De diagnosestelling en behandeling van een ultra hoog risico op psychose

Transcriptie

1 De diagnosestelling en behandeling van een ultra hoog risico op psychose Drs P. Bervoets GZ-Psycholoog EDIT Den Haag

2 Waarom energie steken in preventie? Oorzaak schizofrenie onbekend Matige resultaten behandeling Prodromale periode 1 tot 5 jaar >> Duur Onbehandelde Psychose (DOP) >> Hoe langer de DOP hoe slechter de prognose >> Voorkomen is beter dan genezen!

3 Doel preventie Voorkomen of uitstellen van psychose Met als resultaat Voorkomen van maatschappelijke uitval Behoud van relaties, vriendschappen, studie of werk en andere maatschappelijke rollen Verbetering van kwaliteit van leven van de patiënt Reductie traumatisering en verbeteren toegang tot GGZ

4 Wat is gek en wat is normaal? Geloof in paranormale fenomenen (Gallup & Newport, 1991) 1236 Amerikanen 55% duivel 49% extra sensorische perceptie 49% spiritual healing 36% telepathie 29% spoken 26% helderziendheid 18% communicatie met overledenen 17% telekinese 14% heksen

5 The prevalence of voice hearing in the general population Study N Age % Hallucinations Dhossche et al, % adolescents 3% young adults Bartels-Velthuis et al., % McGee et al., % Wigman et al, % ever 6.4 % often/always Poulton et al., %

6 Wat is gek en wat is normaal? Psychose continuüm (Van Os et al., 2009) Psychose is common not rare 17.5% van de bevolking heeft minimaal één psychotisch symptoom (Nemesis, 2000) >> BETEKENISGEVING

7

8 Vroege detectie en preventie Vroege detectie en primaire preventieve interventie Vroege interventie, gericht op secundaire preventie Premorbide fase Prodromale fase Psychotische fase Herstel fase (eerste) behandeling DOP

9 Wie zoeken we? SZ Psychose 2 e lijns GGZ Level 3: PLE met lijdensdruk, hulpvraag en co-morbiditeit Level 2: Incidentele PLE, andere psychiatrische syndromen Level 1: PLE, geen lijdensdruk, geen hulpvraag, geen verminderd functioneren Level 0: Geen psychotische symptomen

10 Wie zoeken we? Ultra Hoog Risico At Risk Mental State

11 Hoe stel je een Ultra Hoog Risico vast? Comprehensive Assessment of At Risk Mental States NL (CAARMS) (Yung et al., 2008) Klinisch semi-gestructureerd interview 4 onderdelen: 1.1 Ongewone gedachte-inhoud (bizarre ideeën) 1.2 Non-bizarre ideeën 1.3 Waarnemingsstoornissen 1.4 Gedesorganiseerde spraak NIET AT RISK ULTRA HOOG RISICO PSYCHOSE

12 Waar zoeken? Co-morbide stoornissen zijn aanwezig voor en na transitie naar psychose (Krabbendam en Van Os, 2005) 80% van de schizofreniepatiënten had een As I- stoornis voor transitie. Meer dan de helft hiervan zoekt hulp (Bota et al. 2005, Addington et al., 2002) Risico psychose neemt toe naarmate patiënt depressiever of angstiger is (Witchen et al. 1994)

13 Waar zoeken? Casusregister ParnassiaBavo Groep Haaglanden Eerste psychose tussen n = vrouwen (42,9%) Gemiddelde leeftijd bij aanmelding = 26,48 56,5% van deze patiënten heeft hulp gehad bij PsyQ vóór de eerste psychose Gemiddelde tijd tussen aanmelding en eerste psychose = 5 jaar Rietdijk et al., (2011)

14 Wie zoeken we? Closing in op 4 risico factoren Jonge leeftijd (tot 35 jaar) Hulpzoekend gedrag comorbide stoornis Subklinisch psychotische symptomen Verminderd sociaal functioneren Bij PsyQ populatie

15 Is screeningvoor psychose effectief? Meta analyse 27 studies N=2502 Geen aanwijzingen van publicatie bias Geen psychose geen problemen Fusar-Poli et al., (2012)

16 Interventie Farmacotherapie Visolie Cognitieve gedragstherapie Gezinsinterventies International clinical practice guidelines for early psychosis (2005) Terughoudend zijn met farmacotherapie

17 Het EDIE protocol Psycho-educatie Meta- cognitieve training Cognitieve Gedragstherapie Consolidatie en terugval preventie

18 Het EDIE protocol Psycho-educatie Meta- cognitieve training Cognitieve Gedragstherapie Consolidatie en terugval preventie

19 Psycho-educatie Normaliseren Buitengewone of opmerkelijke ervaringen (BOE) Deze komen erg veel voor Belang betekenisgeving Dopamine hypothese Adviezen

