Screening Diabetische Retinopathie bij Diabetes mellitus type 2. Daniel Tavenier, kaderhuisarts diabetes 17 mei 2011

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Screening Diabetische Retinopathie bij Diabetes mellitus type 2. Daniel Tavenier, kaderhuisarts diabetes 17 mei 2011"

Transcriptie

1 Screening Diabetische Retinopathie bij Diabetes mellitus type 2 Daniel Tavenier, kaderhuisarts diabetes 17 mei 2011

2 Diabetische retinopathie Microvasculaire pathologie van de retina. Teken van andere microvasculaire orgaanschade

3 Indeling Diabetische Retinopathie Niet-proliferatieve Proliferatieve (neovascularisatie) Macula-oedeem

4 Diabetische retinopathie Microaneurysmata + afsluiting capillairen Vaatwandlekkage Oedeem en excudaten Toename gebieden met afgesloten capillairen Neovascularisatie Tractie-ablatio en glasvochtbloedingen

5 Pathofysiologie

6 Risicofactoren (niet beïnvloedbaar) Leeftijd Diabetesduur (> 10 jaar) Afkomst (Negroid of Hindoestaans) Aanwezigheid van DR Zwangerschap

7 Risicofactoren (beïnvloedbaar) Glycaemische instelling (hyperglycaemie of snelle verbetering) Hypertensie (Micro)albuminurie/proteinurie Dyslipidaemie Abdominale obesitas

8 Cataract Bij diabetes toegenomen risico op cataract Cataract operatie verhoogd risico op DRP Fundusfotografie niet bruikbaar voor screening

9 Prevalentie Hoe vaak komt het voor? Grote variatie (18-40%) Lijkt af te nemen Recent Nederlands onderzoek: na 6 jaar follow up bijna 90% geen retinopathie ongeveer 6% visusbedreigende retinopathie Diabetic retinopathy in 2011: Further insights from new epidemiological studies and clinical trials Editorial in Diabetes Care, April 2011 Zavrelov et al. Progression and regression: distinct developmental patterns of diabetic rethinopathy in patients with type 2 diabetes treated in the Diabetes Care System West-Friesland, the Netherlands. Diabetes Care 2011;34:

10 Screening Binnen 3 maanden na diagnose Vervolg na max. 2 jaar (indien geen DRP en geen risicofactoren) Alle anderen ieder jaar Spanning tussen: Uitvoerbaarheid/compliance en zorg op maat

11 Extra screening Tussentijds screnen bij: Snelle verbetering bloedglucosespiegels (bijv. overschakelen op insuline therapie) Zwangerschap (1 e trimester) Ontstaan nieuwe risicofactoren

12 Screeningsmethode Directe funduscopie Indirectie funduscopie Fundusfotografie Visus bepaling?

13 Fundusfotografie Sensitiviteit: 61-90% Specificiteit: 85-97% Williams GA, Scott IU, Haller JA, Maguire AM, Marcus D, McDonald HR. Single-fi eld fundus photography for diabetic retinopathy screening: a report by the American Academy of Ophthalmology. Ophthalmology 2004; 111:

14 Screening door oogarts Al aanwezige retinopathie Overige bestaande oogziekten (cataract, glaucoom, etc) Zwangerschap

15 Verwijzen Bij iedere vorm van retinopathie Bij onvoldoende kwaliteit foto Bij niet verklaarbare visusklachten Verwijs direct: Bij plotseling visusdaling Gezichtveld beperking

16 Behandeling Corrigeren risicofactoren Laser behandeling Vitrectomie Nieuwe therapieën

17 Take home Voorkomen DRP wordt bepaald door aantal risicofactoren Sreening kan DRP tijdig opsporen Fundusfotografie methode van 1 e keus Behandeling risicofactoren essentieel voor preventie en bij aanwezige DRP

18 Uiteindelijk doel Tijdig visusbedreigende retinopathie opsporen en behandelen

19

20 Consultatie en verwijzen bij diabeteszorg

21 Consultatie/verwijzen Diagnose Instelling glucose, bloeddruk lipiden Afwijkende lab. waarden Complicaties Comorbiditeit Onzekerheid

22 Consultatie Onduidelijk type diabetes Moeilijk in te stellen Nierfunctiestoornis (LTA chron. nierschade) Ontregeling, bv steroidgebruik of hypo s Insuline casuistiek

23 Verwijzen 4x daags insuline (tenzij ha dat zelf doet) Nierfunctiestoornis (LTA chron. nierschade) Voetproblemen Hyperglycaemische ontregeling/coma Zwangerschap(swens) of zwangerschapsdiabetes Persisterende hypertensie of hypercholesterolaemie

24 Tijdelijk overname Opname in ziekenhuis voor complicatie of comorbiditeit Instellen GLP-1 analoog

25 Terug naar huisarts Als indicatie voor verwijzing is vervallen Na de zwangerschap

26 Wat is van belang bij consultatie? Een duidelijk vraag! Wat wil je weten? Waar twijfel je over? Hulp om zelf verder te kunnen, of weten of je moet verwijzen?

27 Zorg verder voor: Compleet dossier! Duur diabetes Complicaties Comorbiditeit Medicatie Bloeddruk en BMI Lab uitslagen

28-12-2011 WELKE OOGHEELKUNDIGE PROBLEMEN BIJ DM?? WIE BESCHIKT OP POLI/ZH OVER FUNDUSCAMERA? Welke oogheelkundige problemen kunnen optreden bij DM?

