Rapport van het onderzoek naar de uitvoering van de basiszorg en de uitvoering van de Wet Bopz aan het verpleeghuis De Twaalf Hoven te Winsum (Gr.

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Rapport van het onderzoek naar de uitvoering van de basiszorg en de uitvoering van de Wet Bopz aan het verpleeghuis De Twaalf Hoven te Winsum (Gr."

Transcriptie

1 Rapport van het onderzoek naar de uitvoering van de basiszorg en de uitvoering van de Wet Bopz aan het verpleeghuis De Twaalf Hoven te Winsum (Gr.) op 21 en 29 april 2004 Groningen, mei

2 Inhoudsopgave 1 Samenvatting van de conclusies, inspectieoordelen en opgelegde maatregelen Inleiding Resultaten onderzoek ten aanzien van basiszorg Inleiding Randvoorwaarden voor basiszorg Personeelsbezetting Dagelijkse zorg Activiteiten en therapieën Beschikbaarheid medische zorg Samenvatting: oordelen over de basiszorg Te nemen maatregelen met betrekking tot de basiszorg Resultaten onderzoek ten aanzien van de uitvoering van de Wet Bopz Beleidsnota Bopz Bekendheid met de eisen van de Wet Bopz Taken van de geneesheer-directeur () Bopz behandelingsplan/zorgdossier Totstandkoming van het Bopz- behandelingsplan (art. 38) Overleg over en toestemming voor het uitvoeren van het Bopz- behandelingsplan van (art. 38) Toepassing van dwangbehandeling en middelen of maatregelen Meldingen aan de Inspectie Protocollen voor middelen of maatregelen Juridische status van de patiënten Klachtenregeling Bopz art Inbedding van het Bopz beleid in het kwaliteitssysteem van de instelling Samenvatting oordeel over de zorg vanuit het perspectief van de Wet Bopz Te nemen maatregelen met betrekking tot de Bopz-zorg BIJLAGE 1 Overzicht indicatoren en normen basiszorg...37 BIJLAGE 2 Toelichting scorekwalificaties...40 BIJLAGE 3 Overzicht gebruikte documenten

3 1 Samenvatting van de conclusies, inspectieoordelen en opgelegde maatregelen Naar aanleiding van de uitzending van Zembla van 22 april waarin een beeld werd geschetst van het leven in het verpleeghuis de Twaalf Hoven te Winsum en met name van de zorgtekorten die er zouden zijn vanwege de te lage budgetten heeft de inspectie onderzoek verricht in het verpleeghuis. Het gaat hier om een verpleeghuis met 151 plaatsen voor psychogeriatrie en 30 plaatsen somatische zorg. Het verpleeghuis maakt deel uit van de Stichting De Hoven, die nog 5 verzorgingshuizen en een ander psychogeriatrisch verpleeghuis exploiteert. Bij de bezoeken heeft de inspectie zich met name op twee vragen gericht: 1. Voldoet de zorg in het verpleeghuis (voldoende) aan de normen zoals die heden ten dage gelden voor basiszorg? 2. Voldoet het verpleeghuis (voldoende) aan de normen en wettelijke voorschriften ten aanzien van de uitvoering van de Wet Bopz? De informatie op basis waarvan de oordelen zijn gegeven, is verzameld in gesprekken met de directie, artsen, verplegenden en verzorgenden en de cliëntenraad alsmede door bezoeken aan alle afdelingen en bestudering van zorgdossiers. In het voorliggende rapport zijn de bevindingen, oordelen en conclusies in detail te vinden. Onderstaand zijn in het kort de conclusies weergegeven van het onderzoek. Vooraf zij erop gewezen dat voor basiszorg op zich geen landelijke norm bestaat. De inspectie heeft wezenlijke onderdelen van de zorgverlening tezamen als basiszorg gedefinieerd, en de beoordeling onderbouwd met normen uit het veld (in het rapport bijlage 1). De uitvoering van de basiszorg laat te wensen over Algemeen Er is onvoldoende aandacht binnen de instelling voor een systematisch kwaliteitsbeleid waar implementatie, evaluatie en borging belangrijke onderdelen van zijn. Randvoorwaarden voor basiszorg De instelling heeft beschreven wat zíj verstaat onder basiszorg. Inhoudelijk zijn de gemaakte keuzes duidelijk, maar in de dagelijkse praktijk kan de stichting de inhoud niet waarmaken. Bewoners en familieleden van bewoners krijgen zo verwachtingen over de zorgverlening die alleen maar tot teleurstelling kunnen leiden. Zorgplannen die niet aan de eigen protocollen voldoen en ook anderszins niet goed bijgehouden worden betekenen dat de voorwaarden voor gecontroleerd en systematische werken onvoldoende gegarandeerd zijn. Informatie van één bewoner zit in twee verschillende mappen - en een deel van de informatie in de computer is niet overzichtelijk. Des te meer daar de informatie ook niet altijd met elkaar correspondeert. Het risico is aanwezig dat de juiste informatie voor een continue en zorgvuldige zorgverlening aan bewoners niet altijd is gegarandeerd. Het personeel kent richtlijnen, afspraken en beleid over toiletgang, incontinentiezorg, decubituszorg en de reactie op bel onvoldoende. Men vult naar eigen oordeel en deskundigheid de zorg in. Daarmee bestaat het risico dat de indivi- 3

4 duele werkwijze van medewerkers daardoor ongewenst uiteen kan lopen. Verontrustende feiten daaromtrent heeft de inspectie tijdens het bezoek niet gesignaleerd. Dit is echter wel een teken van gebrekkige implementatie van beleid. Personeelsbezetting De Twaalf Hoven voldoet aan de minimale normen (alarmbellen) waar het gaat over de beschikbaarheid van één ziekenverzorgende per afdeling en één verpleegkundige voor het verpleeghuis. De roostering van het personeel) leidt er toe dat het verpleeghuis geen continu toezicht uitoefent op de huiskamers. De instelling voldoet hiermee niet aan de eigen en de beroepsnorm op dit onderdeel. Dat is temeer onjuist als juist in de perioden met gebrekkig toezicht veel valpartijen voorkomen hetgeen weer een reden is om mensen te fixeren. Dagelijkse zorg Bewoners krijgen niet de dagelijkse zorg zoals dat in het basispakket van het eigen verpleeghuis beschreven staat: het gaat om baden, verschoning van incontinentiemateriaal en het toezicht op de huiskamers. De Twaalf Hoven voldoet niet aan de normen voor het toezicht op de huiskamers: dat toezicht is niet voldoende aanwezig. De inspectie acht het onaanvaardbaar dat om reden van onvoldoende toezicht bewoners moeten worden gefixeerd. Ook kan men niet voldoen aan zaken waarbij een tijd staat aangegeven; men kan bijvoorbeeld niet binnen 2 tot 5 minuten reageren op een oproep om hulp als er geen personeel in de huiskamer aanwezig is. De dagindeling van bewoners is grotendeels afhankelijk van de personele bezetting. Alle bewoners worden wel dagelijks gewassen, en krijgen hulp bij de dagelijkse activiteiten als tanden poetsen en haarverzorging. Bij de verschillende bezoeken aan het huis zagen de bewoners er verzorgd uit. Activiteiten en therapieën Er worden in De Twaalf Hoven in ruime mate activiteiten georganiseerd. De nadruk ligt bij de activiteiten buiten de afdelingen. Op de afdeling in de huiskamers zelf is 1x in de week een activiteit, dit is conform de opgestelde eisen voor minimale zorg (alarmbellen). Ook is duidelijk dat de bewoners niet (allemaal) altijd begeleid kunnen worden wanneer ze naar buiten willen. Dit ondanks een grote inzet van veel vrijwilligers. Beschikbaarheid medische zorg De Twaalf Hoven voldoet hier aan de normen: de bereikbaarheid en beschikbaarheid van de artsen is volgens de norm geregeld. 4

5 Samenvatting oordeel over de zorg vanuit het perspectief van de Wet Bopz De stichting De Hoven heeft voor haar verpleeghuizen, waaronder De Twaalf Hoven in een beleidsnota neergelegd op welke wijze zij de zorg verleent vanuit het perspectief van de Wet Bopz. Het grootste gemis in deze nota is het ontbreken van een visie: hoe wordt omgegaan met mensen met psychogeriatrische ziektebeelden, op welke wijze is de veiligheid en de zorg voor bewoners geborgd zonder hen onnodig te beperken in hun mogelijkheden en vrijheid. De nota mist ook een beschrijving van het (be)oordelen en de consequenties van wils(on)bekwaamheid van deze groep mensen en hoe men hiermee om moet gaan. Voor het overige is de nota redelijk volledig en adequaat. Echter, de dagelijkse praktijk is niet conform het beleid zoals neergelegd in de nota wellicht door het ontbreken van die visie. Het inspectieonderzoek toonde aan dat op diverse punten niet conform het eigen beleid en erger nog- niet conform de wet Bopz wordt gehandeld. Kort samengevat zijn de volgende tekortkomingen te noemen: 1. Het ontbreken van een op schrift gestelde visie ten aanzien van de uitvoering van de wet Bopz. 2. Het besef van de consequenties van de wettelijke voorschriften laat te wensen over, zoals: waarom moet de juridische status bekend zijn, wanneer is sprake van verzet en wat betekent dat voor het eigen handelen, etc. 3. De zorgdossiers bevatten niet allemaal alle gegevens die daarin moeten zitten (waaronder evaluaties van de zorg en toegepaste middelen en maatregelen, etc.). 4. Het zorg/behandelingsplan mag alleen uitgevoerd worden met instemming van de bewoner zelf (bij vrijwillige opname en wilsbekwaamheid) of van de vertegenwoordiger (bij niet-vrijwillige opname en/of wilsonbekwaamheid). Die instemming is uit de dossiers niet op te maken, al is wel sprake van enig overleg met de vertegenwoordiger. 5. Toepassing van middelen of maatregelen in noodsituaties of onder dwangbehandeling (met verzet of zonder toestemming) wordt niet gemeld bij de inspectie omdat die situaties niet als zodanig herkend worden. 6. Implementatie van eigen beleid laat te wensen over. De Inspectie verwacht dat de stichting de Hoven de volgende maatregelen neemt: 1. De inspectie verwacht uiterlijk 2 maanden na ontvangst van dit rapport een plan van aanpak van de stichting waarin zij aangeeft hoe zij de kwaliteit van de basiszorg en de Bopz-zorg bij De Twaalf Hoven zal verbeteren. Alle lacunes in de zorg zoals geconstateerd in het voorliggende rapport moeten hierbij worden betrokken. 2. Per direct moet de stichting in het verpleeghuis het toezicht in de huiskamers regelen conform de nu geldende normen. 3. Binnen twee weken na ontvangst van dit rapport wil de inspectie van de stichting vernemen dat hoe dat toezicht is geborgd. 4. Binnen twee weken wil de inspectie van de stichting te horen krijgen op welke wijze zij het beleid rond verzet en middelen en maatregelen in noodsituaties in overeenstemming brengt met de wettelijke vereisten. 5

6 5. Binnen twee weken verwacht de inspectie een verslag van de toetsing van de juridische status van alle bewoners op de psychogeriatrische afdelingen en de resultaten daarvan. 6. Binnen twee weken verwacht de inspectie een evaluatie van de noodzaak van alle toegepaste vrijheidsbeprekende maatregelen. Indien de stichting niet voldoet aan de in dit rapport gestelde eisen voor verbetering zal de inspectie de minister van VWS voorstellen de stichting daartoe een aanwijzing te geven. In de komende tijd zal de inspectie door verscherpt toezicht de uitvoering van de opgelegde maatregelen controleren. 6

