Forest filled with gaps. Natural tree fall
|
|
- Thomas Vedder
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Natural tree fall 184
2 Chapter 11: Samenvatting 11 SAMENVATTING DE INVLOED VAN SELECTIEVE HOUTKAP OP HET MICROKLIMAAT, DE WATERDYNAMIEK EN DE NUTRIENTENKRINGLOOP; NIET ALEEN DE GROOTTE VAN DE KRONENDAKOPENING IS VAN BELANG NIET ALLEEN BOMEN BEPALEN EEN BOS 1 Dit proefschrift gaat over openingen in het kronendak van het tropisch regenwoud in Guyana die ontstaan als gevolg van het selectief kappen van bomen. Er is een gebrek aan kennis over de invloed van deze openingen in het kronendak op het microklimaat en op edafische factoren. Kronendakopeningen zijn een normaal verschijnsel in het bos en zijn belangrijk voor de regeneratie van planten (Bongers en Popma 1988, Brokaw en Schneider 1989, Whitmore 1989). Als zodanig bepalen zowel bomen als openingen het bos. Echter, in grote delen van Guyana wordt selectief gekapt, waardoor kapopeningen ontstaan. De commercieel interessante boomsoorten hebben vaak zware zaden met een geringe verspreiding waardoor deze soorten dicht bij elkaar in het bos voorkomen. Exploitatie van deze soorten heeft tot gevolg dat openingen van verschillende grootte worden gemaakt. De grootte van de opening is met name van belang, omdat wordt aangenomen dat boomsoorten zich specialiseren in verschillende milieucondities die aanwezig zijn in openingen van verschillende grootte (Brown and Whitmore 1992, Denslow 1980). Deze milieucondities worden gekenmerkt door het microklimaat, de beschikbaarheid van water in de bodem en nutriëntentekort. Om het effect te beoordelen van verschillende kronendakopeningen op de regeneratie van het bos in het algemeen en van commerciële soorten in het bijzonder is diepgaande kennis van deze abiotisch parameters nodig. Deze informatie is van belang voor het opstellen van een bosbouwmanagementsysteem dat zowel economisch rendabel als ecologisch duurzaam is (hoofdstuk 1). Voordat de eindconclusies van dit onderzoek worden toegelicht, wil ik de lezer een korte toelichting geven op het studiegebied en de klimaatsomstandigheden tijdens het onderzoek in centraal Guyana van 1996 tot Studiegebieden Het onderzoek werd uitgevoerd in drie studiegebieden, gelegen nabij het dorp Mabura Hill, ongeveer 250 km ten zuiden van Georgetown, de hoofdstad van Guyana. In juli 1996 werden 25 kronendakopeningen gemaakt in ongestoord gemengd Groenhartbos voor het Pibiri Gap Experiment (PGE). De grootte van de openingen varieerde van 40 tot 3200m 2 (Van Dam et al. 1999). Een tweede studiegebied bevond zich in het Forest Reserve Mabura Hill (FRMH). De onderzoeksactiviteiten in dit gebied vonden plaats in twee 7 jaar oude kronendakopeningen van 1 Een bos wordt gedefinieerd door de aanwezigheid van bomen, dat wil echter nog niet zeggen dat alleen bomen het bos definiëren (stelling van R.Ek, 1997). 185
3 740 en 3440m 2. In een derde studiegebied, 2K genaamd, waren twee 13 jaar oude kronendakopeningen aanwezig van 200 en 800m 2 (Hoofdstuk 2). Klimaat en het 97/ 98 El Niño fenomeen Guyana heeft een nat tropisch klimaat met het gehele jaar door neerslag en geen maand met minder dan 60mm neerslag. Van juli 1997 tot maart 1998 kreeg het studiegebied echter te maken met extreme droogte als gevolg van het klimaatfenomeen El Niño, waardoor de neerslag gemiddeld 27% minder was dan normaal. Alle bomen en planten hadden een gebrek aan vocht en sommige jonge planten verdroogden. Deze extreme klimaatscondities verschaften een unieke gelegenheid om microklimaat en vochtlimitatie in kronendakopeningen te bestuderen, alsmede het effect van extreme droogte op de nutriëntenkringloop (Hoofdstuk 2). EEN OVERZICHT VAN MICROKLIMAAT, WATER- EN NUTRIENTENCYCLI IN KRONENDAKOPENINGEN VAN VERSCHILLENDE GROOTTE EN LEEFDTIJD Microklimaat in kronendakopeningen: de grootte is van belang 2 Het microklimaat in kronendakopeningen wordt sterk beïnvloed door de grootte en de vorm van de opening. De invloed van de opening op het microklimaat was merkbaar buiten de loodrechte projectie van het gat in het kronendak. Het microklimaat werd beïnvloed tot 10m het bos in bij een opening van 3200m 2. Openingen met een onregelmatig gevormde rand hebben microklimaatcondities die vergelijkbaar zijn met kleinere openingen. Dit impliceert dat alleen de grootte van de opening niet altijd een goede indicator was voor de potentiële invloed van de opening op het microklimaat (Hoofdstuk 3). Het microklimaat in openingen werd gereguleerd door de hoeveelheid zonnestraling, waardoor de bodem- en de luchttemperatuur toenamen en de luchtvochtigheid afnam. De hoeveelheid zonnestraling bleef toenemen bij een groter wordende opening, maar de luchttemperatuur nam niet meer toe bij een openingsgrootte van 600m 2. Door de regeneratie van de vegetatie onder de opening nam de temperatuur in de opening na twee tot drie jaar af. De bodemtemperatuur werd meer beïnvloed door bodemvocht en bodembedekking dan door de grootte van de opening. Concluderend, bij een toenemende grootte van de kronendakopening neemt de hoeveelheid straling en temperatuur toe en neemt de luchtvochtigheid af, waardoor de verzadigingsdampdruk toeneemt. Daardoor neemt de directe bodemverdamping toe en neemt de hoeveelheid vocht in de bovenste laag van de bodem af. Bij een toenemende grootte van de kronendakopening wordt, door de afnemende hoeveelheid vocht in de bovenste laag van de bodem, de vestigings- en overlevingskans van zaailingen direct na kap wordt sterk gereduceerd. Bodemvocht, wortels en wortelgroei Aangenomen werd dat in de opening, door een verminderde opname van water door de vegetatie en een toegenomen bodemverdamping, de waterbalans zou veranderen. Bovendien werden complexe randeffecten verwacht, omdat de vegetatie aan de rand van de opening meer straling ontvangt en daardoor meer water verbruikt dan het omliggende bos. Over het algemeen zal het bos een drogere bodem hebben dan de opening en een gradiënt van nattere bodems bij toenemende openingsgrootte werd verwacht (Hoofdstuk 3). Uit het onderzoek bleek echter dat de verschillen in bodemvocht tussen de centra van openingen, de randen van openingen of het bos klein waren. Ook waren er geen verschillen tussen openingen van verschillende grootte. De 2 Academisch proefschrift van S. Rose 2000: Seeds, seedlings and gaps size matters. 186