28-12-2011 WELKE OOGHEELKUNDIGE PROBLEMEN BIJ DM?? WIE BESCHIKT OP POLI/ZH OVER FUNDUSCAMERA? Welke oogheelkundige problemen kunnen optreden bij DM? VRAAG: WELKE OOGHEELKUNDIGE PROBLEMEN BIJ DM?? Welke oogheelkundige problemen kunnen optreden bij DM? Cataract Maculadegeneratie Glaucoom Diabetische Retinopathie (DR) VRAAG WIE BESCHIKT OP POLI/ZH OVER

Nadere informatie

Diabetische Oogziekten

Diabetische Oogziekten Diabetische Oogziekten F. Hageman, Oogarts OPSIS oogziekenhuis Amstelveen Den Burg DIABETES MELLITUS GLUCOSE Bloedglucosespiegel : Maat voor hoeveelheid glucose opgelost in het bloed. Wordt uitgedrukt

Nadere informatie

Samenvatting Richtlijnen Diabetische Retinopathie

Samenvatting Richtlijnen Diabetische Retinopathie Samenvatting Richtlijnen Diabetische Retinopathie Indeling diabetische retinopathie (DR) Indeling Afwijkingen Niet-proliferatieve DR (NPDR): Geringe NPDR alleen MA en/of bloedinkjes Matige NPDR enkele

Nadere informatie

Samenvatting Evidence based Richtlijnen Diabetische Retinopathie

Samenvatting Evidence based Richtlijnen Diabetische Retinopathie Samenvatting Evidence based Richtlijnen Diabetische Retinopathie Definities Biomicroscopie binoculair onderzoek van het netvlies met behulp van een spleetlamp en een funduscontactglas of een andere lens

Nadere informatie

vernieuwing in de DM2 zorg Ida Spelt, huisarts Wassenaar

vernieuwing in de DM2 zorg Ida Spelt, huisarts Wassenaar Scoop op vernieuwing in de DM2 zorg Ida Spelt, huisarts Wassenaar Kwaliteitsfunctionaris Zorggroep Haaglanden Verandermodel 4 camerabewegingen uitzoomen huisartsen in zorggroepen voor zorg bij chronische

Nadere informatie

Retinopathie. S. Verhoeven

Retinopathie. S. Verhoeven Retinopathie S. Verhoeven Casus 1 Controle Patiënt A heeft DM type 2 en een zgn. proliferatieve retinopathie vlg. de brief van de oogarts. Mevrouw is 1 jaar geleden door de oogarts gezien en weet niet

Nadere informatie

RTA Diabetes en Oogartsen

RTA Diabetes en Oogartsen RTA Diabetes en Oogartsen Verwijsafspraken voor fundusscreening door de huisartsen Wanneer fundusfotografie bij DM type 2: Diagnose diabetes Volwassenen met de diagnose diabetes type 2 Vrouwen met bestaande

Nadere informatie

All Presentations Diabetische retinopathie Screening op diabetische retinopathie R.O. Schlingemann

All Presentations Diabetische retinopathie Screening op diabetische retinopathie R.O. Schlingemann All Presentations 26 April, 2001 Diabetische retinopathie Screening op diabetische retinopathie R.O. Schlingemann Oogheelkunde, AMC, Amsterdam Diabetes en het oog-3 stadia Hoornvlies 0-15 jaar: Vroege

Nadere informatie

Nieuwe standaard DM Wat is Nieuw??? Alle veranderingen in de nieuwe standaard zijn in het rood aangegeven.

Nieuwe standaard DM Wat is Nieuw??? Alle veranderingen in de nieuwe standaard zijn in het rood aangegeven. Nieuwe standaard DM2 2018 Wat is Nieuw??? Alle veranderingen in de nieuwe standaard zijn in het rood aangegeven. Streefwaardes HbA1C Streefwaardes HbA1C Nu ook een ondergrens Leeftijd

Nadere informatie

RTA Diabetes en Oogartsen

RTA Diabetes en Oogartsen RTA Diabetes en Oogartsen Verwijsafspraken voor fundusscreening door de huisartsen Wanneer fundusfotografie bij DM type 2: Diagnose diabetes Volwassenen met de diagnose diabetes type 2 Vrouwen met bestaande

Nadere informatie

Samen Scholing 17 mei 2011

Samen Scholing 17 mei 2011 Samen Scholing 17 mei 2011 Zorggroep GO DM bv > april 2010, nu 1 jaar oud Zorgprogramma aanpassingen 2011 Kwaliteitscie. uitgebreid met 2 POH-S KIS verder uitgebouwd met FF en mogelijkheid voor teleoogheelkunde

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting 121 Nederlandse samenvatting Patiënten met type 2 diabetes mellitus (T2DM) hebben een verhoogd risico op de ontwikkeling van microvasculaire en macrovasculaire complicaties. Echter,

Nadere informatie

Verdiepingscursus, 5 november 2013, Urmond Fundusproject Meditta en fundusfoto s beoordelen. Docenten en medewerkers:

Verdiepingscursus, 5 november 2013, Urmond Fundusproject Meditta en fundusfoto s beoordelen. Docenten en medewerkers: 1 Verdiepingscursus, 5 november 2013, Urmond Fundusproject Meditta en fundusfoto s beoordelen 2 Docenten en medewerkers: Yvonne van Leeuwen, Universitair hoofddocent Wilma Brassé, docent vaardigheden STOOHN

Nadere informatie

(On)zin van diabetes behandeling bij ouderen

(On)zin van diabetes behandeling bij ouderen symposium 11/10/14 (On)zin van diabetes behandeling bij ouderen Dr. K. Mortelmans Endocrinologie RZ HHart Leuven Belang Toenemende prevalentie type 2 diabetes Wijzigende levensgewoonte Vergrijzing Meer

Nadere informatie

Richtlijn Diabetische retinopathie: screening, diagnostiek en behandeling (herziening)

Richtlijn Diabetische retinopathie: screening, diagnostiek en behandeling (herziening) voor de praktijk Richtlijn Diabetische retinopathie: screening, diagnostiek en behandeling (herziening) B.C.P.Polak, W.W.Hartstra, P.J.Ringens en R.J.P.M.Scholten* De herziene evidence-based richtlijn

Nadere informatie

De nieuwe NHG DM2 standaard, wat is er veranderd?

De nieuwe NHG DM2 standaard, wat is er veranderd? De nieuwe NHG DM2 standaard, wat is er veranderd? Alle veranderingen in de nieuwe NHG DM2 standaard zijn aangegeven in rood. Streefwaardes HbA1c : Nu met een ondergrens Leeftijd

Nadere informatie

Behandeling Type 1 diabetes. Diabetes mellitus in vogelvlucht. Nieuwe ontwikkelingen in de. Behandeling van diabetes. Chronische behandeling diabetes

Behandeling Type 1 diabetes. Diabetes mellitus in vogelvlucht. Nieuwe ontwikkelingen in de. Behandeling van diabetes. Chronische behandeling diabetes Diabetes mellitus in vogelvlucht Nieuwe ontwikkelingen in de behandeling van Diabetes Aantal diabetespatiënten wereldwijd in 2012 ca. 371 miljoen In 2025: 6% van de wereldbevolking Jaarlijks ca. 72.000

Nadere informatie

Dr. A.G. Lieverse (red.) LEIDRAAD DIABETES MELLITUS TYPE 2 glucoseregulatie

Dr. A.G. Lieverse (red.) LEIDRAAD DIABETES MELLITUS TYPE 2 glucoseregulatie Dr. A.G. Lieverse (red.) LEIDRAAD DIABETES MELLITUS TYPE 2 glucoseregulatie Leidraad Diabetes mellitus type 2 glucoseregulatie Leidraad Diabetes mellitus type 2 glucoseregulatie Onder redactie van: Dr.

