SECURITE ET STRATEGIE VEILIGHEID EN STRATEGIE

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "SECURITE ET STRATEGIE VEILIGHEID EN STRATEGIE"

Transcriptie

1 IMPACT VAN DE EU-UITBREIDING OP DE BUITENLANDSE EN VEILIGHEIDSRELATIES TUSSEN DE EUROPESE UNIE EN RUSLAND Serge VAN CAMP SECURITE ET STRATEGIE VEILIGHEID EN STRATEGIE Nr 92 MAR 2006

2 SERGE VAN CAMP Na de Cursus Vorming Hoger Officier met succes gevolgd te hebben, werd Majoor Serge Van Camp in juni 2005 als onderzoeker verbonden aan het Defensiestudiecentrum van het Koninklijk Hoger Instituut voor Defensie. Gedurende deze periode heeft hij zich vooral met het Belgisch defensiebeleid enerzijds en met het Europees Veiligheids- en Defensiebeleid anderzijds bezig gehouden. In de huidige studie wordt de permanente gestructureerde samenwerking zoals die in juni 2005 werd opgenomen in de EU-grondwet bestudeerd. Serge Van Camp behaalde het diploma van Licentiaat in de Sociale en Militaire Wetenschappen aan de Koninklijke Militaire School. Nadien behaalde hij aan de Universiteit Antwerpen een diploma in de Internationale Politiek. Momenteel volgt hij de Hogere Stafcursus.

3

4 ISSN : VEILIGHEID EN STRATEGIE Nr 92 Impact van de EU-uitbreiding op de buitenlandse en veiligheidsrelaties tussen de Europese Unie en Rusland Majoor Serge VAN CAMP Defensiestudiecentrum Koninklijk Hoger Instituut voor Defensie Sint-Annadreef, Brussel

5

6 Inhoudstafel Inhoudstafel...I Lijst van de bijlagen... II Inleiding... 1 Hoofdstuk I : Doelstellingen van de relatie tussen de EU en Rusland... 3 Afdeling 1 : De EU-doelstellingen ten aanzien van Rusland...3 Afdeling 2 : De Russische doelstellingen ten aanzien van de EU...5 Afdeling 3 : Commentaren en besluiten...6 Hoofdstuk II : Het institutioneel forum, de basis voor een samenwerking... 7 Afdeling 1 : Het belang van het Partnerschaps- en Samenwerkingsverdrag...7 Afdeling 2 : De samenwerking na de EU-uitbreiding in praktijk...8 Afdeling 3 : Besluit...11 Hoofdstuk III : De invloed van de nieuwe EU-lidstaten Afdeling 1 : Perceptie vanuit de nieuwe lidstaten...13 Afdeling 2 : Invloed van de nieuwe lidstaten op het EU-beleid...15 Afdeling 3 : Besluit...17 Hoofdstuk IV : Recente bilaterale overeenkomsten tussen de EU en Rusland Afdeling 1 : Overzicht...19 Afdeling 2 : Draagwijdte en beoordeling van de overeenkomsten...21 Afdeling 3 : Het dilemma van de EU...23 Afdeling 4 : Het dilemma van Rusland...24 Afdeling 5 : Besluit...25 Hoofdstuk V : Specifieke samenwerking op gebied van veiligheid Afdeling 1 : Concrete realisaties...27 Afdeling 2 : Retoriek of werkelijkheid?...28 Afdeling 3 : Besluit...30 Besluiten I

7 Lijst van de bijlagen Bijlage A Bijlage B Bijlage C : Bibliografie : Gemeenschappelijke Strategie van de EU ten aanzien van Rusland : Strategie op middellange termijn van Rusland ten aanzien van de EU Enkele krachtlijnen van deze paper werden samengebundeld en gepubliceerd in: VAN CAMP S., Liever Rusland dan Turkije, in De Tijd, 5 december 2005, p. 12. II

8 Inleiding Op 1 mei 2004 traden tien nieuwe lidstaten toe tot de Europese Unie (EU). Deze uitbreiding was de grootste, niet alleen in omvang, maar ook in diversiteit, in de tot nog toe succesvolle uitbreidingsgeschiedenis van de Unie. 1 De oppervlakte van de Unie nam toe met 23% en de bevolking breidde uit met 75 miljoen inwoners. Ook de verscheidenheid aan culturen en historische ervaringen werd groter. De Unie staat aan het begin van de 21 ste eeuw dan ook voor de uitdaging om het continent verder te integreren en de zone van stabiliteit en welvaart uit te breiden met de nieuwe lidstaten. Meer dan het geval was bij de vorige uitbreidingen, heeft deze uitbreiding niet enkel een invloed op de werkwijze van de Europese instellingen, maar ook op de verschillende beleidsdomeinen. Reeds in het Verdrag van Amsterdam werden de eerste bepalingen opgenomen die hiermee rekening moesten houden. Nadien werd tijdens de Top van Laken beslist om een Conventie in het leven te roepen. Deze had de ambitie om een ontwerptekst voor een grondwettelijk verdrag 2 op te stellen, die de uitgebreide Unie eenvoudiger, democratischer en effectiever moest maken. Het was duidelijk dat de bestaande mechanismen niet doeltreffend meer zouden zijn in een Unie van 25 leden. De staatshoofden en regeringsleiders raakten het in december 2003 echter niet eens over het nieuwe grondwettelijke verdrag. Eensgezindheid werd pas bereikt in juni 2004 tijdens de Europese Raad te Brussel. Voordat het verdrag in werking kan treden, moet het echter nog geratificeerd worden door de 25 EU-lidstaten. Een proces dat na de Franse en Nederlandse verwerping nog voor heel wat hoofdbrekers zal zorgen. De EU-uitbreiding heeft niet enkel een impact op de werking en de beleidsdomeinen van de Unie, maar ook het externe EU-beleid wordt hierdoor danig beïnvloed. De bilaterale relaties van de uitgebreide Unie met de nieuwe Oostelijke buren, waaronder Rusland, zijn hiervan de beste illustratie. Zal met de uitbreiding het zwaartepunt van de Unie zich Oostwaarts verplaatsen? Zullen de relaties tussen Moskou en Brussel hierdoor beïnvloed worden? 1 Het Verdrag van Parijs (1951) en het Verdrag van Rome (1957) werden ondertekend door de zes stichtende staten; België, Duitsland, Frankrijk, Italië, Luxemburg en Nederland. De eerste EU-uitbreiding vond plaats in 1973 met Denemarken, Ierland en het Verenigd Koninkrijk. In 1981 trad Griekenland toe en in 1986 vervoegden Portugal en Spanje de Unie. De vierde EU-uitbreiding greep plaats in 1995 toen Finland, Oostenrijk en Zweden toetraden. 2 In de Verklaring van Laken is er sprake van een grondwet (constitutioneel verdrag). De betekenis is vooral politiek van aard want de Unie beschikt reeds over een constitutioneel handvest dat de grondregels voor politiek gezag en de rechten van de burgers bevat. We beschikken dus eigenlijk al over een grondwet. De Conventie beoogde een grondwettelijk verdrag, maar gezien de huidige situatie is er eerder sprake van een herconstitutionering. 1

9 In deze studie staat de relatie tussen de EU en Rusland centraal. Beide hebben sinds het einde van de Koude Oorlog stelselmatig toenadering gezocht tot elkaar, zodat voor de recente EU-uitbreiding deze relatie al van cruciaal belang was voor beide partners. De toetreding met vooral Centraal- en Oost-Europese landen heeft onmiskenbaar een invloed op de wederzijdse betrekkingen. Zo zal ongetwijfeld de vraag, in welke mate het EU-beleid ten opzichte van Rusland zal veranderen onder invloed van de nieuwe lidstaten, Moskou bezighouden. Welke veranderingen brengt de recente uitbreiding van de Unie trouwens teweeg in het Gemeenschappelijk Buitenlands en Veiligheidsbeleid (GBVB)? Maar het is ook nodig stil te staan bij de vraag welke weerslag de uitbreiding heeft op de houding van Rusland ten opzichte van de Europese Unie. Wordt de Unie, die na de uitbreiding van mei 2004 geografisch is binnengedrongen in het voormalige Sovjetgebied, ervaren als een bedreiging? Hoe gaat Moskou het best om met deze nieuwe geopolitieke realiteit? Hoewel de uitbreiding nog een recent gegeven is, kunnen er toch al heel wat tendensen waargenomen worden. Deze studie heeft de ambitie deze tendensen te evalueren. Meer specifiek wordt de impact van de EU-uitbreiding op de buitenlandse en veiligheidsrelaties tussen de EU en Rusland bekeken. Dit zowel vanuit een Europees als een Russisch perspectief. De doelstellingen van de EU ten aanzien van Rusland en vice versa vormen het uitgangspunt van deze studie (Hoofdstuk I). Aansluitend wordt het institutioneel forum belicht dat de basis vormt voor de verwezenlijking van deze doelstellingen. Ook de praktische samenwerking tussen de Unie en Rusland wordt in dit hoofdstuk belicht (Hoofdstuk II). Vervolgens wordt onderzocht welke invloed de nieuwe lidstaten hebben op het EU-beleid. Het is duidelijk dat zij een andere perceptie hebben ten aanzien van Rusland dan de traditionele lidstaten (Hoofdstuk III). De recente bilaterale overeenkomsten tussen de uitgebreide EU en Rusland geven ons een goed overzicht van de impact van die uitbreiding op de wederzijdse relaties. Hoe komen deze overeenkomsten tot stand, treden de Unie en Rusland op als evenwaardige partners? Wat is trouwens de draagwijdte van deze overeenkomsten? Zowel de Unie als Rusland worden in het kader van de wederzijdse samenwerking blijkbaar met een dilemma geconfronteerd (Hoofdstuk IV). Tot slot wordt dieper ingegaan op de samenwerking inzake veiligheid en defensie, een materie die meer dan de andere beleidsdomeinen bijzonder gevoelig ligt. Is deze samenwerking dan ook reëel of veeleer retorisch (Hoofdstuk V)? 2