4 Chapter 11: Samenvatting bodemvochtcondities in openingen werden beïnvloed door een complexe interactie van bodemverdamping, transpiratie, bodemhydrologische eigenschappen, bodemvochtonttrekking van de bomen aan de rand van de opening en het neerslagpatroon. De bodemvochtverdeling in openingen en bos werd beïnvloed door de aanwezigheid van wortels, zowel wateronttrekkende levende wortels van bomen aan de rand en van de regenerende vegetatie als dode wortels als gevolg van houtkap. Door de bovengrondse extractie van biomassa ontstond er ondergronds een wortel-opening. Ik vermoed dat de bodemvochtcondities in de opening sterk worden beïnvloed door de wortels van de regenererende vegetatie in de opening en de wortels van de bomen in de openingsrand, die proberen de opening in te groeien, op zoek naar water en nutriënten. De hoeveelheid wortels van de bomen in de openingsrand zal afnemen in het centrum van de opening naarmate de opening groter is, maar deze wordt gecompenseerd door de grotere hoeveelheid wortels van de sterk teruggroeiende vegetatie in de opening zelf. Twee jaar na kap wordt hierdoor de grootte van de opening van ondergeschikt belang bij de waterconsumptie. Modelleren van microklimaat en waterdynamiek: bold but beautiful 3 De ruimtelijke en temporele patronen van microklimaatcondities, evapotranspiratie en bodemwaterdynamiek werden bestudeerd met het Bos Opening model FORGAP (Hoofdstuk 4). Een selectie van PGE-openingen werd gemaakt, in grootte uiteenlopend van 40 tot 3200m 2, waarvoor de hoeveelheid zonnestraling en de waterbalans werd berekend. Daarnaast werd het model gebruikt om de effecten te berekenen van langgerekte versus ronde openingen, de oriëntatie van de opening ten opzichte van de zon en het effect van bosfragmenten in een opening (Hoofdstuk 5). Bij een toenemende grootte van de opening werden gradiënten van toenemende zonnestraling, evapotranspiratie en afnemende hoeveelheid bodemvocht aangetroffen. De rand van de opening was droger dan het ongestoorde bos. Langs een onregelmatig gevormde openingsrand werden microklimaat- en bodemvochtcondities aangetroffen die vergelijkbaar waren met kleine openingen. Hierdoor verminderde de grootte van de opening aanmerkelijk. Ronde openingen hadden een beduidend hoger verdampingsverlies dan uitgestrekte openingen van gelijke grootte. Een gelijkluidende conclusie kon worden getrokken tussen openingen die in westelijke naar oostelijke richting waren gepositioneerd ten opzichte van openingen in een noordelijke naar zuidelijke richting, waarbij de laatst genoemde het natst waren. De vorm en oriëntatie van de opening waren overduidelijk belangrijke parameters die het microklimaat en de waterbalans beïnvloedden, zowel in de opening als in de openingsrand. Nutriëntenkringloop Bladval De belangrijkste aanvoer van nutriënten in een opening is via bladval. Een verminderde bladval in openingen kan leiden tot een potentieel nutriëntentekort voor de regenererende vegetatie in de opening. De ruimtelijke verdeling van bladval en nutriëntenaanvoer in bladval in kronendakopeningen werd bestudeerd in openingen van verschillende grootte en leeftijd. (Hoofdstuk 6). De bladval in openingen nam af volgens een sigmoïdale functie in relatie tot de afstand tot de rand van de opening. Hierdoor daalde de nutriëntenaanvoer in het centrum van een opening van 3200m 2 met 95%. Het herstel van bladval ging sneller in grotere openingen dan in kleinere. De vegetatie in een grotere opening groeide namelijk sneller, waardoor de bladval 3 In navolging van V. Jetten (1994) en zijn één-dimensionaal waterbalansmodel SOAP, die verzuchtte dat het bij modelleren is als bij TV soap series: Zodra je denkt dat alles soepel verloopt, kondigt het volgende probleem zich aan. Dit moet ik helaas bevestigen. 187
5 en bladaanmaak van de vegetatie de bladomzet in grote openingen sneller plaatsvond dan in kleine openingen. Potentiële nutriëntenstress als gevolg van een afgenomen bladval kan ontstaan tussen één en twee jaar na het maken van de opening, als de bladomzet van de vegetatie in de opening nog gering is. Deze situatie doet zich voor in alle openingen, aangezien in kleine openingen de bladval van de openingsrand groter is en in grotere openingen de bladval van de vegetatie in de opening groter is. Decompositie Veranderingen in de decompositiesnelheid in kronendakopeningen kunnen een nutriëntentekort veroorzaken voor de regenererende vegetatie. Daarom werden decompositiestudies uitgevoerd (Hoofdstuk 7). Tussen openingen van verschillende grootte waren er geen verschillen in decompositiesnelheden van bladeren, houtige plantdelen en bloemen, maar de decompositiesnelheden van deze plantdelen waren in ongestoord bos wel hoger dan in openingen. Eén strooisellaag in het bos werd afgebroken in 4.6 maanden. Het verschil in gewichtsverlies van het strooisel tussen openingen en bos en het ontbreken van een verschil tussen openingen onderling kan worden verklaard door 1) de overheersende microklimaatcondities in de opening, waardoor de strooisellaag uitdroogt en waardoor de microbiële activiteit wordt geremd en 2) de schade aan de ondergrondse biomassa en schimmelinfecties als gevolg van houtkap, die een belangrijke rol spelen in de afbraak van plantaardig materiaal. Het is niet aannemelijk dat de afgenomen decompositiesnelheid in kronendakopeningen een potentiële dreiging vormt voor de nutriëntenbeschikbaarheid voor de regenererende vegetatie. Het is echter wel zo dat een vermindering van de aantasting van de resterende vegetatie in de opening na kap verminderd de veranderingen in decompositie, omdat microklimaat en edafische factoren minder zijn verstoord. Mineralisatie Het effect van kronendakopeningen van verschillende grootte en leeftijd op de N-mineralisatiesnelheden zijn bestudeerd om te achterhalen hoe de mineralisatiesnelheid wordt beïnvloed door de openingsgrootte en hoe lang de invloed van de opening merkbaar is (Hoofdstuk 8). Tussen openingen van verschillende grootte, maar groter dan 200m 2, was er geen significant verschil in N-mineralisatiesnelheid, maar de mineralisatiesnelheid in deze openingen was vier keer langzamer dan in het ongestoorde bos. Kronendakopeningen kleiner dan 100m 2 hadden een mineralisatiesnelheid vergelijkbaar met het bos. De N-mineralisatiesnelheid werd het meest beïnvloed door de hoeveelheid stikstof in de bodem en de bodemvochtcondities, maar verschillen in de N-mineralisatiesnelheid tussen bos en opening worden het best verklaard door de hoeveelheid strooisel, de hoeveelheid levende wortels, de kronendakbedekking en wederom het bodemvocht. De mineralisatie herstelde zich eerder in grote openingen dan in kleine openingen: in grote openingen verliep de biomassaproductie sneller dan in kleine, waardoor de hoeveelheid bladval toenam, wat het basismateriaal voor mineralisatie is. Een potentieel nutriëntentekort kan ontstaan in twee jaar oude openingen, als er nog relatief weinig vegetatie is en de oude strooisellaag bijna volledig is uitgeput. Deze condities kunnen vooral worden aangetroffen in openingen van 200m 2 en groter. Uitspoeling onder de wortelzone Uitspoeling van nutriënten en verzuring in kronendakopeningen zijn potentiële bedreigingen voor de regeneratie van vegetatie. Uitspoeling van nutriënten werd gemeten in een serie openingen van verschillende grootte en leeftijd, van 40 tot 3200m 2 en van 1 tot 13 jaar 188