Nadere informatie

Sekse en gender in hart- en vaatziekten: Implementatie in de praktijk

Sekse en gender in hart- en vaatziekten: Implementatie in de praktijk Sekse en gender in hart- en vaatziekten: Implementatie in de praktijk Dr Jeanine Roeters van Lennep Internist, Vascular Medicine Erasmus MC Rotterdam, The Netherlands email:j.roetersvanlennep@erasmusmc.nl

Nadere informatie

Diagnostiek van hypercholesterolemie

Diagnostiek van hypercholesterolemie The basics of diabetes Cholesterol + Nieren + Ogen N. Kleefstra Diabetes kenniscentrum UMCG Langerhans Eindhoven, 12-12-13 Diagnostiek van hypercholesterolemie 2 Patiënt 1 Man, diabetes type 2 heeft een

Nadere informatie

Richtlijn Diabetische retinopathie

Richtlijn Diabetische retinopathie Richtlijn Diabetische retinopathie Richtlijn Diabetische retinopathie Screening, diagnostiek en behandeling Colofon Diabetische retinopathie Screening, diagnostiek en behandeling ISBN-10: 90-8523-125-6

Nadere informatie

DIABETISCHE RETINOPATHIE

DIABETISCHE RETINOPATHIE DIABETISCHE RETINOPATHIE RICHTLIJNEN SCREENING, DIAGNOSTIEK EN BEHANDELING Maart 2006 Het Nederlands Oogheelkundig Gezelschap (NOG) is de opdrachtgever voor het ontwikkelen van deze Herziene Richtlijn

Nadere informatie

} Omvang/aard van het probleem } Wat verandert er in de glucose huishouding } Voorbereiding en behandeling } Na de bevalling. } Insuline resistentie

} Omvang/aard van het probleem } Wat verandert er in de glucose huishouding } Voorbereiding en behandeling } Na de bevalling. } Insuline resistentie Zwangerschapswens Wanneer doorverwijzen Beleid na een zwangerschapsdiabetes } Omvang/aard van het probleem } Wat verandert er in de glucose huishouding } Voorbereiding en behandeling } Na de bevalling

Nadere informatie

Cataract: wat valt er nou te kiezen? Hendrik Brink Francien Ooijman Jeroen Bosch Ziekenhuis

Cataract: wat valt er nou te kiezen? Hendrik Brink Francien Ooijman Jeroen Bosch Ziekenhuis Cataract: wat valt er nou te kiezen? Hendrik Brink Francien Ooijman Jeroen Bosch Ziekenhuis cataract opereren cataract opereren Is dat zo? En zo ja: hoe snel? En waar? Door wie? Wanneer? Hoe? Welke verdoving?

Nadere informatie

De ouder wordende diabetespatiënt. Allerlei typen ouderen. Getallen in Nederland

De ouder wordende diabetespatiënt. Allerlei typen ouderen. Getallen in Nederland De ouder wordende diabetespatiënt Karin Daemen, internist Tergooiziekenhuizen, locatiehilversum Begin vorige eeuw infectieziektes Nu chronische ziektes hart-en vaatziekten kanker COPD diabetes gewrichtsaandoeningen

Nadere informatie

Behandeling type 2 diabetes in 2011

Behandeling type 2 diabetes in 2011 mul$disciplinair symposium 1/10/2011 Behandeling type 2 diabetes in 2011 Dr. Katrin Mortelmans Casus man 54 jaar Ø Medische voorgeschiedenis: diabetes type 2 sinds 2006, arteriële hypertensie, maagulcera

Nadere informatie

Als uw patiënt ze ziet vliegen..

Als uw patiënt ze ziet vliegen.. Overeindse dagen 2019 Als uw patiënt ze ziet vliegen.. Margriet van der Reis, oogarts CZE Pit Vermeltfoort, oogarts MMC Susan Pruijsen, huisarts VHV Eerst.. een paar Kahoot vragen Maandagmorgen 8.10 uur..

Nadere informatie

Diabetische retinopathie

Diabetische retinopathie Diabetische retinopathie Inleiding Een van de meest frequent voorkomende afwijkingen bij diabetes is de aantasting van het netvlies van de ogen, retinopathie genoemd. Retinopathie is een vorm van aantasting

Nadere informatie

Richtlijn DME concept NOG. Prof. Dr. R.O. Schlingemann, Prof. Dr. J.E.E. Keunen, Dr. A.C. Moll.

Richtlijn DME concept NOG. Prof. Dr. R.O. Schlingemann, Prof. Dr. J.E.E. Keunen, Dr. A.C. Moll. Richtlijn DME concept NOG. Prof. Dr. R.O. Schlingemann, Prof. Dr. J.E.E. Keunen, Dr. A.C. Moll. Critical Appraisal Diabetisch Macula Oedeem. Auteurs: Prof. Dr. R.O. Schlingemann, Prof. Dr. J.E.E. Keunen,

Nadere informatie

SLA GO diabetes bv met de internisten van tergooiziekenhuizen

SLA GO diabetes bv met de internisten van tergooiziekenhuizen SLA GO diabetes bv met de internisten van tergooiziekenhuizen Karin Daemen en Jeroen de Sonnaville Joke Lanphen LTA diabetes type 2 I verwijzen voor consultatie (evt ZN korte overname behandeling) 1. Patiënten

Nadere informatie

Oogzorg bij diabetes

Oogzorg bij diabetes Oogzorg bij diabetes Oogzorg bij DM Wat doet een oogarts en optometrist tijdens een oogonderzoek bij diabeten? Menco Bijnen, optometrist Waartoe dient het onderzoek? Nulmeting Vastleggen wel/geen DRP In