7 2 Inleiding Naar aanleiding van de televisie-uitzending van Zembla op 22 april 2004 en de rechtszaak van enkele familieleden van bewoners rond de zorgverlening in het verpleeghuis De Twaalf Hoven heeft de Inspectie voor de Gezondheidszorg op 21 en 29 april 2004 een bezoek gebracht aan het verpleeghuis. Bij deze bezoeken heeft de inspectie zich met name op twee vragen gericht: 1. Voldoet de zorg in het verpleeghuis aan de normen zoals die heden ten dage gelden voor verantwoorde basiszorg? 2. Voldoet het verpleeghuis aan wettelijke voorschriften ten aanzien van de uitvoering van de Wet Bopz? Om tot een verantwoord oordeel te kunnen komen heeft de inspectie het Instrument Basiszorg Verpleeghuiszorg en het instrument voor het toezicht op de uitvoering van de Wet Bopz gebruikt. De indicatoren en de bijbehorende normen op basis waarvan de inspectie toetst zijn afkomstig uit het wettelijk kader zoals de kwaliteitswet en de wet Bopz en van veldnormen die de koepelorganisaties en beroepsverenigingen de afgelopen jaren hebben opgesteld. Deze normen en voorschriften zijn in het rapport opgenomen (bijlage 1). De informatie op basis waarvan de oordelen zijn gegeven, is verzameld in gesprekken met de directie, artsen, verplegenden en verzorgenden en de cliëntenraad alsmede door bezoeken aan alle afdelingen en bestudering van zorgdossiers. Het rapport bestaat uit twee delen; de hoofdstukken 3 en 4 gaan over de bevindingen en oordelen over de basiszorg. In de hoofdstukken 5 en 6 vindt u de resultaten en de oordelen van het onderzoek naar de uitvoering van de wet Bopz. Beide hoofdstukken sluiten af per een paragraaf over de maatregelen die de stichting de Twaalf Hoven moet nemen om de zorg te verbeteren en de rechtspositie van de bewoners te garanderen. 7

8 3 Resultaten onderzoek ten aanzien van basiszorg 3.1 Inleiding In dit hoofdstuk gaat de inspectie in op de vraag: voldoet De Twaalf Hoven aan de normen voor verantwoorde basiszorg? Onder basiszorg verstaat de inspectie het totaal aan zorgverlening dat een instelling normaliter zou moeten leveren. Daarbij moet opgemerkt worden dat er geen landelijke norm voor verantwoorde basiszorg bestaat. De inspectie heeft wezenlijke onderdelen van de zorgverlening tezamen als basiszorg gedefinieerd, en de beoordeling onderbouwd met normen uit het veld (in het rapport bijlage 1). Bij het onderzoek is gebruik gemaakt van het reguliere instrument dat ook in andere verpleeghuizen gebruikt wordt om hierover een uitspraak te doen. In enkele gevallen is de vraagstelling wat diepgaander geweest. 3.2 Randvoorwaarden voor basiszorg Feiten De Twaalf Hoven heeft omschreven waaruit de basiszorg bestaat die men wil leveren (Nota Basispakket, maart 2003). Verder heeft de instelling noodscenario s op papier gezet voor een situatie dat de zorg beneden het minimumniveau komt zoals beschreven in de 10 punten voor minimale zorg van Arcares e.a. (de zgn. alarmbellen). De Twaalf Hoven vindt dat de zorg al eerder te kort schiet dan wanneer de 10 bovengenoemde alarmbellen van toepassing zijn. Zij is daarom bezig deze ondergrensnormen voor zichzelf aan te scherpen. De Twaalf Hoven is van mening dat de zorg in het afgelopen jaar niet onder het minimumniveau heeft gelegen. In 2002 was dit wel het geval; dat is destijds aan de inspectie gemeld waarna een opnamestop werd gehanteerd totdat weer voldoende personeel beschikbaar was. De basiszorg (het door De Twaalf Hoven gewenste niveau van zorg) wordt in de dagelijkse praktijk echter niet geleverd. Voorbeeld: de instelling vindt het tot de basiszorg behoren dat bewoners die de gehele dag op bed verblijven de mogelijkheid moeten krijgen om dagelijks te worden gewassen, gedoucht of in bad geholpen worden, maar feitelijk kan men het douchen of in bad helpen niet waarmaken omdat men van mening is dat de personeelssituatie hiervoor niet toereikend is. Alle bewoners worden wél dagelijks gewassen. Multidisciplinaire bewonersbesprekingen (mdo s) vinden in principe 2x per jaar plaats en zonodig vaker. Daar worden de zorgplannen besproken en eventueel bijgesteld. Deze evaluatiemomenten (en de aanpassingen van de zorg) heeft de inspectie niet in alle onderzochte zorgdossiers teruggevonden. Verslagen van de mdo s worden in de computer bewaard. Informatie is opgeslagen in 2 dossiers per bewoner én in de computer. Deze informatie is niet steeds hetzelfde. Het opstellen en bijhouden van de zorgplannen is geprotocolleerd, maar het protocol is verouderd (1995) en men handelt er niet (meer) naar. Een werkgroep zal rond oktober 2004 een voorstel presenteren voor nieuwe zorgdossiers en plannen. Oordeel 8

9 De instelling heeft beschreven wat zij verstaat onder basiszorg maar kan dat niet waarmaken. Bewoners en familieleden van bewoners krijgen zo verwachtingen over de zorgverlening die alleen maar tot teleurstelling kunnen leiden. Zorgplannen die niet aan de eigen protocollen voldoen en ook anderszins niet goed bijgehouden worden betekenen dat de voorwaarden voor gecontroleerd en systematische werken onvoldoende gegarandeerd zijn. Informatie van één bewoner zit in twee verschillende mappen - en een deel van de informatie in de computer is niet overzichtelijk. Helemaal niet als de informatie ook niet altijd met elkaar correspondeert. Het risico is aanwezig dat de juiste informatie voor een continue en zorgvuldige zorgverlening aan bewoners niet altijd is gegarandeerd. Het personeel kent richtlijnen, afspraken en beleid over toiletgang, incontinentiezorg, decubituszorg en de reactie op bel onvoldoende. Men vult naar eigen oordeel en deskundigheid de zorg in. Daarmee bestaat het risico dat de individuele werkwijze van medewerkers ongewenst uiteen kan lopen. Verontrustende feiten daaromtrent heeft de inspectie niet gesignaleerd. Dit gegeven is echter wel een teken van gebrekkige implementatie van beleid. Score De basiszorg is vastgelegd. Regeling multidisciplinaire bewonersbespreking. Protocol zorgplannen. 3.3 Personeelsbezetting Afwezig Aanwezig Operationeel v v v Geborgd Feiten De Twaalf Hoven heeft 161 psychogeriatrische bewoners en 30 somatische bewoners. Op een afdeling verblijven gemiddeld 28 bewoners. Elke afdeling heeft 3 bewonersgroepen en drie huiskamers. Op de afdelingen met 28 bewoners starten de werkzaamheden voor de dag om 7.30 uur: 5 verzorgenden, een zorgassistente en een uur later een voedingsassistent. Daarvan gaat 1 verzorgende om uur weg. Van uur tot uur zijn er 4 verzorgenden en een zorgassistent. Van uur tot uur zijn er 2 verzorgenden en een zorgassistent of voedingsassistent. Van uur tot uur zijn er 3 verzorgenden. Van uur tot uur zijn er 2 verzorgenden. Van uur tot 7.30 uur is er 1 verzorgende. De deskundigheid van de verzorgenden ligt grotendeels op het peil van ziekenverzorgenden (deels verzorgende IG en deels de ziekenverzorgende oude stijl ). Er is in alle diensten een gediplomeerd ziekenverzorgende op de afdeling aanwezig. Er is 24 uur per dag een verpleegkundige aanwezig in het verpleeghuis. Aanwezigheid van ziekenverzorgende en verpleegkundige is geborgd en toetsing vindt plaats bij het maken van het bezettingsrooster. In de Nota Basispakket (maart 2003) is de regeling voor het toezicht op de huiskamers het volgende opgenomen: 9

10 Er wordt gestreefd naar een continue bezetting van de huiskamer door een medewerker van de Hoven. Indien dit niet mogelijk is blijft de huiskamer maximaal 15 minuten onbemand. Tijdens de gesprekken is aangegeven dat vooral tussen uur uur weinig toezicht in de huiskamers aanwezig is. Van de gemelde incidenten, waaronder valincidenten, vond in ,5 % plaats tussen en uur. De MIP-commissie heeft in haar jaarverslag dan ook (voor de 2e keer) aanbevolen na te gaan waar de oorzaak ligt. In totaal zijn bij de MIP-commissie in valincidenten gemeld, waarvan 147 valpartijen bij 10 veelvallers. Deze getallen wijken niet sterk af van landelijke gemiddelden. 1 Oordeel De Twaalf Hoven voldoet aan de ondergrensnormen (alarmbellen) waar het gaat over de beschikbaarheid van één ziekenverzorgende per afdeling en één verpleegkundige voor het verpleeghuis. De roostering van het personeel) leidt er toe dat het verpleeghuis geen continu toezicht uitoefent op de huiskamers. De instelling voldoet hiermee niet aan de eigen en de beroepsnorm voor minimale zorg waar het gaat om toezicht op de huiskamers. Dat is temeer onjuist als in de perioden met gebrekkig toezicht veel valpartijen voorkomen hetgeen in voorkomende gevallen weer een reden is om mensen te fixeren. Score Regeling aanwezigheid ziekenverzorgende per afdeling. Regeling van het bereikbaar en oproepbaar zijn van verpleegkundige deskundigheid. Regeling toezicht in huiskamers op pg-bewoners. Afwezig v v Aanwezig Operationeel Geborgd v 3.4 Dagelijkse zorg Feiten De richtlijnen, protocollen waarin de dagelijkse zorg beschreven staat, zijn veelal niet bekend bij het personeel. Ook het rapport Basispakket waarin de richtlijnen worden gegeven, is niet bekend. Op onderdelen heeft het onderzoek de volgende feiten opgeleverd. Dagindeling: Bewoners kunnen volgens het personeel opstaan en naar bed gaan wanneer ze willen zolang ze maar niet allemaal tegelijk uit of naar bed willen. De dagindeling is dus afhankelijk van de personele bezetting en de werkzaamheden. Omdat er s avonds per afdeling voor gemiddeld 28 personen 3 personeelsleden zijn, beperkt dat de mogelijkheden van én voldoende toezicht én vrije keuze van het kiezen van het tijdstip om naar bed te gaan. 1 Bron: project valpreventie verpleeghuizen, IRV,

11 Douchen en wassen: bewoners worden elke dag volledig gewassen en tenminste één keer per week gedoucht. Het personeel geeft aan dat bewoners die dat expliciet willen, ook vaker gedoucht kunnen worden. Maar iedereen elke dag douchen is volgens betrokkenen personeelstechnisch niet mogelijk. Van de huidige bewoners wil een deel helemaal niet vaker onder de douche. De instelling vindt het tot de basiszorg behoren dat bewoners die de gehele dag op bed verblijven de mogelijkheid moeten krijgen om dagelijks te worden gewassen, naar keuze te worden gedoucht of in bad geholpen worden. Zoals gezegd is de dagelijkse praktijk dat slechts één keer douchen per week mogelijk is en baden is een uitzondering. Hulp bij toiletgang en incontinentiezorg: in de eigen Nota Basispakket is over de toiletgang vermeld: De cliënt die naar het toilet moet en dat zelf aangeeft, wordt binnen 2 minuten geholpen. En: Een cliënt waarvan duidelijk is dat verschoning wenselijk is, wordt binnen 5 minuten geholpen. Over incontinentiezorg vermeldt de nota dat cliënten die niet aan kunnen geven dat zij verschoond moeten worden in ieder geval 4x per 24 uur gecontroleerd en indien incontinent verschoond worden (met uitzondering van de nachtsituatie) 2. Sinds kort werkt men op enkele afdelingen met een uitgebreider incontinentiesysteem, dat het mogelijk maakt dat individueel afspraken over incontinentiezorg en materialen worden vastgelegd. Dit systeem is nog niet bekend op alle afdelingen. Van toiletrondes is feitelijk geen sprake, al worden meerdere bewoners wel op vaste tijdstippen in staat gesteld naar het toilet te gaan. Het personeel geeft aan dat bewoners verder op elk moment geholpen kunnen worden met de toiletgang. Het incontinentiemateriaal wordt 3-4 keer per dag gecontroleerd op de noodzaak van verschoning/vervanging. Enkele personeelsleden zijn aangewezen als specialist in het gebruik van incontinentiemateriaal en kunnen collega s bijstaan met adviezen. Decubitus: er zijn volgens de directie richtlijnen/protocollen voor preventie en behandeling van decubitus. In de zorgplannen en bij de rondgang door het huis ziet de inspectie dat ook terug, bijvoorbeeld door de vermelde acties in de zorgplannen en het gebruik van antidecubitus matrassen. Er wordt per half jaar een totaaloverzicht van bewoners met decubitus bijgehouden. De laatste meting in maart jl. telde 6 bewoners met decubitus. Alarmering: afspraken over de reactietijd na een beloproep zijn er niet: bewoners hebben geen (hals) alarmmogelijkheid bij zich (dit geldt niet voor de somatische afdeling). Er is alleen een alarmbel mogelijk op de eigen kamer. Personeel en cliëntenraad geven aan dat het personeel in het algemeen direct komt wanneer men belt en er om hulp gevraagd wordt. Voeding: Het ontbijt is meestal klaar voor 9.30 uur. Het warme eten komt na uur. Keuzevrijheid ten aanzien van het tijdstip van warm eten is er niet. In bijzondere gevallen kan men wel wat later eten. Eens per maand gaat men uit eten in het eigen verpleeghuis waarbij ook familie en verzorgers aanwezig kunnen zijn. Op één afdeling is men van start gegaan familie te vragen na uur op bezoek te komen en dan met de bewoners de avondmaaltijd te gebruiken. Hierdoor wordt de onrust van bewoners verminderd doordat er dan 2 De controle op het incontinentiemateriaal is afgestemd op het gebruikte materiaal. In ieder geval vindt overdag elke twee uur een controle plaats (norm LOC) 11