6 Chapter 11: Samenvatting (Hoofdstuk 9). In openingen groter dan 400m 2 nam de uitspoeling toe van voornamelijk NO 3, Al, Ca, Mg, Na, Cl en SO 4. Het nutriëntenverlies nam toe met een toenemende grootte van de kronendakopening. Ook in openingen van 200m 2 werd een geringe toename opgeloste stoffen in percolatiewater aangetroffen. De toename in uitspoeling begon enkele maanden na kap en de hoogste concentratie werd ongeveer 10 maanden na kap aangetroffen, gelijktijdig met de hoogst gemeten zuurgraad. De hoge concentraties aluminium zijn van belang, omdat Al toxisch is voor de meeste planten. Al-concentraties in een 3200m 2 -openingen waren 19 keer hoger dan in het bos. Drie jaar na kap was de uitspoeling weer op gelijk niveau met het bos, behalve in de 1280 en 3200m 2 -openingen. Een verhoogde uitspoeling werd nog steeds aangetroffen in de 7 jaar oude 3440m 2 -opening, maar niet meer in de 7 jaar oude 740m 2 -openingen en de 13 jaar oude openingen. Uitspoeling werd veroorzaakt door een verminderde opname door de vegetatie in kronendakopeningen groter dan 400m 2, terwijl in openingen kleiner dan 200m 2 uitspoeling werd voorkomen door de opname via de wortels van de vegetatie aan de rand van de opening. Ik denk dat in openingen kleiner dan 400m 2 de schade door kap kleiner is dan in grotere openingen. In deze openingen zijn meer levende wortels van bomen van de openingsrand aanwezig zijn, waardoor er minder nutriënten verloren gaan. In openingen groter dan 400m 2 kan uitspoeling en verzuring doorom de regeneratie nadelig beïnvloeden. El Niño Als gevolg van de droogte tijdens de '97/'98 El Niño in maart 1998 was de luchttemperatuur 1.5 C hoger en de luchtvochtigheid 8.7% lager dan in een normaal jaar. Het was echter opmerkelijk dat het bodemvocht niet volledig was uitgeput en dat alleen jonge kleine zaailingen overleden. Modelsimulatie gaf aan dat alleen de bovenste laag van de bodem zeer hoge zuigspanningen had en dat de vegetatie vocht kon onttrekken onder de bovenste 15cm bodem. Op het moment dat de neerslag zich, na drie weken zonder regen, herstelde, was een vertraagde reactie van 11 dagen merkbaar in percolatie op 140cm diepte. Als gevolg van El Niño produceerden de bomen twee keer zoveel bladval, waardoor een relatief dikke strooisellaag werd opgebouwd, die vervolgens snel werd afgebroken toen de neerslag zich herstelde in april Ook al komen deze klimaatsanomalia slechts sporadisch voor, ze verhogen zeer zeker de natuurlijke dynamiek van het bos. Als grote openingen worden gemaakt tijdens een El Niño jaar, dan kan de regeneratie van het bos worden aangetast. EEN VERGUNNING TOT KAPPEN? 4 Een studie naar de bosdynamiek in het onderzoeksgebied toonde aan dat 95% van alle natuurlijke openingen kleiner zijn dan 300m 2 en dat 55% van de openingen tussen 25 en 100m 2 zijn. Dit zijn belangrijke getallen, omdat ze aangeven dat de natuurlijke regeneratie van het bos opereert binnen deze openingsgrootte. Als het de doelstelling is van een bosbouwmanagementsysteem om de huidige soortensamenstelling en biodiversiteit te handhaven, moeten houtkapoperatie zich niet te ver buiten deze getallen begeven. Bij voorkeur moeten kronendakopeningen niet groter zijn dan 300m 2. Ter illustratie: de gemiddelde openingsgrootte van een enkele boom bij conventionele kap is 181m 2 en van twee bomen 355m 2 (Van der Hout 1999). 4 In navolging van Kappen of kappen met kappen door L. Brouwer, Natuur & Techniek 1997, nr
7 Microklimaatcondities in kronendakopeningen worden gereguleerd door de hoeveelheid zonnestraling, die direct gerelateerd is aan de grootte van de kronendakopening. De studie van Rose (2000) toont aan dat bij een toenemende grootte van de opening, pioniersoorten harder groeiden dan schaduwtolerante soorten. Deze laatste soorten zijn echter veelal de commercieel interessante boomsoorten. Het modelleren van straling in openingen toonde aan dat uitgerekte kronendakopeningen, onregelmatig gevormde openingen en openingen met bosfragmenten de hoeveelheid straling in de openingen aanmerkelijk verminderde. In een bosbouwsysteem dat gericht is op het creëren van optimale condities voor de regeneratie van commerciële soorten zou rekening moeten worden gehouden met de effecten van dit soort openingen op de groeimogelijkheden van commerciële soorten. Er zijn geen verschillen aangetroffen in bodemvochtcondities tussen openingen van verschillende grootte. Het regelmatige neerslagpatroon in het onderzoeksgebied voorkwam dat er lange periodes van droogte voorkwamen, alhoewel kortdurende drogere periodes van één à twee dagen wel voorkwamen. Sporadisch voorkomende droge bodemvochtcondities in kronendakopeningen tot 3200m 2 zijn hoogstwaarschijnlijk nooit limiterend voor de groei. De nutriëntenbeschikbaarheid kan een discriminerende rol spelen in de mate waarin soorten regenereren in relatie tot de grootte van de kronendakopening. Nutriëntenverlies kwam niet voor in openingen kleiner dan 200m 2 en slechts weinig uitspoeling werd aangetroffen in openingen tussen 200 en 400m 2. Uitspoeling, verzuring en de mobilisatie van Al namen sterk toe in openingen groter dan 400m 2. Uitgaande van deze aspecten van de hydrochemie, zouden kronendakopeningen niet groter moeten zijn dan 400m 2. Tot slot, mijn onderzoek toont aan dat, kronendakopeningen groter dan 400m 2 een verstoorde nutriëntenkringloop hebben die edafische condities genereert die potentieel limiterend zijn voor alle plantsoorten. Openingen gemaakt door kap zouden bij voorkeur niet groter moeten zijn dan 400m 2. Een bosbouwsysteem dat slechts een geringe invloed heeft op de natuurlijke processen in het bos is mogelijk in combinatie met schadebeperkende houtoogstmethoden. Of de exploitatie van het bos ook op de lange termijn duurzaam is valt nog te bezien. Een nauwe samenwerking tussen onderzoekers, bosbouwmanagers en beleidsmakers kan een verdergaande afbraak van het tropisch regenwoud voorkomen. Monitoring van bosecologische processen vormt hierin een sleutelrol. 190
Samenvatting 203 Klimaatverandering leidt volgens de voorspellingen tot een toename van de mondiale temperatuur en tot veranderingen in de mondiale waterkringloop. Deze veranderingen in de waterkringloop
Nadere informatieSpanningen en ecologische problemen binnen regio s 11
Geogenie p. 76-83 Atlas p.... Spanningen en ecologische problemen binnen regio s 5.. Amazoniië,, van werelldwiijjd bellang 1. De ecologie van het regenwoud Noteer met behulp van je atlas de jaarlijkse
Nadere informatieverwerking : wat is een bos?
