Medicijnen. bij HIV-infectie. Informatie voor HIV-positieven en hun begeleiders/ hulpverleners

Transcriptie

1 Medicijnen bij HIV-infectie Informatie voor HIV-positieven en hun begeleiders/ hulpverleners

2 Colofon De inhoud van deze brochure is met de grootst mogelijke zorg samengesteld. Aan eventuele fouten kunnen geen rechten worden ontleend. Bij gebruik van geneesmiddelen adviseren wij altijd eerst de officiële 1B-tekst te raadplegen. 2011, Van Zuiden Communications B.V., Alphen aan den Rijn Productie Van Zuiden Communications B.V. Postbus 2122, 2400 CC Alphen aan den Rijn Artsen en apothekers kunnen meer brochures aanvragen bij: ViiV Healthcare B.V. Huis ter Heideweg LZ ZEIST Tel Geraadpleegde bronnen Samenvatting van de productkenmerken van de genoemde antiretrovirale middelen. College voor Zorgverzekeringen. Farmacotherapeutisch Kompas. Nederlandse Vereniging van Aids Behandelaren. Richtlijn Antiretrovirale behandeling in Nederland. Kwaliteitsinstituut voor de Gezondheidszorg CBO, Utrecht, Diverse voorlichtingsmaterialen voor HIV-geïnfecteerden. 2

3 Medicijnen bij HIV-infectie U bent geïnfecteerd met HIV en daarom gebruikt u bepaalde medicijnen. Uw arts bepaalt welke middelen voor u het meest geschikt zijn op dit moment. Het is goed mogelijk dat u in de toekomst een ander medicijn krijgt, of een combinatie van verschillende middelen. In deze brochure treft u een overzicht aan van de middelen die eind 2005 in Nederland beschikbaar waren voor de behandeling van HIV-infectie: de antiretrovirale middelen. U kunt lezen wat de werking is van deze middelen, welke bijwerkingen ze kunnen geven en hoe u ze het beste kunt gebruiken. De informatie in deze brochure vervangt niet de bijsluiter. Deze moet u dus altijd goed blijven lezen, omdat nieuwe ontwikkelingen en inzichten in de bijsluiter worden opgenomen. Deze brochure wil voor u een wegwijzer zijn in de toch vrij verwarrende wereld van de anti-hiv-middelen. Mocht u na het lezen van deze brochure nog vragen hebben, neem dan contact op met uw behandelend arts. Patiëntenvoorlichting over HIV Medicijnen bij HIV-infectie 3

4 De behandeling van HIV-infectie Het HIV-virus valt het immuunsysteem aan en verzwakt dit langzaam maar zeker steeds meer. Het immuunsysteem is het natuurlijke verdedigingsmechanisme van het lichaam tegen infecties en ziekten. Hierbij spelen bepaalde witte bloedcellen, de zogenaamde CD4-cellen, een uiterst belangrijke rol. HIV valt vooral deze CD4-cellen aan, infecteert ze en vermenigvuldigt zich er vervolgens in. De aldus geproduceerde virusdeeltjes infecteren vervolgens weer nieuwe CD4-cellen. Als er niets wordt gedaan, leidt dit proces tot een groeiend aantal virusdeeltjes in het bloed (we noemen dit ook wel de viral load ) en tot een geleidelijke afname van het aantal CD4-cellen. Hierdoor verzwakt de natuurlijke afweer van het lichaam, waardoor allerlei andere virussen en bacteriën de kans krijgen om ziekten en klachten te veroorzaken. Anti-HIV-medicijnen zijn erop gericht deze keten van gebeurtenissen te doorbreken. De huidige anti-hiv-middelen, de zogenoemde antiretrovirale middelen, kunnen een HIV-infectie niet genezen. Wel kunnen ze de vermenigvuldiging van HIV-deeltjes in het bloed langdurig en sterk afremmen. Hierdoor kunt u lange tijd in goede conditie blijven en langer leven. Het doel van de behandeling is om de viral load zo laag mogelijk te maken en het aantal CD4-cellen op een zo hoog mogelijk niveau te houden of te brengen. Om dit te bereiken is een krachtig werkende combinatie van antiretrovirale middelen nodig. Een dergelijke combinatie wordt vaak HAART ( Highly-Active AntiRetroviral Therapy ) genoemd. De viral load kan hierdoor zo laag worden dat geen HIVvirusdeeltjes meer in het bloed te vinden zijn; uw viral load is dan ondetecteerbaar. Dit gaat meestal samen met een toename van het aantal CD4-cellen en een herstel van het immuunsysteem. Het moment waarop u met HIV samenhangende klachten krijgt, wordt hierdoor langere tijd uitgesteld. Wanneer moet je met combinatiebehandeling beginnen? Hebt u al klachten die met de HIV-infectie samenhangen, dan komt u meteen in aanmerking voor de combinatiebehandeling. Is uw aantal CD4-cellen groter dan 350 cellen per ml, dan wordt aangeraden om nog niet met de behandeling te beginnen. De European AIDS Clinical Society (EACS) schrijft in haar richtlijn (2009) dat bij een CD4-aantal tussen de 201 en 350 cellen per 4

5 mm 3, behandeling wordt aangeraden en dat het aanraden van behandeling bij een aantal CD4-cellen tussen de 350 en 500 afhankelijk is van: de viral load (> deeltjes per ml); de snelheid waarmee het aantal CD4-cellen daalt (> /mm 3 per jaar); de leeftijd (> 50 jaar); het eveneens hebben van een hepatitis B- of -C-infectie; een hoog cardiovasculair risico. Welke combinatiebehandeling en wanneer? Voor iemand die nog niet eerder met antiretrovirale middelen is behandeld, zijn er in principe verschillende combinatiemogelijkheden. Er zijn echter ook combinaties die ongewenst zijn. Het succes van een antiretrovirale combinatiebehandeling op de langere termijn is sterk afhankelijk van uw therapietrouw. Dit wil zeggen dat als u de medicijnen stipt volgens het voorschrift van de arts gebruikt, de resultaten het best zullen zijn. Als u uw medicatie niet, of niet op tijd inneemt, of als u de innamevoor schriften niet goed naleeft, is de kans dat zich resistentie ontwikkelt groter. De werkzaamheid van uw medicatie zal dan op de lange termijn afnemen, waardoor een andere combinatie behandeling noodzakelijk wordt. Overzicht van anti-hiv-middelen en combinatiebehandelingen Hieronder treft u alle in Nederland geregistreerde medicijnen voor de behandeling van HIV-infectie aan. Deze middelen worden op grond van hun werking en chemische structuur ingedeeld in vijf verschillende klassen. Vermeld worden achtereenvolgens de generieke naam, dat is de naam waaronder de werkzame stof bekend staat, gevolgd door (tussen haakjes) de afkorting waarmee de werkzame stof vaak wordt aangeduid en de geregistreerde merknaam van het geneesmiddel, waaronder het in Nederland in de handel wordt gebracht. NRTI s (nucleoside-analoge reverse-transcriptaseremmers) Abacavir (ABC; Ziagen ) Didanosine (ddl; Videx ) Emtricitabine (FTC; Emtriva ) Lamivudine (3TC; Epivir ) Stavudine (d4t; Zerit ) Tenofovir (TDF; Viread ) Patiëntenvoorlichting over HIV Medicijnen bij HIV-infectie 5