10 Hoofdstuk I : Doelstellingen van de relatie tussen de EU en Rusland Afdeling 1 : De EU-doelstellingen ten aanzien van Rusland De Unie heeft in haar relatie met Rusland een aantal doelstellingen geformuleerd. Deze zijn terug te vinden in de Gemeenschappelijke Strategie ten aanzien van Rusland en in twee recente documenten, namelijk het Strategisch Concept en de Strategic Paper over Rusland. De Gemeenschappelijke Strategieën van de Unie zetten de algemene beleidslijnen uit tegenover een specifiek land. Dit instrument werd in het leven geroepen door artikel 13 van het Verdrag van Amsterdam. De Gemeenschappelijke Strategieën worden beslist door de Europese Raad op aanbeveling van de Raad, in domeinen waar de lidstaten grote belangen hebben. Elke strategie specificeert zowel de doelstellingen als de duur en de middelen die zullen voorzien worden door de lidstaten en de EU. De Raad implementeert ze door goedkeuring van gemeenschappelijke acties en standpunten. De eerste Gemeenschappelijke Strategie goedgekeurd door de Europese Raad van Keulen in juni 1999 was deze ten aanzien van Rusland (zie Bijlage B). 3 Hierin werden twee strategische doelstellingen vastgelegd: Een stabiele, open en pluralistische democratie in Rusland, bestuurd door een rechtsstaat en ondersteund door een welvarende markteconomie ten voordele van alle Russische inwoners en de Europese Unie; De handhaving van Europese stabiliteit, de ondersteuning van wereldwijde veiligheid en het beantwoorden van gemeenschappelijke uitdagingen van het continent, door een versterkte samenwerking met Rusland. Dit EU-document beoogde dus een versterking van het strategisch partnerschap tussen de Unie en Rusland door het vastleggen van vier specifieke objectieven. Het gaat hierbij om consolidatie van democratie, rechtsorde en publieke instellingen in Rusland. Vervolgens is er de integratie van Rusland in een gemeenschappelijke Europese economie en sociale ruimte. Het derde objectief betreft de samenwerking ter versterking van de stabiliteit en veiligheid. Tenslotte zijn er de gemeenschappelijke Europese uidagingen. Deze Gemeenschappelijke Strategie moest uitgevoerd worden op basis van de bestaande, maar eventueel aangepaste programma s en instrumenten. Het strategisch partnerschap, dat moest voortvloeien uit deze strategie, werd echter als weinig succesvol omschreven. Zo stelden experts tijdens een conferentie van het Institute for Security Studies (ISS) van de Europese Unie in Parijs dat: The Partnership lacks in substance, and the relationship seems mired more often in crisis than in purposeful cooperation. 4 3 EUROPEAN COUNCIL, Common Strategy of the European Union of 4 June 1999 on Russia, 4 LYNCH D., Russia: Qua Vadis?, in ISSEU Newsletter Nr 10, 5 april 2004, p. 1 3

11 Tijdens de Europese Raad van Thessaloniki in juni 2003 werd de duur van de Gemeenschappelijke Strategie voor Rusland die initieel werd afgesloten voor een periode van vier jaar verlengd met één jaar tot 24 juni Dit beleidsinstrument dat de basis moest vormen voor het strategische partnerschap is sindsdien niet meer van toepassing en zal bijgevolg niet verder besproken worden. Vervolgens is er het Strategisch Concept van de EU. In dit document A Secure Europe in a Better World: European Security Strategy 6 wordt een overzicht gegeven van de dreigingen waarmee de Unie wordt geconfronteerd en welke beleidsopties de Unie tegenover deze nieuwe bedreigingen moet stellen. Een belangrijk uitgangspunt hierbij vormt de samenwerking met partners. Het document stelt immers dat de vastgestelde dreigingen gemeenschappelijk zijn en gedeeld worden met onze naaste partners. Een internationale samenwerking is dus noodzakelijk zowel via internationale organisaties als met strategisch partners. Het Strategisch Concept benadrukt aldus dat naast de transatlantische relatie: The European Union ( ) the next years should focus particularly on developing on strategic partnerships with Russia, ( ). 7 Dit Concept is slechts een algemeen beleidsdocument dat enkel de grote lijnen uitzet en het referentiekader vormt. Meer concrete informatie over de huidige doelstellingen van de Unie in haar relatie met Rusland is terug te vinden in het document Russia: Country Strategy Paper Dit document, dat werd goedgekeurd door de Commissie op 27 december 2001, omvat het strategisch raamwerk voor de bilaterale relatie met Rusland. 8 Concreet stelt het document dat het accent van de samenwerkingsobjectieven voor de Unie ligt op het aanmoedigen van de politieke en economische stabiliteit in Rusland. Tevens wil de Unie er bijdragen tot het versterken van de rechtsorde, het verbeteren van het onderlinge investeringsklimaat en wil ze samenwerken in het bestrijden van de veiligheidsuitdagingen. De Unie is er tenslotte op gebrand om samen te werken met Rusland in de Zuidelijke Kaukasus en de Westelijke Nieuwe Onafhankelijke Staten (NOS). Deze samenwerking kadert in de ontwikkeling van het Europees Nabuurschapsbeleid. 9 De Strategy Paper stelt ook dat Rusland door zijn grootte en ligging een sleutelfactor is voor de stabiliteit en de veiligheid van het hele Europese continent en het een brug vormt tussen de EU en Azië. Rusland is een cruciale energieleverancier en de handelsrelaties, die nog veel potentieel bieden voor een verdere groei, zijn eveneens van groot belang. Rusland is trouwens een factor in heel wat EU-beleidsdomeinen. 5 De Conclusies van het Voorzitterschap van de Europese Raad van Thessaloniki (19-20 juni 2003) zijn terug te vinden op: 6 EUROPEAN UNION, A Secure Europe in a Better World: European Security Strategy, Brussel, 12 december 2003, 15 p. 7 Ibid., p Het volledige document, dat 43 pagina s omvat, is terug te vinden op: 9 In het voorjaar van 2004 presenteerde de Europese Commissie het "European Neighbourhood Policy (ENP) Strategy Paper". Het doel van het Europees Nabuurschapsbeleid is, na de uitbreiding van de Europese Unie, de nieuwe buurlanden te laten meeprofiteren van de Europese voordelen en daarmee de stabiliteit, veiligheid en het welzijn van de EU-lidstaten en van de nieuwe buurlanden te bevorderen. De voorgestelde methode om uitvoering te geven aan het ENP was het opstellen van Actieplannen in samenspraak met het betrokken derde land voor een periode van minimaal drie jaar. 4

12 In het vooruitzicht van de EU-uitbreiding van mei 2004 stelt het document dat: After enlargement, the EU will be even closer to Russia and there will be even greater need for joint approaches to tackle crucial common issues. Tenslotte is er nog de Mededeling van de Commissie van 2004 waarin een aantal maatregelen worden voorgesteld om de samenwerking met Rusland te versterken in een aantal specifieke domeinen, zoals de mensenrechten en de situatie in Tsjetsjenië. 10 Afdeling 2 : De Russische doelstellingen ten aanzien van de EU De Russische tegenhanger van de Europese Strategy Paper, is de Medium-Term Strategy for the Development of Relations between the Russian Federation and the European Union ( ) (zie Bijlage C). 11 Dit document stelt nadrukkelijk dat Rusland geen toetreding tot de Unie nastreeft, maar dat het wel in overeenstemming met de eigen beleidsbelangen de Europese integratie zal ondersteunen. Het document kan bekritiseerd worden door een gebrek aan strategische visie in verband met de aard van het gewenste partnerschap dat Rusland wil opbouwen met de Unie. Een ander richtinggevend Russisch beleidsinstrument is het: Foreign Policy Concept of the Russian Federation. 12 In het hoofdstuk over de regionale prioriteiten wordt het belang aangehaald van de relatie met de EU: Of key importance are relations with the European Union. Vervolgens wordt de groeiende impact beschreven van de EU-ontwikkelingen op het Europese continent, een proces dat Moskou met alle respect wil benaderen. Vermits de Unie één van de belangrijkste politieke en economische partners is, wil Rusland een intensieve, stabiele en duurzame samenwerking nastreven met de EU. Het document vermeldt vervolgens dat concrete problemen, vooral deze inzake het eerbiedigen van de Russische belangen bij de uitbreiding en hervorming van de EU, gezamenlijk moeten behandeld worden. Tot slot is er de groeiende politiek-militaire dimensie van de EU die een bijzondere aandacht vereist. Het Russische veiligheidsconcept 13 gaat hier op in door te stellen dat één van de hoofddreigingen precies bepaald wordt door de versterking van politiek-militaire coalities en unies, met vooral de Oostelijke uitbreiding van de NAVO. 10 COMMISSION OF THE EUROPEAN COMMUNITIES, Communication from the Commission to the Council and the European Parliament on relations with Russia, 9 februari COMMISSION OF THE EUROPEAN COMMUNITIES, Medium-term Strategy for Development of Relations between the Russian Federation and the European Union ( ), 12 Het Russisch buitenlands beleidconcept dat moet goedgekeurd worden door de president geeft een overzicht van de belangrijkste domeinen en activiteiten van het Russisch buitenlands beleid. Het document is te consulteren op: 13 Het Russisch nationaal veiligheidsconcept geeft de opvattingen weer die nodig zijn voor het verzekeren van de individuele, maatschappelijke en staatsveiligheid tegenover alle externe en interne dreigingen van Rusland. Het concept bevat de sleutelinstructies voor het Russische staatsbeleid. Het document wordt eveneens goedgekeurd door de president en is te consulteren op: 5