Nadere informatie

Diabetes en ouder worden Dr. K.J.J. van Hateren

Diabetes en ouder worden Dr. K.J.J. van Hateren Diabetes en ouder worden Dr. K.J.J. van Hateren Huisarts, lid DiHAG Senior-onderzoeker Diabetes kenniscentrum Disclosure Geen conflicts of interest De toekomst!!! >25% = >75 jaar Karakteristieken ouderen

Nadere informatie

Diabetes mellitus en de gevolgen voor de ogen

Diabetes mellitus en de gevolgen voor de ogen Diabetes mellitus en de gevolgen voor de ogen Patiënten met diabetes mellitus (suikerziekte) kunnen hiervan in veel delen van hun lichaam complicaties ondervinden. De ogen - en vooral de netvliezen - kunnen

Nadere informatie

LADA en MODY: hoe moeten we LADA en MODY opsporen. Welke kan in de eerste lijn worden behandeld en welke juist niet? Disclosure belangen

LADA en MODY: hoe moeten we LADA en MODY opsporen. Welke kan in de eerste lijn worden behandeld en welke juist niet? Disclosure belangen LADA en MODY: hoe moeten we LADA en MODY opsporen. Welke kan in de eerste lijn worden behandeld en welke juist niet? Disclosure belangen Geen conflicterende belangen voor deze presentatie Eelco de Koning

Nadere informatie

Suikerziekte en het oog

Suikerziekte en het oog DIENST OOGZIEKTEN Campus Brugge Stafleden Dr. Dewachter Anne Dr. Pollet Luc Dr. Lafaut Bart Dr. Vandelanotte Sylvie Geconsulteerde artsen Dr. Miroir Claire Dr. Kempeneers Anne t: 050 45 23 40 f: 050 45

Nadere informatie

DM T1 preconceptioneel Sara, Ellen en Geert

DM T1 preconceptioneel Sara, Ellen en Geert DM T1 preconceptioneel 2017 Sara, Ellen en Geert Sophie, 1980 Sophie Voorgeschiedenis 1993: DM T1 Microvasculaire complicatie: milde niet-proliferatieve diabetische retinopathie Geen macrovasculaire complicatie

Nadere informatie

Chronische Nierschade in Nederland

Chronische Nierschade in Nederland Chronische Nierschade in Nederland Stadium GFR (ml/min/1,73m 2 ) Albuminurie > 30 mg/24 hr Prevalentie VS (%) Prevalentie Nederland (%) 1 >90 Ja 3,3 1,3 2 60-89 Ja 3,0 3,8 3 30-59 Ja/nee 4,3 5,3 4 15-29

Nadere informatie

Samenvatting Zorgprogramma Diabetes Mellitus type 2

Samenvatting Zorgprogramma Diabetes Mellitus type 2 Samenvatting Zorgprogramma Diabetes Mellitus type 2 Versie december 2016 Inhoud Inleiding... 2 1. Stroomschema... 3 2. Vroegdiagnostiek, identificatie en opsporing door middel van case- finding en screening...

Nadere informatie

Overbehandeling Nieuwe behandeling Bloeddrukbehandeling. Sterfte en HbA1c. ACCORD-studie. HbA1c en gezondheidstoestand

Overbehandeling Nieuwe behandeling Bloeddrukbehandeling. Sterfte en HbA1c. ACCORD-studie. HbA1c en gezondheidstoestand Overbehandeling Nieuwe behandeling Bloeddrukbehandeling Is de NHG-Standaard nog up-to-date? MONITORING VAN ONDERBEHANDELING! Simon Verhoeven en Daniel Tavenier MAAR HOE ZIT HET MET OVERBEHANDELING? Sterfte

Nadere informatie

Handleiding Biometrist en Grader

Handleiding Biometrist en Grader Sneller betere zorg Handleiding Biometrist en Grader Inleiding Via KSYOS TeleOogheelkunde kunnen fundusfoto s en aanvullende informatie op een veilige manier via internet uitgewisseld worden tussen verschillende

Nadere informatie

Diabetes mellitus 2. Clara Peters, huisarts Mea de Vent, praktijkondersteuner

Diabetes mellitus 2. Clara Peters, huisarts Mea de Vent, praktijkondersteuner 1 Diabetes mellitus 2 Clara Peters, huisarts Mea de Vent, praktijkondersteuner 2 Inhoud Epidemiologie Diagnostiek en behandeling in de diabetesketenzorg in Nederland Wat doet de praktijkondersteuner binnen

Nadere informatie

Zorgprogramma GO diabetes BV

Zorgprogramma GO diabetes BV Zorgprogramma GO diabetes BV mei 2014 Auteur: Marjolein Hugenholtz Daniel Tavenier en kwaliteitscie GO diabetes bv 1 Inhoudsopgave 1. Doelstelling van de GO Diabetes BV 3 2. GO Diabetes BV is hoofdcontractant

Nadere informatie

Diabetes Ketenzorg. Transmurale werkgroep diabetes

Diabetes Ketenzorg. Transmurale werkgroep diabetes Diabetes Ketenzorg Transmurale werkgroep diabetes H. Kole huisarts en kaderarts Zorggroep Almere H. van Houten internist, Flevoziekenhuis M. van Renselaar diabetesverpleegkundige, Flevoziekenhuis I. Beers

Nadere informatie

Prediabetes : ontwikkelt iedereen diabetes? Wie screenen en hoe? C. De Block Endocrinologie-Diabetologie Voorzitter Diabetes Liga

Prediabetes : ontwikkelt iedereen diabetes? Wie screenen en hoe? C. De Block Endocrinologie-Diabetologie Voorzitter Diabetes Liga Prediabetes : ontwikkelt iedereen diabetes? Wie screenen en hoe? C. De Block Endocrinologie-Diabetologie Voorzitter Diabetes Liga Inhoudsweergave Wie is at risk & Diagnose Prevalentie Klinisch belang van

Nadere informatie

Het syndroom van Klinefelter: Screening en opvolging van metabole afwijkingen. David Unuane Endocrinologie Klinefelter Kliniek, UZ Brussel

Het syndroom van Klinefelter: Screening en opvolging van metabole afwijkingen. David Unuane Endocrinologie Klinefelter Kliniek, UZ Brussel Het syndroom van Klinefelter: Screening en opvolging van metabole afwijkingen David Unuane Endocrinologie Klinefelter Kliniek, UZ Brussel Achtergrond Fenotype = grote variabiliteit Niet alle symptomen