6 Proteaseremmers Atazanavir (ATV; Reyataz ) Darunavir (DRV; Prezista ) Fosamprenavir (FPV; Telzir ) Indinavir (IDV; Crixivan ) Lopinavir/ritonavir (LPV/r; Kaletra ) Nelfinavir (NFV; Viracept ) Ritonavir (RTV; Norvir ) Saquinavir (SQV; Invirase (hard gel)) Tipranavir (TPV; Aptivus ) Integraseremmers Raltegravir (RAL; Isentress ) Combinatiepreparaten Abacavir/lamivudine (ABC/3TC; Kivexa ) Tenofovir/emtricitabine (TDF/FTC; Truvada ) Tenofovir/emtricitabine/efavirenz (TDF/FTC/EFV; Atripla ) Zidovudine/lamivudine (ZDV/3TC; Combivir ) NNRTI s (niet-nucleoside-analoge reverse-transcriptaseremmers) Efavirenz (EFV; Stocrin ) Etravirine (Intelence ) Nevirapine (NVP; Viramune ) Entreeremmers Fusieremmer - Enfuvirtide (t-20; Fuzeon ) CCR5-remmer - Maraviroc (Celsentri ) Alle antiretrovirale middelen die op dit moment beschikbaar zijn, richten zich op het uitschakelen van het gereedschap dat het virus nodig heeft om zich te vermenigvuldigen. De figuur op pagina 7 illustreert wat deze aangrijpingspunten zijn voor de verschillende soorten anti-hiv-middelen: Reversetranscriptase: het enzym dat het HIV-RNA omzet in DNA nadat het HIV de CD4-cel is binnengedrongen. Dit enzym is het doelwit van de NRTI s, en de NNRTI s. 6

7 HIV-protease: het enzym dat belangrijk is voor de vorming van nieuwe HIV-virusdeeltjes uit de bouwstenen die in de celkern worden gemaakt. Dit enzym is het doelwit voor de proteaseremmers. Fusieremmers: de fusieremmers belemmeren het binnendringen van het HIV in de cel, door interactie met de receptor. Integraseremmers: sinds 2008 is er een nieuwe klasse van anti HIV-middelen beschikbaar, de integrase remmers. Als het HIV-RNA is omgezet in HIV-DNA gaat het naar de celkern waar zich het menselijke DNA bevindt. Het HIV-DNA wordt met behulp van een viraal enzym, integrase, ingebouwd in het DNA van de cel (integratie). Het HIV-enzym integrase speelt bij deze stap een belangrijke rol. Integraseremmers HIV RNA Humaan CD4-cel reverse transcriptase viraal DNA integratie transcriptie protease HIV-geïnfecteerde cel met aangrijpingspunten van medicatie Nieuw HIV Patiëntenvoorlichting over HIV Medicijnen bij HIV-infectie 7

8 remmen dit proces en dus de inbouw van het HIV- DNA in het menselijke DNA. Een combinatie van twee NRTI s vormt de ruggen graat ( NRTI backbone ) van alle aanbevolen combinatiebehandelingen. Mogelijke NRTI backbones zijn: Abacavir/lamivudine (ABC/3TC; Kivexa ) Stavudine/didanosine (d4t/ddi) Lamivudine/zidovudine (ZDV/3TC) Stavudine/lamivudine (d4t/3tc) Tenofovir/lamivudine (TDF/3TC) Tenofovir/emtricitabine (TDF/FTC) Zidovudine/didanosine (ZDV/ddI) De combinatie tenofovir/emtricitabine/efavirenz is een combinatie van twee NRTI s en één NNRTI en is als een combinatietablet (Atripla ) voor eenmaal daags beschikbaar. Onder bepaalde omstandigheden kan een behandelend arts kiezen voor een andere combinatie. Combinaties van NRTI s die moeten worden vermeden zijn: stavudine/zidovudine (d4t/azt) en tenofovir/ didanosine (TDF/ddl). Deze NRTI backbones worden bij voorkeur gecombineerd met een proteaseremmer of een non-nucleosidetranscriptaseremmer (NNRTI) of een proteaseremmer (PI). De combinaties lamivudine/zidovudine/abacavir is een combinatie van alleen NRTI s ( triple nukes ), en is in de vorm van een combinatietablet (Trizivir ) voor tweemaal daags gebruik beschikbaar. 8

9 NRTI s (nucleoside-analoge reversetranscriptaseremmers) De rol van de NRTI s in de combinatietherapie van HIV-infectie is hierboven toegelicht. Ondanks de overeenkomst in het werkingsmechanisme, zijn er verschillen tussen de afzonderlijke NRTI s die voor u van belang zijn. Deze verschillen liggen vaak op het vlak van de dosering, de manier van innemen (wel of geen beperkingen van voedsel), het aantal pillen per dag, de eventuele bijwerkingen en de mogelijkheden om het middel tegelijk met andere geneesmiddelen te gebruiken. In de hiernavolgende overzichten worden deze eigenschappen per product kort opgesomd. ernstige bijwerking komt vaker voor bij vrouwen, vooral als ze veel te zwaar zijn. Als u een NRTI gebruikt, zal uw arts u regelmatig controleren op tekenen van lactaatacidose. Een kenmerk van alle NRTI s is dat ze ernstige bijwerkingen kunnen geven, zoals lactaatacidose. Dit is een situatie waarbij teveel melkzuur in het bloed zit. Als lactaatacidose optreedt, gebeurt dat meestal pas na een paar maanden behandeling. Een diepe en snelle ademhaling, slaperigheid en symptomen als misselijkheid, braken en maagpijn kunnen wijzen op het ontstaan ervan. Lactaatacidose kan uitdroging veroorzaken en uiteindelijk tot coma leiden. Deze zeldzame, maar Patiëntenvoorlichting over HIV Medicijnen bij HIV-infectie 9

10 Abacavir (ABC; Ziagen ) Toedieningsvormen Tablet: 300 mg Drank: 20 mg/ml Aanbevolen dosering (volwassenen) Tweemaal daags 300 mg of eenmaal daags 600 mg Uw behandelend arts kan een andere dosering voorschrijven, bijvoorbeeld in het geval van bijwerkingen Aantal pillen per etmaal* 2 Dosering voor kinderen 3 maanden tot 12 jaar: 8 mg per kg lichaamsgewicht tweemaal daags tot een maximum van 600 mg per dag Ouder dan 12 jaar: tweemaal daags 300 mg Met Ziagen-drank kan de dosering eenvoudig worden aangepast aan het lichaamsgewicht Aanwijzingen voor gebruik Ziagen kan met of zonder voedsel worden ingenomen Als u moeilijkheden hebt met het innemen van tabletten kan Ziagendrank een optie zijn Niet te gebruiken bij Overgevoeligheid voor abacavir (zie: Waarschuwingen) Overgevoeligheid voor één van de hulpstoffen van de tabletten of de drank (zie bijsluiter) Ernstig verminderde leverfunctie 10