13 Russische experts zijn trouwens van mening dat het ontbreken van een strategische visie van Rusland ten aanzien van de EU het grootste probleem is. Volgens hen zijn er slechts twee mogelijkheden, namelijk een graduele integratie die eventueel kan leiden tot een toetreding tot de EU of een samenwerking tussen twee bevriende, maar onafhankelijke machtscentra. Momenteel stelt het enige duidelijke standpunt van Moskou ten aanzien van de Unie dat: Russia does not seek EU membership. 14 Het uitgestrekte land blijft een machtsblok dat zijn eigen koers wil bepalen. Afdeling 3 : Commentaren en besluiten Uit de officiële EU-documenten blijkt duidelijk dat Rusland een belangrijke strategische partner is voor de Unie. Er is eveneens de overtuiging dat de uitbreiding van de EU dit partnerschap nog zal versterken. De samenwerking is er vooral op gericht om de stabiliteit in Rusland te verzekeren en de gemeenschappelijke uitdagingen aan te pakken zodat ook een ruimere Europese stabiliteit kan worden bereikt. Verdere specifieke strategische doelstellingen lijken momenteel te ontbreken. De Russische beleidsdocumenten benadrukken eveneens het belang van de EU als strategische partner, maar in tegenstelling tot de EU-documenten, is er ook een uiting van onbehagen waar te nemen. Moskou heeft vaak het gevoel dat het niet als een evenwaardige partner in relatie kan treden met de Unie. De recente EU-uitbreiding heeft dit gevoel van onbehagen nog versterkt en wordt zelfs als bedreigend ervaren. Ook in Moskou ontbreekt nog steeds een strategische langetermijnvisie ten aanzien van de EU. We zullen trouwens in deze studie vaststellen dat deze lacune een grote impact heeft op de wederzijdse relaties. In de volgende paragraaf zal het institutioneel kader bekeken worden dat moet zorgen voor de uitvoering van de geformuleerde doelstellingen. 14 KARAGANOV S., Russia s European Strategy: a new start, in Russia in Global Affairs, september

14 Hoofdstuk II : Het institutioneel forum, de basis voor een samenwerking Afdeling 1 : Het belang van het Partnerschaps- en Samenwerkingsverdrag De voorbije jaren werden er heel wat politieke en wettelijke instrumenten vastgelegd om de hierboven beschreven doelstellingen te realiseren. Het instrument om de EU-relaties met Rusland concrete vorm te geven, ligt hoofdzakelijk vervat in het Partnerschaps- en Samenwerkingsverdrag (Partnership and Cooperation Agreement (PCA)) dat in 1997 in werking trad. Dit akkoord legt een aantal gemeenschappelijke doelstellingen vast en pleit voor een politieke dialoog in een aantal specifieke beleidsdomeinen. Het gaat concreet om: Economische samenwerking en samenwerking inzake handel; Samenwerking inzake wetenschap en technologie, energie, milieu, transport, ruimte en andere burgersectoren; Politieke dialoog inzake internationale kwesties van gemeenschappelijk belang en samenwerking omtrent democratie en mensenrechten; Justitie en binnenlandse zaken. 15 Naar aanleiding van de EU-uitbreiding in 2004 werd een protocol gehecht aan deze overeenkomst waarbij de bestaande overeenkomst werd uitgebreid met de tien nieuwe lidstaten. Het protocol werd op 27 april 2004 ondertekend door zowel de EU als Rusland. Naast het PCA benadrukte de Unie ook het belang van technische bijstand aan Rusland. Deze bijstand werd reeds in 1991 opgestart via het Tacis programma. 16 Sindsdien werd reeds meer dan 2,5 miljard euro voorzien voor de implementatie van de zowat 1500 projecten in Rusland. Hoewel dit financieel programma in het leven werd geroepen om de gewenste veranderingen op lange termijn te ondersteunen, mag niet uit het oog verloren worden dat de financiële ondersteuning ook een rechtstreekse politieke hefboom vormt. Momenteel legt Tacis via het National Indicative Programme (NIP) het accent hoofdzakelijk op het behoud van stabiliteit enerzijds en op de sociale en economische ontwikkeling anderzijds. Ook hier wordt aandacht besteed aan de opportuniteiten die de EU-uitbreiding biedt: The NIP also takes into account the likely impact of the forthcoming EU enlargement, reflecting the general objective of making the neighbouring countries aware of the opportunities created by the enlargement, and avoiding any new dividing lines on the European continent. 15 Meer informatie over het PCA op: 16 Tacis staat voor: Technical Assistance to the Commonwealth of Independent States. Meer informatie over Tacis is terug te vinden op: 17 Het NIP werd door de Europese Commissie goedgekeurd op 21 mei Zie ook: 7

15 Zo heeft Rusland sinds 2004 voordeel kunnen halen uit het Tacis Neigbourhood Programme dat is opgebouwd uit enkele grensoverschrijdende projecten. Tenslotte zijn er nog een aantal sectoriele overeenkomsten zoals in het domein van staal en textiel. De Unie en Rusland onderhouden ook een intense politieke dialoog. De manier waarop deze dialoog moet gevoerd worden, is eveneens vastgelegd in het PCA. Het akkoord voorziet: Twee topbijeenkomsten per jaar, die worden bijgestaan door de Hoge Vertegenwoordiger van het GBVB en de Voorzitter van de Commissie enerzijds en door de Russische President anderzijds. De laatste bijeenkomst vond plaats in oktober 2005 (inzake de concrete inhoud van deze bijeenkomst, zie hoofdstuk IV). De Permanent Partnership Council (PPC), die zich op ministerieel niveau situeert en meermals per jaar bijeenkomt. De raad wordt samengesteld in functie van de te behandelen materie. Zo kwamen bijvoorbeeld de ministers van Buitenlandse Zaken samen op 27 april Het Cooperation Committee situeert zich op het niveau van de hoofdfunctionarissen. Vervolgens werden er nog een aantal subcomités opgericht voor het oplossen van technische kwesties. Volgens de bepalingen van artikel 95 van het PCA werd eveneens de oprichting van een parlementair comité (EU-Russia Parliamentary Co-operation Committee) voorzien. In dit comité ontmoeten leden van het Europees Parlement en het Russische Parlement, de Duma, elkaar op regelmatige basis om de lopende zaken te bespreken. Rusland heeft ook een waarnemend Eerste Minister en een ambassadeur aangesteld om de relaties met de EU te coördineren en heeft een permanent secretariaat geopend om op regeringsniveau de relatie met de Unie te regelen. Tenslotte zijn er nog een aantal bijeenkomsten op diverse niveaus (Troika-formaat, ministers, politieke directeurs, ambassadeurs, ) en wordt er regelmatig politiek overleg gepleegd. Naast deze formele dialoog hebben zowel de Commissie als de EU-lidstaten afgevaardigden in Moskou om de wederzijdse informatiestroom in goede banen te leiden. Afdeling 2 : De samenwerking na de EU-uitbreiding in praktijk Wanneer de betrekkingen tussen de Unie en Rusland van de laatste jaren in beschouwing worden genomen, valt het op dat rond de bilaterale relaties tussen beide duidelijk waren toegenomen. President Poetin had in die periode vooral een stabiel buitenlands beleid en Westerse steun nodig voor de interne hervormingen en de moderniseringsprojecten die hij wilde doorvoeren. Terwijl het Russisch buitenlands beleid gedurende deze periode vooral was afgestemd op de EU, werd na de aanslagen van 11 september 2001, de Verenigde Staten de belangrijkste Westerse partner. 8

16 Het Russisch buitenlands beleid onderging een grondige transformatie. President Poetin bracht zijn land in lijn met de VS waardoor in 2002 al de eerste voordelen konden benut worden van de investeringen van Amerikaanse bedrijven op de Russische markt. President Bush bezocht Rusland dat jaar tweemaal en steunde openlijk Poetin in zijn strijd tegen de Tsjetsjeense terroristen na de gijzeling in Moskou. Van Russische zijde was er dan ook weinig weerstand in de VN-Veiligheidsraad inzake de Amerikaanse aanval op Irak. In die periode vertroebelde de relatie met Europa ondermeer door de problematiek van de transitregeling voor de Russen naar Kaliningrad. 18 Vanaf 2003 leken de politieke relaties tussen de EU en Rusland zich opnieuw te hebben versterkt en werd precies ingevolge de oorlog in Irak zelfs gewag gemaakt van een nieuwe as tussen Rusland, Frankrijk en Duitsland. Hoewel de Britse Eerste Minister Blair de standpunten van Rusland over Irak niet deelde, was hij toch één van de sterkste aanhangers van Poetin op het internationale toneel. Ook de Italiaanse Premier Berlusconi drukte zijn goedkeuring uit over het binnenlandse beleid van Poetin. Sommigen merken echter op dat in de nasleep van de uitbreiding van 2004 de relaties tussen Moskou en Brussel een nieuw dieptepunt hebben bereikt. Rusland wordt dan ook vaak als een onvoorspelbare partner aanzien. 19 Hoewel we vaststellen dat de interdependentie tussen de EU en Rusland is toegenomen en er in bepaalde domeinen een intensieve samenwerking bestaat 20, zijn er vooral op economisch vlak nog grote onverenigbaarheden tussen beide. De Russische economie in tegenstelling tot deze van de EU is nog steeds sterk afhankelijk van de industriesector, die echter te weinig wordt gefinancierd en bijgevolg niet concurrerend is. Bovendien zijn de vooruitzichten op investeringen ondermaats door het uitblijven van een eigendomsstatuut. Deze situatie leidt ertoe dat een groot deel van het economische en financiële gebeuren in Rusland verloopt via buitenlandse steun. In het algemeen stellen we echter vast dat de relaties tussen de EU en Rusland ondanks het bestaan van de institutionele mechanismen vaak lijden onder een gebrek aan inhoud. Lynch D. stelt het als volgt: Relations are high on rhetoric, but light on substance. 21 De auteur haalt hiervoor drie redenen aan. Ten eerste hebben zowel de EU als Rusland de voorbije jaren het accent gelegd op andere aangelegenheden. Zo werd de Unie vooral in beslag genomen door de uitbreiding en de grondwet, terwijl Rusland zich toelegde op het interne consolidatieproces. Vervolgens werd er bij geen van beide de noodzaak aangevoeld om dringend samen te werken inzake veiligheid. De Unie hield zich vooral bezig met de crisis in de Balkan en Rusland werd in beslag genomen door de gebeurtenissen in Tsjetsjenië. Tenslotte was het EVDB in volle ontwikkeling waarbij heel wat problemen tussen de lidstaten en met de NAVO moesten opgelost worden. Rusland was hierbij niet van cruciale betekenis. 18 RAHR A., Pragmatism in Russian Foreign Policy, in CIS-Barometer Nr 32, 2003, p MADE V., Foreign Policy of the Post-Enlargement European Union: Russian Dimension, in Estonian School of Diplomacy Research Reports 1, 2004, p Inzake handel gaat 40% van de uitvoer van Rusland naar de EU en wat de energie-invoer in de EU betreft is 21% van de aardolie en 41% van de gas afkomstig uit Rusland. 21 LYNCH D., The Russia-EU Partnership and the Shared Neighbourhood, juli 2004, p. 1. 9

