid rondom onmisbare Met de alsmaar toenemende druk op budgetten zijn vrijwilligers meer dan ooit onmisbaar in de zorglocaties. Zij zijn degenen die de tijd nemen voor het welzijn van de cliënt en zijn daardoor van grote waarde voor diens kwaliteit van leven. Goed vrijwilligersbeleid en de bijbehorende certificering staan daarom hoog op de prioriteitenlijst van organisaties. Voor Florence en Stichting Eykenburg schept het vrijwilligerscertificaat een kader voor de juiste aandacht, waardering en persoonlijke ontwikkeling van vrijwilligers. Bovendien ondersteunt het een goede samenwerking met medewerkers. Met mooie make-up krijgt een doordeweekse dag een speciaal JOSÉ VAN SANTEN, FLORENCE LENY VAN DER VLIET, STICHTING EYKENBURG Inhaalslag In november gaan alle zeventien locaties van Florence op voor het vrijwilligerscertificaat Goed Geregeld van de landelijke belangenorganisatie vrijwilligerswerk NOV. Voor bijna de helft van de Florence-locaties is dit de eerste keer en dat valt niet altijd mee. Het is pittig voor de locaties die nog geen ervaring met certificering van vrijwilligers hebben, vertelt beleidsmedewerker Sandra Schouten. Zij moeten in rap tempo een systeem vanaf de grond opbouwen. Uiteraard worden zij hierin ondersteund door een beleidsgroep. Ondanks deze stevige inhaalslag staan we er welkom goed voor. We hebben dan ook het volste vertrouwen dat we het certificaat gaan behalen. Vrijwilligers voelen zich Houvast Met het Goed Geregeld Certificaat wil Florence aan vrijwilligers laten zien dat het hun bijdrage waardeert. Sandra: Het is prettig als de kaders duidelijk zijn, zodat je werk als vrijwilliger goed is ingebed in een organisatie. Vrijwilligers bij onze eerder gecertificeerde locaties geven aan dat ze zich welkom voelen, dat ze Foto: Loes Burgstad merken dat ze gewaardeerd worden en dat er aandacht is voor hun ontwikkeling, met bijvoorbeeld scholing. Visie Sandra benadrukt dat de weg naar certificering ondersteund moet zijn door een goed beleid. De basis van een goed vrijwilligersbeleid is een heldere visie. Zodat duidelijk is wat het vrijwilligerswerk kan betekenen voor de vrijwilligers, cliënten en hun familie maar Goede samenwerking en 10

11 vrijwilliger NETWERkTHEma tintje. Diverse activiteiten Vrijwilligers bij Florence doen van alles; van wandelen, biljarten of tennissen met cliënten tot het meedraaien in de horeca of bij recepties. Alles wat Florence doet, moet bijdragen aan het welzijn van cliënten, licht Sandra toe. En dat geldt bij uitstek voor de inzet van vrijwilligers. We hebben zeker niet te klagen. Op dit moment kunnen we rekenen op ruim 1500 vrijwilligers. Hun inzet varieert van een dagdeel per week of per maand, tot soms wel drie dagdelen per week. Waar we vrijwilligers vooral heel succesvol kunnen inzetten, is in wat langere een-op-een contacten, zoals samen wandelen, samen ergens wat gaan drinken of een spel spelen. Dat zijn zaken die medewerkers niet kunnen verzorgen, maar die erg bijdragen aan het welzijn van de cliënt. Belang In een gesprek met PEP ( raakte ook stichting Eykenburg overtuigd van het belang van certificering. Een werkgroep, bestaande uit medewerkers en vrijwilligers ging na in hoeverre de organisatie voldeed aan de gestelde criteria. Desiree Bijker, coördinator vrijwilligers van Stichting Eykenburg, vertelt: Met het invullen van de zelfevaluatie bemerkten we dat ons vrijwilligersbeleid niet compleet was. Wat we misten was onder meer een heldere omschrijving van het takenpakket van de vrijwilliger. Een tevredenheidsonderzoek onder de vrijwilligers maakte duidelijk hoe belangrijk het is om kaders te bieden zodat duidelijk is welke speelruimte zij hebben. ook voor medewerkers van een organisatie. Goede samenwerking en een heldere taakverdeling horen daarbij. heldere taakverdeling Samenwerking Door de verschraling in de zorg is het belang van vrijwilligers binnen de organisatie toegenomen. Desiree: Onze cliënten zijn blij met de extra aandacht. Een praatje, een ommetje - daar genieten ze zichtbaar van. Wat de toeloop naar certificering met zich meebrengt is dat alle aspecten van het vrijwilligersbeleid in beeld komen. Een