11 Vaakst optredende/ernstigste bijwerkingen Ernstige allergische reactie; bij ongeveer 5% van de gebruikers treedt een overgevoeligheidsreactie op waarbij koorts en huiduitslag op de voorgrond staan (zie ook: Waarschuwingen) Andere mogelijke bijwerkingen Onder meer misselijkheid, braken, diarree, buikpijn, hoofdpijn, vermoeidheid, zwak gevoel, slapeloosheid en duizeligheid Resistentie Virale resistentie tegen abacavir ontwikkelt zich verhoudingsgewijs langzaam Resistentie tegen abacavir kan samengaan met een verminderde gevoeligheid voor lamivudine en/of didanosine Kruisresistentie tussen abacavir en proteaseremmers of NNRTI s is onwaarschijnlijk Gelijktijdig gebruik van andere Er zijn geen geneesmiddelen die niet tegelijk met abacavir mogen geneesmiddelen worden gebruikt Als u methadon gebruikt terwijl u met abacavir wordt behandeld, kan een aanpassing van de methadondosering nodig zijn Waarschuwingen Als u huiduitslag krijgt of andere symptomen die mogelijk verband houden met een overgevoeligheidsreactie, neem dan onmiddellijk contact op met uw arts Overgevoeligheidsreacties treden meestal op in de eerste 6 weken van het abacavirgebruik Patiëntenvoorlichting over HIV Medicijnen bij HIV-infectie 11

12 Als u ooit een overgevoeligheidsreactie op abacavir hebt gehad, mag u nooit meer abacavirbevattende geneesmiddelen gebruiken. Let op: ook Trizivir en Kivexa bevatten abacavir Opmerkingen Abacavir kan de bloedhersenbarrière passeren en bijdragen aan het terugdringen van de hoeveelheid HIV in de hersenen Als u Ziagen gebruikt in combinatie met Epivir en Retrovir kan Trizivir voor u een optie zijn (zie: Trizivir) Als u Ziagen gebruikt in combinatie met Epivir kan Kivexa voor u een optie zijn Sinds kort kan de arts een bepaalde test laten uitvoeren; op grond van de uitslag daarvan kan de arts met een redelijke betrouwbaarheid voorspellen of iemand een overgevoeligheidsreactie op abacavir gaat ontwikkelen. Als bij een persoon ooit een overgevoeligheidsreactie is vastgesteld, wordt het afgeraden de test te doen en abacavir nogmaals te geven * aantal tabletten of capsules bij de standaarddosering voor volwassenen 12

13 Didanosine (ddi; Videx ) Toedieningsvormen Capsules: 125, 200, 250 en 400 mg Aanbevolen dosering (volwassenen) Personen lichter dan 60 kg: eenmaal daags 1 capsule van 250 mg of tweemaal daags 1 capsule van 125 mg Personen zwaarder dan 60 kg: eenmaal daags 1 capsule van 400 mg of tweemaal daags 1 capsule van 200 mg Uw behandelend arts kan een andere dosering voorschrijven, bijvoorbeeld als u nier- of leverafwijkingen hebt Aantal pillen per etmaal* 1 Aanwijzingen voor gebruik Didanosine op een lege maag innemen met wat water (minstens 100 ml); ten minste 2 uur voor of na de maaltijd Videx-capsules kunnen tegelijk met andere anti-hiv-middelen ingenomen worden voor zover deze niet met voedsel ingenomen hoeven te worden. Combinatie met TDF wordt niet aanbevolen Capsules niet openen Vaakst optredende/ernstigste bijwerkingen Perifere neuropathie: onder meer gevoelloosheid, tintelingen en pijn in de voeten en soms de handen Alvleesklierontsteking (pancreatitis), vooral bij flink alcoholgebruik en bij dikke vrouwen met leverstoornissen Patiëntenvoorlichting over HIV Medicijnen bij HIV-infectie 13

14 Oogaandoeningen (vooral bij kinderen bij te hoge dosering: regelmatige controle) Melkzuurophoping (melkzuuracidose, vooral bij ernstige leverstoornissen en/of dikke vrouwen) Andere mogelijke bijwerkingen O.a. diarree, misselijkheid, braken, hoofdpijn, huiduitslag, moeheid, leverfunctiestoornissen Resistentie Resistentie tegen didanosine gaat samen met een laag risico van resistentie tegen abacavir, lamivudine, zalcitabine en tenofovir Gelijktijdig gebruik van andere Gelijktijdig gebruik van geneesmiddelen die perifere neuropathie of geneesmiddelen pancreatitis kunnen veroorzaken dient (indien mogelijk) te worden vermeden Gelijktijdige behandeling van hepatitis-c met ribavirine of interferon alfa kan extra risico van leverfunctiestoornissen/melkzuuracidose geven Zorgvuldige controle op bijwerkingen/werkzaamheid is nodig bij gelijktijdig gebruik van: tenofovir, ribavirine, ganciclovir, stavudine (met name zwangere vrouwen), ketoconazol en itraconazol 14

15 Emtricitabine (FTC; Emtriva ) Toedieningsvorm Capsules 200 mg Aanbevolen dosering (volwassenen) 200 mg eenmaal per dag. Aanpassen dosis bij nierfunctiestoornissen Aantal pillen per etmaal 1 Aanwijzingen voor gebruik Neem de tablet in zijn geheel in met wat water of andere drank Emtricitabine kan zowel met als zonder voedsel worden ingenomen Vaakst optredende/ernstigste bijwerkingen Hoofdpijn, diarree, misselijkheid, verhoogd creatinekinase (spierenzym) Andere mogelijke bijwerkingen Neutropenie, anemie, verhoogde bloedlipidenwaarden, verhoging glucosewaarde, duizeligheid, slaapstoornissen, maag/darmklachten, afwijkende leverfunctiewaarden, huiduitslag, lipodystrofie, melkzuurophoping (lactaatacidose) Gelijktijdig gebruik van andere Bij gelijktijdige toediening met geneesmiddelen die ook door de nier geneesmiddelen worden uitgescheiden, is een verhoging van de plasmaspiegels van zowel emtricitabine als het andere toegediend geneesmiddel mogelijk Patiëntenvoorlichting over HIV Medicijnen bij HIV-infectie 15

16 Lamivudine (3TC; Epivir ) Toedieningsvormen Epivir-tablet: 150 mg, 300 mg Epivir-drank: 10 mg/ml Aanbevolen dosering (volwassenen) Tweemaal daags 150 mg of eenmaal daags 300 mg Uw behandelend arts kan een andere dosering voorschrijven, bijvoorbeeld als u een nierafwijking hebt Aantal pillen per etmaal* 1 of 2 Dosering voor kinderen Personen ouder dan 12 jaar: tweemaal daags 150 mg of eenmaal daags 300 mg 3 maanden tot 12 jaar: 4 mg lamivudine per kg lichaamsgewicht tweemaal daags tot een maximum van in totaal 300 mg lamivudine per dag Voor kinderen die vanwege hun lichaamsgewicht minder dan 150 mg lamivudine per keer moeten innemen, wordt aangeraden de Epivir- of Zeffix-drank te gebruiken Aanwijzingen voor gebruik Neem de tablet in zijn geheel in met wat water of een andere drank Epivir kan zowel met als zonder voedsel worden ingenomen Vaakst optredende/ernstigste bijwerking Hoofdpijn 16

17 Andere mogelijke bijwerkingen O.a. huiduitslag, diarree, misselijkheid, buikpijn, bloedafwijkingen, perifere neuropathie, vermoeidheid, slaapproblemen en leverproblemen Resistentie Epivir kan enkele negatieve effecten van resistentie-ontwikkeling tegen andere anti-hiv-middelen tegengaan Gelijktijdig gebruik van andere U mag Epivir niet gebruiken als u tegelijkertijd wordt behandeld met geneesmiddelen hoge doses co-trimoxazol of ganciclovir- of foscarnetinjecties Andere geneesmiddelen die neutropenie (te weinig witte bloedcellen) veroorzaken, kunnen de bijwerkingen van Epivir versterken Waarschuwing Als u diabetespatiënt bent, let er dan op dat Epivir-drank suiker bevat Opmerkingen Als u Epivir gebruikt in combinatie met Ziagen, kan Kivexa voor u een optie zijn (zie: Kivexa) Als u Epivir gebruikt in combinatie met Retrovir, kan Combivir voor u een optie zijn (zie: Combivir) Als u Epivir gebruikt in combinatie met Retrovir en Ziagen, kan Trizivir voor u een optie zijn (zie: Trizivir) * aantal tabletten of capsules bij de standaarddosering voor volwassenen Patiëntenvoorlichting over HIV Medicijnen bij HIV-infectie 17