12 een vorm van toezicht op de afdeling aanwezig is. Men wil dit op meerdere afdelingen gaan realiseren. Personeel geeft aan dat bewoners die hulp nodig hebben bij het eten/drinken dat zonder problemen kunnen krijgen maar dat de inzet van vrijwilligers niet gemist kan worden. Bewoners worden na het eten zo nodig even wat verzorgd en schoongemaakt. Oordeel Bewoners krijgen de niet de dagelijkse zorg zoals dat in het basispakket beschreven staat. Dat geldt voor baden, verschoning van incontinentiemateriaal en het toezicht op de huiskamers. Ook kan men niet voldoen aan zaken waarbij een tijd staat aangegeven; men kan niet binnen 2 of 5 minuten reageren op een oproep om hulp als er geen personeel in bijvoorbeeld de huiskamer aanwezig is. De dagindeling is grotendeels afhankelijk van de personele bezetting. Alle bewoners worden wel dagelijks gewassen, en krijgen hulp bij de dagelijkse activiteiten als tanden poetsen, haarverzorging. Bij de verschillende bezoeken aan het huis zagen de bewoners er verzorgd uit. Score Een dagindeling die voldoet aan wensen cliënt. Normen en afspraken over persoonlijke hygiëne. Richtlijnen/afspraken over toiletgang en incontinentiezorg. Afspraken over preventie en behandeling van decubitus. Richtlijnen over reactie op (bel-) oproep of verzoek. Regeling tijd tussen de maaltijden. Richtlijnen over hulp bij en tijd voor de maaltijden. Richtlijn over persoonlijke verzorging na de maaltijd. Afwezig v Aanwezig Operationeel v v v v v v v Geborgd 3.5 Activiteiten en therapieën Feiten Er is een notitie met de activiteiten die collectief en individueel voor bewoners beschikbaar zijn. Daarnaast wordt jaarlijks een activiteitenaanbod gemaakt waarin alle activiteiten inclusief de seizoensgebonden activiteiten zijn opgenomen. In het blad voor bewoners en vertegenwoordigers worden in elk nummer de activiteiten van komende periode vermeld/aangekondigd. 1 x in de week is er een activiteit in de huiskamer op de verpleegafdeling en verder in de activiteitenruimtes en in de Graanschuur, een algemene ontmoetingsruimte waarin ruime mate festiviteiten worden georganiseerd. Bij bewoners wordt gepeild voor welke activiteiten (kas, groentetuin, biljartclub, zwemmen, koffieconcerten, etc.) ze belangstelling hebben en deelname daaraan wordt gestimuleerd en mogelijk gemaakt. De cliëntenraad onderschrijft het ruime activiteitenaanbod voor mensen die voldoende mobiel zijn en die het willen. Het management stelt, dat er 12

13 ook voor ernstige dementerenden en immobiele bewoners aangepaste activiteiten zijn. Immobiele bewoners kunnen eveneens als men dat wil- naar de activiteitenruimtes. Men experimenteert met een uitbreiding van activiteiten in de huiskamers voor de p.g. bewoners door samenwerking tussen de zorgdienst en de facilitaire dienst waarbij bewoners mee kunnen helpen met sommige activiteiten (stof afnemen, was vouwen, eten maken etc.). Omdat deze activiteit in de huiskamers plaatsvindt, verwacht men hiermee ook het toezicht in de huiskamers te versterken. Bij elke bewoner wordt in het zorgdossier vastgelegd aan welke activiteiten hij/zij wil en kan deelnemen en die activiteiten worden, volgens zeggen van personeel en de cliëntenraad ook voor 95% uitgevoerd; men probeert bewoners zoveel mogelijk aan activiteiten mee te laten doen. Door personele omstandigheden kan het voorkomen dat zaken niet kunnen worden uitgevoerd. Vaak wordt bij het opstellen van het individuele zorgplan al rekening gehouden met de personele (on)mogelijkheden. Personeel geeft aan dat bewoners altijd aan de voorgeschreven therapieën kunnen deelnemen. Ook een warm bad kan in principe wel gegeven worden als dat als therapie wordt voorgeschreven: dat betekent wél minder mensen voor toezicht. Oordeel Er worden in De Twaalf Hoven in ruime mate activiteiten georganiseerd. De nadruk ligt bij de activiteiten buiten de afdelingen. Op de afdeling in de huiskamers zelf is 1x in de week een activiteit, dit is minimaal. Ook is duidelijk dat de bewoners niet (allemaal) altijd begeleid kunnen worden wanneer ze naar buiten willen. Dit ondanks een grote inzet van veel vrijwilligers. Hiermee voldoet de instelling voor een deel van de bewoners niet aan de minimale norm. Score Richtlijnen over aanbod recreatieve activiteiten. Een activiteitenaanbod volgens afspraak met de cliënt De therapieën zoals afgesproken met cliënt of vertegenwoordiger. Afwezig Aanwezig Operationeel v v v Geborgd 13

14 3.6 Beschikbaarheid medische zorg Feiten Er is 24 uur per dag een verpleeghuisarts bereikbaar; aanwezig in het verpleeghuis danwel oproepbaar. Bij oproep is een verpleeghuisarts binnen een half uur aanwezig. Zowel cliëntenraad als personeel geven aan dat de artsen zeer toegankelijk zijn en bij afwezigheid er zo snel mogelijk (veelal binnen de normtijd) zijn. Oordeel De Twaalf Hoven voldoet hier aan de normen: de bereikbaarheid en beschikbaarheid van de artsen is volgens de norm geregeld. Score Regeling van het oproepbaar en bereikbaar zijn van de verpleeghuisarts. Regeling over individueel contact met de verpleeghuisarts. Afwezig Aanwezig Operationeel v v Geborgd 3.7 Samenvatting: oordelen over de basiszorg Algemeen Er is onvoldoende aandacht binnen de instelling voor een systematisch kwaliteitsbeleid waar implementatie, evaluatie en borging belangrijke onderdelen van zijn. Randvoorwaarden voor basiszorg De instelling heeft beschreven wat zij verstaat onder basiszorg maar kan dat niet waarmaken. Bewoners en familieleden van bewoners krijgen zo verwachtingen over de zorgverlening die alleen maar tot teleurstelling kunnen leiden. Zorgplannen die niet aan de eigen protocollen voldoen en ook anderszins niet goed bijgehouden worden betekenen dat de voorwaarden voor gecontroleerd en systematische werken onvoldoende gegarandeerd zijn. Informatie van één bewoner zit in twee verschillende mappen - en een deel van de informatie in de computer is niet overzichtelijk. Helemaal niet als de informatie ook niet altijd met elkaar correspondeert. Het risico is aanwezig dat de juiste informatie voor een continue en zorgvuldige zorgverlening aan bewoners niet altijd is gegarandeerd. Het personeel kent richtlijnen, afspraken en beleid over toiletgang, incontinentiezorg, decubituszorg en de reactie op bel onvoldoende. Men vult naar eigen oordeel en deskundigheid de zorg in. Daarmee bestaat het risico dat de individuele werkwijze van medewerkers ongewenst uiteen kan lopen. Verontrustende feiten daaromtrent heeft de inspectie niet gesignaleerd. Dit gegeven is echter wel een teken van gebrekkige implementatie van beleid. Personeelsbezetting 14

15 De Twaalf Hoven voldoet aan de normen waar het gaat over de minimale beschikbaarheid van één ziekenverzorgende per afdeling en één verpleegkundige voor het verpleeghuis. De roostering van het personeel leidt er toe dat het verpleeghuis geen continu toezicht uitoefent op de huiskamers. De instelling voldoet hiermee niet aan de eigen en de beroepsnorm waar het gaat om toezicht op de huiskamers. Dat is temeer onjuist als juist in de perioden met gebrekkig toezicht veel valpartijen voorkomen hetgeen weer een reden is om mensen te fixeren. Dagelijkse zorg Bewoners krijgen niet de dagelijkse zorg zoals dat in het basispakket beschreven staat, waar het gaat om baden, verschoning van incontinentiemateriaal en het toezicht op de huiskamers. De Twaalf Hoven voldoet niet aan de normen voor het toezicht op de huiskamers: dat toezicht is niet voldoende aanwezig. De inspectie acht het onaanvaardbaar dat om reden van onvoldoende toezicht bewoners moeten worden gefixeerd. Ook kan men niet voldoen aan zaken waarbij een tijd staat aangegeven; men kan bijvoorbeeld niet binnen 2 of 5 minuten reageren op een oproep om hulp als er geen personeel in de huiskamer aanwezig is. De dagindeling is grotendeels afhankelijk van de personele bezetting. Alle bewoners worden wel dagelijks gewassen, en krijgen hulp bij de dagelijkse activiteiten als tanden poetsen, haarverzorging. Bij de verschillende bezoeken aan het huis zagen de bewoners er verzorgd uit. Activiteiten en therapieën Er worden in De Twaalf Hoven in ruime mate activiteiten georganiseerd. De nadruk ligt bij de activiteiten buiten de afdelingen. Op de afdeling in de huiskamers zelf is 1x in de week een activiteit, dit is minimaal. Ook is duidelijk dat de bewoners niet (allemaal) altijd begeleid kunnen worden wanneer ze naar buiten willen. Dit ondanks een grote inzet van veel vrijwilligers. Beschikbaarheid medische zorg De Twaalf Hoven voldoet hier aan de normen: de bereikbaarheid en beschikbaarheid van de artsen is volgens de norm geregeld. 4 Te nemen maatregelen met betrekking tot de basiszorg 1. De inspectie verwacht uiterlijk 2 maanden na ontvangst van dit rapport een plan van aanpak waarin u aangeeft hoe u de kwaliteit van de basiszorg bij De Twaalf Hoven gaat verbeteren. In dit plan van aanpak staat in elk geval helder omschreven: - Wat u wilt bereiken (beoogde effecten); - Wat hiervoor nodig is ( deliverables en acties); Wanneer wordt begonnen en wanneer wordt afgerond (planning). De inspectie gaat er vanuit dat de beschreven oordelen uit hoofdstuk 3 u voldoende handvatten biedt om te komen tot verbeteringen en concrete acties. Daarnaast legt de inspectie de stichting de volgende maatregelen op: 15

16 2. Per direct moet het toezicht in de huiskamers plaatsvinden conform de nu geldende normen. 3. Binnen twee weken na ontvangst van dit rapport wil de inspectie vernemen dat hoe de continuïteit van dat toezicht is geborgd. 16