17 Meestal werd de continuïteit van de relaties belangrijker geacht dan de inhoud ervan. Zo bleef de uitwisseling van informatie beperkt en had zij op bepaalde momenten veel weg van een gewone formaliteit, wat zorgde voor frustratie aan beide kanten. Wat de EU betreft, is het gebrek aan continuïteit ondermeer te wijten aan het wisselende Voorzitterschap. Een bijkomende reden voor het gebrek aan tastbare inhoud is ongetwijfeld de onwetendheid en bureaucratische logheid bij het opzetten van de noodzakelijke samenwerking. Moskou blijft traditioneel gefocust op nationale staten en machtspolitiek terwijl de EU-instellingen niet in staat zijn om gezwind te reageren op de verschillende Russische initiatieven aangezien vele ervan ofwel geblokkeerd werden door de lidstaten ofwel zijn blijven steken in de bureaucratie. Tenslotte zijn er de verschillen in strategische cultuur en waarden. Eerst en vooral is er het gebrek aan eensgezindheid tussen de Unie en Rusland over de betekenis van soevereiniteit, federalisme en dergelijke. Begrippen die zo verschillend worden geïnterpreteerd dat de ontwikkeling van een echte samenwerking wordt afgeremd. Ten tweede gelooft de EU dat het partnerschap gebaseerd moet zijn op gemeenschappelijke waarden, terwijl voor Rusland de gemeenschappelijke belangen de basis zijn. In plaats van zijn buitenlandse beleid af te stemmen op duidelijk omschreven nationale belangen op lange termijn, lijkt Rusland zich veeleer te laten leiden door tijdelijke pragmatische overwegingen. 22 Samengevat zou je kunnen stellen dat Rusland nog steeds de historische last draagt van zijn autoritaire en imperialistische tradities, terwijl Europa met de moderne democratie wordt geassocieerd. 23 Door haar sterke institutionalisering zijn de relaties tussen Brussel en Moskou duurzaam. Nochtans zijn er zoals hierboven aangehaald nog heel wat tekortkomingen. De vaakst gehoorde kritiek is het gebrek aan concrete inhoud tegenover alle geformuleerde retoriek. Ook de impact van de recente EU-uitbreiding is tot heden vrij beperkt gebleven op de onderlinge relatie. De uitbreiding zal door de grensoverschrijdende aangelegenheden waarschijnlijk wel aanleiding kunnen geven tot meer praktische inhoud. De Centraal- en Oost-Europese landen kunnen hun uitstaande problemen met Rusland immers laten opnemen in het ruimere kader van de relaties tussen de EU en Rusland. Op deze manier kunnen de traditionele hindernissen vermeden worden. De Centraal- en Oost-Europese landen voelen zich alleszins gesterkt door hun toetreding omdat het machtsonevenwicht en hun onzekerheid grotendeels plaats heeft gemaakt voor een evenwichtige dialoog waarbij ze als evenwaardige partners hun onderlinge problemen kunnen oplossen. De uitbreiding van de Unie naar het Oosten biedt eveneens aan Rusland een grotere zekerheid en stabiliteit. Het EU-lidmaatschap heeft immers ook heel wat beperkingen voor het binnenlands en buitenlands beleid van de lidstaten. Dat de EU haar nieuwe leden wil intomen wordt alleen maar verwelkomd door Rusland. Moskou hoopt op de goedkeuring van meeromvattende burgerschapswetten waardoor er meer zekerheid zou komen voor de grote Russische minderheden in de Baltische Staten. 22 MADE V., Foreign Policy of the Post-Enlargement European Union: Russian Dimension, in Estonian School of Diplomacy Research Reports 1, 2004, pp RONIN V., Rusland: buiten Europa?, in Internationale Spectator Nr 7/8, juli/augustus 2004, pp

18 De protestgolf in Litouwen in verband met de onderwijshervormingen en de gebeurtenissen in Estland naar aanleiding van de herdenking van WOII zijn niet onopgemerkt voorbijgegaan in Rusland. Op het gebied van de veiligheidssamenwerking was er regelmatig overleg inzake crisisbeheer tussen de Hoge Vertegenwoordiger van het GBVB van de Unie en de Russische Minister van Buitenlandse Zaken. Rusland heeft interesse laten blijken voor het opzetten van regelmatige contacten met de veiligheids- en defensie-instellingen van de Unie. Hoewel Rusland meer geïnteresseerd zou zijn in een militair-industriële samenwerking, wordt een mogelijke deelname aan operaties voor vredeshandhaving van de Unie bijvoorbeeld het verschaffen van gespecialiseerde eenheden voor de uitvoering van de Petersbergtaken als een belangrijke verwezenlijking beschouwd. Afdeling 3: Besluit We stellen vast dat de politieke dialoog tussen de EU en Rusland sterk is toegenomen. Na amper twee decennia zijn Europa en Rusland immers partners geworden in plaats van rivalen. Deze evolutie was in eerste instantie een gevolg van de implosie van de USSR, die er vervolgens toe geleid heeft dat de Baltische Staten onafhankelijk werden en dat de Oost-Europese satellietstaten zich konden ontrekken van de Russische invloedssfeer. Na de integratie van deze landen in de Westerse structuren, niet alleen in de EU maar ook in de NAVO, werd het Europese continent grotendeels herenigd waarbij de Unie en Rusland strategische partners werden. De Unie had niet enkel oog voor het interne integratieproces, maar ze benadrukte ook het belang van een stabiel nabuurschap. 24 Vervolgens stellen we vast dat deze onderlinge dialoog in de loop der jaren sterk werd geïnstitutionaliseerd zodat een grotere garantie geboden wordt op de bestendigheid van de wederzijdse betrekkingen. 25 Tenslotte bestrijkt de samenwerking de meest uiteenlopende domeinen. Wel verloopt de samenwerking vooral één richting, namelijk van Brussel naar Moskou. De EU wil de samenwerking met Rusland verbeteren door vooral Moskou nauwer te laten aansluiten bij Europa. Met andere woorden, het is vooral de Unie die haar geïntegreerd beleid gebaseerd op EU-maatstaven oplegt aan Rusland. Tenslotte zijn er de verschillen in cultuur en waarden, die een grote belemmering kunnen vormen naarmate de wederzijdse relaties intenser worden. A. Monaghan is trouwens van oordeel dat Rusland en de EU geen gemeenschappelijke waarden hebben, wat volgens de auteur nochtans een noodzakelijke voorwaarde is voor een succesvolle samenwerking EUROPEAN UNION, A Secure Europe in a Better World: European Security Strategy, Brussel, 12 december 2003, 15 p. 25 De betrekkingen tussen de EU en Rusland zijn de sterkst geïnstitutionaliseerde van alle EU-relaties. 26 MONAGHAN A., Russian Perspectives of Russia-EU Security Relations, in Russian Series 05/38, augustus 2005, p. 9, Conflict Studies Research Centre. 11

19 12

20 Hoofdstuk III : De invloed van de nieuwe EU-lidstaten Afdeling 1 : Perceptie vanuit de nieuwe lidstaten Door de EU-uitbreiding van mei 2004 verlegt de Unie haar grenzen vooral naar het Oosten. De Unie en Rusland hebben nu een gemeenschappelijke grens van ongeveer 2000 km, een grens die volgens sommigen de grootste inkomenskloof ter wereld vertegenwoordigt. 27 Regio s die 15 jaar geleden tot het Russische Rijk behoorden, worden nu gedirigeerd door Brussel. Acht van de tien toegetreden leden hebben decennia lang een beladen relatie gehad met de toenmalige Sovjetunie. Deze historische en geografische verbondenheid heeft nu nog steeds tot gevolg dat de perceptie van deze landen sterk wordt beïnvloed door de gebeurtenissen in Moskou. Een perceptie die ongetwijfeld een grote rol speelt bij de intergouvernementele aanpak in de Tweede Pijler van de Unie. De drie Baltische Staten, die na een kortstondige onafhankelijkheid werden geannexeerd in 1939 en decennia lang werden onderdrukt, worden nog sterk beïnvloed door het beleid van Moskou. Na de onafhankelijkheid bleef de dreiging er tastbaar en het Russisch buitenlands en militair beleid leek deze vrees in zekere zin te rechtvaardigen. Zo gebruikten Russische functionarissen de term near abroad om te verwijzen naar de Baltische Staten en liet Moskou dikwijls van zich horen in verband met de rechten van de Russisch-sprekende minderheden in Estland en Letland. Bovendien werden de grensovereenkomsten niet geratificeerd en schonden Russische militaire vliegtuigen, gestationeerd in Kaliningrad en in Wit-Rusland, regelmatig het Litouwse luchtruim ondanks fel protest van de Litouwse regering. Nu is een militaire dreiging vanuit Rusland niet langer reëel. Wel zijn de Balten door de aanwezigheid van bijna 30% etnische Russen en door de Letse economische afhankelijkheid van Rusland nog steeds bezorgd over het behoud van hun nationale eigenheid, taal en cultuur. Rusland heeft de toetreding van de Baltische Staten tot de EU en vooral tot de NAVO steeds gezien als een verbreking van het evenwicht aan zijn grenzen, maar het heeft zich moeten verzoenen met deze onvermijdelijke uitbreiding. Volgens de Russische militaire doctrine blijft het echter fundamenteel dat de Russische belangen erkend en gerespecteerd worden en dat het land een invloed kan behouden in zijn onmiddellijke belangensfeer STATEN-GENERAAL, Conferentie van commissies voor Europese aangelegenheden uit de parlementen van de lidstaten van de EU en van een delegatie van het Europees Parlement, 24 februari VAN CAMP S. en BERTH E., De nieuwe EU-lidstaten en het EVDB, elementen van convergentie en divergentie, in Veiligheid en Strategie, 2004, Nr 86, pp

AEG deel 3 Naam:. Klas:.