18 Stavudine (d4t; Zerit ) Toedieningsvormen Capsule: 40, 30, 20, 15 mg en poeder voor drank 1 mg/ml Aanbevolen dosering (volwassenen) Personen lichter dan 60 kg: tweemaal daags 30 mg Personen zwaarder dan 60 kg: tweemaal daags 40 mg Uw behandelend arts kan een andere dosering voorschrijven, bijvoorbeeld als u last hebt van perifere neuropathie als gevolg van Zerit of als u een nierafwijking hebt Aantal pillen per etmaal* 2 Dosering voor kinderen (ouder dan 3 mnd.) Kinderen lichter dan 30 kg: 1 mg stavudine per kg lichaamsgewicht tweemaal daags Kinderen zwaarder dan 30 kg: zelfde dosering als volwassenen Aanwijzingen voor gebruik U dient Zerit op een lege maag in te nemen, bij voorkeur ten minste 1 uur voor de maaltijd of, als dat niet mogelijk is, met een lichte maaltijd Zerit kan ook worden ingenomen door de capsule te openen en de inhoud ervan met voedsel te mengen Als u de Zerit-drank gebruikt, dan dient u deze goed te schudden voor gebruik * aantal capsules bij de standaarddosering voor volwassenen 18

19 Vaakst optredende/ernstigste bijwerkingen Perifere neuropathie: pijnlijk tintelend gevoel in de tenen en de voeten, verminderde reflexen, milde spierzwakte en gevoelloosheid van handen en voeten Ernstige, soms levensbedreigende, alvleesklierontsteking (pancreatitis) komt bij 2-5% van de gebruikers voor Melkzuurophoping (melkzuuracidose, vooral bij ernstige leverstoornissen en/of dikke vrouwen) Leverfunctiestoornissen Andere mogelijke bijwerkingen O.a. hoofdpijn, buikpijn, misselijkheid, braken, diarree of verstopping, spierpijn, huiduitslag Resistentie Resistentie tegen stavudine betekent ook verminderde gevoeligheid voor zidovudine Gelijktijdig gebruik van andere Interactie is mogelijk met geneesmiddelen die vooral via de nieren geneesmiddelen worden uitgescheiden (b.v. trimethoprim) De combinatie van stavudine en zidovudine wordt niet aanbevolen Gelijktijdige behandeling van hepatitis-c met ribavirine of interferon alfa kan extra risico van leverfunctiestoornissen/melkzuuracidose geven Waarschuwingen Als u diabetespatiënt bent, let er dan op dat Zerit-drank suiker (50 mg/ml) bevat Informeer uw arts indien u zwanger bent of wilt worden Patiëntenvoorlichting over HIV Medicijnen bij HIV-infectie 19

20 Tenofovir (TDF; Viread ) Toedieningsvorm Tablet: 245 mg (tenofovirdisoproxil) Aanbevolen dosering (volwassenen) 245 mg eenmaal per dag Aantal pillen per etmaal* 1 Dosering voor kinderen Tenofovir mag niet worden gegeven aan kinderen onder 18 jaar Aanwijzingen voor gebruik Tenofovir met voedsel innemen Mogelijke bijwerkingen Diarree, misselijkheid, braken, winderigheid, verlaagde serumfosfaatspiegels Resistentie Resistentie tegen tenofovir betekent mogelijk ook resistentie tegen didanosine en abacavir Gelijktijdig gebruik van andere Tenofovir verhoogt de spiegels van didanosine als beide middelen geneesmiddelen tegelijkertijd worden gebruikt Waarschuwing Tenofovir mag niet worden gebruikt als u ernstige nierproblemen hebt *aantal tabletten of capsules bij de standaarddosering voor volwassenen 20

21 Zidovudine (ZDV; Retrovir ) Toedieningsvormen Capsule: 100 mg Tablet: 300 mg Drank: 50 mg per 5 ml drank Concentraat voor infuusvloeistof: 10 mg/ml Aanbevolen dosering (volwassenen) 300 mg tweemaal per dag Uw behandelend arts kan een andere dosering voorschrijven, bijvoorbeeld in het geval van bijwerkingen Aantal pillen per etmaal* 2 (tablet) - 6 (capsules) Dosering voor kinderen 3 maanden tot 12 jaar: mg per m 2 lichaamsoppervlak verdeeld over 3 of 4 doseringen per dag tot een maximum van 200 mg elke 6 uur Aanwijzing voor gebruik Neem zidovudine in met voedsel of kort na de maaltijd om misselijkheid tegen te gaan Vaakst optredende/ernstigste bijwerkingen Verstoringen van het bloedbeeld (o.a. neutropenie en anemie) Andere mogelijke bijwerkingen O.a. misselijkheid, braken, diarree, vermoeidheid, hoofdpijn, slaapstoornissen en (zelden) leverproblemen Patiëntenvoorlichting over HIV Medicijnen bij HIV-infectie 21

22 Resistentie Indien u wordt behandeld met zidovudine kunt u minder gevoelig worden voor dit middel en andere NRTI s (stavudine en abacavir) Gelijktijdig gebruik van andere Als u zidovudine gebruikt, mag u niet tegelijkertijd stavudine gebruiken geneesmiddelen Als u andere geneesmiddelen gebruikt die het bloedbeeld kunnen verstoren (zoals hydoxyurea en ganciclovir), is de kans op bijwerkingen van zidovudine hoger Er dient minstens 1 uur te zitten tussen de inname van zidovudine en claritromycine Opmerkingen Als u Retrovir gebruikt in combinatie met Epivir en Ziagen, kan Trizivir voor u een optie zijn (zie: Trizivir) Als u Retrovir gebruikt in combinatie met Epivir, kan Combivir voor u een optie zijn (zie: Combivir) Zidovudine is werkzaam tegen HIV in de hersenen en het centrale zenuwstelsel * aantal tabletten of capsules bij de standaarddosering voor volwassenen 22