verwerking : wat is een bos? Leven vestigt zich op plaatsen waar het goed is om te leven. Er zijn verschillende factoren die de leefomgeving vorm geven : levende factoren, niet-levende factoren en menselijke
Nadere informatieOnderzoeksopdracht. Bodem en grondstaal
Onderzoeksopdracht Bodem en grondstaal Gebruik grondboor 1. Duw en draai gelijktijdig, in wijzerzin, de schroefachtige punt (het boorlichaam) in de bodem. Deze schroef verzamelt en houdt de grond vast.
Nadere informatieMemo. Datum 21 december 2016 Aantal pagina's 5 Van Bas van der Zaan. Doorkiesnummer +31(0)
Memo Aantal pagina's 5 Van Bas van der Zaan Doorkiesnummer +31(0)88335 7179 E-mail bas.vanderzaan@deltares.nl Onderwerp Samenvatting onderzoek thermische verwarming van de bodem voor stimulatie biologische
Nadere informatieStarters in het bosonderzoek 2011. Gorik Verstraeten Bart Muys, Jakub Hlava, Kris Verheyen. Margot Vanhellemont. Inleiding
Starters in het bosonderzoek 2011 Veranderingen in bodem- en strooiselkenmerken bij de omvorming van gemengd loofhout naar fijnspar. Gorik Verstraeten Bart Muys, Jakub Hlava, Kris Verheyen Margot Vanhellemont
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/44704 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Arbainsyah Title: The impact of sustainable forest management on plant and bird
Nadere informatieTrosbosbes Effecten op het ecosysteem en mogelijkheden voor bestrijding
Trosbosbes Trosbosbes Effecten op het ecosysteem en mogelijkheden voor bestrijding GertJan van Duinen Vraagstelling Hoe beïnvloedt Trosbosbes ecosysteem? Peelvenen: veenontwikkeling, biodiversiteit Factoren
Nadere informatieEffecten van steenmeel op de bodemecologie gefinancierd door provincies Noord-Brabant en Gelderland
Effecten van steenmeel op de bodemecologie gefinancierd door provincies Noord-Brabant en Gelderland Jaap Bloem 1, Gert-Jan van Duinen 2, Maaike Weijters 3 1 Wageningen Environmental Research 2 Stichting
Nadere informatieNederlandse droogteperiodes vanaf 1906 in beeld Bart Vreeken, Logboekweer.nl
Nederlandse droogteperiodes vanaf 1906 in beeld Bart Vreeken, Logboekweer.nl 6 augustus 2018 Dit is een voorlopige versie. De methode kan nog verbeterd en de droogte van 2018 is nog niet ten einde. Commentaar
Nadere informatieWaterplanten en Waterkwaliteit
Waterplanten en Waterkwaliteit Leon van den Berg Moni Poelen Monique van Kempen Laury Loeffen Sarah Faye Harpenslager Jeroen Geurts Fons Smolders Leon Lamers Platform Ecologisch Herstel Meren Vrijdag 11
Nadere informatieFauna in de PAS. Hoe kunnen we effecten van N-depositie op Diersoorten mitigeren? Marijn Nijssen Stichting Bargerveen
Fauna in de PAS Hoe kunnen we effecten van N-depositie op Diersoorten mitigeren? Marijn Nijssen Stichting Bargerveen De Programatische Aanpak Stikstof Natuurdoelen en economische ontwikkelingsruimte 1600
Nadere informatieParticles Matter: Transformation of Suspended Particles in Constructed Wetlands B.T.M. Mulling
Particles Matter: Transformation of Suspended Particles in Constructed Wetlands B.T.M. Mulling Zwevende stof vormt een complex mengsel van allerlei verschillende deeltjes, en speelt een belangrijke rol
Nadere informatieBraziliaanse regenwoud. Jesse Klever. Groep 7
Braziliaanse regenwoud Jesse Klever Groep 7 Voorwoord Ik heb dit onderwerp gekozen omdat ik dit een heel interessant onderwerp vind. We hebben er al op school over gesproken en het leek mij wel een leuk
Nadere informatieHoutaantasting onder water -stopt het ooit-
Houtaantasting onder water - stopt het ooit - René Klaassen 17 januari 2012 7 de nationale houten heipalendag Inleiding-1, tekst Beste mensen, Op de nationale houten heipalendag is houtaantasting natuurlijk
Nadere informatieDe sprekende plant: sensoren en modellen in de tuinbouw
De sprekende plant: sensoren en modellen in de tuinbouw Tom De Swaef tom.deswaef@ugent.be www.plantecology.ugent.be Sensoren: plantreactie op omgeving Omgeving: kasklimaat: straling, relatieve vochtigheid,
Nadere informatieVerjonging van Jeneverbes
Verjonging van Jeneverbes Esther Lucassen, Michael van Roosmalen, Ton Lenders, Jan Roelofs Meinweg Ecotop, 27 september 2014, Landgoed Kasteel Daelenbroek, Herkenbosch Info: Esther Lucassen, Onderzoekscentrum
Nadere informatieGrondwater beïnvloedt kwaliteit Limburgse beken
Grondwater beïnvloedt kwaliteit Limburgse beken Resultaten WAHYD Hoe zit het in elkaar: afkijken bij Noord-Brabant In het onderzoeksproject WAHYD (Waterkwaliteit op basis van Afkomst en HYDrologische systeemanalyse)
Nadere informatieSchraal schraler schraalst
Schraal schraler schraalst Van landbouwgrond naar natuur. Maakt het uit hoe we dit aanpakken? Rudy van Diggelen Camiel Aggenbach Matty Berg Jan Frouz Tjisse Hiemstra Leo Norda Jan Roymans 2 Voorwaarden
Nadere informatieSamenvatting / Summary in Dutch SAMENVATTING
SAMENVATTING Ammoniak is een van de voornaamste luchtverontreinigende stoffen in Nederland. Het is voor bijna 90% afkomstig uit de landbouw. De ammoniak komt vooral vrij bij de produktie van mest in de
Nadere informatieSchraal schraler schraalst
Schraal schraler schraalst Van landbouwgrond naar natuur. Maakt het uit hoe we dit aanpakken? Rudy van Diggelen Camiel Aggenbach Matty Berg Jan Frouz Tjisse Hiemstra Leo Norda Jan Roymans Opmerking vooraf:
Nadere informatieAccumulatie van C en N gedurende successie in kalkrijke en kalkarme duinen
Veldwerkplaats, 16 juni2015 1 Accumulatie van C en N gedurende successie in kalkrijke en kalkarme duinen Yuki Fujita & Camiel Aggenbach 2 Overzicht Wat zijn Grijze duinen? Atmosferische N-depositie en
Nadere informatieEindexamen aardrijkskunde vwo 2002-II
Mens en Milieu Het rivierkleilandschap vervult een belangrijke functie in de ecologische hoofdstructuur. 3p 23 A: Welk deel van het rivierkleigebied is bij uitstek geschikt om deel uit te maken van de
Nadere informatieDe invloed van zout op natuurlijke vegetatie