AEG deel 3 Naam:. Klas:. AEG deel 3 Naam:. Klas:. 1-Video Grensverleggend Europa; Het moet van Brussel. a-in welke Europese stad staat Jan Jaap v.d. Wal? b-beschrijf in het kort waarom een betere Europese samenwerking nodig was.

Nadere informatie

Ontstaan van de EU Opdrachtenblad Schooltv-beeldbank

Ontstaan van de EU Opdrachtenblad Schooltv-beeldbank Ontstaan van de EU Opdrachtenblad Schooltv-beeldbank GROEP / KLAS.. Naam: Ga www.schooltv.ntr.nl Zoek op trefwoord: EU Bekijk de clip Het ontstaan van de EU en maak de volgende vragen. Gebruik de pauzeknop

Nadere informatie

Voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD. ter bepaling van de samenstelling van het Comité van de Regio's

Voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD. ter bepaling van de samenstelling van het Comité van de Regio's EUROPESE COMMISSIE Brussel, 11.6.2014 COM(2014) 226 final 2014/0128 (NLE) Voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD ter bepaling van de samenstelling van het Comité van de Regio's NL NL TOELICHTING 1. ACHTERGROND

Nadere informatie

TRACTATENBLAD VAN HET

TRACTATENBLAD VAN HET 34 (2007) Nr. 6 TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN JAARGANG 2012 Nr. 146 A. TITEL Verdrag van Lissabon tot wijziging van het Verdrag betreffende de Europese Unie en het Verdrag tot oprichting

Nadere informatie

MODULE I EUROPA: NOOIT MEER OORLOG!

MODULE I EUROPA: NOOIT MEER OORLOG! MODULE I EUROPA: NOOIT MEER OORLOG! I.I De geboorte van de Europese Unie Zoals jullie waarschijnlijk wel weten zijn er de vorige eeuwen veel oorlogen in Europa geweest. Vooral de Eerste en de Tweede Wereldoorlog

Nadere informatie

Voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD. ter bepaling van de samenstelling van het Economisch en Sociaal Comité

Voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD. ter bepaling van de samenstelling van het Economisch en Sociaal Comité EUROPESE COMMISSIE Brussel, 11.6.2014 COM(2014) 227 final 2014/0129 (NLE) Voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD ter bepaling van de samenstelling van het Economisch en Sociaal Comité NL NL TOELICHTING

Nadere informatie

RAAD VAN DE EUROPESE UNIE. Brussel, 26 november 2003 (27.11) (OR. fr) 15314/03 Interinstitutioneel dossier: 2003/0274 (COD) CULT 66 CODEC 1678

RAAD VAN DE EUROPESE UNIE. Brussel, 26 november 2003 (27.11) (OR. fr) 15314/03 Interinstitutioneel dossier: 2003/0274 (COD) CULT 66 CODEC 1678 RAAD VAN DE EUROPESE UNIE Brussel, 26 november 2003 (27.11) (OR. fr) 15314/03 Interinstitutioneel dossier: 2003/0274 (COD) CULT 66 CODEC 1678 VOORSTEL van: de Europese Commissie d.d.: 18 november 2003

Nadere informatie

5. Protocol tot vaststelling van het statuut van de. Europese Investeringsbank

5. Protocol tot vaststelling van het statuut van de. Europese Investeringsbank De Slotakte vermeldt de verbindende protocollen en de niet-verbindende verklaringen Slotakte De CONFERENTIE VAN DE VERTEGENWOORDIGERS VAN DE REGERINGEN VAN DE LIDSTATEN, bijeen te Brussel op 30 september

Nadere informatie

RAAD VAN DE EUROPESE UNIE. Brussel, 13 september 2007 (17.09) (OR. en) 12907/07 Interinstitutioneel dossier: 2007/0181 (CNS)

RAAD VAN DE EUROPESE UNIE. Brussel, 13 september 2007 (17.09) (OR. en) 12907/07 Interinstitutioneel dossier: 2007/0181 (CNS) RAAD VAN DE EUROPESE UNIE Brussel, 13 september 2007 (17.09) (OR. en) 12907/07 Interinstitutioneel dossier: 2007/0181 (CNS) AVIATION 150 RELEX 649 MA 7 VOORSTEL van: de heer Jordi AYET PUIGARNAU, directeur,

Nadere informatie

Protocol over de bezwaren van het Ierse volk ten aanzien van het Verdrag van Lissabon

Protocol over de bezwaren van het Ierse volk ten aanzien van het Verdrag van Lissabon 1796 der Beilagen XXIV. GP - Staatsvertrag - 15 Protokoll in niederländischer Sprachfassung (Normativer Teil) 1 von 10 CONFERENTIE VAN DE VERTEGENWOORDIGERS VAN DE REGERINGEN DER LIDSTATEN Brussel, 14

Nadere informatie

Wie bestuurt de Europese Unie?

Wie bestuurt de Europese Unie? Wie bestuurt de Europese Unie? De Europese Unie (EU) is een organisatie waarin 28 landen in Europa samenwerken. Eén ervan is Nederland. Een aantal landen werkt al meer dan vijftig jaar samen. Andere landen

Nadere informatie

Wie bestuurt de Europese Unie?

Wie bestuurt de Europese Unie? Wie bestuurt de Europese Unie? 2 De Europese Unie (EU) is een organisatie waarin 28 landen in Europa samenwerken. Eén ervan is Nederland. Een aantal landen werkt al meer dan vijftig jaar samen. Andere

Nadere informatie

Wie bestuurt de Europese Unie?

Wie bestuurt de Europese Unie? Wie bestuurt de Europese Unie? De Europese Unie (EU) is een organisatie waarin 28 landen in Europa samenwerken. Eén ervan is Nederland. Een aantal landen werkt al meer dan vijftig jaar samen. Andere landen

Nadere informatie

*** ONTWERPAANBEVELING

*** ONTWERPAANBEVELING EUROPEES PARLEMENT 2009-2014 Commissie burgerlijke vrijheden, justitie en binnenlandse zaken 23.5.2013 2012/0271(E) *** ONTWERPAANBEVELING over het ontwerp van besluit van de Raad betreffende de sluiting

Nadere informatie

MODULE III BESLISSINGEN NEMEN IN EUROPA? BEST LASTIG!!!

MODULE III BESLISSINGEN NEMEN IN EUROPA? BEST LASTIG!!! MODULE III BESLISSINGEN NEMEN IN EUROPA? BEST LASTIG!!! De Europese Unie bestaat uit 27 lidstaten. Deze lidstaten hebben allemaal op dezelfde gebieden een aantal taken en macht overgedragen aan de Europese

Nadere informatie

Instructie: Wat weet je van de landen van de EU?

Instructie: Wat weet je van de landen van de EU? Instructie: Wat weet je van de landen van de EU? Korte omschrijving werkvorm De leerlingen gaan in tweetallen aan de slag en krijgen een werkblad. Welk land hoort bij de omschrijving? Elke lidstaat van

Nadere informatie

Gevolgen van Brexit voor de besluitvorming in de EU

Gevolgen van Brexit voor de besluitvorming in de EU VIVES BRIEFING 2016/06 Gevolgen van Brexit voor de besluitvorming in de EU Klaas Staal Karlstad Universitet 1 GEVOLGEN VAN BREXIT VOOR DE BESLUITVORMING IN DE EU Klaas Staal INLEIDING Op 23 juni 2016 stemmen

Nadere informatie

maatschappijwetenschappen pilot vwo 2019-I

maatschappijwetenschappen pilot vwo 2019-I Opgave 2 Defensiesamenwerking in Europa Bij deze opgave horen tekst 3, figuur 1 en tekst 4. Inleiding In december 2017 is in de Europese Unie (EU) op het gebied van defensie een Permanente Gestructureerde

Nadere informatie

6,6. Werkstuk door een scholier 1980 woorden 16 november keer beoordeeld. Aardrijkskunde

6,6. Werkstuk door een scholier 1980 woorden 16 november keer beoordeeld. Aardrijkskunde Werkstuk door een scholier 1980 woorden 16 november 2006 6,6 197 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde De Geo Inhoud: Voorwoord 3. - Wat verwachten we van dit werkstuk? - Hoe gaan we het aanpakken?

Nadere informatie

Samenstelling van het Europees Parlement met het oog op de verkiezingen van 2014

Samenstelling van het Europees Parlement met het oog op de verkiezingen van 2014 P7_TA(2013)0082 Samenstelling van het Europees Parlement met het oog op de verkiezingen van 2014 Resolutie van het Europees Parlement van 13 maart 2013 over de samenstelling van het Europees Parlement

Nadere informatie

DE RAAD VAN EUROPA HOEDER VAN DE MENSENRECHTEN OVERZICHT

DE RAAD VAN EUROPA HOEDER VAN DE MENSENRECHTEN OVERZICHT DE RAAD VAN EUROPA HOEDER VAN DE MENSENRECHTEN OVERZICHT Niet-lidstaat van de Raad van Europa (Wit-Rusland) LIDSTATEN HOOFDZETEL EN VESTIGINGEN BEGROTING Albanië, Andorra, Armenië, Azerbeidzjan, België,

Nadere informatie

VR DOC.0430/1

VR DOC.0430/1 VR 2018 0405 DOC.0430/1 DE VLAAMSE MINISTER VAN BUITENLANDS BELEID EN ONROEREND ERFGOED NOTA AAN DE VLAAMSE REGERING Betreft: Definitieve goedkeuring van het ontwerp van decreet houdende instemming met

Nadere informatie

PGI 2. Europese Raad Brussel, 19 juni 2018 (OR. en) EUCO 7/1/18 REV 1

PGI 2. Europese Raad Brussel, 19 juni 2018 (OR. en) EUCO 7/1/18 REV 1 Europese Raad Brussel, 19 juni 2018 (OR. en) Interinstitutionele dossiers: 2017/0900 (E) 2013/0900 (E) EUCO 7/1/18 REV 1 INST 92 POLGEN 23 CO EUR 8 RECHTSHANDELINGEN Betreft: BESLUIT VAN DE EUROPESE RAAD

Nadere informatie

TRACTATENBLAD VAN HET

TRACTATENBLAD VAN HET 23 (2008) Nr. 2 TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN JAARGANG 2013 Nr. 147 A. TITEL Stabilisatie- en associatieovereenkomst tussen de Europese Gemeenschappen en hun lidstaten, enerzijds en

Nadere informatie

RAAD VAN DE EUROPESE UNIE. Brussel, 21 maart 2005 (24.03) 6238/05 JUSTCIV 22

RAAD VAN DE EUROPESE UNIE. Brussel, 21 maart 2005 (24.03) 6238/05 JUSTCIV 22 RAAD VAN DE EUROPESE UNIE Brussel, 21 maart 2005 (24.03) 6238/05 JUSTCIV 22 INFORMATIEVE NOTA van: het secretariaat-generaal van de Raad aan: het Coreper/de Raad nr.vorig doc.: 11093/04 JUSTCIV 101 Betreft:

Nadere informatie

TRACTATENBLAD VAN HET

TRACTATENBLAD VAN HET 66 (1991) Nr. 6 TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN JAARGANG 2014 Nr. 39 A. TITEL Overeenkomst betreffende samenwerking en een douane-unie tussen de Europese Gemeenschap en haar lidstaten,

Nadere informatie

TRACTATENBLAD VAN HET

TRACTATENBLAD VAN HET 49 (1994) Nr. 7 TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN JAARGANG 2015 Nr. A. TITEL Overeenkomst inzake Partnerschap en Samen waarbij een partnerschap tot stand wordt gebracht tussen de Europese

Nadere informatie

Publicatieblad van de Europese Unie L 165 I. Wetgeving. Niet-wetgevingshandelingen. 61e jaargang. Uitgave in de Nederlandse taal. 2 juli 2018.