23 Atripla (tenofovir, emtricitabine, efavirenz) Atripla is een tablet waarin de NRTI s tenofovir (245 mg), emtricitabine (200 mg) en efavirenz (600 mg) zijn samengebracht. Deze vaste combinatie maakt het mogelijk door middel van een tablet per dag de voorgeschreven hoeveelheid tenofovir, emtricitabine en efavirenz in te nemen. De tablet moet op een lege maag worden ingenomen. Atripla is goedgekeurd voor volwassenen (18 jaar en ouder). Combivir (lamivudine, zidovudine) Combivir is een tablet waarin de NRTI s lamivudine (150 mg) en zidovudine (300 mg) zijn samengebracht. Deze beide middelen vormen een veelgebruikte NRTI backbone van antiretrovirale combinatietherapie. De vaste combinatie van lamivudine en zidovudine maakt het mogelijk door middel van één tablet tweemaal per dag de voorgeschreven hoeveelheden lamivudine en zidovudine in te nemen. Neem de tablet in zijn geheel in met wat water of een andere drank. Combivir kan zowel met als zonder voedsel worden ingenomen. Combivir is goedgekeurd voor gebruik door volwassenen en adolescenten ouder dan 12 jaar. Trizivir (abacavir, lamivudine, zidovudine) Trizivir is een tablet waarin de drie NRTI s abacavir (300 mg), lamivudine (150 mg) en zidovudine (300 mg) zijn samengebracht in de standaarddosering voor volwassenen. In Trizivir zijn drie middelen samengebracht die in combinatie met elkaar en zonder proteaseremmers of NNRTI s, kunnen worden gebruikt als zogenaamde triple nuke combinatiebehandeling. De dosering van deze combinatietherapie is één tablet twee maal per dag. De tablet moet in zijn geheel met wat water worden ingenomen. Trizivir kan zowel met als zonder voedsel worden ingenomen. Trizivir is goedgekeurd voor gebruik door volwassenen. Kivexa (abacavir, lamivudine) Kivexa is een tablet waarin de NRTI s abacavir (600 mg) en lamivudine (300 mg) zijn samengebracht. Deze vaste combinatie maakt het mogelijk door middel van één tablet per dag de voorgeschreven hoeveelheid abacavir en lamivudine in te nemen. De tablet kan met of zonder voedsel, in zijn geheel met water of een andere drank worden ingenomen. Kivexa is goedgekeurd voor gebruik door volwassenen. Patiëntenvoorlichting over HIV Medicijnen bij HIV-infectie 23

24 Truvada (tenofovir, emtricitabine) Truvada is een tablet waarin de NRTI s tenofovir (245 mg) en emtricitabine (200 mg) zijn samengebracht. Deze vaste combinatie maakt het mogelijk door middel van één tablet per dag de voorgeschreven hoeveelheid tenofovir en emtricitabine in te nemen. De tablet moet met voedsel worden ingenomen. Truvada is goedgekeurd voor gebruik door volwassenen (18 jaar en ouder). Proteaseremmers Proteaseremmers worden altijd gebruikt in combinatie met andere retrovirale middelen. lichaamsvet van het gezicht, de armen, de benen en de billen naar de buik, de bovenrug en de borsten. De belangrijkste verstoringen in de bloedvetwaarden zijn een te hoog cholesterol en te hoge triglyceridenwaarden. Gezien de aard van deze bijwerkingen stellen sommige artsen tegenwoordig het gebruik van proteaseremmers uit en beginnen de antiretrovirale behandeling met een combinatie zonder proteaseremmer. Proteaseremmers worden gebruikt in combinatie met de proteaseremmer ritonavir, in een lage dosering. Hierdoor wordt het effect van de andere proteaseremmer versterkt. De proteaseremmers worden sinds 1996 gebruikt voor de behandeling van HIV-infectie. Dankzij hun krachtige antiretrovirale werking kregen de proteaseremmers op dat moment een vooraanstaande plaats in de behandeling. Enkele jaren later bleek de behandeling met HIV-proteaseremmers vrij vaak samen te gaan met een verhoogde kans op bijwerkingen die deel uitmaken van het lipodystrofiesyndroom, op diabetes mellitus en op afwijkingen in de bloedvetwaarden. Het lipodystrofiesyndroom is te herkenen aan een herverdeling van het 24

25 Atazanavir (ATV; Reyataz ) Toedieningsvormen Capsules 150 mg, 200 mg en 300 mg Poeder 50 mg atazanavir in 1,5 g poeder (1 maatlepel) Aanbevolen dosering (volwassenen) 300 mg eenmaal per dag, altijd combineren met ritonavir 100 mg eenmaal per dag Aantal pillen per etmaal 1 of 2 als ritonavir wordt meegeteld Aanwijzingen voor gebruik Atazanavir moet met voedsel worden ingenomen Bij slikproblemen kan het poeder worden ingenomen Vaakst optredende/ernstigste bijwerking Verhoging bilirubine (geelzucht) Andere mogelijke bijwerkingen Maag/darmklachten, perifere neuropathie, slaapstoornissen, lever- of nierfunctiestoornissen, huiduitslag, lipodystrofie Gelijktijdig gebruik van andere Interactie met: rifampicine, rifabutine, sint-janskruid, nevirapine, geneesmiddelen ketoconazol, itraconazol, terfenadine, cisapride, pimozide, kinidine, ergotalkaloïden, ciclosporine, tacrolimus, sirolimus, sildenafil, verapamil, warfarine, simvastatine, lovastatine, diltiazem, indinavir. Patiëntenvoorlichting over HIV Medicijnen bij HIV-infectie 25

26 26 Indien atorvastatine wordt gebruikt, dan in de laagst mogelijke dosering toepassen. Atazanavir dient ten minste 2 uur vóór of 1 uur ná didanosine te worden gegeven. Niet gelijktijdig met ethinylestradiolbevattende anticonceptiva toedienen en met omeprazol, H2-receptorantagonisten, antacida en geneesmiddelen die buffers bevatten

27 Darunavir (DRV; Prezista ) Toedieningsvorm Tabletten van 300 mg Aanbevolen dosering (volwassenen) 600 mg tweemaal per dag plus 100 mg ritonavir tweemaal per dag Aantal tabletten per etmaal 4 tabletten plus 2 tabletten ritonavir Aanwijzingen voor gebruik Darunavir moet met voedsel worden ingenomen, zonder voedsel werkt darunavir niet goed, het soort voedsel is niet belangrijk Vaakst optredende/ernstige bijwerkingen Braken, diarree, misselijkheid, buikpijn, verstopping, winderigheid, uitzetting van de buik Andere mogelijke bijwerkingen Hoofdpijn, duizeligheid, vermindering of verlies van kracht, vermoeidheid, slapeloosheid, toename van een bepaald soort vet in het bloed Gelijktijdig gebruik van andere Combineer darunavir niet met onder andere de volgende geneesgeneesmidddelen middelen: astemizol, terfenadine, triazolam, midazolam, cisapride, pimozide, moederkoornalkaloïden, amiodaron, bepridil, kinidine, lovastatine, simvastatine, rifampicine, lopinavir/ritonavir, sint-janskruid Patiëntenvoorlichting over HIV Medicijnen bij HIV-infectie 27

28 Fosamprenavir (FPV; Telzir ) Toedieningsvorm Tablet van 700 mg Aanbevolen dosering (volwassenen) 2 tabletten, of 4 tabletten als ritonavir wordt meegeteld Aanwijzingen voor gebruik Fosamprenavir kan met en zonder voedsel worden ingenomen Vaakst optredende/ernstigste bijwerkingen Diarree, verhoogde triglyceriden Andere mogelijke bijwerkingen Hoofdpijn, duizeligheid, zachte ontlasting, misselijkheid, braken, buikpijn, huiduitslag, vermoeidheid, verhoogd ALAT/ASAT, verhoogd lipase, verhoogde bloedlipidenwaarden, diabetes, lipodystrofie Gelijktijdig gebruik van andere Interacties met: Amiodaron, astemizol, cisapride, flecaïnide, kinidine, geneesmiddelen pimozide, propafenon, midazolam, sildenafil, terfenadine, triazolam, vardenafil en lipidenverlagende middelen. Indien gelijktijdige behandeling met een lipidenverlagend middel nood zakelijk is, wordt pravastatine of fluvastatine aanbevolen. Ook bij veel andere medicijnen moet men rekening houden met verhoging van de plasmaspiegels (eventueel de dosis verminderen). Voorbeelden zijn: carbamazepine, ciclosporine, claritromycine, ergotamine erytromycine, calcium antagonisten, amitriptyline, imipramine, fluoxetine, paroxetine, 28