Nadere informatie

Van glasvochtinjectie tot vitrectomie

Van glasvochtinjectie tot vitrectomie Van glasvochtinjectie tot vitrectomie over de toename en diversiteit van therapieën Dr. Mirjam van Velthoven Oogarts 1 2 Glasvocht Grootste holte van het oog 4 6 ml Gelei-achtige substantie omgeven door

Nadere informatie

Het syndroom van Klinefelter: Screening en opvolging van metabole afwijkingen. David Unuane Endocrinologie Klinefelter Kliniek

Het syndroom van Klinefelter: Screening en opvolging van metabole afwijkingen. David Unuane Endocrinologie Klinefelter Kliniek Het syndroom van Klinefelter: Screening en opvolging van metabole afwijkingen David Unuane Endocrinologie Klinefelter Kliniek Achtergrond Het Klinefelter syndroom(ks): Genetisch kenmerk extra X-chromosoom:

Nadere informatie

Voorstellen. Winnie van El Verpleegkundig Specialist Diabeteszorg Universitair Medisch Centrum Groningen

Voorstellen. Winnie van El Verpleegkundig Specialist Diabeteszorg Universitair Medisch Centrum Groningen Voorstellen Winnie van El Verpleegkundig Specialist Diabeteszorg Universitair Medisch Centrum Groningen Niertransplantatie UMCG Niertransplantatie 8 centra NL * UMC 1 e jaar UMC vervolg 2 e lijn, periferie

Nadere informatie

zwangerschapsdiabetes

zwangerschapsdiabetes op de grens van de 2e lijn? belangenverstrengelingen aangaande deze bijeenkomst heb ik niet mj muis Langerhans-symposium 12 & 14 juni 2018 Marian Muis internist-endocrinoloog programma Definities Fysiologie

Nadere informatie

Verwijsschema huisarts, jeugdarts, kinderarts. obesitas

Verwijsschema huisarts, jeugdarts, kinderarts. obesitas Verwijsschema huisarts, jeugdarts, kinderarts obesitas Meisje 6 jaar BMI 27,6 (124 / 42 ) Hoe afwijkend is dit? 1. Licht verhoogd 2. Verhoogd 3. Matig verhoogd 4. Ernstig verhoogd Diagnose: BMI gerelateerd

Nadere informatie

Screening op diabetische retinopathie met behulp van tweeveldenfundusfotografie:

Screening op diabetische retinopathie met behulp van tweeveldenfundusfotografie: Onderzoek Screening op diabetische retinopathie met behulp van tweeveldenfundusfotografie: effectief en goedkoop C Stellingwerf, KM Vermeulen, EM TenVergert, JMM Hooymans Samenvatting Stellingwerf C, Vermeulen

Nadere informatie

Diabetische retinopathie Diabetische nefropathie Diabetische voet Hart- en vaatziekten bij diabetes mellitus. Richtlijnen NDF/CBO september 1998

Diabetische retinopathie Diabetische nefropathie Diabetische voet Hart- en vaatziekten bij diabetes mellitus. Richtlijnen NDF/CBO september 1998 Diabetische retinopathie Diabetische nefropathie Diabetische voet Hart- en vaatziekten bij diabetes mellitus Richtlijnen NDF/CBO september 1998 DIABETISCHE RETINOPATHIE DIABETISCHE NEFROPATHIE DIABETISCHE

Nadere informatie

Opportunistic targeted screening for for type type 2 2 diabetes in in primary care care

Opportunistic targeted screening for for type type 2 2 diabetes in in primary care care Opportunistic targeted screening for for type type 2 2 diabetes in in primary care care The The Diabscreen study study Erwin Erwin P. Klein P. Klein Woolthuis 142 Samenvatting Dit proefschrift richt zich

Nadere informatie

VSV Zoetermeer. Ketenprotocol. Diabetes gravidarum. Auteurs: Esther van Uffelen Ingrid Mourits. Versie 1.0

VSV Zoetermeer. Ketenprotocol. Diabetes gravidarum. Auteurs: Esther van Uffelen Ingrid Mourits. Versie 1.0 Ketenprotocol Auteurs: Esther van Uffelen Ingrid Mourits 1 Inleiding Het Verloskundig Samenwerkings Verband Zoetermeer (VSV Zoetermeer ) is in 2012 opgericht ter verbetering van de verloskundige zorg in

Nadere informatie

Diabetes bij kwetsbare ouderen Dr. ST Houweling, kaderhuisarts. Waar gaat het over? De bejaarde. De ene bejaarde is de andere bejaarde niet...

Diabetes bij kwetsbare ouderen Dr. ST Houweling, kaderhuisarts. Waar gaat het over? De bejaarde. De ene bejaarde is de andere bejaarde niet... Diabetes bij kwetsbare ouderen Dr. ST Houweling, kaderhuisarts Waar gaat het over? Kwetsbare bejaarden: zin van goede glucoseregeling, bloeddrukbehandeling lipiden en bijv. funduscontrole 3 De bejaarde

Nadere informatie

Chronische Nierschade

Chronische Nierschade Chronische Nierschade Uitingen nieraandoeningen: Verlies van eiwit via de urine, albuminurie Specifieke sedimentsafwijkingen Afname van de glomerulaire filtratiesnelheid Micro-albuminurie: In een willekeurige

Nadere informatie

Oefentherapie bij patiënten met knieartrose en comorbiditeit. Mariëtte de Rooij

Oefentherapie bij patiënten met knieartrose en comorbiditeit. Mariëtte de Rooij Oefentherapie bij patiënten met knieartrose en comorbiditeit Mariëtte de Rooij Inhoud Artrose en comorbiditeit Aangepaste oefentherapie bij comorbiditeit Resultaten pilot studie Voorbeeld Conclusie Randomized

Nadere informatie

Oogheelkundige complicatie bij Suikerziekte

Oogheelkundige complicatie bij Suikerziekte Oogheelkundige complicatie bij Suikerziekte (Diabetische Retinopathie) Mensen zien. Mensen laten zien. Wat is diabetische retinopathie? Eén van de meest voorkomende complicaties bij suikerziekte is beschadiging

Nadere informatie

Diabetessymposium 18 november 2014 Oogproblemen bij diabetespatiënten: van screening tot behandeling