17 5 Resultaten onderzoek ten aanzien van de uitvoering van de Wet Bopz. 5.1 Beleidsnota Bopz Norm: Onder een beleidsnota Bopz wordt in het kader van het algemeen toezicht verstaan: een schriftelijke visie ten aanzien van het toepassen van middelen en maatregelen en dwangbehandeling in de instelling, waarin tenminste de rechtsgronden en rechtspositionele aspecten nader zijn uitgewerkt. Een beleidsnota Bopz dient de medewerkers van de instelling (maar ook derden) inzicht te verschaffen in de visie op en de handelwijze van de instelling met betrekking tot het omgaan met deze voor de patiënt zeer ingrijpende interventies. Met andere woorden hoe heeft de instelling de verantwoordelijkheidstoedeling, de indicatiestelling, de toepassing, de registratie, de toetsing, de evaluatie van middelen en maatregelen en de preventie van deze interventies georganiseerd. In het kader van de k waliteitswet zorginstellingen dienen instellingen verantwoorde zorg te leveren. Dat wil zeggen, zorg van een goed niveau en die in ieder geval doeltreffend, doelmatig en patiëntgericht en afgestemd is op de reële behoefte van de patiënt. Deze verantwoorde zorg dient tot stand te komen op basis van doelbewust beleid. Daarbij moet het onder andere duidelijk zijn welke medewerkers welke taken uitvoeren en wie daarvoor verantwoordelijk en daartoe bevoegd zijn. Bevindingen De Twaalf Hoven heeft een beleidsnota over de Wet Bopz die voor het laatst geactualiseerd is in december Deze is bekend gemaakt bij de medewerkers via werkoverleggen en is aanwezig op de afdelingen. Een oordeel over de inhoud is onderstaand gegeven. Beoordeling De beleidsnota Bopz is aanwezig Niveau 1 totale afwezigheid van de norm: er is geen Bopz-beleidsnota. Niveau 2 aantoonbaar geregeld: een Bopz-beleidsnota is aanwezig. Niveau 3 effectief operationeel: de medewerkers die met de Wet Bopz te maken hebben, kennen de Bopz-beleidsnota èn handelen conform deze nota. Niveau 4 borging aanwezig: de Bopz-beleidsnota wordt periodiek geëvalueerd en zonodig bijgesteld. De totale beoordeling hierboven staat op niveau 2 omdat, zoals later in de nota wordt toegelicht, men niet geheel volgens de nota werkt. Voor de rubriek 1g (hieronder) is het oordeel niet voldoende omdat overleg met de vertegenwoordiger wel in de nota staat opgenomen, maar er feitelijk overeenstemming met de vertegenwoordiger moet zijn. 17

18 In de nota Bopz is voldoende en juiste aandacht voor 1.a visie en/of basisfilosofie ja nee 1.b definitie van middelen of maatregelen ja nee 1.c rechtsgronden voor de toepassing van middelen of maatregelen ja nee 1.d Bopz behandelingsplan ja nee 1.e informed consent ja nee 1.f definitie wilsonbekwaamheid ja nee 1.g afstemming met vertegenwoordiging ja nee 1.h definitie van verzet ja nee 1.i taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden ja nee 1.j klachtrecht ja nee 1.k verzameling en registratie van gegevens ja nee Een groot gebrek is het ontbreken van een visie op basis waarvan het Bopzbeleid wordt uitgevoerd. Zonder een gemeenschappelijke visie kan het beleid en zeker de uitvoering niet eenduidig zijn en toetsbaar aan de gezamenlijke visie. Een gedeelde visie op de zorg is essentieel voor de benadering van en omgang met de bewoners. Verder is de nota grotendeels adequaat. Te ondernemen actie(s): Het op schrift stellen van de visie, bekend te maken en gedragen in het verpleeghuis, is dan ook een eerste actiepunt. Bij een aanpassing van de nota moeten verder de onderdelen die nu nee scoren worden toegevoegd c.q. aangepast. 18

19 5.2 Bekendheid met de eisen van de Wet Bopz (m.n. eisen t.a.v. zorgplan, dwangbehandeling en toepassing van middelen of maatregelen) Norm: Om verantwoorde zorg te kunnen leveren moet een instelling beschikken over voldoende en capabel personeel. Dat betekent onder meer dat hulpverleners zodanig bekend moeten zijn met de eisen van de Wet Bopz dat zij hun werk, in dit geval de uitvoering van de Wet Bopz, adequaat kunnen verrichten. Zij dienen zich dan ook regelmatig bij te scholen (bijvoorbeeld in het omgaan met agressie en fysiek geweld). Tevens moet een instelling beschikken over het juiste materieel voor het toepassen van middelen en maatregelen (zo dient er in de instelling bijvoorbeeld voldoende, veilig en degelijk fixatiemateriaal te zijn). Bevindingen De personeelsleden met wie gesproken is bleken redelijk op de hoogte te zijn van de belangrijkste elementen van de wet. Nieuwe personeelsleden krijgen de Bopz beleidsnota in hun informatiepakket. De folders van VWS over de Bopz zijn bekend bij het management. Verder is de instelling bezig een op de eigen instelling toegesneden handzame informatiefolder te maken die later dit jaar klaar zal zijn. Specifieke scholing vindt niet plaats, anders dan bijvoorbeeld via congressen. De nieuwe nota over de uitvoering van de Bopz (2003) is verspreid binnen het verpleeghuis. Deze is in een map over de afdelingen verspreid. Daar gaat men er verschillend mee om. Op de ene afdeling wordt zo n notitie besproken in het werkoverleg, op de andere afdeling wordt aangenomen dat iedere medewerker het leest. Dit laatste gebeurt echter niet altijd en dat wordt ook op generlei wijze getoetst. Niet ieder kan voldoende de risico s van materialen voor vrijheidsbeperking (zoals bedhekken) goed benoemen. Beoordeling De eisen van de Wet Bopz zijn voldoende bekend in de organisatie Niveau 1 totale afwezigheid van de norm: er zijn geen maatregelen getroffen ertoe strekkende dat de Wet Bopz in de organisatie voldoende bekend is. Niveau 2 aantoonbaar geregeld: er zijn maatregelen getroffen ertoe strekkende dat de Wet Bopz in de organisatie als voldoende bekend mag worden verondersteld. Niveau 3 effectief operationeel: de medewerkers die met de Wet Bopz te maken hebben, zijn voldoende bekend met de eisen die de Wet Bopz stelt. Niveau 4 borging aanwezig: periodiek wordt nagegaan of nieuwe maatregelen nodig zijn om de bekendheid met de Wet Bopz binnen de organisatie op peil te houden. Ook hier is de score niveau 2 omdat de nota niet overal bekend is en in ieder geval zoals later wordt toegelicht- niet ieder zich aan de inhoud van de nota houdt. In De Twaalf Hoven heeft men onvoldoende aandacht besteed aan de implementatie van het eigen beleid. Te ondernemen actie(s) Plan opstellen teneinde de bekendheid met de eisen van de Wet Bopz en het eigen beleid op het vereiste peil te brengen. 19

20 5.3 Taken van de geneesheer-directeur (3) Norm: Taken inzake gedwongen opname patiënt: Afgeven van een geneeskundig verklaring ter verkrijging van een voorlopige machtiging ten behoeve van een in zijn instelling verblijvende patiënt; afgeven van een geneeskundig verklaring ter verkrijgen van een voorgezette machtiging ten behoeve van een in zijn instelling verblijvende patiënt; afgeven van een geneeskundige verklaring ter verkrijging van een inbewaringstelling ten behoeve van een in zijn instelling verblijvende patiënt; dit dient bij voorkeur te geschieden door een onafhankelijk, niet behandelend psychiater, (art. 21.1) berichtgeving aan de griffier en de OVJ in geval van bovengenoemde gedwongen opnames. Taken inzake de interne rechtspositie van de gedwongen opgenomen patiënt: zorgdragen dat er een behandelingsplan m.b.t. de geestesstoornis wordt opgesteld; eindverantwoordelijke voor dit zorgplan (38 lid 1 Wet Bopz) contactpersoon voor de voor behandeling verantwoordelijke personen indien er geen toestemming is voor behandeling of gebruik van dwang (38 lid 4, 40 lid 5 Wet Bopz) eindverantwoordelijke voor uitvoering van dwangbehandeling in de zin van de Wet Bopz en voor melding en afmelding daarvan bij de Inspectie; eindverantwoordelijke voor het informeren over de dwangbehandeling van de naasten van de patiënt (38 lid 6 en 38 lid 6 nieuw Wet Bopz); eindverantwoordelijke voor de toepassing van middelen of maatregelen in de zin van de Wet Bopz en voor melding daarvan bij de Inspectie; eindverantwoordelijke voor het informeren over de toegepaste middelen of maatregelen aan de naasten van de patiënt (39 lid 3, 57 Wet Bopz) zorgdragen dat er een zorgdossier wordt gevormd en bijgehouden, waarin behandeling en dwang in het kader van de geestesstoornis worden verantwoord; de geneesheer-directeur zorgt ervoor dat aantekeningen worden gemaakt van de geestelijke en lichamelijke toestand van de patiënt, en de op hem toegepaste behandelingen en de effecten daarvan (art. 37a); zorgdragen dat bekend is waar specifieke Bopz-klachten kunnen worden ingediend; contactpersoon voor het afhandelen van deze klachten (41 lid 3, 41 lid 6, 41 lid 12, 41 lid 15, 42 Wet Bopz); eindverantwoordelijke voor besluiten over verzoeken door de patiënt of zijn vertegenwoordiger tot overplaatsing, verlof of ontslag uit de instelling (43, 46a nieuw, 45-49, 58 Wet Bopz). De geneesheer-directeur beoordeelt of het verlof verantwoord is (art. 46a) Taken inzake toezicht door de Inspectie op de naleving van de Wet Bopz: de geneesheer-directeur is verantwoordelijk voor het melden aan de Inspectie van dwangbehandeling in de zin van de Wet Bopz (38 lid 6, 39a nieuwe Wet Bopz); de geneesheer-directeur is verantwoordelijk voor het melden aan de Inspectie van het toepassen van middelen of maatregelen in de zin van de Wet Bopz (39 lid 3, 39a nieuw Wet Bopz); de geneesheer-directeur is verantwoordelijk voor het bijhouden van het 3 Artikel 1 lid 3 Wet Bopz onder geneesheer-directeur wordt mede verstaan de arts, die hoewel geen directeursfunctie bekledende, belast is met de zorg voor de algemene gang van zaken op geneeskundig gebied in het psychiatrische ziekenhuis art. 1 lid 3 Wet Bopz. In de verpleeg- en verzorgingshuizen wordt de geneesheer directeur voor het gemak de Bopz-arts genoemd. 20

21 register van toegepaste middelen of maatregelen in de instelling en voor het toezenden van een maandelijks afschrift van nieuwe registraties aan de Inspectie (57, 58 Wet Bopz); de geneesheer-directeur houdt een maandelijks overzicht van patiënten bij die met een IBS zijn opgenomen en waarvan de IBS is geëindigd. Hiervan wordt een kort verslag gemaakt inhoudende de bevindingen van de persoon gedurende de periode van de inbewaringstelling. de geneesheer-directeur is verantwoordelijk voor het toezenden van een maandelijks overzicht aan de Inspectie van de patiënten die via RM of IBS zijn opgenomen, de bevindingen met deze patiënten en wie van deze patiënten door ontslag, verlof of overlijden niet meer in de instelling verblijven (58 Wet Bopz). De geneesheer-directeur meldt ongeoorloofde afwezigheid van de patiënt aan de Inspectie en de officier van Justitie. Bevindingen Voor de geneesheer-directeur is een taakomschrijving vastgesteld als aanhangsel bij zijn algemene functieomschrijving. Hij is eindverantwoordelijk voor het gehele Bopz-beleid. Dit beleid krijgt verder vorm door de in het huis werkzame verpleeghuisartsen. Over het goed functioneren van de gebruikte materialen voor vrijheidsbeperking kon aanvankelijk geen adequate informatie worden gegeven. Naderhand is gemeld dat de nieuwe hoog-laagbedden jaarlijks door de technische dienst op de elektrische onderdelen wordt gecontroleerd. Voor tilhulpmiddelen heeft men een onderhoudscontract. De ergotherapie controleert de kwaliteit van de aanwezige autogordels en haalt exemplaren met gebreken uit de roulatie. Er is één zogenaamde Zweedse band in De Twaalf Hoven aanwezig. De geneesheer-directeur laat zich maandelijks informeren over de toepassing van vrijheidsbeperkende maatregelen door middel van het verslag van de MIPcommissie die de registratie bijhoudt en als Bopz-commissie fungeert. Daarnaast is hij betrokken bij de toepassing door het artsenoverleg en bij bijzondere gevallen wordt hij direct ingeschakeld, zoals bij de toepassing van vrijheidsbeperkende maatregelen in noodsituaties. Hij toetst via casusbesprekingen en in het artsenoverleg de juiste uitvoering van het Bopz-beleid. Beoordeling De taken van de Bopz arts zijn conform de Wet Bopz ingevuld Niveau 1 totale afwezigheid van de norm: de taken van de "Bopz arts" zijn niet conform de Wet Bopz (schriftelijk) vastgelegd. Niveau 2 aantoonbaar geregeld: de taken van de "Bopz arts zijn conform de Wet Bopz schriftelijk vastgelegd. Niveau 3 effectief operationeel: de Bopz arts" handelt in overeenstemming met de taken die de Wet Bopz hem/haar heeft toegekend. Niveau 4 borging aanwezig: periodiek wordt geëvalueerd of de taakuitoefening van de Bopz arts in overeenstemming is met de voorschriften van de Wet Bopz De Bopz arts heeft in de instelling de positie van geneesheerdirecteur (art 1 lid 3 degene die belast is met de zorg voor de algemene gang van zaken op geneeskundig gebied in de instelling) ja nee Te ondernemen actie(s) Geen. 21