29 haloperidol, ketoconazol, itraconazol en tacrolimus. Bij gelijktijdig gebruik van rifabutine de dosering van rifabutine met minimaal 75% verlagen. Gelijktijdig gebruik van sommige middelen kunnen de plasmaspiegels van amprenavir + ritonavir verlagen: carbamazepine, cimetidine, ranitidine, fenytoïne, fenobarbital, rifampicine en sint-janskruid. Rifampicine en sint-janskruid niet gelijktijdig toedienen met fosamprenavir + ritonavir. Bij gelijktijdig gebruik wordt de plasmaconcentratie van methadon verlaagd. Bij gelijktijdig gebruik kan de werking van orale anticoagulantia toe- of afnemen. De werking en dus de betrouwbaarheid van orale anticonceptiva kan verminderen Patiëntenvoorlichting over HIV Medicijnen bij HIV-infectie 29

30 Indinavir (IDV; Crixivan ) Toedieningsvormen Capsule: 100, 200, 333 en 400 mg (in Nederland zijn alleen 200 mg en 400 mg verkrijgbaar) Aanbevolen dosering(volwassenen) 800 mg om de 8 uur Uw behandelend arts kan een andere dosering voorschrijven, bijvoorbeeld als u indinavir gebruikt in combinatie met rifabutine, itraconazol, ritonavir of efavirenz, of als u leverproblemen hebt Aantal pillen per etmaal* 6 Dosering voor kinderen 4 tot 17 jaar: 500 mg per m 2 lichaamsoppervlak om de 8 uur met een maximum van 800 mg per inname Jonger dan 4 jaar: geen aanbevolen dosering Aanwijzingen voor gebruik Bij voorkeur op een lege maag innemen met wat water (1 uur voor of 2 uur na een maaltijd) Crixivan mag eventueel worden ingenomen met een lichte, vetarme snack (bijvoorbeeld cornflakes met magere melk of een kop koffie/thee met suiker en koekje of wat toast met mager beleg of jam) Vaakst optredende/ernstigste bijwerkingen Nierstenen, pijn bij het plassen (zie: Waarschuwingen) Leverafwijkingen (hyperbilirubinemie) 30

31 Andere mogelijke bijwerkingen O.a. misselijkheid, droge lippen en huid, lipodystrofie, diabetes, verhoogde bloedlipidenwaarden Resistentie Resistentie tegen indinavir betekent tevens resistentie tegen ritonavir en waarschijnlijk ook tegen andere proteaseremmers Gelijktijdig gebruik van andere Als u indinavir gebruikt, mag u de volgende geneesmiddelen niet geneesmiddelen gebruiken: o.a. rifampicine, terfenadine, astemizol, cisapride, pimozide, amiodaron, kinidine, ergotproducten en sint-janskruid Als u indinavir gebruikt, kan het nodig zijn de dosering van andere geneesmiddelen aan te passen, zoals rifabutine, de NNRTI s, Viagra en sommige lipidenverlagers Waarschuwingen Drink per dag 1,5 liter extra water of cafeïnevrije drank bovenop uw normale vochtinname om nierstenen te voorkomen Crixivan dient te worden bewaard in de oorspronkelijke verpakking met droogmiddel * aantal tabletten of capsules bij de standaarddosering voor volwassenen Patiëntenvoorlichting over HIV Medicijnen bij HIV-infectie 31

32 Lopinavir/ritonavir (LPV/r; Kaletra ) Toedieningsvormen Capsule: 133,3 mg lopinavir en 33,3 mg ritonavir Drank: 400 mg lopinavir en 100 mg ritonavir per 5 ml drank Aanbevolen dosering (volwassenen) 3 capsules tweemaal per dag (400/100 mg tweemaal daags) of 5 ml drank tweemaal per dag (400/100 mg tweemaal daags) Uw behandelend arts kan een andere dosering voorschrijven, bijvoorbeeld als u leverproblemen hebt Aantal pillen per etmaal* 6 Dosering voor kinderen Ouder dan 2 jaar en lichaamsoppervlak groter dan 1,3 m 2 : 3 capsules tweemaal per dag Ouder dan 2 jaar en lichaamsoppervlak kleiner dan 1,3 m 2 : Kaletradrank, 233/27,5 mg per m 2 lichaamsoppervlak tweemaal per dag met een maximum van 400/100 mg per inname Aanwijzingen voor gebruik Kaletra met voedsel innemen Gebruik voor toediening van Kaletra-drank de bijgeleverde doseerspuit met maatverdeling Vaakst optredende/ernstigste bijwerkingen Diarree en waterige ontlasting * aantal tabletten of capsules bij de standaarddosering voor volwassenen 32

33 Andere mogelijke bijwerkingen Pijn in de buikstreek, abnormale ontlasting en diarree, zwak of moe gevoel, hoofdpijn, misselijkheid en braken, verhoogd vetgehalte van het bloed, leverfunctieafwijkingen en mogelijk lipodystrofie, diabetes en verhoogde bloedingneiging bij hemofilie Resistentie Resistentie tegen lopinavir/ritonavir betekent waarschijnlijk tevens resistentie tegen nelfinavir, indinavir, ritonavir en amprenavir (gedeeltelijke resistentie) Sterke resistentie tegen andere proteaseremmers kan de werkzaamheid van lopinavir/ritonavir verminderen, maar lopinavir/ritonavir lijkt effectief tegen HIV dat resistent is tegen andere proteaseremmers Gelijktijdig gebruik van andere Als u efavirenz of nevirapine gebruikt, dient de dosering Kaletra te geneesmiddelen worden opgehoogd Gebruik Kaletra niet in combinatie met astemizol, terfenadine, midazolam, triazolam, pimozide, cisapride, ergotamine, dihydroergotamine, ergonovine, methylergonovine, rifampicine, amiodarone, flecaïnide en propafenon Kaletra kan interactie geven met sildenafil, geneesmiddelen om het bloedcholestrol te verlagen, middelen die het immuunsysteem beïnvloeden, geneesmiddelen voor het hart, zoals calciumkanaal-antagonisten en geneesmiddelen voor het corrigeren van het hartritme, antischimmelmiddelen, anticonvulsiva, sommige antibiotica, warfarine en methadon Patiëntenvoorlichting over HIV Medicijnen bij HIV-infectie 33

34 Nelfinavir (NFV; Viracept ) Toedieningsvormen Filmomhulde tabletten 250 mg Poeder 50 mg/g Aanbevolen dosering (volwassenen) 1250 mg tweemaal daags of 750 mg driemaal daags Aantal pillen per etmaal 10 of 9 Aanwijzingen voor gebruik Nelfinavir moet met voedsel worden ingenomen Vaakst optredende/ernstige bijwerkingen Diaree, misselijkheid en braken, huiduitslag Andere mogelijke bijwerkingen Overgevoeligheid Gelijktijdig gebruik van andere Interactie met rifampicine, rifabutine, simvastanine, lovastanine, geneesmiddelen omeprazol, terfenadine, astemizol, cisapride, fluticason, sint-janskruid 34