20 Het EDIE protocol Psycho-educatie Meta-cognitieve training Cognitieve Gedragstherapie Consolidatie en terugval preventie

21 Cognitieve tendensen Ultra Hoog Risico groep kenmerkt zich door: Subklinische psychotische symptomen + Riskante cognitieve tendensen/ denkstijlen >> Transdiagnostisch >> Endofenotypisch

22 Cognitieve tendensen en psychose Triviale stimuli worden emotioneel beladen en van persoonlijk belang Wanen Hallucinaties Betrekkings ideeën Dogmatisme Springen naar conclusies Bron monitoring tendens Covariatie tendens Confirmatie tendens Dopamine sensitisatie

23 AANDACHT

24 video cht.htm

25 Oefening: Selectieve aandacht Aandacht selectief richten op neutrale stimuli

26 Springen naar conclusies: de kralentaak Hoofdzakelijk zwarte vaas (85 zwart; 15 oranje) Hoofdzakelijk oranje vaas (85 oranje; 15 zwart)

27 Springen naar conclusies Oefening: BOE bespreken met stabiele vertrouweling Genereren alternatieve verklaringen

28 Het EDIE protocol Psycho-educatie Meta- cognitieve training Cognitieve Gedragstherapie Consolidatie en terugval preventie

29 Gebeurtenis of intrusie Ik lig in bed en hoor een geluid. Heden Automatische Gedachten Er is een geest en die gaat me vermoorden. Gevoelens en lichamelijke reacties Bang Gedrag/ coping Het licht aandoen en onder de dekens kruipen met 112 al ingetoetst op mobiel Leergeschiedenis Aanleg, opvoeding, levenservaringen Intermediaire gedachten Ik mag geen risico nemen Als ik me niet beveilig dan word ik gepakt Ernstig fysiek mishandeld door vader Gepest op school Misbruikt in vorige relatie Kerngedachten Zelfbeeld Anderbeeld Wereldbeeld Ik ben kwetsbaar De wereld is gevaarlijk

30 Cognitieve gedragstherapie Uitdagen disfunctionele cognities Automatische interpretaties van gebeurtenissen Kerncognities, zoals: Anderen zijn niet te vertrouwen, Ik ben slecht of Ik ben gek Disfunctioneel gedrag wijzigen Vermijding en beveiligingsgedragingen doorbreken Op andere manier reageren op gebeurtenissen Afstand nemen van buitengewone ervaringen/ minder aandacht aan besteden Niet hechten en niet vechten

31 Cognitieve gedragstherapie Voorbeelden van gebruikte technieken G-schema s Taartpunttechniek Kansrekeningen Meerdimensionaal evalueren Historische toets Gedragsexperimenten en exposure Aanvullende technieken, zoals EMDR NB Idem als bij angststoornissen!

32 Cognitieve gedragstherapie Identificeren belangrijke cognitie en bijbehorende vermijdingsgedrag Cognitief uitdagen cognitie en nut vermijdingsgedrag Toetsen cognitie in experiment Integreren in visie op werkelijkheid

33 Consolidatie en terugval preventie Adviezen: Bedenk altijd meerdere verklaringen voor een buitengewone ervaring Overleg met anderen over je opvattingen Wees voorzichtig met handelen o.b.v. je eerste interpretaties Buitengewone ervaringen zijn ook maar gewoon ervaringen en gaan vaak vanzelf weer over

34 Implementatie EDIT Haak aan bij bestaande zorgprogramma s adolescentensychiatrie of eerste psychosezorg of Psy-Q achtige zorgprogramma s Evt kan gewerkt worden met detachering vanuit deze zorgprogramma s (andersom niet wenselijk) Leid mensen op in afname en interpretatie CAARMS en behandeling van UHR Ervaringenlijst (PQ16) uitzetten Bij score 6 of hoger CAARMS afnemen

35 Implementatie EDIT Conclusies bespreken in gespecialiseerd team met interviewers en behandelaren Indien at risk: add on behandeling starten en dus niet een zelfstandig zorgprogramma At risk patienten op T&T lijst plaatsen als ze geen behandeling willen op dit moment om beloop te kunnen volgen en evt alsnog te gaan behandelen

36 Conclusies preventieve CGT EDIE-NL Vermindert transitie met ongeveer 50% NNT om transitie te voorkomen is 8.8 NNT om remissie te bereiken is 7.5 Vermindert transities tegen lagere kosten Van der Gaag et al., submitted

37 Met dank aan Prof. dr. Mark van der Gaag dr. Judith Rietdijk drs. Helga Ising drs. David vd Berg Al mijn EDIE.nl en EDIT Den Haag patiënten en collega s

38 Mijn dank voor uw aandacht! Najaar 2012 verschijnt: Meld u aan voor de gratis nieuwsbrief! CBT for people at Ultra-High Risk of developing psychosis p.bervoets@parnassia.nl Van der Gaag, Nieman & Van den Berg