Diabetessymposium 18 november 2014 Oogproblemen bij diabetespatiënten: van screening tot behandeling Diabetessymposium 18 november 2014 Oogproblemen bij diabetespatiënten: van screening tot behandeling Eline Van Craeyveld Medical Science Liaison Ophthalmology Novartis Disclaimer This presentation is intended

Nadere informatie

Geautomatiseerde medicatiereviews bij polyfarmacie patiënten in de eerstelijn: een retrospectieve studie Eerstelijnsgeneeskunde (ELG) Radboudumc

Geautomatiseerde medicatiereviews bij polyfarmacie patiënten in de eerstelijn: een retrospectieve studie Eerstelijnsgeneeskunde (ELG) Radboudumc Geautomatiseerde medicatiereviews bij polyfarmacie patiënten in de eerstelijn: een retrospectieve studie Eerstelijnsgeneeskunde (ELG) Radboudumc Jorrit Harms OSV: Dr. Kees van Boven Inhoud Achtergrond

Nadere informatie

Tips voor goed zicht en gezonde ogen, ook bij het ouder worden.

Tips voor goed zicht en gezonde ogen, ook bij het ouder worden. Ti d i ht d Tips voor goed zicht en gezonde ogen, ook bij het ouder worden. Programma Waaraan kan ik slechter zien herkennen? Wat zien ik..niet! ( 4 oogziekten) Wat kan ik zelf doen? Waar kan ik naar toe?

Nadere informatie

Transmurale afspraken m.b.t. patiënten met Diabetes mellitus type 2

Transmurale afspraken m.b.t. patiënten met Diabetes mellitus type 2 Transmurale afspraken m.b.t. patiënten met Diabetes mellitus type onsultatie of verwijzing:. Twijfel over diagnose. Problemen bij *glycemische instelling *behandeling risicofactoren *behandeling complicaties

Nadere informatie

The Box wearables in de zorg voor myocardinfarct patienten. Dr. Saskia LMA Beeres, cardioloog

The Box wearables in de zorg voor myocardinfarct patienten. Dr. Saskia LMA Beeres, cardioloog The Box wearables in de zorg voor myocardinfarct patienten Dr. Saskia LMA Beeres, cardioloog Myocardinfarct MISSION! Infarct Protocol Sinds 2004 Doel: verlenen zorg volgens internationale richtlijnen voor

Nadere informatie

Transmurale Afspraak Nierfunctiestoornis. 30 september 2010

Transmurale Afspraak Nierfunctiestoornis. 30 september 2010 Transmurale Afspraak Nierfunctiestoornis 30 september 2010 Onderwerpen 1. Definitie 2. Prevalentie 3. Richtlijnen 4. Diagnostiek 5. Preventie nierfunctieverlies 6. Behandeling metabole complicaties 7.

Nadere informatie

Dit is een korte beschrijving van de insulinetherapie. Voor uitwerking en verdere informatie zie de bijlage met het volledige protocol.

Dit is een korte beschrijving van de insulinetherapie. Voor uitwerking en verdere informatie zie de bijlage met het volledige protocol. Insuline protocol Auteur: Kaderhuisarts diabetes Daniel Tavenier Datum: September 2014 Dit is een korte beschrijving van de insulinetherapie. Voor uitwerking en verdere informatie zie de bijlage met het

Nadere informatie

Diabetes en zwangerschap.

Diabetes en zwangerschap. Diabetes en zwangerschap. Samenvatting van de lezing door dr. B.W. Mol, als gynaecoloog verbonden aan het Máxima Medisch Centrum te Eindhoven en Veldhoven, op dinsdag 24 oktober 2006 voor de DVN afd. Eindhoven.

Nadere informatie

Regionale Transmurale Afspraken (RTA) bij Diabetes Mellitus type 2 patiënten in Oost Twente

Regionale Transmurale Afspraken (RTA) bij Diabetes Mellitus type 2 patiënten in Oost Twente Regionale Transmurale Afspraken (RTA) bij Diabetes Mellitus type 2 patiënten in Oost Twente Versie februari 2015 Werkgroep LTA THOON, MST en ZGT Inhoudsopgave 1 Kernpunten van de RTA... 2 2 Consultatie

Nadere informatie

Zorginhoudelijke indicatoren over de kwaliteit van de diabeteszorg voor patiënten met diabetes type 2.

Zorginhoudelijke indicatoren over de kwaliteit van de diabeteszorg voor patiënten met diabetes type 2. Zorginhoudelijke indicatoren over de kwaliteit van de diabeteszorg voor patiënten met diabetes type 2. Nederlandse Diabetes Federatie 033-4480845 info@diabetesfederatie.nl Stationsplein 139 3818 LE Amersfoort

Nadere informatie

Transmurale Werkafspraken Diabetes Mellitus type 2

Transmurale Werkafspraken Diabetes Mellitus type 2 Transmurale Werkafspraken Diabetes Mellitus type 2 (DMT2) Verwijzing, consultatie en samenwerking Status: Datum: Eigenaar: Concept of definitief Maart 2019 Onze Huisartsen Arnhem Verantwoordelijke: N.

Nadere informatie

Instructie graders beoordelen fundusfoto s Meditta deel 6 september 2012 Rutger Vernimmen en Martin Brassé

Instructie graders beoordelen fundusfoto s Meditta deel 6 september 2012 Rutger Vernimmen en Martin Brassé 1 Serie J2 De diabetische retinopathie Instructie graders beoordelen fundusfoto s Meditta deel 6 september 2012 Rutger Vernimmen en Martin Brassé Versie: 2012-04 2 1 Programma - Ingangstoets - Papil afwijkingen

Nadere informatie

Screening op diabetische retinopathie

Screening op diabetische retinopathie capita selecta Screening op diabetische retinopathie W.W.Hartstra, F.Holleman, J.B.L.Hoekstra en R.O.Schlingemann Met de stijging van het aantal patiënten met diabetes mellitus neemt ook de incidentie

Nadere informatie

Regionale Transmurale Afspraken - DM

Regionale Transmurale Afspraken - DM Diagnostiek Aanwijzingen voor ander type diabetes dan type 2 (o.a. LADA en MODY) Overweegt consultatie bij: 1. BMI < 27 kg/m2 2. Leeftijd < 25 jaar 3. Vroegtijdig falen orale medicatie 4. Diabetespakket

Nadere informatie

De nieuwe NHG diabetes-standaard: de patiënt centraal. EADV-regiobijscholing najaar 2013: Diabetes Mellitus & Vrouwen

De nieuwe NHG diabetes-standaard: de patiënt centraal. EADV-regiobijscholing najaar 2013: Diabetes Mellitus & Vrouwen De nieuwe NHG diabetes-standaard: de patiënt centraal Epidemiologie RIVM rapport april 2013: 800.000 mensen diabetes (1 jan 2011) 87.000 nieuwe patiënten per jaar erbij 90% Type 2 25% niet gediagnosticeerd

Nadere informatie

Serie J2 De diabetische retinopathie. Instructie graders beoordelen fundusfoto s Meditta deel 8 2013 Martin Brassé. Programma.