22 5.4 Bopz behandelingsplan/zorgdossier 4 Norm: Ten aanzien van de inhoud van het behandelingsplan worden minimumeisen geformuleerd in artikel 2 van het Besluit rechtspositieregelingen Bopz. Lid 1 van artikel 2 schrijft voor dat een behandelingsplan de therapeutische middelen bevat die zullen worden toegepast teneinde een zodanige verbetering van de stoornis van de geestvermogens van de patiënt te bereiken, dat het gevaar op grond waarvan de patiënt in de instelling verblijft, wordt weggenomen. Uit de nota van toelichting bij het besluit blijkt verder dat de therapeutische middelen in relatie moeten worden gebracht tot de somatische, psychiatrische en sociale aspecten van de stoornis. Lid 2 van het artikel 2 schrijft voor, dat het behandelingsplan zodanig wordt opgesteld, dat een regelmatige toetsing van de opgenomen middelen aan de bereikte resultaten mogelijk is. Het behandelingsplan zal op schrift moeten worden gesteld en in het zorgdossier van de patiënten moeten worden bewaard (artikel 56 van de Wet Bopz). Eveneens dienen er maandelijks aantekeningen gemaakt te worden van de voortgang in de uitvoering van het plan. Een goede behandeling vereist namelijk regelmatige evaluatie. In artikel 56 wordt aangegeven welke gegevens in elk geval in het zorgdossier opgenomen moeten worden. Zo dient er onder andere aantekening gehouden te worden van: - het op grond van artikel 38 opgestelde behandelingsplan; - de medewerking van betrokkene aan de uitvoering van dit plan; indien over een behandelingsplan geen overeenstemming is bereikt, de reden daarvoor alsmede het daartoe door de voor de behandeling verantwoordelijke persoon gedane voorstel of de daartoe gedane voorstellen; - indien dwangbehandeling toepassing heeft gevonden, de behandeling die is toegepast en de redenen die hiertoe hebben geleid; - de toepassing van middelen en maatregelen in een tijdelijke noodsituatie ten aanzien van betrokkene en de redenen die hiertoe hebben geleid; - andere beslissingen als bedoeld in de hoofdstukken III en IV van de Wet Bopz en de gronden waarop deze beslissingen zijn genomen. - ontvangen afschriften van rechterlijke beslissingen (r.m en ibs), geneeskundige verklaringen en afschriften van de Bopz beoordeling (art. 60 Bopz) door het RIO Bevindingen Vooraf: tijdens een eerste onverwachte inspectie op 21 april zijn dossiers van 4 bewoners bekeken en bij de rondgang door het huis op 29 april zijn willekeurig 6 dossiers beoordeeld. In de zorgdossiers zijn de zorg/behandelplannen opgenomen. De Twaalf Hoven beschikt per bewoner over een werkdossier en een informatiedossier; de inhoud van beide dossiers loopt niet altijd parallel. Een interne werkgroep is bezig om de zorgdossiers en plannen een nieuwe opzet te geven, die de duidelijkheid, volledigheid en werkbaarheid moet verbeteren. Bij het eerste onverwachte bezoek werden op één afdeling dossiers ingezien. Daarin kon niet altijd en zeker niet zonder uitgebreid zoeken de rechtspositie van de bewoner uit de dossiers worden opgemaakt. De teamleider kon daar ook geen informatie over geven. Bij het vervolgbezoek was in alle ingeziene dossiers (6) de 4 Met zorgdossier wordt bedoeld dossiervorming omtrent de zorgverlening van de patiënt: geïntegreerd dossier, een verpleegkundig dossier, eventueel aangevuld met de medische status. In dit onderzoek wordt specifiek gekeken naar het Bopz-behandelingsplan dat onderdeel moet zijn van het zorgdossier van de patiënt. 22

23 rechtspositie van de cliënt/bewoner direct terug te vinden. De directie geeft aan dat dit reeds sinds 1995 beleid is. In elk van de ingeziene dossiers was aangetekend dat de wettelijk vertegenwoordiging geïnformeerd was over het zorgplan/ de maatregel die genomen was. Een paraaf van die vertegenwoordiger waaruit instemming bleek, is niet in de zorgplannen opgenomen. De toepassing van middelen en maatregelen was in alle dossiers opgenomen; in enkele goed gedocumenteerd, inclusief een toelichting over eerder uitgeprobeerde alternatieve benaderingen. Evaluaties van toegepaste maatregelen of de zorgplannen in de vorm van verslagen van een interne bewonersbespreking waren niet in alle dossiers terug te vinden. Beoordeling Het Bopz-behandelingsplan bevat de onderdelen genoemd in art. 56 Wet Bopz Niveau 1 (totale) afwezigheid van de norm: de eisen van artikel 56 zijn niet herkenbaar terug te vinden in de ingeziene zorgdossiers. Niveau 2 aantoonbaar geregeld: er zijn richtlijnen opgesteld ertoe strekkende dat de in art. 56 Wet Bopz genoemde onderdelen in het behandelingsplan worden opgenomen. Niveau 3 effectief operationeel: de ingeziene behandelingsplannen bevatten alle in art. 56 Wet Bopz genoemde onderdelen (voorzover van toepassing op deze bewoners). Niveau 4 borging aanwezig: periodiek wordt nagegaan of de in art. 56 Wet Bopz genoemde onderdelen in de behandelingsplannen zijn opgenomen. De score is hier weer 2, omdat er wel richtlijnen zijn opgesteld (de eerdergenoemde Bopz-nota) die echter blijkens de dossiers niet altijd worden opgevolgd. Te ondernemen actie(s) Zorg dragen dat in de zorg/behandelplannen en dossiers aan de vereisten van de Wet Bopz wordt voldaan. Werken conform de eigen nota, zodat uit de dossiers steeds duidelijk de rechtspositie van de bewoner, de evaluatie van de zorgplannen en van de toegepaste maatregelen blijkt. 23

Onvrijwillige opname op een BOPZ-afdeling met vrijheidsbeperkende maatregelen Inbewaringstelling of rechtelijke machtiging

Onvrijwillige opname op een BOPZ-afdeling met vrijheidsbeperkende maatregelen Inbewaringstelling of rechtelijke machtiging Onvrijwillige opname op een BOPZ-afdeling met vrijheidsbeperkende maatregelen Inbewaringstelling of rechtelijke machtiging Inleiding Het standpunt van de cliënt ten opzichte van een opname Met deze folder

Nadere informatie

Toelichting vragenlijst Dit is de vragenlijst voor Bopz meldingen. Deze vragenlijst bevat een drietal pagina s die toelichting behoeven:

Toelichting vragenlijst Dit is de vragenlijst voor Bopz meldingen. Deze vragenlijst bevat een drietal pagina s die toelichting behoeven: Document Versie 2.0 Datum 26 februari 2016 Toelichting vragenlijst Dit is de vragenlijst voor Bopz meldingen. Deze vragenlijst bevat een drietal pagina s die toelichting behoeven: PATIËNTGEGEVENS: dit

Nadere informatie

Gedwongen opname Uw rechten en plichten

Gedwongen opname Uw rechten en plichten Gedwongen opname Uw rechten en plichten Psychiatrie Inleiding Wanneer u te maken heeft met een gedwongen opname, heeft u als patiënt van Medisch Spectrum Twente verschillende rechten. U kunt gedwongen

Nadere informatie

Introductie Wet BOPZ Helga Saez, 24 september 2014

Introductie Wet BOPZ Helga Saez, 24 september 2014 Introductie Wet BOPZ Helga Saez, 24 september 2014 Wet BOPZ In werking getreden in 1994 Doel: rechtsbescherming van onvrijwillig opgenomen cliënten 1 Onderdelen Wet BOPZ (1) 1. Definities/begrippen 2.

Nadere informatie

Bopz beleid. Informatie over opname op een psychogeriatrische (pg)afdeling, beleid en klachtenregeling. vit0032_brochure BOPZ-07.indd :22

Bopz beleid. Informatie over opname op een psychogeriatrische (pg)afdeling, beleid en klachtenregeling. vit0032_brochure BOPZ-07.indd :22 Bopz beleid Informatie over opname op een psychogeriatrische (pg)afdeling, beleid en klachtenregeling vit0032_brochure BOPZ-07.indd 1 16-08-12 14:22 In deze brochure informeren wij u over de Wet Bijzondere

Nadere informatie

Privacy. Informatie. www.arienszorgpalet.nl

Privacy. Informatie. www.arienszorgpalet.nl Privacy Informatie www.arienszorgpalet.nl Inleiding Over ons Over AriënsZorgpalet AriënsZorgpalet is een toonaangevende zorginstelling in Enschede. Met 900 medewerkers en 350 vrijwilligers bieden we onze

Nadere informatie

Toepassing van Middelen en Maatregelen

Toepassing van Middelen en Maatregelen Toepassing van Middelen en Maatregelen 1. Inleiding 3 2. Wat zijn Middelen en Maatregelen? 3 3. Wanneer worden Middelen en Maatregelen 5 toegepast? 4. Wat is dwangbehandeling? 5 5. Wie is verantwoordelijk?

Nadere informatie

Relevante wet- en regelgeving die vandaag aan de orde komt in deze presentatie

Relevante wet- en regelgeving die vandaag aan de orde komt in deze presentatie Presentatie W&T thema Bopz op 9 mei 2016 Opzet: Korte uiteenzetting presentatie Goede zorg aan onze (psychogeriatrische) ouderen Persoonlijke kennistoets deelnemers Presentatie waarin antwoorden volgen

Nadere informatie

Introductie Wet BOPZ. Jacqueline Koster juni 2013

Introductie Wet BOPZ. Jacqueline Koster juni 2013 Introductie Wet BOPZ Jacqueline Koster juni 2013 Wet BOPZ In werking getreden in 1994 Doel: rechtsbescherming van onvrijwillig opgenomen cliënten Vormen van gedwongen opname In Bewaring Stelling (IBS)

Nadere informatie

De voorwaardelijke machtiging

De voorwaardelijke machtiging De voorwaardelijke machtiging Inhoud 1. Inleiding 4 2. Samenvatting 4 3. De voorwaardelijke machtiging 4 4. Criteria 5 5. Voorwaarden 5 6. Procedure 6 7. Duur 7 8. Gevolgen 7 9. Verschillende soorten

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2016 2017 32 399 Regels voor het kunnen verlenen van verplichte zorg aan een persoon met een psychische stoornis (Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg)

Nadere informatie

Interzorg en de wet Bopz

Interzorg en de wet Bopz Interzorg en de wet Bopz dicht bij jezelf Interzorg en de wet Bopz Interzorg Noord-Nederland heeft een aantal locaties met een afdeling voor cliënten met een psychogeriatrische aandoening (meestal dementie).

Nadere informatie

1 RAPPORTI. Geen toevlucht tot toepassen Middelen of Maatregelen omdat opstellen behandelingsplan te lang duurt.

1 RAPPORTI. Geen toevlucht tot toepassen Middelen of Maatregelen omdat opstellen behandelingsplan te lang duurt. 1 RAPPORTI Geen toevlucht tot toepassen Middelen of Maatregelen omdat opstellen behandelingsplan te lang duurt. 2 INSPECTIE VOOR DE GEZONDHEIDSZORG Resultaten van het onderzoek naar indicaties of toevlucht

Nadere informatie

Uw opname op de verpleegzorg

Uw opname op de verpleegzorg Uw opname op de verpleegzorg Opname op de verpleegzorg vanwege dementie Uw naaste wordt opgenomen op de verpleegzorg. De reden hiervan is dat het vanwege dementie niet langer verantwoord was om thuis te

Nadere informatie

Verzorgenden over kwaliteit van de zorg in verpleeg- en verzorgingshuizen Factsheet Panel Verpleegkundigen en Verzorgenden, september 2004

Verzorgenden over kwaliteit van de zorg in verpleeg- en verzorgingshuizen Factsheet Panel Verpleegkundigen en Verzorgenden, september 2004 LEVV Landelijk Expertisecentrum Verpleging & Verzorging Verzorgenden over kwaliteit van de zorg in verpleeg- en verzorgings Factsheet Panel Verpleegkundigen en Verzorgenden, september 2004 Tien procent

Nadere informatie

Protocol RM psychogeriatrie Gooi & Vechtstreek

Protocol RM psychogeriatrie Gooi & Vechtstreek Protocol RM psychogeriatrie Gooi & Vechtstreek Netwerk Dementie Gooi & Vechtstreek Januari 2013 INLEIDING Dit protocol is tot stand gekomen vanuit het Netwerk Dementie Gooi & Vechtstreek. De volgende personen

Nadere informatie

De wet BOPZ* binnen Zorggroep Sint Maarten; van opname tot verblijf op een psychogeriatrische afdeling.