Zoet-Zout Tweedaagse Wageningen De invloed van zout op natuurlijke vegetatie Sija Stofberg, Flip Witte, Milou Huizinga 1 Zoet-Zout Tweedaagse Wageningen 2 Inleiding Verzilting in Nederland en tolerantie
Nadere informatieDroogte monitoring. Coen Ritsema, Klaas Oostindie, Jan Wesseling
Droogte monitoring Coen Ritsema, Klaas Oostindie, Jan Wesseling Inhoud Droogte karakterisering KNMI Standardized Precipitation Index (SPI) Website Droogtemonitor Toekomstige website uitbreidingen? Droogte
Nadere informatieVeldwerkplaats vochtige bossen
Veldwerkplaats vochtige bossen Hoe kan hydrologisch herstel (vermesting), verzuring en verdroging tegen gaan? Emiel Brouwer, onderzoekcentrum BWARE Rob van den Burg, Bosgroep Zuid Nederland Bos op de pleistocene
Nadere informatieSamenvatting (Summary in Dutch)
Samenvatting (Summary in Dutch) Bodemvocht regime en evapotranspiratie aan de rand van de Botswaanse Kalahari, in het bijzonder met betrekking tot diep wortelende vegetatie Het grootste deel van de Botswaanse
Nadere informatieKwaliteit van de natuur. Hoe spoor je aantastingen op?
Kwaliteit van de natuur Hoe spoor je aantastingen op? Ecosystemen en levensgemeenschappen Zoek vergelijkende gebieden (oerbossen, intacte riviersystemen, ongerepte berggebieden, hoogveenmoerassen, etc)
Nadere informatieKlimaatverandering Wat kunnen we verwachten?
Klimaatverandering Wat kunnen we verwachten? Yorick de Wijs (KNMI) Veenendaal - 09 05 2019 Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut 1 Klimaatverandering Oorzaken en risico s wereldwijd Trends en
Nadere informatieeconomische mogelijkheden sociale omgeving ecologisch kapitaal verborgen kansen
economische mogelijkheden sociale omgeving ecologisch kapitaal verborgen kansen REDD+ een campagne voor bewustwording van suriname over haar grootste kapitaal Wat is duurzaam gebruik van het bos: Duurzaam
Nadere informatieMaatregelen voor bosherstel
Veldwerkplaats Voedselkwaliteit en biodiversiteit in bossen Maatregelen voor bosherstel Gert-Jan van Duinen Arnold van den Burg Conclusie OBN-onderzoek bossen Te hoge atmosferische stikstofdepositie Antropogene
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/19969 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Hannula, Emilia Title: Assessment of the effects of genetically modified potatoes
Nadere informatieDuurzaam werken op zee
Sarah Smith Tropen & Tropisch Belangrijke mariene ecosystemen Mangroven Zeegras Koraal Kwetsbaarheid Tropen: de gebieden rondom de evenaar tussen de keerkringen. www. commons.wikimedia.org Tropisch klimaat:
Nadere informatieEFFECTEN VAN GRAZERS OP BELANGRIJKE KWELDER PROCESSEN
Samenvatting INTRODUCTIE Een groot deel van het landoppervlak op aarde is bedekt met graslanden en deze worden doorgaans door zowel inheemse diersoorten als door vee begraasd. Dit leidt vaak tot een zeer
Nadere informatieLMM e-nieuws 9. Inhoud. Modelleren van grondwateraanvulling. Neerslag vult vanaf de herfst het grondwater aan
LMM e-nieuws 9 Juli 2009 Heruitgave november 2017 Inhoud Modelleren van grondwateraanvulling - Astrid Vrijhoef, RIVM Greppelwaterbemonstering in de veenregio - Arno Hooijboer, RIVM Ook de Engelsen meten
Nadere informatieHet weer en reumatoïde artritis. De rol van het microklimaat aan de huid.
Samenvatting Het weer en reumatoïde artritis. De rol van het microklimaat aan de huid. Als ik voor het eerst met iemand kennis maak en vertel dat ik reuma heb, dan hoor ik vaak O, dan is dit zeker goed
Nadere informatieSoort-verspreiding-modellen Om ruimtelijke patronen van plantendiversiteit en -zeldzaamheid vast te stellen, hebben we
De biodiversiteit van Borneo, het derde grootste eiland ter wereld, wordt ernstig bedreigd door houtkap en veranderd landgebruik. Ondanks de erkenning van Borneo als een van de belangrijkste centra van
Nadere informatieEen academisch perspectief op de droogte van de zomer 2018
Een academisch perspectief op de droogte van de zomer 2018 Imme Benedict Bron: Jannes Wiersema Meteorologie en Luchtkwaliteit Vakgroep Wie ben ik? 2010 2013 BSc Bodem, water en atmosfeer 2013 2015 MSc
Nadere informatieOpdrachtgever. : Gemeente Breda : Toezichthouder. : J.L. de Jong Deelopdracht / perceel. : Mechelenstraat NTO-formulier nummer : -
WORTELS STAM / STAMVOET KROON Opdrachtgever : Gemeente Breda : Toezichthouder : J.L. de Jong Deelopdracht / perceel : Mechelenstraat NTO-formulier nummer : - 1. ALGEMENE GEGEVENS Boom nr. : 1 t/m 7 Opname
Nadere informatieVergelijk resultaten van twee modelstudies voor de polder Quarles van Ufford
Vergelijk resultaten van twee modelstudies voor de polder Quarles van Ufford april 2007 Waterbalansen Quarles van Ufford Vergelijk resultaten van twee modelstudies voor de polder Quarles van Ufford April
Nadere informatieLeven in een broccoli wereld: Ontwerp van een beslis matrix ter beoordeling van de impact van nieuwe (GM) gewassen op het bodemecosysteem
Samenvatting Leven in een broccoli wereld: Ontwerp van een beslis matrix ter beoordeling van de impact van nieuwe (GM) gewassen op het bodemecosysteem Landbouw is essentieel voor de voedselvoorziening
Nadere informatieImpact van verhoogde biomassaoogst op nutriëntenvoorraad
Impact van verhoogde biomassaoogst op nutriëntenvoorraad Luc De Keersmaeker INBO Afdeling Beheer en Duurzaam gebruik Onderzoeksgroep Ecosysteembeheer Inhoud Terminologie en definities (Luc) Summier: globale
Nadere informatieSamenvatting. Chapter 9
Chapter 9 Samenvatting Het promotieonderzoek getiteld Gevoeligheid voor droogte en bodemkoolstofuitwisseling van het regenwoud in Centraal Amazone (Brazilië) heeft de potentiële veranderingen ten gevolge
Nadere informatieHygroscopische eigenschappen
2013/12 Hout Hygroscopische eigenschappen Hout en vocht Hout is een natuurproduct dat na droging en verwerking gevoelig blijft voor vocht. Dit betekent dat het kan uitzetten en krimpen. Gebeurt dit ongelijkmatig,
Nadere informatieHoe kunnen we de kwaliteit van onze houtchips verbeteren?