voorbeeld: de vrijwilligers zijn sinds kort opgenomen binnen de afdelingsteams. Daardoor is de samenwerking tussen vrijwilligers en medewerkers sterk verbeterd en is er wederzijds respect ontstaan. De vrijwilligers voelen zich hierdoor meer gewaardeerd. Goed geregeld Stichting Eykenburg is bijna zover om de kwaliteitsonderscheiding aan te vragen, vertelt Desiree: Eind dit jaar willen we de aanvraag indienen. Bij een positieve beoordeling ontvangt de organisatie voor een periode van vier jaar de onderscheiding. We hopen hiermee te bereiken dat Stichting Eykenburg bekend staat als een organisatie waar het prettig is om als vrijwilliger te werken omdat alle zaken Goed Geregeld zijn. n 11

12 NETWERkTHEma Professionalisering van vrijwilligers binnen Sophia Revalidatie Vrijwillig maar nooit vrijblijvend De vrijwilligers binnen Sophia Revalidatie worden steeds belangrijker. De afgelopen jaren is de groep gestaag gegroeid. De vraag naar vrijwilligers met specifieke vaardigheden neemt toe. Daarom heeft Sophia het beleid en de organisatie rondom de vrijwilligers verder ontwikkeld. INGE VAN DRIEL, COÖRDINATOR VRIJWILLIGERS Behoud van uitgangspunten Bestaande uitgangspunten zijn gehandhaafd. Zo vervangt vrijwilligerswerk geen betaalde arbeid. Vrijwilligerswerk is niet alleen een prettige vorm van vrijetijdsbesteding, maar is een serieuze aangelegenheid, waaraan je je verbindt. Een vrijwilliger vult de beroepsmatige zorg aan en heeft een brugfunctie tussen het therapeutische gebeuren en het sociale leven in en buiten het revalidatiecentrum. Hij of zij biedt extra activiteiten en extra service aan de patiënten, waardoor die aandacht op maat krijgen. De intentie hoort te liggen in iets voor een ander willen betekenen. De coördinator vrijwilligers is het aanspreekpunt. Nieuwe ontwikkelingen. Voor vrijwilligers is een profiel opgesteld. Rechten en plichten zijn geformuleerd. Ook heeft elke vrijwilliger een taakomschrijving en recht op begeleiding. Bij werving en selectie spelen de taakomschrijving en het profiel een belangrijke rol. Sophia Revalidatie werft vrijwilligers op open dagen. Vacatures verschijnen niet alleen op de site van Sophia Revalidatie, maar ook op de websites van zorgvrijwilligersplatforms zoals PEP, MOOI Escamp, Vitis Welzijn en Zorg voor elkaar. Meneer Afzali: Ik geniet ervan als een fietsje weer in orde is en ik een kind er blij op zie wegfietsen. Vrijwilligersprofiel Het vrijwilligersprofiel beschrijft de eigenschappen en competenties van de vrijwilliger die Sophia Revalidatie nodig heeft. De vrijwilliger heeft bijvoorbeeld de intentie iets voor een ander te willen betekenen en affiniteit met revalidatie, maar hij moet ook kunnen omgaan met vertrouwelijke informatie, klantgericht en sociaal vaardig zijn. Foto ter beschikking gesteld door Sophia Revalidatie 12

13 Foto ter beschikking gesteld door Sophia Revalidatie Andrea Tetenburg: Al tien jaar werk ik met mensen met afasie. Het is fijn te zien dat ze verder komen door ze met de oefeningen te helpen. Taakomschrijving Elke vrijwilliger heeft zijn eigen capaciteiten. In overleg met de afdelingsleiding, de vrijwilliger zelf en de coördinator vrijwilligers bekijken we welke taken het beste bij iemand passen. Hij of zij krijgt een taakomschrijving met daarin een duidelijke afbakening tussen het werk van de beroepskrachten en dat van de vrijwilligers. De taken van beide groepen zijn goed omschreven, zodat er geen grensvervaging optreedt. Zo mag een vrijwilliger geen verpleegkundige handelingen overnemen. Bij Sophia Revalidatie kun je aan de slag als gastvrouw of je kunt koffie rondbrengen of fruit schoonmaken. Maar ook op onverwachte plekken kom je vrijwilligers tegen. Bij de revalidatietechniek helpen ze bij het onderhoud Iets voor een ander willen betekenen van rolstoelen en kinderfietsjes. Soms assisteren ze bij de afwerkingen van aanpassingen die hier gemaakt worden. In het Afasiecentrum stimuleren ze onder toezicht van een logopedist - patiënten om te communiceren. Ze bespreken bijvoorbeeld een krantenartikel met hen. Rechten en plichten Vrijwilligerswerk brengt verplichtingen met zich mee. De vrijwilliger verbindt