De wet BOPZ* binnen Zorggroep Sint Maarten; van opname tot verblijf op een psychogeriatrische afdeling. De wet BOPZ* binnen Zorggroep Sint Maarten; van opname tot verblijf op een psychogeriatrische afdeling. * Wet Bijzondere Opnemingen in Psychiatrische Ziekenhuizen deel je leven Uitgave april 2014 Waarom

Nadere informatie

Commissie VBM September 2015. Procedure Besluitvorming toepassen vrijheidsbeperkende maatregelen

Commissie VBM September 2015. Procedure Besluitvorming toepassen vrijheidsbeperkende maatregelen Commissie VBM September 2015 Procedure Besluitvorming toepassen vrijheidsbeperkende maatregelen Procedure Besluitvorming toepassen vrijheidsbeperkende maatregelen De besluitvorming over en het toepassen

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2016 2017 32 399 Regels voor het kunnen verlenen van verplichte zorg aan een persoon met een psychische stoornis (Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg)

Nadere informatie

Rapport naar aanleiding van de individuele toetsing dwangbehandeling (artikel 38c, lid 7 Wet Bopz)

Rapport naar aanleiding van de individuele toetsing dwangbehandeling (artikel 38c, lid 7 Wet Bopz) Rapport naar aanleiding van de individuele toetsing dwangbehandeling (artikel 38c, lid 7 Wet Bopz) In Te Datum Van

Nadere informatie

Toetsingscriteria voor een Bopz-aanmerking in de psychogeriatrische en verstandelijk gehandicapten zorg

Toetsingscriteria voor een Bopz-aanmerking in de psychogeriatrische en verstandelijk gehandicapten zorg Toetsingscriteria voor een Bopz-aanmerking in de psychogeriatrische en verstandelijk gehandicapten zorg versie 27-02-2018 Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd in oprichting Toetsingscriteria voor het aanmerken

Nadere informatie

Gedwongen opname met een rechterlijke machtiging (RM)

Gedwongen opname met een rechterlijke machtiging (RM) Gedwongen opname met een rechterlijke machtiging (RM) Inhoud 1. Inleiding 4 2. Samenvatting 4 3. Verschillende soorten gedwongen opnamen 5 4. Voorwaarden voor een RM 5 5. Procedure 6 6. Duur 7 7. Gevolgen

Nadere informatie

De wet BOPZ* binnen Zorggroep Sint Maarten;

De wet BOPZ* binnen Zorggroep Sint Maarten; De wet BOPZ* binnen Zorggroep Sint Maarten; van opname tot verblijf op een psychogeriatrische afdeling. * Wet Bijzondere Opnemingen in Psychiatrische Ziekenhuizen deel je leven Uitgave december 2015 Waarom

Nadere informatie

Bopz-aanmerking per instelling, afdeling of locatie: zorgvoorzieningen.

Bopz-aanmerking per instelling, afdeling of locatie: zorgvoorzieningen. Toetsingscriteria voor het aanmerken van locaties in de psychogeriatrische 1 en verstandelijk gehandicapten zorg als psychiatrisch ziekenhuis in de zin van de Wet Bopz 1 Inleiding De Wet bijzondere opnemingen

Nadere informatie

Artikel 38, 5e lid Bopz (aangepast) Dwangbehandeling

Artikel 38, 5e lid Bopz (aangepast) Dwangbehandeling Artikel 2 Bopz Voorlopige machtiging (vm) Artikel 14 a Bopz (nw) Voorwaardelijke machtiging Artikel 15 Bopz Rechterlijke machtiging op eigen verzoek Artikel 20 Bopz Inbewaringstelling (ibs) Artikel 14

Nadere informatie

De wet Bopz voor cliënt en familie

De wet Bopz voor cliënt en familie De wet Bopz voor cliënt en familie Begrippen en toepassingen in verpleeg- en verzorgingshuizen Zorg met aandacht Deze brochure gaat over de Wet bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen, de

Nadere informatie

Vrijheidsbeperkende middelen en maatregelen

Vrijheidsbeperkende middelen en maatregelen Vrijheidsbeperkende middelen en maatregelen De Wet Bopz i Informatie voor ouders en/of vertegenwoordigers van locatie de Schans in Halsteren Inhoud 1. Inleiding 3 2. Indicatiestelling & opname 4 3. Het

Nadere informatie

Er zijn twee vormen van gedwongen opname in een psychiatrisch ziekenhuis: Een inbewaringstelling Een rechterlijke machtiging

Er zijn twee vormen van gedwongen opname in een psychiatrisch ziekenhuis: Een inbewaringstelling Een rechterlijke machtiging Gedwongen opname Gedwongen opname U bent tegen uw zin opgenomen in onze kliniek. We mogen u niet zomaar gedwongen opnemen. Daarom zijn er strenge regels. Daarin staat wat wel of niet mag. In deze folder

Nadere informatie

Veilige zorg voor mensen met dementie

Veilige zorg voor mensen met dementie Veilige zorg voor mensen met dementie Veilige zorg voor mensen met dementie Mensen met dementie zorg willen wij zorg geven in een veilige omgeving, die zoveel mogelijk recht doet aan de mogelijkheden voor

Nadere informatie

Gedwongen opgenomen, welke rechten en plichten gelden dan?

Gedwongen opgenomen, welke rechten en plichten gelden dan? Gedwongen opgenomen, welke rechten en plichten gelden dan? U bent gedwongen opgenomen bij één van de onderdelen van Parnassia Groep op last van de rechter. Omdat u niet zelf voor opname heeft gekozen is

Nadere informatie

Informatiefolder Wet BOPZ

Informatiefolder Wet BOPZ Informatiefolder Wet BOPZ Wet BOPZ De Wet BOPZ is de afkorting van Wet Bijzondere Opneming in Psychiatrische Ziekenhuizen. Anders dan de naam doet vermoeden geldt deze wet ook voor de psychogeriatrische

Nadere informatie

Opname op een BOPZ-afdeling met mogelijk vrijheidsbeperkende maatregelen

Opname op een BOPZ-afdeling met mogelijk vrijheidsbeperkende maatregelen Opname op een BOPZ-afdeling met mogelijk vrijheidsbeperkende maatregelen Inleiding Met deze folder geven we u inzicht in het beleid van De Wever met betrekking tot opname op een BOPZ-afdeling met mogelijk

Nadere informatie

Wilsonbekwaamheid of BOPZ. Jacqueline Koster oktober 2014

Wilsonbekwaamheid of BOPZ. Jacqueline Koster oktober 2014 Wilsonbekwaamheid of BOPZ Jacqueline Koster oktober 2014 Casus borderline persoonlijkheidsstoornis overdosis aan medicatie ingenomen: 30 paracetamol 500 mg, 45 oxazepam 10 mg Patiënte weigert SE behandeling.

Nadere informatie

Gedwongen opname (BOPZ)

Gedwongen opname (BOPZ) PSYCHIATRIE Gedwongen opname (BOPZ) In Bewaring Stelling en Rechterlijke Machtiging Deze folder geeft algemene informatie over een gedwongen opname in een psychiatrisch ziekenhuis of op een psychiatrische

Nadere informatie

Als een gedwongen opname nodig is

Als een gedwongen opname nodig is Als een gedwongen opname nodig is Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding U bent opgenomen op de afdeling Psychiatrie van ons ziekenhuis en uw behandelaar en uw omgeving

Nadere informatie

Van Wet Bopz naar Wet Zorg en Dwang

Van Wet Bopz naar Wet Zorg en Dwang Van Wet Bopz naar Wet Zorg en Dwang Congres VIA 23 januari 2017 Astrid Titel: Vogelvlucht Atelier: De kleurmeesters van de Parabool in Schalkhaar www.stichtingkunstinkwetsbaarheid.nl Inhoud presentatie

Nadere informatie

Opname op een BOPZ-afdeling met mogelijk vrijheidsbeperkende maatregelen

Opname op een BOPZ-afdeling met mogelijk vrijheidsbeperkende maatregelen Opname op een BOPZ-afdeling met mogelijk vrijheidsbeperkende maatregelen INLEIDING Met deze folder geven we u inzicht in het beleid van De Wever met betrekking tot opname op een BOPZ-afdeling met mogelijk

Nadere informatie

Beleid 'onvrijwillige zorg' Vrijheidsbeperking binnen Lang Verblijf. woonzorg en dagbesteding

Beleid 'onvrijwillige zorg' Vrijheidsbeperking binnen Lang Verblijf. woonzorg en dagbesteding Beleid 'onvrijwillige zorg' Vrijheidsbeperking binnen Lang Verblijf woonzorg en dagbesteding 1 Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 2. Wanneer wordt onvrijwillige zorg toegepast? 4 3. De wetgeving 5 3.1 Wet bijzondere

Nadere informatie

Addendum Bopz, een klachtenregeling Bopz

Addendum Bopz, een klachtenregeling Bopz juni 19 Addendum Bopz, een klachtenregeling Bopz Inleiding Deze klachtenregeling Bopz is van toepassing op de Bopz klachtencommissie van Ziekenhuisgroep Twente (ZGT) voor wat betreft de klachtbehandeling

Nadere informatie

Bopz. Bopz. De Wet Bopz voor verzorgenden. en verpleegkundigen. Begrippen en toepassingen in verpleeg- en verzorgingshuizen

Bopz. Bopz. De Wet Bopz voor verzorgenden. en verpleegkundigen. Begrippen en toepassingen in verpleeg- en verzorgingshuizen Bopz Begrippen en toepassingen in verpleeg- en verzorgingshuizen De Wet Bopz voor verzorgenden en verpleegkundigen Bopz Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Wet bijzondere opnemingen in psychiatrische

Nadere informatie

Hoofdstuk 4. Kwaliteit

Hoofdstuk 4. Kwaliteit Fawzi Salih van K2 Brabants Kenniscentrum Jeugd heeft voor u een eerste screening gemaakt van hoofdstuk 4. Het resultaat van de screening is terug te vinden op de volgende pagina s. De samenvatting per

Nadere informatie

1 RAPPORT. Rapport naar aanleiding van het algemeen toezichtbezoek aan zorgcentrum De Heemhaven te Heemstede op 21 september 2004

1 RAPPORT. Rapport naar aanleiding van het algemeen toezichtbezoek aan zorgcentrum De Heemhaven te Heemstede op 21 september 2004 1 RAPPORT Rapport naar aanleiding van het algemeen toezichtbezoek aan zorgcentrum De Heemhaven te Heemstede op 21 september 2004 Amsterdam, januari 2005 2 INSPECTIE VOOR DE GEZONDHEIDSZORG Inhoudsopgave

Nadere informatie

DE VOORWAARDELIJKE MACHTIGING; GEDWONGEN BEHANDELING BUITEN HET PSYCHIATRISCH ZIEKENHUIS

DE VOORWAARDELIJKE MACHTIGING; GEDWONGEN BEHANDELING BUITEN HET PSYCHIATRISCH ZIEKENHUIS DE VOORWAARDELIJKE MACHTIGING; GEDWONGEN BEHANDELING BUITEN HET PSYCHIATRISCH ZIEKENHUIS INHOUD Woord vooraf De Wet Bopz Wat is een voorwaardelijke machtiging? Wie mogen een voorwaardelijke machtiging

Nadere informatie

Bopz. Bopz. De Wet Bopz voor artsen. Begrippen en toepassingen in verpleeg- en verzorgingshuizen

Bopz. Bopz. De Wet Bopz voor artsen. Begrippen en toepassingen in verpleeg- en verzorgingshuizen Bopz Begrippen en toepassingen in verpleeg- en verzorgingshuizen De Wet Bopz voor artsen Bopz Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Wet bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen Inhoudsopgave