Publicatieblad van de Europese Unie L 165 I. Wetgeving. Niet-wetgevingshandelingen. 61e jaargang. Uitgave in de Nederlandse taal. 2 juli 2018. Publicatieblad van de Europese Unie L 165 I Uitgave in de Nederlandse taal Wetgeving 61e jaargang 2 juli 2018 Inhoud II Niet-wetgevingshandelingen BESLUITEN Besluit (EU) 2018/937 van de Europese Raad van

Nadere informatie

Procedure voor de benoeming van de leden van het CvdR. De procedures in de verschillende lidstaten

Procedure voor de benoeming van de leden van het CvdR. De procedures in de verschillende lidstaten Procedure voor de benoeming van de leden van het CvdR De procedures in de verschillende lidstaten SAMENVATTING In de preambule van het Verdrag betreffende de Europese Unie luidt het dat één van de doelstellingen

Nadere informatie

ONDERHANDELINGEN OVER DE TOETREDING VAN BULGARIJE EN ROEMENIË TOT DE EUROPESE UNIE

ONDERHANDELINGEN OVER DE TOETREDING VAN BULGARIJE EN ROEMENIË TOT DE EUROPESE UNIE ONDERHANDELINGEN OVER DE TOETREDING VAN BULGARIJE EN ROEMENIË TOT DE EUROPESE UNIE Brussel, 31 maart 2005 (OR. en) AA 2/2/05 REV 2 TOETREDINGSVERDRAG: VERDRAG ONTWERP VAN WETGEVINGSBESLUITEN EN ANDERE

Nadere informatie

Thema 2 Om ons heen. Samenvatting. Meander Samenvatting groep 7. Landschappen. Klimaten. Samenwerking. de regering. Onder de loep.

Thema 2 Om ons heen. Samenvatting. Meander Samenvatting groep 7. Landschappen. Klimaten. Samenwerking. de regering. Onder de loep. Meander Samenvatting groep 7 Thema 2 Om ons heen Samenvatting Landschappen Landschappen in Europa zijn heel verschillend. Nederland is een heel vlak land. Frankrijk is een land met heuvels en bergen. Zweden

Nadere informatie

TRACTATENBLAD VAN HET

TRACTATENBLAD VAN HET 34 (2007) Nr. 7 TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN JAARGANG 2015 Nr. 4 A. TITEL Verdrag van Lissabon tot wijziging van het Verdrag betreffende de Europese Unie en het Verdrag tot oprichting

Nadere informatie

DE RAAD VAN EUROPA HOEDER VAN DE MENSENRECHTEN SAMENVATTING

DE RAAD VAN EUROPA HOEDER VAN DE MENSENRECHTEN SAMENVATTING DE RAAD VAN EUROPA HOEDER VAN DE MENSENRECHTEN SAMENVATTING LIDSTATEN Albanië, Andorra, Armenië, Azerbeidzjan, België, Bosnië-Herzegovina, Bulgarije, Cyprus, Denemarken, Duitsland, Estland, Finland, Frankrijk,

Nadere informatie

ANNEX BIJLAGE. bij VERSLAG VAN DE COMMISSIE AAN HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD

ANNEX BIJLAGE. bij VERSLAG VAN DE COMMISSIE AAN HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD EUROPESE COMMISSIE Brussel, 21.9.2018 COM(2018) 651 final ANNEX BIJLAGE bij VERSLAG VAN DE COMMISSIE AAN HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD over de werking van Richtlijn 2011/24/EU betreffende de toepassing

Nadere informatie

TRACTATENBLAD VAN HET

TRACTATENBLAD VAN HET 34 (2007) Nr. 4 TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN JAARGANG 2010 Nr. 245 A. TITEL Verdrag van Lissabon tot wijziging van het Verdrag betreffende de Europese Unie en het Verdrag tot oprichting

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2014 2015 34 114 Goedkeuring van de op 27 juni 2014 te Brussel tot stand gekomen Associatieovereenkomst tussen de Europese Unie en de Europese Gemeenschap

Nadere informatie

KIJK VOOR MEER INFORMATIE EN LESTIPS OP WWW.EUROPAEDUCATIEF.NL HET STARTPUNT VOOR EUROPA IN HET ONDERWIJS. werkvel - 1. Tweede Fase Havo/vwo

KIJK VOOR MEER INFORMATIE EN LESTIPS OP WWW.EUROPAEDUCATIEF.NL HET STARTPUNT VOOR EUROPA IN HET ONDERWIJS. werkvel - 1. Tweede Fase Havo/vwo werkvel - 1 De Europese Unie (EU). Je hebt er dagelijks mee te maken. Al is het alleen al omdat je niet alleen Nederlander bent, maar ook Europeaan. Of dat er bijvoorbeeld euro s in je portemonnee zitten.

Nadere informatie

Gezamenlijk voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD

Gezamenlijk voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD EUROPESE COMMISSIE HOGE VERTEGENWOORDIGER VAN DE EUROPESE UNIE VOOR BUITENLANDSE ZAKEN EN VEILIGHEIDSBELEID Brussel, 13.4.2015 JOIN(2015) 10 final 2015/0073 (NLE) Gezamenlijk voorstel voor een BESLUIT

Nadere informatie

Standaard Eurobarometer 84. Die publieke opinie in de Europese Unie

Standaard Eurobarometer 84. Die publieke opinie in de Europese Unie Die publieke opinie in de Europese Unie Opiniepeiling besteld en gecoördineerd door de Europese Commissie, Directoraat-generaal Communicatie. Dit werd opgesteld voor de Vertegenwoordiging van de Europese

Nadere informatie

BIJLAGE. bij. Voorstel voor een Besluit van de Raad

BIJLAGE. bij. Voorstel voor een Besluit van de Raad EUROPESE COMMISSIE Brussel, 3.8.2017 COM(2017) 412 final ANNEX 1 BIJLAGE bij Voorstel voor een Besluit van de Raad betreffende de ondertekening, namens de Europese Unie en haar lidstaten, en de voorlopige

Nadere informatie

Embargo tot de datum waarop deze toespraak wordt gehouden / toetsen aan deze datum

Embargo tot de datum waarop deze toespraak wordt gehouden / toetsen aan deze datum Bouwen aan de democratische veiligheid in Europa Ontwerptoespraak van de secretaris-generaal Brussel, woensdag 12 november 2014 Embargo tot de datum waarop deze toespraak wordt gehouden / toetsen aan deze

Nadere informatie

Docentenvel opdracht 18 (De grote klimaat- en Europa- quiz)

Docentenvel opdracht 18 (De grote klimaat- en Europa- quiz) Docentenvel opdracht 18 (De grote klimaat- en Europa- quiz) Lees ter voorbereiding de volgende teksten en bekijk de vragen en antwoorden van de quiz. De juiste antwoorden zijn vetgedrukt. Wat wil en doet

Nadere informatie

Volume: 0-49 zendingen per jaar Europa 0 2 kg 2-10 kg kg kg

Volume: 0-49 zendingen per jaar Europa 0 2 kg 2-10 kg kg kg Wanneer u op basis van uw daadwerkelijkaantal zendingen boven de 49 zendingen per jaar uitkomt, dan kunt u ons contacteren voor verbeterde tarieven. Wij passen uw prijzen dan direct aan. Volume: 0-49 zendingen

Nadere informatie

TRACTATENBLAD VAN HET

TRACTATENBLAD VAN HET 34 (2007) Nr. 5 TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN JAARGANG 2012 Nr. 9 A. TITEL Verdrag van Lissabon tot wijziging van het Verdrag betreffende de Europese Unie en het Verdrag tot oprichting

Nadere informatie

Tarieven Europa: staffel 1

Tarieven Europa: staffel 1 Tarieven Europa: staffel 1 Wanneer u op basis van uw daadwerkelijkaantal zendingen boven de 49 zendingen per jaar uitkomt, dan kunt u ons contacteren voor verbeterde tarieven. Wij passen uw prijzen dan

Nadere informatie

DE BRIEVEN BRIGADE HET VERHAAL VAN DE EUROPESE UNIE TIJDSLIJN

DE BRIEVEN BRIGADE HET VERHAAL VAN DE EUROPESE UNIE TIJDSLIJN DE BRIEVEN BRIGADE HET VERHAAL VAN DE EUROPESE UNIE TIJDSLIJN INTRO VOOR DE LEERKRACHT Deze tijdslijn illustreert het verhaal van de Europese Unie. U kunt de tijdslijn in verschillende stukken afdrukken

Nadere informatie

"Culturele Hoofdstad van Europa" voor het tijdvak 2005 tot 2019 ***I

Culturele Hoofdstad van Europa voor het tijdvak 2005 tot 2019 ***I P5_TA(2004)0361 "Culturele Hoofdstad van Europa" voor het tijdvak 2005 tot 2019 ***I Wetgevingsresolutie van het Europees Parlement over het voorstel voor een besluit van het Europees Parlement en de Raad