zich er bijvoorbeeld aan op de afgesproken dagdelen te komen. Daar staat tegenover dat de vrijwilliger recht heeft op een reiskostenvergoeding, en een WA-verzekering op het moment dat iemand voor Sophia werkt. Wederzijdse afspraken worden in een overeenkomst min of meer bindend vastgelegd. Tijdens de tweejaarlijkse vrijwilligersbijeenkomst kunnen vrijwilligers hun ideeën kwijt over hoe het werk aantrekkelijker te maken of anders te organiseren. Ook signalen over welk soort vrijwilligerswerk de organisatie nodig heeft, worden hier naar voren gebracht. Begeleiding en scholing De introductie voor vrijwilligers bestaat uit een kennismakingsgesprek, een inwerkperiode en een evaluatiegesprek na de inwerkperiode. Daarnaast wordt er informatie gegeven over Sophia Revalidatie, zoals visie op de zorg, de vraag wat revalidatie is, de doelgroep klinische patiënten, mogelijke werkzaamheden en Vrijwilligerswerk vervangt geen betaalde arbeid de plaats van het vrijwilligerswerk binnen de organisatie. Ook staan we stil bij de begeleiding die de vrijwilliger kan verwachten, zoals de evaluatiemomenten, voorzieningen en rechten en plichten. Scholing in de vorm van een korte cursus is een onderdeel, zoals Wat betekent het om gehandicapt te zijn? of Omgaan met mensen met afasie. Ten slotte blijft het een uitdaging om het de vrijwilliger naar de zin te maken, zodat iemand zich thuis voelt in de organisatie en waardering krijgt van medewerkers en patiënten. n 13 NETWERkTHEma

14 NETWERkTHEma Vrijwilliger in de psychiatrie We moesten eerst aan elkaar wennen Kristel van Beek is vrijwilliger binnen beschermende woonvorm Waterhoeve sinds juli Na haar studie MWD wilde zij met mensen aan de slag. Een vrijwilligersbaan bij de Stichting Anton Constandse was precies wat ze zocht. IAN PLUG, STICHTING ANTON CONSTANDSE Wat doe je precies? Elke woensdag maak ik een uitgebreide lunch met een andere vrijwilliger. Ik probeer de bewoners hier ook bij te betrekken. Bijna alle bewoners eten mee; het is druk maar erg gezellig! Na de lunch ga ik met een bewoner wandelen. We moesten eerst wat aan elkaar wennen. Door zijn psychiatrische aandoening kan hij anders reageren dan ik gewend ben. Ik had weinig werkervaring in de psychiatrie en heb van collega s in loondienst geleerd hoe ik hem het beste kon benaderen. dit werk Je moet voor dit werk flexibel zijn en goed met verschillende mensen om kunnen gaan. Om 14:00 uur vindt de wekelijkse, wisselende activiteit plaats die ik organiseer samen met collega s. Regelmatig gaan we met een groep bewoners op pad. Meestal doen we dan iets actiefs of leerzaams. We betrekken de bewoners altijd bij de organisatie. Vaak een uitdaging, maar ook een mooie manier om hen extra te activeren! Je moet voor flexibel zijn En, hoe bevalt het je? Ik ben goed ontvangen in het team. Bea Ozor, de coördinerend begeleider, is mijn aanspreekpunt, maar ook andere collega s staan voor me klaar als ik advies nodig heb. Het leukst is het opbouwen van een band met bewoners. Ik merk dat ze me in vertrouwen gaan nemen. Maar als het een begeleidingskwestie wordt, verwijs ik hen naar hun begeleiders. Soms is het nodig mijn grenzen aan te geven. n Kristel van Beek (rechts) met twee bewoners Lidy Zaat, directeur: Vrijwilligers kunnen vaak net iets extra s doen met bewoners, Een deel van de vrijwilligers is zelf ook cliënt (geweest) van de stichting. Vaak melden zich vrijwilligers via PEP, maar ook oud-medewerkers die met pensioen zijn. Vrijwilligers moeten nooit het werk van beroepskrachten overnemen; het moet vooral blijven bij de extra handen bij een activiteit, iets gezelligs of noodzakelijks, zoals het verzorgen van vervoer. Samen met de Kessler Stichting werven wij een coördinator vrijwilligers. Daar heb ik hoge verwachtingen van. In beide organisaties zijn vrijwilligers actief op verschillende gebieden. We willen nu de werving, selectie en inzet van vrijwilligers verbeteren en uitbreiden. Foto ter beschikking gesteld door Stichting Anton Constandse 14