Hoe kunnen we de kwaliteit van onze houtchips verbeteren? 1. Het chippen van het hout: Zorg dat het hout kan voordrogen, leg het hout enkele maanden op een stapel op een plek waar de wind er goed bij
Nadere informatieKUNNEN GEMENGDE BOSSEN DE EFFECTEN VAN KLIMAATVERANDERING BETER OPVANGEN?
VAKGROEP OMGEVING ONDERZOEKSGROEP LABO BOS & NATUUR KUNNEN GEMENGDE BOSSEN DE EFFECTEN VAN KLIMAATVERANDERING BETER OPVANGEN? Kris Verheyen, Evy Ampoorter en het FORBIO Climate-netwerk OVERZICHT PRAATJE
Nadere informatieKort door de bocht, kunnen we zeggen dat eendenkroos vier dingen nodig heeft om te groeien: dat is water, zonlicht, warmte en nutriënten.
1 2 Kort door de bocht, kunnen we zeggen dat eendenkroos vier dingen nodig heeft om te groeien: dat is water, zonlicht, warmte en nutriënten. Het model, ontwikkeld tijdens mijn bachelor scriptie beschrijft
Nadere informatieGrondwater profiteert van droogteminnende mossen
Grondwater profiteert van droogteminnende mossen Flip Witte & Bernard Voortman 1 2 Mijn vakgebied: relaties grondwater-vegetatie Ecohydrologische gradiënten in zandlandschap 3 Mijn geschiedenis met (korst)mossen
Nadere informatieVeldwerk in Tapajós, de Brazliaanse Amazone Mei juli 2014 Masha van der Sande
Veldwerk in Tapajós, de Brazliaanse Amazone Mei juli 2014 Masha van der Sande Tropische bossen zijn van wereldwijd belang, onder ander omdat ze vele soorten huisvesten en grote hoeveelheden CO 2 uit de
Nadere informatieEcosysteemdiensten op akkers met houtkanten en grasstroken
Ecosysteemdiensten op akkers met houtkanten en grasstroken Laura Van Vooren, Bert Reubens, Kris Verheyen, Steven Broekx CriNglooP Collectief studienamiddag 5 oktober 2017 Beurs: Partners: Ecosysteemdiensten
Nadere informatieEen gezonde bodem. Dr. Marianne Hoogmoed Wetenschappelijk medewerker afdeling Kennis & Ontwikkeling
Een gezonde bodem Dr. Marianne Hoogmoed Wetenschappelijk medewerker afdeling Kennis & Ontwikkeling 1 Introductie Afdeling Kennis en Ontwikkeling Precisielandbouw Bodem en Bemesting Vergroening en Gewasbescherming
Nadere informatieNadere informatie. Weersverwachting
Watermanagementcentrum Nederland Landelijke Coördinatiecommissie Waterverdeling (LCW) Droogtebericht 16 mei 2011 Nummer 2011-06 Droogtesituatie verandert weinig, ondanks regen De wateraanvoer van de Rijn
Nadere informatieNetworks of Action Control S. Jahfari
Networks of Action Control S. Jahfari . Networks of Action Control Sara Jahfari NEDERLANDSE SAMENVATTING Dagelijks stappen velen van ons op de fiets of in de auto, om in de drukke ochtendspits op weg te
Nadere informatieWater Level Fluctuations in Rich Fens. An Assessment of Ecological Benefits and Drawbacks I.S. Mettrop
Water Level Fluctuations in Rich Fens. An Assessment of Ecological Benefits and Drawbacks I.S. Mettrop Hoofdstuk 1 Basenrijke trilveen, een beschermd habitattype binnen het Natura 2000-netwerk onder de
Nadere informatieKernboodschap: Waterbeheerders houden rekening met aanhoudende droogte
Watermanagementcentrum Nederland Landelijke Coördinatiecommissie Waterverdeling (LCW) Droogtebericht 26 april 2011 Nummer 2011-03 Kernboodschap: Waterbeheerders houden rekening met aanhoudende droogte
Nadere informatieHelder water door quaggamossel
Helder water door quaggamossel Kansen en risico s Een nieuwe mosselsoort, de quaggamossel, heeft zich in een deel van de Rijnlandse wateren kunnen vestigen. De mossel filtert algen en zwevend stof uit
Nadere informatieWeer en klimaat. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.
Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 16 December 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/87209 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.
Nadere informatieb) Het spreidingsdiagram ziet er als volgt uit (de getrokken lijn is de later uit te rekenen lineaire regressie-lijn): hoogte
Classroom Exercises GEO2-4208 Opgave 7.1 a) Regressie-analyse dicteert hier geen stricte regels voor. Wanneer we echter naar causaliteit kijken (wat wordt door wat bepaald), dan is het duidelijk dat hoogte
Nadere informatieModelleren van turbulente warmte en vocht stromingen in de atmosfeer met behulp van warmtebeelden van het aardoppervlak.