Nadere informatie

Definitief rapport van het inspectiebezoek op 1 oktober 2014 aan afdeling Maashofje van Laurens Maasveld te Rotterdam

Definitief rapport van het inspectiebezoek op 1 oktober 2014 aan afdeling Maashofje van Laurens Maasveld te Rotterdam Inspectie voor de Gezondheidszorg Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Definitief rapport van het inspectiebezoek op 1 oktober 2014 aan afdeling Maashofje van Laurens Maasveld te Rotterdam

Nadere informatie

K L A C H T E N R E G E L IN G

K L A C H T E N R E G E L IN G KLACHTENREGELING Klachtenregeling Amnesty International, Afdeling Nederland, 2007 Inhoudsopgave I ALGEMENE BEPALINGEN 3 Artikel 1: Artikel 2: Artikel 3: Definities Doelstellingen Geheimhouding II DE KLACHTENCOÖRDINATOR

Nadere informatie

De Wet Bopz Informatie voor ouders of vertegenwoordigers

De Wet Bopz Informatie voor ouders of vertegenwoordigers De Wet Bopz Informatie voor ouders of vertegenwoordigers versie: augustus 2013 2 1. Inleiding Deze brochure gaat over de Wet Bijzondere Opnemingen in Psychiatrische Ziekenhuizen, de Wet Bopz. Anders dan

Nadere informatie

Introductie. 1 Situatie. Laatste wijziging:

Introductie. 1 Situatie. Laatste wijziging: Laatste wijziging: 09-03-2010 Procedure voorwaardelijke rechterlijke machtiging (rm) Introductie Een voorwaardelijke rm is een beslissing van de rechter die moet voorkomen dat een cliënt gedwongen wordt

Nadere informatie

Monica de Visser Juridisch Adviesbureau Smaragd 1

Monica de Visser Juridisch Adviesbureau Smaragd 1 Doorkijkje naar toekomstige wet- en regelgeving in het kader van het ondersteuningsplan in de gehandicaptenzorg Monica de Visser Juridisch Adviesbureau Smaragd 1 Huidige wet- en regelgeving Besluit zorgplanbespreking

Nadere informatie

Plan van Aanpak woon-en zorgcentrum de Westerkim 2013 n.a.v. inspectiebezoek (20 september 2012) i.h.k.v. 2 e fase gefaseerd toezicht

Plan van Aanpak woon-en zorgcentrum de Westerkim 2013 n.a.v. inspectiebezoek (20 september 2012) i.h.k.v. 2 e fase gefaseerd toezicht Algemeen Op 20 september 2012 heeft de Inspecteur voor de Volksgezondheid, de heer C. Dekker, in het kader van de tweede fase van gefaseerd toezicht een inspectiebezoek gebracht aan de Westerkim. Doel

Nadere informatie

sept 2017 Wat komt er aan de orde? Indeling dag? De geneeskundige verklaring Casus opname Helle - Juridisch en medisch advies

sept 2017 Wat komt er aan de orde? Indeling dag? De geneeskundige verklaring Casus opname Helle - Juridisch en medisch advies De rollen van de BOPZ-arts bij de toepassing van de BOPZ en nieuwe ontwikkelingen - Opleiding BOPZ arts voor specialisten ouderengeneeskunde - Onthulling belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling

Nadere informatie

Wat komt er aan de orde? Onthulling belangen spreker

Wat komt er aan de orde? Onthulling belangen spreker De rollen van de BOPZ-arts bij de toepassing van de BOPZ en nieuwe ontwikkelingen - Opleiding BOPZ arts voor specialisten ouderengeneeskunde - Mr R. Helle, specialist ouderengeneeskunde Juridisch en medisch

Nadere informatie

Gedwongen opgenomen met een in bewaringstelling

Gedwongen opgenomen met een in bewaringstelling Gedwongen opgenomen met een in bewaringstelling 1. Inleiding 3 2. Hoe kunt u gedwongen opgenomen worden? 3 3. Wat is een in bewaringstellingn (IBS)? 4 4. Hoe loopt de procedure? 4 5. Hoe lang duurt een

Nadere informatie

Hij draagt in deze hoedanigheid zorg voor:

Hij draagt in deze hoedanigheid zorg voor: Inleiding Patiënten worden in het ziekenhuis regelmatig door meerdere medisch specialisten tegelijk behandeld. In het verleden is verschillende malen geconstateerd dat de onderlinge verantwoordelijkheden

Nadere informatie

De rollen van de BOPZ-arts bij de toepassing van de BOPZ en nieuwe ontwikkelingen - Opleiding BOPZ arts voor specialisten ouderengeneeskunde -

De rollen van de BOPZ-arts bij de toepassing van de BOPZ en nieuwe ontwikkelingen - Opleiding BOPZ arts voor specialisten ouderengeneeskunde - De rollen van de BOPZ-arts bij de toepassing van de BOPZ en nieuwe ontwikkelingen - Opleiding BOPZ arts voor specialisten ouderengeneeskunde - Mr R. Helle, specialist ouderengeneeskunde Juridisch en medisch

Nadere informatie

Bopz. Bopz. De Wet Bopz voor cliënt en familie. Begrippen en toepassingen in verpleeg- en verzorgingshuizen

Bopz. Bopz. De Wet Bopz voor cliënt en familie. Begrippen en toepassingen in verpleeg- en verzorgingshuizen Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport De Wet Bopz voor cliënt en familie Bopz Begrippen en toepassingen in verpleeg- en verzorgingshuizen Bopz Wet bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen

Nadere informatie

Onafhankelijke klachtencommissie. Wet BOPZ en Wkkgz

Onafhankelijke klachtencommissie. Wet BOPZ en Wkkgz Onafhankelijke klachtencommissie Wet BOPZ en Wkkgz Inhoud 1. Inleiding 4 2. Klachtenregeling 4 3. De Klachtencommissie 4 4. Twee soorten klachten 4 5. Wie kan een klacht indienen? 5 6. Advies en ondersteuning

Nadere informatie

KENNISMAKING Een paar vragen ter introductie (JURIDISCHE) INTRODUCTIE: WET BOPZ EN WET ZORG EN DWANG. Programma

KENNISMAKING Een paar vragen ter introductie (JURIDISCHE) INTRODUCTIE: WET BOPZ EN WET ZORG EN DWANG. Programma (JURIDISCHE) INTRODUCTIE: WET BOPZ EN WET ZORG EN DWANG mr. dr. Brenda Frederiks (VUmc/APH) / b.frederiks@vumc.nl mr. Sofie Steen (KBS Advocaten) / sm.steen@kbsadvocaten.nl MEDILEX, OPLEIDING BOPZ OUDERENZORG,

Nadere informatie

Toetsingscriteria voor een Bopz-aanmerking in de psychogeriatrische en verstandelijk gehandicapten zorg

Toetsingscriteria voor een Bopz-aanmerking in de psychogeriatrische en verstandelijk gehandicapten zorg Toetsingscriteria voor een Bopz-aanmerking in de psychogeriatrische en verstandelijk gehandicapten zorg versie 27-03-2019 Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd Toetsingscriteria voor het aanmerken van locaties

Nadere informatie

Signaleringsinstrument voor minimale kwaliteit van zorg door het team van verzorgenden op psychogeriatrische afdelingen van verpleeghuizen

Signaleringsinstrument voor minimale kwaliteit van zorg door het team van verzorgenden op psychogeriatrische afdelingen van verpleeghuizen Signaleringsinstrument voor minimale kwaliteit van zorg door het team van verzorgenden op psychogeriatrische afdelingen van verpleeghuizen Heb je de instructies voor het invullen (bijlage 6) gelezen? Weeknummer:

Nadere informatie

Utrecht Juli 2014. Follow Up Rapport Zorgboerderij Karin s zonnestraal te Nieuwpoort

Utrecht Juli 2014. Follow Up Rapport Zorgboerderij Karin s zonnestraal te Nieuwpoort Utrecht Juli 2014 Follow Up Rapport Zorgboerderij Karin s zonnestraal te Nieuwpoort Inleiding Op 22 nuari 2014 heeft de Inspectie voor de Gezondheidszorg (hierna: de inspectie) een inspectiebezoek gebracht

Nadere informatie

De klachtenregeling in Nebo. Informatie over de behandeling van klachten in het verpleeghuis en de Schakelafdeling van Verpleeghuis Nebo

De klachtenregeling in Nebo. Informatie over de behandeling van klachten in het verpleeghuis en de Schakelafdeling van Verpleeghuis Nebo De klachtenregeling in Nebo Informatie over de behandeling van klachten in het verpleeghuis en de Schakelafdeling van Verpleeghuis Nebo Inhoud Vooraf 1 De klachtenregeling.. 2 Bespreken van de klacht met

Nadere informatie

Inschatting wilsbekwaamheid volgens KNMG richtlijn

Inschatting wilsbekwaamheid volgens KNMG richtlijn Naam patiënt:.. Geboortedatum patiënt:... Naam afnemer: Datum afname: Inschatting wilsbekwaamheid volgens KNMG richtlijn 1. Wilsbekwaamheid wordt altijd beoordeeld ter zake een bepaald onderzoek of bepaalde

Nadere informatie

Regels rond een gedwongen opname

Regels rond een gedwongen opname Regels rond een gedwongen opname Een gedwongen opname is een ingrijpende maatregel. In Nederland vindt een gedwongen opname niet zomaar plaats: de burgemeester of de rechter beslist hierover. De burgemeester

Nadere informatie

Uw rechten en behandeling

Uw rechten en behandeling Uw rechten en behandeling als wij gedwongen moeten ingrijpen in noodsituaties Behandeling onder dwang Als u tijdens uw opname te maken krijgt met gedwongen behandeling, hebt u als patiënt van GGZ ingeest

Nadere informatie

Privacy reglement. Birtick Zorg & Welzijn

Privacy reglement. Birtick Zorg & Welzijn Inhoud 1. Begripsbepalingen 2. Reikwijdte 3. Doel 4. Categorieën van personen over wie gegevens in de registratie worden opgenomen 5. Vertegenwoordiging 6. Soorten van gegevens die in de registratie worden

Nadere informatie

Uw rechten en behandeling

Uw rechten en behandeling Uw rechten en behandeling als u gedwongen wordt opgenomen Voorlopige machtiging of machtiging voortgezet verblijf Als u te maken krijgt met gedwongen opname, hebt u als patiënt van GGZ ingeest verschillende

Nadere informatie

Vrijheidsbeperkende maatregelen (fixatie)

Vrijheidsbeperkende maatregelen (fixatie) 14-11-2016 1138 Vrijheidsbeperkende maatregelen (fixatie) De behandelend arts of verpleegkundige heeft met u gesproken over het toepassen van vrijheidsbeperkende maatregelen bij uzelf, uw familielid of

Nadere informatie

Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg Factsheet gemeenten

Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg Factsheet gemeenten Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg Factsheet gemeenten Colofon jb Lorenz augustus 2018 Vormgeving: de Beeldsmederij 2 Veranderingen Wet verplichte GGZ Verplichte zorg kan straks ook buiten een

Nadere informatie

Stichting Pandora GEDWONGEN OPNAME. Stichting Pandora, februari 2003 1/8

Stichting Pandora GEDWONGEN OPNAME. Stichting Pandora, februari 2003 1/8 Stichting Pandora, februari 2003 1/8 GEDWONGEN OPNAME Stichting Pandora Stichting Pandora, februari 2003 2/8 Gedwongen opname Niemand wil tegen z'n zin in een psychiatrisch ziekenhuis terechtkomen. Dat

Nadere informatie

Toekomstige wetgeving; gevolgen voor Korsakov patiënt?

Toekomstige wetgeving; gevolgen voor Korsakov patiënt? 1 Agenda Toekomstige wetgeving; gevolgen voor Korsakov patiënt? Expertmeeting februari 2013 Korsakov Kenniscentrum (KKC) mr. drs. Susanne van den Hooff susanne.vandenhooff@inholland.nl 1. Huidige wetgeving

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2016 2017 32 399 Regels voor het kunnen verlenen van verplichte zorg aan een persoon met een psychische stoornis (Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg)

Nadere informatie

BOPZ. De Wet BOPZ voor cliënt en familie

BOPZ. De Wet BOPZ voor cliënt en familie BOPZ De Wet BOPZ voor cliënt en familie Pagina 2 INHOUDSOPGAVE 1. Inleiding 2. Wat is de wet Bopz? 2.1 Indicatiestelling en opname 3. Het ondersteuningsplan 3.1 Uw welzijn, veiligheid en gezondheid staan

Nadere informatie

Protocol. Klachtencommissie. Autimaat B.V.