15 Vrijwilligers in de terminale zorg Een andere kijk op de stervende medemens NETWERkTHEma Stichting Eykenburg heeft met succes vrijwilligers geworven voor het nieuw geopende hospice Claude Monet in Het Zamen. Mieke Storm, coördinator van Stichting Terminale Zorg door Vrijwilligers, heeft de scholing verzorgd voor deze groep. Wat zijn haar ervaringen? LENY VAN DER VLIET, STICHTING EYKENBURG Waarom werk je juist met deze groep vrijwilligers? Mensen die zich aanmelden als vrijwilliger in de terminale zorg kiezen hier meestal bewust voor. Zij willen graag iets betekenen voor de ander die gaat sterven. Ik vind het bijzonder dat er mensen zijn die daar tijd voor willen vrijmaken. Daarom wil ik graag voor en met hen aan de slag. Wat moet ik me voorstellen bij scholing? We praten over onderwerpen waar vrijwilligers mee te maken krijgen tijdens hun inzet. Het idee is met en van elkaar te leren door je eigen ervaringen met anderen te delen. Dit doen we door te praten over verlies, spiritualiteit en zingeving. Wat is het doel van de bijeenkomsten? Dat de aspirant-vrijwilligers inzicht krijgen wie zij zijn en wat zij de cliënt te bieden hebben. Ik maak bespreekbaar vanuit welke normen, waarden en overtuigingen zij leven en hoe die zich verhouden tot die stervende mens en de organisatie waar ze zich voor in willen zetten. Terminale zorg verlenen als vrijwilliger is niet zomaar wat. Hoe bereid je iemand daarop voor? Ik probeer ook in beeld te brengen wat de vrijwilliger zelf nodig heeft. Mensen komen uit enthousiasme, willen bezig zijn met de mens in zijn laatste levensfase en hun naasten, maar hebben hierbij wel steun en kaders nodig. Daarom hebben we het ook over hoe zij opgevangen en begeleid worden, en hoe zij hun grenzen moeten stellen. Mieke Storm: 'Humor is onontbeerlijk in dit werk' Foto: Annelies van Geest Waarom zijn vrijwilligers in de terminale zorg zo belangrijk? Vrijwilligers hebben een andere kijk op de stervende mens dan artsen of verpleegkundigen. Ze proberen de laatste periode van iemands leven zo aangenaam en zinvol mogelijk te maken. Ze gebruiken hierbij hun voelsprieten, hun intuïtie. Wat me opvalt, is dat je nog steeds met passie praat over je werk en dat na bijna twintig jaar! De inzet voor de stervende medemens waarbij vrijwilligers zich kwetsbaar durven op te stellen: dat blijf ik mooi vinden. Laatste woorden? Humor is onontbeerlijk in dit werk. Er zijn naast alle moeilijke en verdrietige zaken rondom afscheid nemen ook vrolijke momenten nodig waarbij gelachen mag worden - mensen leven immers nog! n 15

16 HET NETWERKGEVOEL VAN... Manna Kloosterman, Wij kunnen Manna Kloosterman is fulltime vrijwilligerscoördinator voor vijf locaties van HWW Zorg in het centrum van Den Haag. Ze heeft 270 vrijwilligers geworven, van wie ongeveer 195 voor het multicultureel verpleeghuis De Schildershoek aan de rand van de Schilderswijk. Haar functie draait op netwerken, met de Haagse Vrijwilligerscentrale PEP als spin in het web. MARIEKE KEUR, Aanbod vrijwilligers Manna kan via PEP gemakkelijk aan vrijwilligers komen. Ze werkt nauw samen met een aantal instanties die graag mensen in de zorg plaatsen. Zo plaatst ze deelnemers uit reïntegratietrajecten van Brijder Verslavingszorg (onderdeel van de Parnassia Groep) en mensen die verplichte inburgeringscursussen vol- Vrijwilliger Leo Heemstadt en Manna Kloosterman Foto s: Eva Collette 16

17 HET NETWERKGEVOEL VAN... vrijwilligerscoördinator Haagse Wijk- en WoonZorg: veel van elkaar leren NETWERkTHEma gen op het Haags Taalplein van de gemeente Den Haag. Ze vertelt: Ex-verslaafden komen hier helpen om weer een levensritme te vinden. Ze hebben een reden nodig om s ochtends op te staan. Hier vinden ze afleiding en krijgen ze waardering. Ze werken in de tuin of in de activiteitenbegeleiding. Ik vind het mooi om te zien hoe sommigen hun leven weer oppakken door met ons mee te draaien. Ook mensen die een verplichte inburgeringscursus volgen, zie ik hier groeien. De eerste keer komen ze vaak binnen met een tolk. Omdat dit een multicultureel huis is hebben de bewoners daar veel begrip voor en voelen de vrijwilligers zich sneller op hun gemak. Een halfjaar lang brengen ze vier uur per week met onze bewoners door. Na dat halfjaar kunnen ze een praatje maken. Gezellig voor onze bewoners en Functie