35 Ritonavir (RTV; Norvir ) Toedieningsvormen Capsule: 100 mg Drank: 80 mg ritonavir per ml drank Aanbevolen dosering (volwassenen) 600 mg (6 capsules of 7,5 ml drank) tweemaal per dag In de praktijk wordt ritonavir regelmatig gebruikt om de plasmaconcentraties van andere proteaseremmers te verhogen (in doses van 100 of 200 mg) Aantal pillen per etmaal* 12 Dosering voor kinderen Ritonavir wordt niet aanbevolen voor kinderen onder 12 jaar Aanwijzingen voor gebruik Ritonavir met voedsel innemen Vanwege de bittere smaak wordt aangeraden de Norvir-drank met chocolademelk te mengen of direct erna iets te eten met een sterke smaak, zoals chocolade, pindakaas of zoute chips Meng de drank niet met water, koolzuurhoudende dranken of vruchtensap Vaakst optredende/ernstigste bijwerkingen Misselijkheid, diarree, braken, zwak of moe gevoel, smaakstoornissen en tintelingen rondom de mond en aan de armen of benen Patiëntenvoorlichting over HIV Medicijnen bij HIV-infectie 35

36 Andere mogelijke bijwerkingen Hoofdpijn, buikpijn, huiduitslag, leverfunctie afwijkingen en mogelijk lipodystrofie en verhoogd vetgehalte van het bloed Resistentie Resistentie tegen ritonavir betekent tevens resistentie tegen indinavir, en waarschijnlijk gedeeltelijke resistentie tegen nelfinavir, saquinavir en amprenavir Gelijktijdig gebruik van andere Gebruik ritonavir niet in combinatie met astemizol, terfenadine, midageneesmiddelen zolam, triazolam, pimozide, pethidine, piroxicam, cisapride, ergotamine, dihydroergotamine, ergonovine, methylergonovine, rifampicine, amiodarone, flecainide, kinidine, terfenadine, propoxyfeen en propafenon Ritonavir kan interactie geven met sedativa en hypnotica (clorazepaat, diazepam, estazolam, flurazepam, midazolam en triazolam), rifabutin en sint-janskruid * aantal tabletten of capsules bij de standaarddosering voor volwassenen 36

37 Saquinavir (SQV; Invirase (hard gel) Saquinavir is beschikbaar als de hard gel -capsule (Invirase). Toedieningsvorm Capsule van 200 mg Aanbevolen dosering (volwassenen) mg (5 capsules) tweemaal per dag, tezamen met 100 mg ritonavir (Norvir ) per keer Aantal pillen per etmaal* 10 (+2) Dosering voor kinderen Saquinavir wordt niet aanbevolen voor kinderen onder 16 jaar Aanwijzingen voor gebruik Invirase innemen binnen 2 uur na een maaltijd en samen met 100 mg (1 capsule) ritonavir (Norvir) Vaakst optredende/ernstigste bijwerkingen Diarree, misselijkheid, buikklachten Andere mogelijke bijwerkingen O.a. allergische reacties, hoofdpijn, perifere neuropathie, lipodystrofie, diabetes Resistentie Resistentie tegen saquinavir betekent mogelijk ook resistentie tegen nelfinavir, amprenavir en ritonavir Patiëntenvoorlichting over HIV Medicijnen bij HIV-infectie 37

38 Gelijktijdig gebruik van andere Als u saquinavir gebruikt, mag u een aantal andere geneesmiddelen geneesmiddelen niet gebruiken: rifampicine, rifabutine, astemizol, terfenadine, pimozide, cisapride, sint-janskruid Als u saquinavir gebruikt, kan het nodig zijn de dosering van andere geneesmiddelen aan te passen. Dit geldt o.a. voor indinavir, nelfinavir, nevirapine, ritonavir, delavirdine, rifampicine, rifabutine, fenobarbital, fenytoïne, dexamethason, carbamazepine, terfenadine, astemizol, midazolam, ergotderivaten, nefazodon en azitromycine Licht uw arts of apotheker in als u andere geneesmiddelen gebruikt of onlangs heeft gebruikt, ook als het geneesmiddelen betreft waarvoor geen recept noodzakelijk is * aantal tabletten of capsules bij de standaarddosering voor volwassenen 38

39 Tripanavir (TPV; Aptivus ) Toedieningsvormen: Capsules van 250 mg Aanbevolen dosering (volwassenen) 500 mg tweemaal daags plus 100 mg ritonavir tweemaal daags Aantal pillen per etmaal 4 capsules plus 2 ritonavir Aanwijzingen voor gebruik Tripanavir met voedsel innemen Vaakst optredende/ernstige bijwerkingen Diarree, misselijkheid, buikpijn, overgeven, winderigheid, hoofdpijn, huiduitslag, vermoeidheid Andere mogelijke bijwerkingen Slapeloosheid, allergische reacties, malaise, toename van een bepaald soort vet in het bloed Gelijktijdig gebruik van andere Combineer tripanavir niet met onder andere de volgende geneesgeneesmidddelen middelen: rifampicine, cisapride, pimozole, triazolam, ergotamine, astemizol, terfenadine statines, amiodaron, bepridil, metoprolol Patiëntenvoorlichting over HIV Medicijnen bij HIV-infectie 39

40 NNRTI s (non-nucleoside-analoge reverse-transcriptaseremmers) De NNRTI s worden, evenals de proteaseremmers, alleen in combinatie met andere antiretrovirale middelen gebruikt. De meest gebruikelijke combinaties zijn die van twee NRTI s en één NNRTI (zie hoofdstuk 2). De NNRTI s remmen net als de NRTI s het enzym reverse transcriptase (rt); de belangrijkste verschillen tussen beide groepen zijn de manier waarop rt wordt geremd, en de bijwerkingen die gedeeltelijk anders zijn. 40

41 Efavirenz (EFV; Stocrin ) Toedieningsvormen Tablet: 600 mg Capsules: 50 en 200 mg Drank: 30 mg per ml drank Aanbevolen dosering (volwassenen) Tablet of capsules: 600 mg eenmaal per dag Drank: 24 ml eenmaal per dag Uw behandelend arts kan een andere dosering voorschrijven, bijvoorbeeld als u leverproblemen hebt Aantal pillen per etmaal* 1 Dosering voor kinderen 3 tot 5 jaar: eenmaal per dag ml drank afhankelijk van het lichaamsgewicht ouder dan 5 jaar: eenmaal per dag 9-24 ml drank afhankelijk van het lichaamsgewicht 3 tot 17 jaar: capsules mg eenmaal per dag afhankelijk van het lichaamsgewicht zie de tabel in bijsluiter voor de juiste dosering bij een bepaald lichaamsgewicht * aantal tabletten of capsules bij de standaarddosering voor volwassenen Patiëntenvoorlichting over HIV Medicijnen bij HIV-infectie 41

42 Aanwijzingen voor gebruik Efavirenz kan met en zonder voedsel worden ingenomen Vermijd het innemen van efavirenz met een vetrijke maaltijd Als u duizelig of verward wordt van efavirenz, neem het dan in voor het naar bed gaan Vaakst optredende/ernstigste bijwerkingen Huiduitslag (zelden Stevens-Johnson-syndroom**) Psychische effecten (vooral tijdens de eerste 4 weken), zoals zich niet lekker voelen, levendige dromen, euforie, suïcidale gedachten en psychotische aanvallen Andere mogelijke bijwerkingen O.a. duizeligheid, gestoorde coördinatie, diarree, misselijkheid, braken, hepatitis, hoofdpijn, vermoeidheid Resistentie Resistentie tegen efavirenz betekent waarschijnlijk ook resistentie tegen nevirapine Gelijktijdig gebruik van andere Als u efavirenz gebruikt, mag u de volgende geneesmiddelen niet geneesmiddelen gebruiken: terfenadine, astemizol, cisapride, midazolam, triazolam en sint-janskruid Als u efavirenz gebruikt, kan het nodig zijn de dosering van andere geneesmiddelen aan te passen, zoals proteaseremmers Efavirenzgebruik kan de werking orale anticonceptiva ( de pil ) verstoren 42