Protocol. Klachtencommissie. Autimaat B.V. Protocol Klachtencommissie Autimaat B.V. Doetinchem December 2011 Protocol van de klachtencommissie van Autimaat B.V. Inhoudsopgave Toepassingsgebied 3 Begripsbepaling 3 Doelstelling van de klachtenregeling

Nadere informatie

Utrecht, maart Rapport van het inspectiebezoek aan Thuizsorg B.V. in Den Haag op 18 februari 2019

Utrecht, maart Rapport van het inspectiebezoek aan Thuizsorg B.V. in Den Haag op 18 februari 2019 Utrecht, maart 2019 Rapport van het inspectiebezoek aan Thuizsorg B.V. in Den Haag op 18 februari 2019 1 Inleiding Op 18 februari 2019 heeft de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (hierna: de inspectie)

Nadere informatie

Gedwongen opnames. middels Rechterlijke Machtiging en Inbewaringstelling en Middelen en Maatregelen

Gedwongen opnames. middels Rechterlijke Machtiging en Inbewaringstelling en Middelen en Maatregelen Gedwongen opnames middels Rechterlijke Machtiging en Inbewaringstelling en Middelen en Maatregelen Inhoud Waarom deze brochure? 3 De gedwongen opname met een rechterlijke machtiging (RM) De gedwongen opname

Nadere informatie

Reglement Klachtencommissie Cliënten Mentaal Beter

Reglement Klachtencommissie Cliënten Mentaal Beter Reglement Klachtencommissie Cliënten Mentaal Beter INHOUDSOPGAVE Artikel 1 Begrippen Blz. 03 Artikel 2 Uitgangspunten Blz. 04 Artikel 3 De Klachtencommissie Blz. 05 Artikel 4 De werkwijze van de commissie

Nadere informatie

Het bevoegd gezag van Vivente, stichting voor christelijke primair onderwijs, gevestigd te Zwolle,

Het bevoegd gezag van Vivente, stichting voor christelijke primair onderwijs, gevestigd te Zwolle, Het bevoegd gezag van Vivente, stichting voor christelijke primair onderwijs, gevestigd te Zwolle, gelet op de bepalingen van de Wet op het primair onderwijs, de Wet op de expertisecentra en de Wet op

Nadere informatie

1 Aanleiding. 2 Melding. Conclusies Stappen Door wie? Voorwaarden. Laatste wijziging: 28-06-2010. Vindt familie / hulpverlener / omgeving

1 Aanleiding. 2 Melding. Conclusies Stappen Door wie? Voorwaarden. Laatste wijziging: 28-06-2010. Vindt familie / hulpverlener / omgeving Laatste wijziging: 28-06-2010 Procedure inbewaringstelling (ibs) machtiging voortzetting ibs Introductie E inbewaringstelling (ibs) is e spoedmaatregel om iemand bij onmiddellijk dreigd gevaar gedwong

Nadere informatie

Informatie voor patiënten

Informatie voor patiënten Informatie voor patiënten Inbewaringstelling In deze folder vindt u informatie over de inbewaringstelling (IBS). Inbewaringstelling 1 Inleiding In de afgelopen jaren zijn er voor de (geestelijke) gezondheidszorg

Nadere informatie

De regels zijn gelijk. Toch is iedereen anders. Opname of verblijf. Over de Wet Bopz

De regels zijn gelijk. Toch is iedereen anders. Opname of verblijf. Over de Wet Bopz De regels zijn gelijk. Toch is iedereen anders. Opname of verblijf Over de Wet Bopz Heeft iemand in uw directe omgeving ernstige geheugenproblemen? Of is hij erg in de war? Kan deze persoon niet goed meer

Nadere informatie

Lijst van vragen - totaal

Lijst van vragen - totaal Lijst van vragen - totaal Kamerstuknummer : 33149-30 Vragen aan Commissie : Regering : Volksgezondheid, Welzijn en Sport 33 149 Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) LIJST VAN VRAGEN EN ANTWOORDEN Vastgesteld------------------

Nadere informatie

Follow-up rapport van het inspectiebezoek aan Boerderij Ruimzicht te Oldelamer op 10 januari Amsterdam, mei 2013

Follow-up rapport van het inspectiebezoek aan Boerderij Ruimzicht te Oldelamer op 10 januari Amsterdam, mei 2013 Follow-up rapport van het inspectiebezoek aan Boerderij Ruimzicht te Oldelamer op 10 nuari 2013 Amsterdam, mei 2013 Inleiding Op 10 nuari 2013 heeft de Inspectie voor de Gezondheidszorg (hierna: de inspectie)

Nadere informatie

Per Huize Hebe T.a.v. de bestuurder Weteringlaan JP ZEIST

Per    Huize Hebe T.a.v. de bestuurder Weteringlaan JP ZEIST > Retouradres Postbus 2518 6401 DA Heerlen Per e-mail: ahmed@huizehebe.nl; heleen@huizehebe.nl; info@huizehebe.nl Huize Hebe T.a.v. de bestuurder Weteringlaan 2 3703 JP ZEIST Datum 26 maart 2019 Onderwerp

Nadere informatie

Gedwongen opname. Informatie voor cliënten en betrokkenen

Gedwongen opname. Informatie voor cliënten en betrokkenen Gedwongen opname Informatie voor cliënten en betrokkenen Februari 2015 INHOUD 1. Inleiding blz 3 2. Gedwongen opname blz 4 3. Wanneer gedwongen opname? blz 5 4. Hoe verloopt de opname? blz 6 5. Hoe lang

Nadere informatie

Informatiebrochure voor cliënten en familie over de uitvoering van de Wet Bopz binnen De Rijnhoven

Informatiebrochure voor cliënten en familie over de uitvoering van de Wet Bopz binnen De Rijnhoven DE WET BOPZ Informatiebrochure voor cliënten en familie over de uitvoering van de Wet Bopz binnen De Rijnhoven De Rijnhoven Wonen, Welzijn, Zorg en Behandeling in De Meern, Harmelen, Leidsche Rijn, Montfoort,

Nadere informatie

Tactus Verslavingszorg t.a.v. raad van bestuur Postbus AD DEVENTER

Tactus Verslavingszorg t.a.v. raad van bestuur Postbus AD DEVENTER > Retouradres Postbus 2680 3500 GR Utrecht Tactus Verslavingszorg t.a.v. raad van bestuur Postbus 154 7400 AD DEVENTER Stadsplateau 1 3521 AZ Utrecht Postbus 2680 3500 GR Utrecht T 088 120 50 00 F 088

Nadere informatie

Van Bopz naar Wet verplichte GGZ

Van Bopz naar Wet verplichte GGZ Van naar Wet verplichte GGZ Op 1 januari 2020 treedt de in werking. De nieuwe wetten brengen een aantal veranderingen met zich mee, al blijft er ook veel hetzelfde. Dit document geeft daar inzicht in.

Nadere informatie

Jaarverslag calamiteiten in de patiëntenzorg 2017

Jaarverslag calamiteiten in de patiëntenzorg 2017 Jaarverslag calamiteiten in de patiëntenzorg 2017 Ondanks onze inspanningen om goede en veilige zorg te leveren, gaan er soms dingen mis in het ziekenhuis. Ernstige incidenten en calamiteiten hebben grote

Nadere informatie

KLACHTENREGELING. Inhoudsopgave

KLACHTENREGELING. Inhoudsopgave N.B.: Momenteel wordt gewerkt aan een klachtenregeling voor de organisatie SCO Delft e.o. Tot de nieuwe regeling beschikbaar is, zijn de twee bestaande regelingen van kracht (één voor het voortgezet onderwijs,

Nadere informatie

Volgens de Wet Bopz zijn er diverse vormen van gedwongen opname of gedwongen behandeling:

Volgens de Wet Bopz zijn er diverse vormen van gedwongen opname of gedwongen behandeling: GEDWONGEN OPGENOMEN MET EEN INBEWARINGSTELLING (IBS) INHOUD Woord vooraf Hoe kunt u gedwongen worden opgenomen? Wat is een IBS? Wat is de procedure bij een IBS? Hoe lang duurt een IBS? Wat zijn de gevolgen

Nadere informatie

De regels zijn gelijk. Toch is iedereen anders. Opname of verblijf. Over de Wet Bopz

De regels zijn gelijk. Toch is iedereen anders. Opname of verblijf. Over de Wet Bopz De regels zijn gelijk. Toch is iedereen anders. Opname of verblijf Over de Wet Bopz Heeft iemand in uw directe omgeving ernstige geheugenproblemen? Of is hij erg in de war? Is er sprake van gevaar wat

Nadere informatie

Klachtenregeling. Deel. Van Beleid Klachten bij Scholengroep LeerTij

Klachtenregeling. Deel. Van Beleid Klachten bij Scholengroep LeerTij Klachtenregeling Deel 1 Van Beleid Klachten bij Scholengroep LeerTij 1 Het bevoegd gezag van Scholengroep LeerTij, stichting voor openbaar, PC en RK-onderwijs, statutair gevestigd te Terneuzen, gelet op

Nadere informatie

Inbewaringstelling. Informatie voor patiënten

Inbewaringstelling. Informatie voor patiënten Inbewaringstelling Informatie voor patiënten Inbewaringstelling In deze folder vindt u informatie over de inbewaringstelling (IBS). Inbewaringstelling Inleiding In de afgelopen jaren zijn er voor de (geestelijke)

Nadere informatie

Inbewaringstelling. Mondriaan. Informatie voor patiënten. Mondriaan. voor geestelijke gezondheid

Inbewaringstelling. Mondriaan. Informatie voor patiënten. Mondriaan. voor geestelijke gezondheid Inbewaringstelling (IBS) Informatie voor patiënten Mondriaan Mondriaan voor geestelijke gezondheid Mondriaan Inbewaringstelling Colofon Tekst Concernstaf i.s.m. Bureau Communicatie Beeldmateriaal Pieter

Nadere informatie

Kort verslag van de beleidsanalyse van het programma Valor in India

Kort verslag van de beleidsanalyse van het programma Valor in India Kort verslag van de beleidsanalyse van het programma Valor in India Inspectie jeugdzorg Utrecht, april 2008 2 Inhoudsopgave= Samenvatting...5 1. Inleiding...7 1.1. Aanleiding...7 1.2. Vraagstelling...7

Nadere informatie

Rapport van het inspectiebezoek aan Woon- en zorgcentrum Boschoord te Lunteren op 13 november 2013. Zwolle, januari 2014

Rapport van het inspectiebezoek aan Woon- en zorgcentrum Boschoord te Lunteren op 13 november 2013. Zwolle, januari 2014 Rapport van het inspectiebezoek aan Woon- en zorgcentrum Boschoord te Lunteren op 13 november 2013 Zwolle, januari 2014 Inhoud 1 Inleiding 3 2 Resultaten 5 3 Bevindingen en Conclusie 7 4 Te nemen maatregelen

Nadere informatie

Gedwongen opname met een inbewaringstelling (IBS)

Gedwongen opname met een inbewaringstelling (IBS) Gedwongen opname met een inbewaringstelling (IBS) Inhoud 1. Inleiding 4 2. Samenvatting 4 3. Verschillende soorten gedwongen opnamen 5 4. IBS en criteria 5 5. Procedure 6 6. Duur 7 7. Gevolgen 7 8. Beschikken

Nadere informatie

Toetsingscriteria voor het aanmerken van instellingen voor geestelijke gezondheidszorg als psychiatrisch ziekenhuis in de zin van de Wet Bopz

Toetsingscriteria voor het aanmerken van instellingen voor geestelijke gezondheidszorg als psychiatrisch ziekenhuis in de zin van de Wet Bopz Toetsingscriteria voor het aanmerken van instellingen voor geestelijke gezondheidszorg als psychiatrisch ziekenhuis in de zin van de Wet Bopz Inleiding De Wet bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen

Nadere informatie

KLACHTENPROCEDURE RBO

KLACHTENPROCEDURE RBO KLACHTENPROCEDURE RBO RBO Damsport 1 9728 PP Groningen telefoon: (050) 526 29 00 fax: (050) 525 97 77 Inhoudsopgave 1. Algemeen 2 2. Wat is een klacht? 3 3. Wie behandelt klachten? 4 3.1 Klacht is gericht

Nadere informatie