Modelleren van turbulente warmte en vocht stromingen in de atmosfeer met behulp van warmtebeelden van het aardoppervlak Wim Timmermans Modelleren van stroming in de lucht: wat Dit gaat over: Het vinden
Nadere informatieKlimaten Verschillende klimaten - Tropisch klimaat - Droog klimaat - Gematigd klimaat - Landklimaat - Poolklimaat - Mediterraan klimaat - Subtropisch klimaat https://schooltv.nl/video/klimaatzones-van-de-wereld-waarom-zijn-er-verschillende-klimaatzones/
Nadere informatieTegengaan van eikensterfte door herstel van nutriëntenvoorraden met steenmeel
Tegengaan van eikensterfte door herstel van nutriëntenvoorraden met steenmeel Wim de Vries (WENR) Maaike Weijters (B-WARE), Anjo de Jong (WENR), Evi Bohnen (B-WARE), Roland Bobbink (B-WARE) Aanleiding
Nadere informatievandersat.com Satellite Observed Water Data. Globally. Daily. Droogte meten vanuit de ruimte Teije van der Horst
vandersat.com Satellite Observed Water Data. Globally. Daily. Droogte meten vanuit de ruimte Teije van der Horst 14-09-2018 1 Over VanderSat Kern: Commerciële aardobservatie diensten Team: AO wetenschappers,
Nadere informatieSTICHTING PROEFSTATION VOOR TUINBOUW ONDER GLAS TE NAALDWIJK. Proef met verschillende ammoniumtrappen bij paprika op voedingsoplossing
STICHTING PROEFSTATION VOOR TUINBOUW ONDER GLAS TE NAALDWIJK èq Bibliotheek Proefstation Naaldwijk A 2 M 61 ^ 5 0 0. Proef met verschillende ammoniumtrappen bij paprika op voedingsoplossing M.Q. van der
Nadere informatieVoortijdig slap worden van Campanula medium na de oogst. Casper Slootweg, Marco ten Hoope, Nollie Marissen en Filip van Noort
Voortijdig slap worden van Campanula medium na de oogst Casper Slootweg, Marco ten Hoope, Nollie Marissen en Filip van Noort Praktijkonderzoek Plant & Omgeving B.V. Glastuinbouw PPO nr. 3242008500 juli
Nadere informatiemodule 2 ECOLOGISCHE & BEHEERPRINCIPES
ECOLOGISCHE & BEHEERPRINCIPES Hoofdstuk 2 Inhoudsopgave: Wat is ecologie? Wat is biodiversiteit? Wat is natuurbeheer? Boerennatuur op en rond het erf Wat is ecologie? Wat is ecologie? Wat is ecologie?
Nadere informatieEmergente Vegetatie in relatie tot nutriëntenconcentraties in het sediment
Emergente Vegetatie in relatie tot nutriëntenconcentraties in het sediment Bart van der Aa 840515-001-004 Capita Selecta Aquatic Ecology Januari 2010 Wageningen Universiteit Inhoud 1 Inleiding... 1 2 Methode...
Nadere informatieBestudeer de bronnen 1 en 2 uit het bronnenboekje die bij deze opgave horen.
Aarde Opgave 3 Klimaat in Siberië Bestudeer de bronnen 1 en 2 uit het bronnenboekje die bij deze opgave horen. Gebruik de bronnen 1 en 2 en de atlas. In zowel Chatanga als Ojmjakon valt weinig neerslag
Nadere informatieRISICOSIGNALERING Droogte
RISICOSIGNALERING Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut IEIDING heeft invloed op de groei van planten en gewassen, op de grondwaterstanden en daarmee indirect op bijvoorbeeld energiebedrijven
Nadere informatieSamenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 1 en 2
Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 1 en 2 Samenvatting door een scholier 1416 woorden 27 oktober 2004 5,3 30 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde Terra Hoofdstuk 1 Het ontstaan van diversiteit
Nadere informatieBiotoopstudie THEMA 7
THEMA 7 Biotoopstudie In dit thema ga je op ontdekking in een biotoop. Door waarnemingen zoek je naar biotische factoren. Door metingen bepaal je enkele abiotische factoren van de lucht en de bodem. Je
Nadere informatieNatte en Vochtige bossen. Hydrologisch herstel van natte en vochtige bossen: welke kansen liggen er?
Natte en Vochtige bossen Hydrologisch herstel van natte en vochtige bossen: welke kansen liggen er? Indeling Landschappelijke positie natte en vochtige bossen Verdroging Waar liggen de kansen? Hoe te herkennen
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
Samenvatting 106 Samenvatting Samenvatting Actieve sportpaarden krijgen vaak vetrijke rantsoenen met vetgehalten tot 130 g/kg droge stof. De toevoeging van vet verhoogt de energiedichtheid van voeders.
Nadere informatie3 Aan: Geïnteresseerden Droogteberichtgeving
3 Aan: Geïnteresseerden Droogteberichtgeving Droogtebericht Droogtebericht voor waterbeheerders, Huidige situatie en verwachtingen voor rivierafvoeren, (water)temperaturen en grondwater Nadat begin mei
Nadere informatieEffecten van verhoogde N- depositie op natuur: is herstel nog nodig? Roland Bobbink, Leon van den Berg, Hilde Tomassen, Maaike Weijters & Jan Roelofs
Effecten van verhoogde N- depositie op natuur: is herstel nog nodig? Roland Bobbink, Leon van den Berg, Hilde Tomassen, Maaike Weijters & Jan Roelofs Opbouw presentatie Inleiding - atmosferische depositie
Nadere informatieOOST NUTRIENTEN EN KRW FRISIA ZOUT B.V.
NUTRIENTEN EN KRW FRISIA ZOUT B.V. 29 september 2010 Inhoud 1 Tekstdelen uit van 5 varianten naar 2 alternatieven 3 1.1 Referentiesituatie 3 1.2 Effecten waterkwaliteit KRW 5 2 Nieuw tekstdeel 7 ARCADIS
Nadere informatieAanvullende analyse stabiliteit gestorte specie in het kader van Flexibel Storten
MEMO datum 18-3-211 van Ir Yves Plancke yves.plancke@mow.vlaanderen.be Ir. Marco Schrijver marco.schrijver@rws.nl titel Aanvullende analyse stabiliteit gestorte specie in het kader van Flexibel Storten
Nadere informatieWat kunnen we leren van de droogte van 1976 in relatie tot gevolgen van klimaatverandering? Casus Loenderveense plas
Wat kunnen we leren van de droogte van 1976 in relatie tot gevolgen van klimaatverandering? Casus Loenderveense plas Sebastiaan Schep sebastiaan.schep@witteveenbos.com Aanleiding voor mijn verhaal Ik maak
Nadere informatieSoms moet de lucht omhoog omdat er een gebergte ligt. Ook dan koelt de lucht af. Er ontstaan wolken en neerslag. Dit is stuwingsregen.
Samenvatting door een scholier 1790 woorden 1 juni 2016 7,9 13 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand samenvatting Aardrijkskunde hoofdstuk 2: KLIMATEN 2.1 Klimaten Waardoor is het niet
Nadere informatieDoel Met de antwoorden kan de gemeente Wageningen een algemeen beeld formuleren van de groenbeleving door de bewoners van Wageningen Hoog.