Nadere informatie

TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN. JAARGANG 2004 Nr. 180

TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN. JAARGANG 2004 Nr. 180 47 (1997) Nr. 4 TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN JAARGANG 2004 Nr. 180 A. TITEL Overeenkomst inzake economisch partnerschap, politieke coördinatie en samenwerking tussen de Europese Gemeenschap

Nadere informatie

DE RAAD VAN EUROPA HOEDER VAN DE MENSENRECHTEN SAMENVATTING

DE RAAD VAN EUROPA HOEDER VAN DE MENSENRECHTEN SAMENVATTING DE RAAD VAN EUROPA HOEDER VAN DE MENSENRECHTEN SAMENVATTING Non-member state of the Council of Europe (Belarus) LIDSTATEN HOOFDZETEL EN OVERIGE VESTIGINGEN BEGROTING Albanië, Andorra, Armenië, Azerbeidzjan,

Nadere informatie

BRUSSEL Wat gebeurt daar? Peter N. Ruys

BRUSSEL Wat gebeurt daar? Peter N. Ruys BRUSSEL Wat gebeurt daar? Peter N. Ruys INHOUD 1. Algemene kennis over de EU 2. Wat ging eraan vooraf 3. Structuur 4. Totstandkoming wetten De Europese Unie: 500 miljoen mensen 27 landen EU-landen Kandidaat-EU-landen

Nadere informatie

EUROPEES PARLEMENT. Zittingsdocument ONTWERPRESOLUTIE. naar aanleiding van de verklaringen van de Raad en de Commissie

EUROPEES PARLEMENT. Zittingsdocument ONTWERPRESOLUTIE. naar aanleiding van de verklaringen van de Raad en de Commissie EUROPEES PARLEMENT 2004 Zittingsdocument 2009 21.2.2005 B6-0123/2005 ONTWERPRESOLUTIE naar aanleiding van de verklaringen van de Raad en de Commissie ingediend overeenkomstig artikel 103, lid 2 van het

Nadere informatie

BIJLAGE. bij het. Voorstel voor een besluit van de Raad

BIJLAGE. bij het. Voorstel voor een besluit van de Raad EUROPESE COMMISSIE Brussel, 18.2.2016 COM(2016) 70 final ANNEX 1 BIJLAGE bij het Voorstel voor een besluit van de Raad betreffende de ondertekening, namens de Europese Unie en haar lidstaten, van het protocol

Nadere informatie

EUROPEES PARLEMENT. Commissie industrie, externe handel, onderzoek en energie. van de Commissie industrie, externe handel, onderzoek en energie

EUROPEES PARLEMENT. Commissie industrie, externe handel, onderzoek en energie. van de Commissie industrie, externe handel, onderzoek en energie EUROPEES PARLEMENT 1999 2004 Commissie industrie, externe handel, onderzoek en energie 10 april 2001 VOORLOPIGE VERSIE 2000/2243(COS) ONTWERPADVIES van de Commissie industrie, externe handel, onderzoek

Nadere informatie

TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN. JAARGANG 2015 Nr. 70

TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN. JAARGANG 2015 Nr. 70 13 (2013) Nr. 2 TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN JAARGANG 2015 Nr. 70 A. TITEL Euro-mediterrane luchtvaartovereenkomst tussen de Europese Unie en haar lidstaten, enerzijds, en de regering

Nadere informatie

VOORLOPIGE AGENDA HET COMITÉ VAN PERMANENTE VERTEGENWOORDIGERS (2e deel) Europagebouw, Brussel 3 en 4 juli 2019 (10.00, 9.00)

VOORLOPIGE AGENDA HET COMITÉ VAN PERMANENTE VERTEGENWOORDIGERS (2e deel) Europagebouw, Brussel 3 en 4 juli 2019 (10.00, 9.00) Raad van de Europese Unie Brussel, 1 juli 2019 (OR. en) 10824/19 OJ CRP2 25 VOORLOPIGE AGENDA HET COMITÉ VAN PERMANENTE VERTEGENWOORDIGERS (2e deel) Europagebouw, Brussel 3 en 4 juli 2019 (10.00, 9.00)

Nadere informatie

Aanbeveling voor een BESLUIT VAN DE RAAD

Aanbeveling voor een BESLUIT VAN DE RAAD EUROPESE COMMISSIE Brussel, 1.6.2012 COM(2012) 255 final Aanbeveling voor een BESLUIT VAN DE RAAD tot verlening van een machtiging om onderhandelingen te openen over aanpassing van de volgende overeenkomsten

Nadere informatie

VR DOC.0098/1

VR DOC.0098/1 VR 2019 0102 DOC.0098/1 DE VLAAMSE MINISTER VAN BUITENLANDS BELEID EN ONROEREND ERFGOED NOTA AAN DE VLAAMSE REGERING Betreft: Principiële goedkeuring van het voorontwerp van decreet houdende instemming

Nadere informatie

CALRE. Conferentie van de Europese Regionale Wetgevende Assemblees Verklarende noot

CALRE. Conferentie van de Europese Regionale Wetgevende Assemblees Verklarende noot CALRE Conferentie van de Europese Regionale Wetgevende Assemblees Verklarende noot De CALRE verenigt vierenzeventig voorzitters van de Europese Regionale Wetgevende Assemblees: de parlementen van de Spaanse

Nadere informatie

ONDERHANDELINGEN OVER DE TOETREDING VAN BULGARIJE EN ROEMENIË TOT DE EUROPESE UNIE

ONDERHANDELINGEN OVER DE TOETREDING VAN BULGARIJE EN ROEMENIË TOT DE EUROPESE UNIE ONDERHANDELINGEN OVER DE TOETREDING VAN BULGARIJE EN ROEMENIË TOT DE EUROPESE UNIE Brussel, 31 maart 2005 (OR. en) AA 23/2/05 REV 2 TOETREDINGSVERDRAG: SLOTAKTE ONTWERP VAN WETGEVINGSBESLUITEN EN ANDERE

Nadere informatie

RAAD VAN DE EUROPESE UNIE. Brussel, 3 november 2004 (05.11) (OR. en) 14028/04 EUROPOL 50 JAI 409

RAAD VAN DE EUROPESE UNIE. Brussel, 3 november 2004 (05.11) (OR. en) 14028/04 EUROPOL 50 JAI 409 RAAD VAN DE EUROPESE UNIE Brussel, 3 november 2004 (05.11) (OR. en) 14028/04 EUROPOL 50 JAI 409 NOTA van: de Franse, de Duitse, de Italiaanse, de Spaanse en de Britse delegatie aan: het Comité van artikel

Nadere informatie

NOTA AAN DE VLAAMSE REGERING

NOTA AAN DE VLAAMSE REGERING DE VLAAMSE MINISTER VAN BUITENLANDS BELEID EN ONROEREND ERFGOED NOTA AAN DE VLAAMSE REGERING Betreft: Definitieve goedkeuring van het ontwerp van decreet houdende instemming met de overeenkomst inzake

Nadere informatie

1. 31958 Q 1101: EAEC Raad: De Statuten van het Voorzieningsagentschap van Euratom (PB 27 van 6.12.1958, blz. 534), gewijzigd bij:

1. 31958 Q 1101: EAEC Raad: De Statuten van het Voorzieningsagentschap van Euratom (PB 27 van 6.12.1958, blz. 534), gewijzigd bij: 9. ENERGIE 1. 31958 Q 1101: EAEC Raad: De Statuten van het Voorzieningsagentschap van Euratom (PB 27 van 6.12.1958, blz. 534), gewijzigd bij: 31973 D 0045: Besluit 73/45/Euratom van de Raad van 8 maart

Nadere informatie

GEMEENSCHAPPELIJKE VERKLARINGEN VAN DE HUIDIGE OVEREENKOMSTSLUITENDE PARTIJEN EN DE NIEUWE OVEREENKOMSTSLUITENDE PARTIJEN BIJ DE OVEREENKOMST

GEMEENSCHAPPELIJKE VERKLARINGEN VAN DE HUIDIGE OVEREENKOMSTSLUITENDE PARTIJEN EN DE NIEUWE OVEREENKOMSTSLUITENDE PARTIJEN BIJ DE OVEREENKOMST EN VAN DE HUIDIGE OVEREENKOMSTSLUITENDE PARTIJEN EN DE NIEUWE OVEREENKOMSTSLUITENDE PARTIJEN BIJ DE OVEREENKOMST AF/EEE/BG/RO/DC/nl 1 BETREFFENDE DE TIJDIGE BEKRACHTIGING VAN DE OVEREENKOMST BETREFFENDE

Nadere informatie

Werkstuk Aardrijkskunde Uitbreiding EU

Werkstuk Aardrijkskunde Uitbreiding EU Werkstuk Aardrijkskunde Uitbreiding EU Werkstuk door een scholier 1646 woorden 23 juni 2004 4,5 90 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Opdracht Europese Unie: Opdracht 1: De Europese Unie bereidt zich voor

Nadere informatie

Voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD

Voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD EUROPESE COMMISSIE Brussel, 18.2.2016 COM(2016) 69 final 2016/0041 (NLE) Voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD betreffende de sluiting, namens de Europese Unie en haar lidstaten, van het protocol bij de

Nadere informatie

TRACTATENBLAD VAN HET

TRACTATENBLAD VAN HET 43 (1998) Nr. 4 TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN JAARGANG 2010 Nr. 115 A. TITEL Protocol bij het Verdrag van 1979 betreffende grensoverschrijdende luchtverontreiniging over lange afstand,

Nadere informatie

De verklaring van Bratislava

De verklaring van Bratislava Bratislava, 16 september 2016 De verklaring van Bratislava Wij komen vandaag in Bratislava bijeen op een kritiek moment voor ons Europese project. De top van Bratislava van 27 lidstaten was gewijd aan

Nadere informatie

Het belang van kritiek (en reflectie) op Europese waarden. Bart van Horck

Het belang van kritiek (en reflectie) op Europese waarden. Bart van Horck Het belang van kritiek (en reflectie) op Europese waarden Bart van Horck De EU in de wereld: dynamisch Verkiezing Trump isolationistischere koers VS Intensievere samenwerking EU Turkse coup referendum

Nadere informatie

EUROPESE UNIE HET EUROPEES PARLEMENT

EUROPESE UNIE HET EUROPEES PARLEMENT EUROPESE UNIE HET EUROPEES PARLEMENT DE RAAD Brussel, 20 juni 2017 (OR. en) 2016/0186 (COD) PE-CONS 25/17 CULT 69 AELE 49 EEE 27 CODEC 867 WETGEVINGSBESLUITEN EN ANDERE INSTRUMENTEN Betreft: BESLUIT VAN

Nadere informatie

COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN. Voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD

COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN. Voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN Brussel, 13.09.2005 COM(2005) 426 definitief Voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD betreffende de ondertekening, namens de Europese Gemeenschap, van Verdrag nr.