draait op netwerken een grote stap voor deze vrijwilligers. Want als je de taal spreekt, kom je verder. Er is ook veel aanbod van vrijwilligers uit de wijk, vertelt Manna: Ook hier speelt mee dat we een multicultureel huis zijn in een multiculturele wijk. Allochtone vrouwen van wie de kinderen het huis uit zijn, komen hier graag helpen. Vaak hebben ze jaren thuis gezeten en spreken ze nauwelijks Nederlands. Hier pikken ze de taal vanzelf op. Vrijwilligersacademie Manna heeft niet alleen een groot netwerk dat haar voorziet van vrijwilligers, maar ook een netwerk van mensen in vergelijkbare functies met wie ze kennis deelt. Ook die kent ze via PEP. Belangrijk was de oprichting van de Vrijwilligersacademie eerder dit jaar, waar vrijwilligerscoördinatoren, zorgbestuurders en gemeenteambtenaren elkaar ontmoeten om kennis te delen over vrijwilligersbeleid. Manna: We praten over dingen als: hoe werf je vrijwilligers? Waar loop je tegen aan? Wat werkt wel en wat niet? Door dit soort gesprekken kunnen we veel van elkaar leren. Persoonlijke ontwikkeling Manna is tevreden als zij ziet dat een vrijwilliger uit de verf komt en het naar zijn zin heeft: Vrijwilligers brengen de bewoners dat stukje individuele aandacht dat de verzorging of verpleging uit tijdsgebrek niet kan geven: een praatje of wandelingetje, begeleiding bij een activiteit. Andere vrijwilligers ondersteunen juist het personeel door te helpen tijdens het eten, op te ruimen, cliënten te halen of te brengen. Leo Heemstadt doet maar liefst 25 uur per week vrijwilligerswerk in De Schildershoek. Hij zegt: Ik houd ervan mensen te helpen en het gezellig te maken. Het is mijn droom een vaste baan als activiteitenbegeleider in de zorg te vinden. Ik ben net begonnen met een basisopleiding daartoe. n Bekijk ook de film over vrijwilligerswerk op

18 NETWERkTHEma Vrijwilligers voor gesprekken over levensvragen Werven op christelijke identiteit Cardia is een open christelijke organisatie. De vrijwilligers komen veelal uit de wijk en hebben niet altijd een christelijke achtergrond. Zij dragen bij aan de gezelligheid in huis en een actief leven voor onze cliënten. Maar veel cliënten hebben ook behoefte aan gesprekken over zingeving en levensvragen. Cardia wil graag het aantal vrijwilligers dat hierin kan voorzien, laten groeien. Daarom zoekt Cardia dit soort vrijwilligers in christelijke samenwerkingsverbanden. MARLEEN OTOIDE-VREE, CARDIA Praten over zingeving Voor bewoners en anderen met behoefte aan zingeving organiseert Cardia speciale bijeenkomsten, zoals gesprekskringen en kerkdiensten. Om deze te kunnen realiseren zijn we afhankelijk van vrijwilligers die vaak een andere insteek hebben dan de vrijwilligers die ons helpen bij uitstapjes of gezelligheidsmomenten. Op onze locatie Onderwatershof zijn bijvoorbeeld twee vrijwilligers actief van de protestantse kerk in Rijswijk; zij hebben langdurige en persoonlijke contacten met bewoners. Adopt a Granny Een-op-een contacten kunnen waardevol zijn voor zowel de vrijwilliger als de oudere en brengen vaak hoop en vreugde. Vanuit de City Life Church in Den Haag bezoeken vrijwilligers regelmatig een oudere in het kader van Adopt a Granny. Julia Valk (foto) leidt een gespreksgroep en heeft warme contacten met bewoners. Zij zegt: Ik ben net zestigplus, maar voel me energiek. Ik kan nog wel even door met dit werk. Paulien Kool is geestelijk verzorger in Onderwatershof: In de praktijk zie je dat het onderscheid tussen vrijwilligers van de kerk en Julia Valk ( Adopt a Granny ) in gesprek met mevrouw Van der Veen (bewoner Onderwatershof) niet-christelijke vrijwilligers uit de wijk door elkaar loopt. Zo kan iemand van Adopt a Granny Cardia-maatje zijn en met een cliënt boodschappen gaan doen, terwijl een vrijwilliger die spelletjes doet met een bewoner een diep gesprek kan hebben na het horen van een existentiële vraag. Graag meer jongeren De vrijwilligers die helpen bij de kerkdiensten voor onze ouderen, zijn zelf meestal ook wat ouder. Ze werven vaak nieuwe vrijwilligers uit hun eigen (kerkelijk) netwerk, waardoor de gemiddelde leeftijd van onze vrijwilligers hoog is. Wij brengen graag meer diversiteit in leeftijd aan om zo de levendigheid van de bijeenkomsten te stimuleren. Daarbij willen we graag putten uit de wens van geloofsgemeenschappen om van betekenis te zijn voor de maatschappij. Dit kan bijvoorbeeld door samenwerkingsverbanden aan te gaan met christelijke studentenverenigingen of kerkelijke jongerenverenigingen. Wij zien uit naar deze bijzondere samenwerkingen, want geloof verbindt! n Foto: Paulien Kool 18