Enquête Wageningen Hoog. U vindt hier het overzicht van de resultaten uit de bewonersenquête voor de wijk Wageningen Hoog. De enquête kon zowel digitaal als schriftelijk worden ingevuld tot 9 december
Nadere informatieToestand van het watersysteem januari 2019
Toestand van het watersysteem januari 2019 Vlaanderen is milieu Documentbeschrijving Titel Toestand van het watersysteem - januari 2019 Samenstellers VMM, Afdeling Operationeel Waterbeheer Dienst Hoogwaterbeheer,
Nadere informatieStructuur en samenstelling van het gefragmenteerde regenwoud van Taita Hills (Kenia)
Structuur en samenstelling van het gefragmenteerde regenwoud van Taita Hills (Kenia) Koen W. THIJS, Winfred MUSILA, Raf AERTS, Erik MATTHYSEN, Luc LENS, Petri PELLIKKA, Mika SILJANDER, Hubert GULINCK,
Nadere informatieHoe groot is onze CO 2 afdruk?
Hoe groot is onze CO 2 afdruk? Hoe groot is onze CO 2 afdruk? Hoeveel bomen zouden er nodig zijn om onze CO 2 weer uit de lucht te halen? Hoeveel CO 2 haalt een boom uit de lucht? Hoeveel CO 2 haalt een
Nadere informatieVroege bloemverdroging bij narcis cultivar Bridal Crown
Vroege bloemverdroging bij narcis cultivar Bridal Crown Voortgezet diagnostisch onderzoek 2012 Peter Vink, Peter Vreeburg en Paul van Leeuwen Praktijkonderzoek Plant & Omgeving, onderdeel van Wageningen
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Chapter 8 Nederlandse samenvatting 8.1 Introductie Dit proefschrift behandelt de dynamiek van de uitwisseling van CO 2 en methaan met de atmosfeer, waarbij in het bijzonder onderzoek gedaan is naar de
Nadere informatieInhoudsopgave: AGRITON
++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ Inhoudsopgave: 1. Doel proef.... 2 2. Proefgegevens.... 2 3. Objecten.... 2 4. Resultaten.... 4 4.1 Algemeen.... 4 4.2 Resultaten
Nadere informatie25-3-2015. Sturen op Nutriënten. Sturen op Nutriënten. Doel. Sturen met Water. Sturen op Nutriënten. Waar kijken we naar. Bijeenkomst 19 februari 2015
Bijeenkomst 19 februari 2015 Jouke Velstra (Acacia Water) 4 Sturen met Water De basisgedachte is dat per perceel de grondwaterstand actief wordt geregeld. Onderwater drainage (OWD) geeft een directe relatie
Nadere informatieNederlandse samenvatting (Dutch Summary)
(Dutch Summary) 9 (Dutch Summary) Slechtziendheid en blindheid (visuele beperking) vormt in onze vergrijzende samenleving een steeds groter probleem in het leven van veel ouderen. Dit uit zich niet alleen
Nadere informatieklimaatverandering en zeespiegelstijging Klimaatverandering en klimaatscenario s Achtergronden Prof Dr Bart van den Hurk
Achtergronden Klimaatverandering en klimaatscenario s Prof Dr Bart van den Hurk Watis 06 hetmondiale klimaatprobleem? Klimaatverandering is van alle tijden Natuurlijke invloeden: Interne schommelingen
Nadere informatieWat doen... 4. Door de grote vraag werden dan ook massaal bomen omgehakt.
Wat doen... 4 Bomenteelt in ontwikkelingslanden. Aran staat er een beetje mistroostig bij. Alweer heeft een van de straatolifanten een spoor van vernieling getrokken door de stad. In heel wat Thaise steden
Nadere informatieHoofdstuk 3: Cardiovasculaire toestandsveranderingen in gesimuleerde werkomgevingen
Een inspirerende nieuwe fase in het onderzoek naar mens-computer interactie heeft zich aangediend met het ontstaan van adaptieve automatisering. Binnen dit onderzoeksgebied worden technologische systemen
Nadere informatieVeel onderzoek kan gedaan worden door dingen direct te observeren in de natuur, of te bestuderen in het laboratorium. Sommige biologische processen
Samenvatting SAMENVATTING Veel onderzoek kan gedaan worden door dingen direct te observeren in de natuur, of te bestuderen in het laboratorium. Sommige biologische processen zijn echter extreem langzaam,
Nadere informatieOrganisch (rest)materiaal als Bodemverbeteraar
17-1- Organisch (rest)materiaal als Bodemverbeteraar BODEM De Bodem Van Groot naar Klein tot zeer klein 2 1 17-1- Bodemprofiel Opbouw van de bodem Onaangeroerd = C Kleinste delen = 0 en A Poriënvolume
Nadere informatieDOPERWT vergelijking efficiëntie fungiciden tegen valse meeldauw
DOPERWT vergelijking efficiëntie fungiciden tegen valse meeldauw Vergelijking van de efficiëntie van fungiciden tegen valse meeldauw in groene erwt - eigen onderzoek 1 Efficiëntie van middelen tegen valse
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/37037 holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/37037 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Lupatini, Manoeli Title: Microbial communities in Pampa soils : impact of land-use
Nadere informatieBijlage VMBO-GL en TL
Bijlage VMBO-GL en TL 2013 tijdvak 2 biologie CSE GL en TL Deze bijlage bevat informatie. GT-0191-a-13-2-b Tropische regenwouden Lees eerst informatie 1 tot en met 3 en beantwoord dan vraag 41 tot en met
Nadere informatieBehandelen wortelschade met trichoderma sp. in Vroomshoop, Gemeente Twenterand
Behandelen wortelschade met trichoderma sp. in Vroomshoop, Gemeente Twenterand Rapport Hellendoorn, 22 juli 2012 Opgesteld door: Thale Roosien In opdracht van: Gemeente Twenterand Inhoud 1. SAMENVATTING...
Nadere informatieOnderzoeksrapportage naar het functioneren van de IT-Duiker Waddenweg te Berkel en Rodenrijs
Notitie Contactpersoon ir. J.M. (Martin) Bloemendal Datum 7 april 2010 Kenmerk N001-4706565BLL-mya-V02-NL Onderzoeksrapportage naar het functioneren van de IT-Duiker Waddenweg te Berkel en Rodenrijs Tauw
Nadere informatieMinisterie van Landbouw, Veeteelt en Visserij
Ministerie van Landbouw, Veeteelt en Visserij Onderzoek naar een gelijkmatiger exportaanbod van Surinaamse groenten Inleiding De productie en het export aanbod van Surinaamse groenten verloopt onregelmatig
Nadere informatieAardrijkskunde samenvatting H2: Klimaat: is een beschrijving van het gemiddelde weer over een periode van 30 jaar.
Samenvatting door S. 1016 woorden 28 februari 2016 6,2 47 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand Aardrijkskunde samenvatting H2: Nadeel tropische klimaten: het vocht, en de insecten/ziektes.
Nadere informatie- 1 - april mei juni juli augustus september maand
- 1 - ER Smog in zomer In dit bulletin wordt een overzicht gegeven van de smogsituatie in de periode april tot en met september voor de stoffen O 3, PM, SO 2, en NO 2. In de zomerperiode van zijn er 7
Nadere informatie