Serie J2 De diabetische retinopathie. Instructie graders beoordelen fundusfoto s Meditta deel 8 2013 Martin Brassé. Programma. Serie J2 De diabetische retinopathie Instructie graders beoordelen fundusfoto s Meditta deel 8 2013 Martin Brassé Versie: 2013-01 1 2 Programma - inleiding - beoordelen foto s fundusproject Ingangstoets:

Nadere informatie

Ontvangen commentaar Richtlijn Diabetische Retinopathie werkgroepen NOG

Ontvangen commentaar Richtlijn Diabetische Retinopathie werkgroepen NOG Ontvangen commentaar Richtlijn Diabetische Retinopathie werkgroepen NOG FB GEVER Pagina- en regelnummer Commentaar VERWERKING COMMENTAAR Algemene inleiding (p. 6-8) Geen commentaar H2 - Verantwoording

Nadere informatie

Kennisgebieden. The happy decision. Zwangerschapsdiabetes en zwangeren met type 2 diabetes in 20 minuten 27-6-2016

Kennisgebieden. The happy decision. Zwangerschapsdiabetes en zwangeren met type 2 diabetes in 20 minuten 27-6-2016 Disclosure belangen spreker Zwangerschapsdiabetes en zwangeren met type 2 diabetes in 20 minuten Dr Harold de Valk, internist-endocrinoloog UMC Utrecht (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst

Nadere informatie

Kwaliteitsindicatoren diabetes type 2 (fase 1)

Kwaliteitsindicatoren diabetes type 2 (fase 1) Kwaliteitsindicatoren diabetes type 2 (fase 1) Nederlandse Diabetes Federatie 033-4480845 info@diabetesfederatie.nl Stationsplein 139 3818 LE Amersfoort Kwaliteitsindicatoren diabetes type 2 (fase 1) De

Nadere informatie

OOGZIEKTEN Campus Brugge

OOGZIEKTEN Campus Brugge OOGZIEKTEN Campus Brugge Inleiding stafleden : dr. Sophie DE CRAENE cornea refractieve heelkunde dr. Patricia DELBEKE kinderoogheelkunde prematurenretinopathie dr. Anne KEMPENEERS algemene oogheelkunde

Nadere informatie

Bijlage 6. Transmurale Werkafspraken Diabetes Mellitus type 2

Bijlage 6. Transmurale Werkafspraken Diabetes Mellitus type 2 Bijlage 6. Transmurale Werkafspraken Diabetes Mellitus type 2 Verwijzing, consultatie en samenwerking Status: concept of definitief Datum: 3 maart 2017 Eigenaar: Onze Huisartsen Arnhem contact persoon:

Nadere informatie

CASUÏSTIEK BESPREKING OVER DIABETESZORG IN DE PALLIATIEVE FASE

CASUÏSTIEK BESPREKING OVER DIABETESZORG IN DE PALLIATIEVE FASE CASUÏSTIEK BESPREKING OVER DIABETESZORG IN DE PALLIATIEVE FASE INLEIDING Diabeteszorg richt zich op leefstijl, scherpe streefwaarden en/of voorkoming van late complicaties (5-10 jaar) In de palliatieve/terminale

Nadere informatie

Zorgprotocol Diabetes Mellitus type 2 Nieuw format 2019

Zorgprotocol Diabetes Mellitus type 2 Nieuw format 2019 Zorgprotocol Diabetes Mellitus type 2 Nieuw format 2019 Zorgprotocol Diabetes Mellitus type 2 - HZD 1 van 15 1. In- en exclusiecriteria... 3 1.1 Inclusiecriteria... 3 1.2 Exclusiecriteria... 3 1.3 Diabetes

Nadere informatie

Programma. Atriumfibrilleren (AF) Ketenzorg. Welkom en inleiding NHG standaard AF. Hoofdbehandelaar 1 e en 2 e lijn 2014

Programma. Atriumfibrilleren (AF) Ketenzorg. Welkom en inleiding NHG standaard AF. Hoofdbehandelaar 1 e en 2 e lijn 2014 Atriumfibrilleren (AF) Ketenzorg Programma Welkom en inleiding NHG standaard AF de standaard en ontwikkelingen Hoofdbehandelaar 1 e en 2 e lijn 2014 resultaten van pilot studie Diagnostiek en behandeling

Nadere informatie

Samenvatting Hoofdstuk 2

Samenvatting Hoofdstuk 2 CHAPTER 10 Nederlandse Samenvatting Samenvatting De aandoening diabetes mellitus wordt gekenmerkt door een chronisch verhoogd glucosegehalte in het bloed, oftewel hyperglykemie. Karakteriserend voor patiënten

Nadere informatie

Topics in Chronic Disease. Chronische Nierschade en de huisarts

Topics in Chronic Disease. Chronische Nierschade en de huisarts Topics in Chronic Disease Chronische Nierschade en de huisarts Toets Nierinsufficiëntie Casus Metabole stoornissen Vervolg casus Nabespreking toets Nierinsufficiëntie komt bij ruim 10% van de Nederlandse

Nadere informatie

Suikerziekte en het oog

Suikerziekte en het oog Suikerziekte en het oog Inleiding U heeft suikerziekte (diabetes mellitus). In deze folder leest u meer over suikerziekte en de mogelijke gevolgen voor uw ogen. Suikerziekte en het oog Ten gevolge van

Nadere informatie

Follow-up van diabetische retinopathie bij volwassenen

Follow-up van diabetische retinopathie bij volwassenen Academiejaar 2009-2010 Follow-up van diabetische retinopathie bij volwassenen Chloë Standaert Promotor: Prof. Dr. E. Van Aken Scriptie voorgedragen in de 2 de Master in het kader van de opleiding tot MASTER