19 NETWERkTHEma Toekomstscenario voor de gehandicaptenzorg De vrijwilliger als professional De gehandicaptenzorg staat voor een van de grootste uitdagingen in haar bestaan. De financiering ervan vanuit de AWBZ is onbetaalbaar geworden. Daarom wordt de begeleiding van mensen met een beperking deels teruggegeven aan de samenleving. Aan de familie, vrienden en aan vrijwilligers. Pas als zij niet beschikbaar zijn, komt betaalde zorg beschikbaar. Wat betekent dit voor de beroepskrachten en de huidige vrijwilligers in de gehandicaptenzorg? HANS VAN AMSTEL, GEMIVA-SVG GROEP Mensen met een beperking als vrijwilligers Willen mensen met beperkingen blijven participeren in de samenleving, dan moeten zij meer dan ooit uitgaan van hun eigen kracht. Zij zijn echter gewend aan zorg en kennen soms hun eigen krachten niet. Experimenten met het in hun eigen kracht zetten van mensen lijken succesvol. Zo geven stichtingen, instellingen en gemeentes onder dezelfde bezuinigingsdruk mensen met een beperking de mogelijkheid om onbetaald hand-en-spandiensten te verrichten. Ze zijn daar nu meer welkom dan ooit. De activiteitencentra Cygnus en Sparring van de Gemiva- SVG Groep in Den Haag Ypenburg en Morgenstond transformeren bijvoorbeeld van dagbestedingslocaties voor mensen met beperking in wijkcentra voor buurtbewoners met een hulpvraag. Voor de meest kwetsbaren, bijvoorbeeld mensen met een ernstige meervoudige beperking en een grote zorgbehoefte gaat dit niet op: zij blijven afhankelijk van derden. Maar ook voor hen komt minder geld beschikbaar. De gehandicaptenzorg focust zich daarom op meer inzet van vrijwilligers. Verrijkend Voor de huidige beroepskrachten vraagt dat om een omschakeling. Niet meer zelf zorgen voor je cliënt maar het netwerk van je cliënt mobiliseren, motiveren en professionaliseren. Beschikt de cliënt niet over een netwerk, dan zijn er vrijwilligers nodig. Zorg aanbieders zoals de Gemiva-SVG Groep investeren daarom de komende jaren stevig in het aantrekken van vrijwilligers. Nederland heeft een goede reputatie als het om vrijwilligerswerk gaat. Veel mensen willen best wel wat doen voor een ander. Mensen met een beperking begeleiden vraagt echter vaak om een specifieke deskundigheid. Ging vrijwilligerswerk voorheen om het verrichten van hand-en-spandiensten, in de toekomst worden vrijwilligers onbetaalde professionals. De deskundigheid zit nu nog bij de professioneel opgeleide begeleiders. Als zij die deskundigheid gaan delen met de vrijwilligers, kunnen mensen met een beperking blijven deelnemen aan de samenleving. En meer vrijwilligers kunnen ervaren hoe verrijkend het kan zijn hen te begeleiden. Is dat een voorbeeld hoe het hoort te gaan in de participatiesamenleving? n Foto ter beschikking gesteld door Gemiva-SVG Groep Begeleiding van mensen met een beperking, straks alleen nog vrijwilligerswerk? 19

20 HET VERHAAL VAN... NETWERkTHEma Van scholieren naar ouderen Catherine Kruijssen: Ik wil me Catherine Kruijssen (36) is sinds maart vrijwilligster bij Humanitas Woonzorgplus. Ze woont in Den Haag. Na haar studie aan de Pabo heeft ze ongeveer tien jaar lesgegeven op middelbare scholen. Ze gaf Nederlands aan leerlingen uit het buitenland die de Nederlandse taal nog niet beheersten. Op zeker moment wilde ze eens wat anders. Sinds een jaar is ze geen lerares meer. Het is moeilijk in deze tijd weer een baan te vinden, maar alleen thuiszitten is niets voor haar. Daarom ging ze op zoek naar vrijwilligerswerk. MARIE-LÈNE ONLAND, HUMANITAS WOONZORGPLUS DEN HAAG Foto s ter beschikking gesteld door Humanitas WoonZorgplus Hersengymnastiek Via internet kwam ze op de site van de Haagse vrijwilligerscentrale PEP. Daar zag ze een vacature voor een vrijwilliger bij Humanitas Woonzorgplus om hersengymnastiek aan ouderen te geven. Dat is wat voor mij, dacht ze en nam contact op. In een gesprek vroeg de coördinator evenementen en vrijwilligers haar wat haar capaciteiten zijn, wat ze leuk vindt om te doen, wat bij haar past? De activiteit hersengymnastiek was nog niet gestart, dus hielp ze eerst bij andere activiteiten: sjoelen en de creatieve middag. In september is hersengymnastiek begonnen, op 20