43 Waarschuwing Efavirenz mag niet worden gebruikt als u ernstige leverproblemen hebt Opmerking Efavirenz passeert de bloed-hersenbarrière en heeft enig effect op HIV in de hersenen en het centrale zenuwstelsel * aantal tabletten of capsules bij de standaarddosering voor volwassenen Patiëntenvoorlichting over HIV Medicijnen bij HIV-infectie 43

44 Nevirapine (NVP; Viramune ) Toedieningsvormen Tablet: 200 mg Drank: 50 mg nevirapine per 5 ml drank Aanbevolen dosering (volwassenen) Tablet: 200 mg eenmaal per dag gedurende de eerste 14 dagen, daarna 200 mg twee maal per dag Drank: eenmaal per dag 20 ml gedurende de eerste 14 dagen, daarna tweemaal per dag 20 ml Tablet: 400 mg eenmaal per dag (na 14-daagse gewenningsperiode) Aantal pillen per etmaal* 2 Dosering voor kinderen Jonger dan 16 jaar en zwaarder dan 50 kg: tabletten of drank zoals bij volwassenen 8 tot 16 jaar en lichter dan 50 kg: drank, eenmaal per dag 4 mg nevirapine per kg lichaamsgewicht gedurende de eerste 14 dagen, daarna tweemaal per dag 4 mg nevirapine per kg lichaamsgewicht 2 maanden tot 8 jaar: drank, eenmaal per dag 4 mg nevirapine per kg lichaamsgewicht gedurende de eerste 14 dagen, daarna tweemaal per dag 7 mg nevirapine per kg lichaamsgewicht De maximale dagelijkse dosering mag nooit hoger zijn dan 400 mg 44

45 Aanwijzing voor gebruik Nevirapine kan met en zonder voedsel worden ingenomen Vaakst optredende/ernstigste bijwerking Huiduitslag (zelden Stevens-Johnson-syndroom ** ) Andere mogelijke bijwerkingen O.a. vermoeidheid, leverproblemen (waaronder hepatitis), spierpijn Resistentie Resistentie tegen nevirapine betekent waarschijnlijk ook resistentie tegen efavirenz Gelijktijdig gebruik van andere Als u nevirapine gebruikt, mag u geen rifampicine, ketoconazol of geneesmiddelen sint-janskruid gebruiken Als u nevirapine gebruikt, kan het nodig zijn de dosering van andere geneesmiddelen aan te passen Nevirapine-gebruik kan de werking van orale anticonceptiva ( de pil ) verstoren Waarschuwingen Nevirapine mag niet worden gebruikt als u ernstige leverproblemen hebt Als uw behandeling met nevirapine ooit is gestopt vanwege ernstige huiduitslag of ernstige hepatitis, mag u niet meer met nevirapine worden behandeld De 14-daagse gewenningsperiode bij aanvang van de behandeling dient ter voorkoming van ernstige huiduitslag; hiervan mag niet worden afgeweken Patiëntenvoorlichting over HIV Medicijnen bij HIV-infectie 45

46 Opmerking Gedurende de eerste 8 weken van de behandeling met nevirapine zal uw behandelend arts u intensief controleren op mogelijke ernstige bijwerkingen; na 8 weken is de kans hierop veel kleiner * aantal tabletten of capsules bij de standaarddosering voor volwassenen ** ontsteking van voornamelijk de slijmvliezen in de mond, neusgaten, anus en urethra met hoge koorts en gewrichtspijn 46

47 Etravirine (Intelence ) Toedeningsvormen Tablet 100 mg Aanbevolen dosering (volwassenen) De aanbevolen dosering voor volwassenen is 200 mg (twee tabletten van 100 mg) tweemaal daags Aantal pillen per etmaal 4 Aanwijzingen voor gebruik Innemen na de maaltijd Vaakst optredende bijwerkingen Hoofdpijn, maag-darmklachten, huiduitslag, hoge bloeddruk, vermoeidheid Andere mogelijke bijwerkingen Veranderingen in cholesterolspiegels, vermindering bloedplaatjes, myocard infarct, nierfalen Gelijktijdig gebruik van andere middelen Vertel uw arts welke andere middelen u gebruikt Patiëntenvoorlichting over HIV Medicijnen bij HIV-infectie 47

48 Entreeremmers Entreeremmers worden altijd gebruikt in combinatie met andere antiretrovirale middelen. Fusieremmer, enfuvirtide (T20; Fuzeon ) Toedieningsvorm Subcutane injectie met 90 mg in 1 of 2 ml Aanbevolen dosering (volwassenen) Tweemaal per dag 90 mg subcutaan (onderhuids) inspuiten in bovenarm, buik of bovenbeen Vaakst optredende/ernstigste bijwerkingen Pijn, roodheid, knobbeltjes, bloeduitstortingen op de plaats van injectie, hoofdpijn, slaapproblemen Andere mogelijke bijwerkingen Maag/darmklachten, perifere neuropathie, spier/gewrichtspijn 48

49 CCR5-remmer, maraviroc (Celsentri ) CCR5-remmers worden altijd gebruikt in combinatie met andere antiretrovirale middelen. Toedieningsvormen Tabletten 150 mg, 300 mg Aanbevolen dosering (volwassenen) 150 mg, 300 mg of 600 mg tweemaal daags, afhankelijk van andere geneesmiddelen die u gelijktijdig inneemt met maraviroc Aantal pillen per etmaal 2 Aanwijzingen voor gebruik Maraviroc kan met of zonder voedsel worden ingenomen Vaakst optredende/ernstige bijwerkingen Diarree, misselijkheid, braken, buikpijn, obstipatie, gewichtsverlies, hoofdpijn, duizeligheid, huiduitslag Andere mogelijke bijwerkingen Vermindering witte en rode bloedcellen, alvleesklierontsteking, flauwvallen Gelijktijdig gebruik van andere Vertel uw arts welke andere geneesmiddelen u gebruikt waaronder geneesmidddelen andere geneesmiddelen om de HIV-infectie te behandelen, antibiotica, geneesmiddelen tegen schimmelinfecties Patiëntenvoorlichting over HIV Medicijnen bij HIV-infectie 49

50 Integraseremmer, raltegravir (RAL, Isentress ) Toedieningsvormen Aanbevolen dosering (volwassenen) Tablet 400 mg Tablet 400 mg twee maal per dag Aantal pillen per etmaal 2 Aanwijzingen voor gebruik Raltegravir kan met of zonder voedsel worden ingenomen Vaakst optredende bijwerkingen Abnormaal dromen, slapeloosheid, duizeligheid, hoofdpijn, opgezwollen buik, buikpijn, diarree, winderigheid, misselijkheid, braken, huiduitslag, zwakte, vermoeidheid, koorts Andere mogelijke bijwerkingen Gelijktijdig gebruik van andere middelen Bloedarmoede, overgevoeligheid Rifampicine, omeprazol. Vertel uw arts welke andere middelen u gebruikt 50

51

52