Nadere informatie

CVRM in N.Kennemerland

CVRM in N.Kennemerland CVRM in N.Kennemerland Goof Zonneveld Jacco Rempe Huisartsenzorg Noord-Kennemerland Zorgprogramma CVRM Preventie Preventie van HVZ traditioneel altijd aandacht voor hypertensie, onvoldoende aandacht voor

Nadere informatie

3. Diagnostiek en risico-inventarisatie

3. Diagnostiek en risico-inventarisatie LEIDRAAD DIABETES_BINNENWERK-BSL_100 x 150 4-4 01-09-11 15:01 Pagina 1 3. Diagnostiek en risico-inventarisatie 3.1 Diagnostiek Indien een patiënt de klassieke symptomen van diabetes heeft, is de diagnose

Nadere informatie

Thema Vernieuwing. Programma uur Opening en terugblik vorig jaar

Thema Vernieuwing. Programma uur Opening en terugblik vorig jaar Thema Vernieuwing Programma 16.30 uur Opening en terugblik vorig jaar 16.45 uur Benchlearning, de eerste 10 jaar na de diagnose DM2 Kees de Visser, huisarts Urk 17:30 uur Behandeling van DM2; de eerste

Nadere informatie

17/12/2013. Inhoudsweergave. Hoe kunnen zorgverleners dagdagelijks meehelpen bij de preventiestrijd tegen T2DM en zwangerschapsdiabetes?

17/12/2013. Inhoudsweergave. Hoe kunnen zorgverleners dagdagelijks meehelpen bij de preventiestrijd tegen T2DM en zwangerschapsdiabetes? Hoe kunnen zorgverleners dagdagelijks meehelpen bij de preventiestrijd tegen T2DM en zwangerschapsdiabetes? prof dr C. De Block Endocrinologie-diabetologie UZA & UA Secretaris Vlaamse Diabetes Vereniging

Nadere informatie

Algemene benadering van een patiënt met diabetische retinopathie. Bart Van der Schueren IG Endocrinologie

Algemene benadering van een patiënt met diabetische retinopathie. Bart Van der Schueren IG Endocrinologie Algemene benadering van een patiënt met diabetische retinopathie. Bart Van der Schueren IG Endocrinologie Disclaimer No Conflicts of Interest Member of the Committee for Medicinal Products for Human Use

Nadere informatie

Kennis toepassen, en beslissingen nemen. Hoe denkt de arts? 2. Wat doet de arts? Hoe wordt kennis toegepast? Wat is differentiaal diagnose?

Kennis toepassen, en beslissingen nemen. Hoe denkt de arts? 2. Wat doet de arts? Hoe wordt kennis toegepast? Wat is differentiaal diagnose? Hoe denkt de arts? 2 Kennis toepassen, en beslissingen nemen Dr. Peter Moorman Medische Informatica ErasmusMC 1 Hoe weet je of een ziektebeeld waarschijnlijk is? de differentiaal diagnose Hoe wordt een

Nadere informatie

De voedingsrichtlijnen zijn gebaseerd op de wetenschappelijke onderbouwde NDF-richtlijnen, NHGstandaard,

De voedingsrichtlijnen zijn gebaseerd op de wetenschappelijke onderbouwde NDF-richtlijnen, NHGstandaard, Bijlage 1: Samenwerkingsafspraken diëtiek binnen DBC Diabetes GHC Het uitgangspunt is dat iedere diabetes patiënt recht heeft op optimale zorg door de juiste professionals. Een goede behandeling van diabetes

Nadere informatie

Voorlopige minimale dataset Diabetes

Voorlopige minimale dataset Diabetes Voorlopige minimale dataset Diabetes Bestand 1: Identificatie client/patient nummer Begindatum_zorgtraject Einddatum_zorgtraject Reden_einddatum_zorgtraject Einde kalenderjaar Verwijzing naar 2e lijn Overlijden

Nadere informatie

PROJECT ZOET ZWANGER DIABETESSYMPOSIUM 18 NOV 2013

PROJECT ZOET ZWANGER DIABETESSYMPOSIUM 18 NOV 2013 PROJECT ZOET ZWANGER DIABETESSYMPOSIUM 18 NOV 2013 INHOUDSTAFEL Achtergrondinformatie Project Zoet Zwanger: situering Resultaten project Zoet Zwanger Samenwerking 1 ste en 2 de lijn Aantal registraties

Nadere informatie

Oefentherapie op maat bij patiënten met knieartrose en comorbiditeit

Oefentherapie op maat bij patiënten met knieartrose en comorbiditeit Oefentherapie op maat bij patiënten met knieartrose en comorbiditeit j 7 juni 2018 Dr. Mariëtte de Rooij Praktijk voorbeeld 65 rige mevrouw Knieartrose: knieklachten > 10 ar Nevendiagnose: Diabetes type

Nadere informatie

pagina 1 van 5 Let op: Deze geprinte versie is 24 uur geldig. Diabetes Gravidarum en zwangerschap Algemeen Inleidende gegevens Doel: Type: Handelingsclassificatie: Anatomische classificatie: Indicatie:

Nadere informatie

Diabetes en depressie, een zorgelijk samenspel. Dr. Caroline Baan

Diabetes en depressie, een zorgelijk samenspel. Dr. Caroline Baan Diabetes en depressie, een zorgelijk samenspel Dr. Caroline Baan State of the art Inleiding Hoe vaak komt depressie voor bij mensen met diabetes Wat zijn de gevolgen? Welke factoren spelen een rol Hoe

Nadere informatie

Huisarts en nieren. Dr Stein Bergiers 23 mei 2017

Huisarts en nieren. Dr Stein Bergiers 23 mei 2017 Huisarts en nieren Dr Stein Bergiers 23 mei 2017 Prevalentie Chronisch nierfalen is een frequent probleem egfr < 60ml = 13% 10% bij mannen, 16% bij vrouwen Sterke toename met de leeftijd Terminaal nierfalen

Nadere informatie

24 september 2015. Van harte welkom!

24 september 2015. Van harte welkom! 24 september 2015 Van harte welkom! Programma 20.00: Welkom Wendy de Valk, verpleegkundig specialist cardiologie 20.10: Het vrouwenhart. Is er verschil tussen mannen en vrouwen? Mw. A. Lubbert-Verberkmoes,

Nadere informatie