21 NETWERkTHEma HET VERHAAL VAN... nuttig voelen 'Ik vraag me af of ik opvang wil betalen om vrijwilligerswerk te doen' maandagochtend. Op zondag doet ze de voorbereiding: hoe gaat ze de training vorm geven? Hoe zorgt ze ervoor dat de ouderen hulp krijgen bij het oefenen van hun hersenen? Ze zoekt op internet naar mogelijkheden en kennis en denkt na over eventuele hulpmiddelen. Waarom kies je voor vrijwilligerswerk? Tsjaa, dat weet ik eigenlijk niet. Ik wil me nuttig voelen, iets bijdragen, niet alleen maar solliciteren Werving van verschillende soorten vrijwilligers en thuis hangen. Mijn ouders hebben het ook altijd gedaan: vrijwilligerswerk voor de kerk en lid zijn van comités voor goede doelen. Als vrijwilliger kom je onder de mensen. Je ziet in je normale leven wel vrienden, maar dat is toch anders dan als je werkt. Waarom in de ouderenzorg? Onderwijs is verwant aan zorg: je werkt met mensen. En bij hersengymnastiek heb ik profijt van mijn werkervaring. Lesgeven is ook oefeningen en een programmaatje maken. Wat maakt dat je het blijft doen? Ik krijg er veel voor terug. Het is elke week heel leuk. De ouderen leren iets en zijn enthousiast. In het begin was het spannend, omdat ik niet wist wie er kwam en welk niveau ik zou aantreffen. De ouderen hoefden zich niet aan te melden. Ondertussen is er een klein vast clubje ontstaan, soms aangevuld met iemand die de training een keer probeert. De deelnemers zijn heel verschillend. Ze geven elkaar soms complimenten. Dat is leuk om te zien. Wat valt je op in het vrijwilligers - circuit? Het lijkt wel of er steeds meer van vrijwilligers wordt gevraagd. Eerst hoefde ik alleen het werk uit te voeren; nu wordt ook van mij verwacht dat ik het programma bedenk. Geen probleem, maar dan moet ik ook nadenken over vragen als: wat willen ze?; wat verwachten ze?; maak ik het niet te moeilijk voor ze - of te gemakkelijk? Ik houd daarbij rekening met de fysieke beperkingen van de deelnemers - wat nieuw voor me is. Heb je een advies aan de zorgorganisaties? Natuurlijk hangt het werk van een vrijwilliger samen met wat iemand in het dagelijks leven doet en kan. Daarom is het goed als zorgorganisaties meer aandacht geven aan de werving van verschillende soorten vrijwilligers, zodat er meer variatie in de activiteiten kan komen. Denk eens aan werkenden of hoger opgeleide werklozen of gepensioneerden. Ik zie nu veel lager opgeleide vijftigplusdames, die allemaal ongeveer hetzelfde willen doen. Sommige vrijwilligers doen al twintig jaar hetzelfde. Verandering in vrijwilligerswerk raakt hen en vereist aanpassingsvermogen. Dat moeten ze wel willen en aankunnen. Wil je weer aan het werk? Jazeker, als mijn kindje er is. (Catherine is vier maanden zwanger.) Wat voor werk zou je willen doen? Het liefst werk dat hersengymnastiek raakt. Of het basisonderwijs. Blijf je vrijwilligerswerk doen? Ja, als het past. Ik vraag me af of ik opvang wil betalen om vrijwilligerswerk te blijven doen. t Voelt wel als belangrijk. Ik heb eerder nooit vrijwilligerswerk gedaan, maar het smaakt naar meer n Onderwijs is verwant aan zorg 21

22 NETWERkTHEma Vrijwilligers, vroeger en nu Vrijwilligers brengen kennis en werk Vrijwilligers van nu maken deel uit van het zorgteam en zijn partner in de zorgverlening. Dat is een groot verschil met vroeger. Dat komt niet alleen doordat de ouderen van nu anders zijn, maar ook de huidige opvattingen over hun welzijn. Wil van der Steen is locatiemanager van De Lozerhof, het woon- en behandelcentrum voor dementerende ouderen aan het Randveen in Den Haag. Onlangs vierden we haar veertigjarig dienstjubileum. Een gesprek over verschillen en overeenkomsten in de zorg tussen veertig jaar geleden en nu. RIA VAN HAAFTEN, SAFFIER DE RESIDENTIEGROEP 22 Meer dementie Een groot verschil is dat de bewoners van De Lozerhof in de jaren zeventig van de vorige eeuw veel zelfstandiger waren dan nu. Wil: Ze konden zich vaak nog aardig redden en sommigen gingen ook zelfstandig een wandelingetje maken in de buurt. Dat is nu heel anders. Mensen blijven langer thuis wonen. In De Lozerhof vind je mensen met een gevorderd dementieel syndroom. Die zijn daardoor veel afhankelijker van anderen. Het is overigens niet zo dat niet mensen minder betrokken zijn bij de ouderen dan vroeger en minder op bezoek zonder komen. Ook nu is er net als toen een groep die hun familielid wel regelmatig opzoekt en een kleinere groep die dat minder vaak doet of moeilijk vindt. Hoorde je vroeger: Ach, ze herkent me toch niet - nu is dat niet anders. Wil vindt dat jammer: Ik leg altijd uit dat de dementerende je misschien niet We kunnen vrijwilligers Wil van der Steen: Vrijwilligers hebben een eigen inbreng herkent, maar toch iets vertrouwds ziet of voelt. In je lach, of houding bijvoorbeeld. Het doet er echt toe als je langskomt. De vrijwilliger-nieuwe stijl De vrijwilligers zijn niet meer weg te denken uit de zorg van nu. Niet alleen in een-op-een relaties en voor een praatje, maar zeker ook Karen Hupkens (rechts) met andere bij het organiseren van activiteiten, het voorbereiden van themadagen, de wandelclub, het redactiewerk in het huisblad, het deelnemen aan de cliëntenraad - noem maar op. Wil: Vrijwilligers leveren een bijdrage met hun kennis en werkervaring. Daar kijken we goed naar. Daarom krijgen ze de ruimte om activiteiten mee vorm te geven. Ze maken deel uit van het (zorg)team en hebben een eigen inbreng, die enorm gewaardeerd wordt.

23 ervaring mee NETWERkTHEma vrijwilligers aan het werk op de patatmiddag Foto s ter beschikking gesteld door Saffier De Residentiegroep Tineke Guldenmundt (rechts) Oud-medewerkers worden vrijwilligers Na hun pensioen zijn oud-medewerkers Karen Hupkens en Tineke Guldenmundt vrijwilliger geworden. Karen komt uit het onderwijs en heeft op de dagbehandeling gewerkt als activiteitenbegeleidster. Na haar pensioen besloot ze te blijven. Ze zegt: De Lozerhof trekt. Hier ken ik de mensen, daarom blijf ik komen. Met haar zestigste ging Tineke met pensioen. Ze bleef daarna zestien uur werken op diverse locaties van Saffier. Inmiddels is ze als vrijwilligster betrokken bij een aantal activiteiten. Ik doseer het werken wel, maar ben beslist niet in een zwart gat gevallen. Zonder vrijwilligers kan het team van De Lozerhof eigenlijk niet. En niet alleen omdat ze het personeel ondersteunen dat steeds minder uren heeft vanwege de bezuinigingen, maar ook vanwege de verandering in opvatting over het welzijn en welbevinden van ouderen in de Lozerhof. Wil: Wonen, sfeer, activiteiten, bewegen, naar buiten gaan: het zorgt er allemaal voor dat de bewoner zich beter voelt en van het leven kan genieten. Veertig jaar geleden ging het hier om verzorgen en verplegen en hadden we zespersoonskamers. Dat was dus heel eenvoudig in het toezicht. De vrijwilligers legden toen veel gezelligheidsbezoekjes af en kerkvrijwilligers zorgden ervoor dat de bewoners de kerkdienst in De Lozerhof konden bezoeken. Nu doen we veel meer op het gebied van welzijn en is er meer aandacht voor dagbesteding. Daar hebben we de vrijwilligers echt bij nodig. Blijvertjes Sommige oud-medewerkers blijven na hun pensionering aan als vrijwilliger, evenals familieleden van bewoners die overleden zijn. Wil: Door oog voor vrijwilligers te hebben en hun de ruimte en het vertrouwen te geven, kunnen we hen aan ons binden. We behandelen hen als partners in de zorgverlening. Dat betekent dat we hen goed informeren en ondersteunen. Er zijn scholingen voor de vrijwilligers rond diverse thema s: van omgaan met dementie tot praktisch, over het rijden met een rolstoel. Aan de andere kant trainen we de medewerkers in de omgang met familieleden en vrijwilligers. Hoe zorg je ervoor dat een vrijwilliger of familielid zich welkom voelt en serieus genomen. Dat maakt zo n verschil. Dat vind ik heel belangrijk en daar werken we hier in De Lozerhof hard aan. n 23