Nadere informatie

SAMENVATTING SYLLABUS

SAMENVATTING SYLLABUS SAMENVATTING SYLLABUS Julie Kerckaert Inleiding tot het Europees en internationaal recht Academiejaar 2014-2015 Inhoudsopgave Deel 2: Inleiding tot het Europees recht... 2 1. Het juridisch kader van het

Nadere informatie

Gezamenlijk voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD

Gezamenlijk voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD EUROPESE COMMISSIE HOGE VERTEGENWOORDIGER VAN DE UNIE VOOR BUITENLANDSE ZAKEN EN VEILIGHEIDSBELEID Brussel, 10.7.2017 JOIN(2017) 24 final 2017/0157 (NLE) Gezamenlijk voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD

Nadere informatie

TRACTATENBLAD VAN HET. Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie; (met Bijlagen) Rome, 25 maart 1957

TRACTATENBLAD VAN HET. Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie; (met Bijlagen) Rome, 25 maart 1957 13 (1957) Nr. 18 TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN JAARGANG 2010 Nr. 40 A. TITEL 1) Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie; (met Bijlagen) Rome, 25 maart 1957 B. TEKST De Franse

Nadere informatie

De organisatie van de EU

De organisatie van de EU I De organisatie van de EU 1 Inleiding De Europese Unie (EU) bestaat inmiddels uit 28 lidstaten. Nadat zes lidstaten het samenwerkingsverband begonnen, hebben de EU en haar rechtsvoorgangers verschillende

Nadere informatie

Gemeenschappelijke Raadszitting van donderdag 2 mei 2002 ----------------------------------------------------------------------------------

Gemeenschappelijke Raadszitting van donderdag 2 mei 2002 ---------------------------------------------------------------------------------- CENTRALE RAAD VOOR HET BEDRIJFSLEVEN NATIONALE ARBEIDSRAAD ADVIES Nr. 1.402 Gemeenschappelijke Raadszitting van donderdag 2 mei 2002 ----------------------------------------------------------------------------------

Nadere informatie

TRACTATENBLAD VAN HET

TRACTATENBLAD VAN HET 72 (2009) Nr. 2 TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN JAARGANG 2010 Nr. 96 A. TITEL Aanvullend Protocol bij het Europees Handvest inzake lokale autonomie betreffende het recht op participatie

Nadere informatie

Dit document vormt slechts een documentatiehulpmiddel en verschijnt buiten de verantwoordelijkheid van de instellingen

Dit document vormt slechts een documentatiehulpmiddel en verschijnt buiten de verantwoordelijkheid van de instellingen 2006R1412 NL 01.07.2013 003.001 1 Dit document vormt slechts een documentatiehulpmiddel en verschijnt buiten de verantwoordelijkheid van de instellingen B VERORDENING (EG) Nr. 1412/2006 VAN DE RAAD van 25

Nadere informatie

Gezamenlijk voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD

Gezamenlijk voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD EUROPESE COMMISSIE HOGE VERTEGENWOORDIGER VAN DE UNIE VOOR BUITENLANDSE ZAKEN EN VEILIGHEIDSBELEID Brussel, 28.11.2016 JOIN(2016) 54 final 2016/0366 (NLE) Gezamenlijk voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD

Nadere informatie

TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN. JAARGANG 2009 Nr. 37

TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN. JAARGANG 2009 Nr. 37 41 (1997) Nr. 4 TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN JAARGANG 2009 Nr. 37 A. TITEL Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag inzake de overbrenging van gevonniste personen; Straatsburg,

Nadere informatie

5,2. 1.Het ontstaan van de Europese Unie. 2.Geschiedenis van de EU: Werkstuk door een scholier 1839 woorden 10 oktober keer beoordeeld

5,2. 1.Het ontstaan van de Europese Unie. 2.Geschiedenis van de EU: Werkstuk door een scholier 1839 woorden 10 oktober keer beoordeeld Werkstuk door een scholier 1839 woorden 10 oktober 2002 5,2 13 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Hoofdstuk 1 1.Het ontstaan van de Europese Unie Op 18 april 1951 werd de eerste stap gezet richting een

Nadere informatie

Tarieven Europa: staffel 1

Tarieven Europa: staffel 1 Tarieven Europa: staffel 1 Wanneer u op basis van uw daadwerkelijkaantal zendingen boven de 49 zendingen per jaar uitkomt, dan kunt u ons contacteren voor verbeterde tarieven. Wij passen uw prijzen dan

Nadere informatie

RAAD VAN DE EUROPESE UNIE. Brussel, 26 juli 2006 (27.07) (OR. en) 12036/06 Interinstitutioneel dossier: 2006/0121 (AVC)

RAAD VAN DE EUROPESE UNIE. Brussel, 26 juli 2006 (27.07) (OR. en) 12036/06 Interinstitutioneel dossier: 2006/0121 (AVC) RAAD VAN DE EUROPESE UNIE Brussel, 26 juli 2006 (27.07) (OR. en) 12036/06 Interinstitutioneel dossier: 2006/0121 (AVC) CH 39 SOC 374 MI 157 ETS 16 SERVICES 35 ELARG 86 VOORSTEL van: de Europese Commissie

Nadere informatie

Postelectoraal onderzoek 2014 EUROPESE VERKIEZINGEN 2014

Postelectoraal onderzoek 2014 EUROPESE VERKIEZINGEN 2014 Directorate-General for Communication PUBLIC OPINION MONITORING UNIT Brussel, oktober 2014 Postelectoraal onderzoek 2014 EUROPESE VERKIEZINGEN 2014 BEKNOPTE SAMENVATTING Onderzoeksgebied: EU28 Bevolking:

Nadere informatie

BIJLAGE PROTOCOL. bij het. voorstel voor een besluit van de Raad

BIJLAGE PROTOCOL. bij het. voorstel voor een besluit van de Raad EUROPESE COMMISSIE Brussel, 26.2.2016 COM(2016) 91 final ANNEX 1 BIJLAGE PROTOCOL bij het voorstel voor een besluit van de Raad betreffende de sluiting, namens de Europese Unie en haar lidstaten, van het

Nadere informatie

e) Nr. impact assessment Commissie en Opinie Impact-assessment Board Niet opgesteld

e) Nr. impact assessment Commissie en Opinie Impact-assessment Board Niet opgesteld Fiche 6: Gezamenlijke mededeling EU-Birma/Myanmar 1. Algemene gegevens a) Titel voorstel Gezamenlijke mededeling aan het Europees Parlement en de Raad: Elementen voor een strategie van de EU ten aanzien

Nadere informatie

ENERGIEPRIORITEITEN VOOR EUROPA

ENERGIEPRIORITEITEN VOOR EUROPA ENERGIEPRIORITEITEN VOOR EUROPA Presentatie door de heer J.M. Barroso, Voorzitter van de Europese Commissie, voor de Europese Raad van 4 februari 2011 Inhoud 1 I. Waarom energiebeleid ertoe doet II. Waarom

Nadere informatie

15410/17 JVS/sht DGC 1A. Raad van de Europese Unie. Brussel, 14 mei 2018 (OR. en) 15410/17. Interinstitutioneel dossier: 2017/0319 (NLE)

15410/17 JVS/sht DGC 1A. Raad van de Europese Unie. Brussel, 14 mei 2018 (OR. en) 15410/17. Interinstitutioneel dossier: 2017/0319 (NLE) Raad van de Europese Unie Brussel, 14 mei 2018 (OR. en) 15410/17 Interinstitutioneel dossier: 2017/0319 (NLE) COLAC 144 WTO 329 WETGEVINGSBESLUITEN EN ANDERE INSTRUMENTEN Betreft: Derde aanvullend protocol

Nadere informatie

PERSMEDEDELING. 2595e zitting van de Raad STAATSHOOFDEN EN REGERINGSLEIDERS. Brussel, 29 juni 2004

PERSMEDEDELING. 2595e zitting van de Raad STAATSHOOFDEN EN REGERINGSLEIDERS. Brussel, 29 juni 2004 RAAD VAN DE EUROPESE UNIE 10995/04 (Presse 214) (OR. en) PERSMEDEDELING 2595e zitting van de Raad STAATSHOOFDEN EN REGERINGSLEIDERS Brussel, 29 juni 2004 Voorzitter de heer Bertie AHERN, T.D. Eerste Minister

Nadere informatie

STATUUT VAN DE HAAGSE CONFERENTIE VOOR INTERNATIONAAL PRIVAATRECHT

STATUUT VAN DE HAAGSE CONFERENTIE VOOR INTERNATIONAAL PRIVAATRECHT STATUUT VAN DE HAAGSE CONFERENTIE VOOR INTERNATIONAAL PRIVAATRECHT De Regeringen van de hierna genoemde landen: De Bondsrepubliek Duitsland, Oostenrijk, België, Denemarken, Spanje, Finland, Frankrijk,

Nadere informatie

COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN MEDEDELING AAN DE COMMISSIE AAN HET EUROPEES PARLEMENT EN AAN DE RAAD

COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN MEDEDELING AAN DE COMMISSIE AAN HET EUROPEES PARLEMENT EN AAN DE RAAD COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN Brussel, 31.05.2001 COM(2001) 289 definitief MEDEDELING AAN DE COMMISSIE AAN HET EUROPEES PARLEMENT EN AAN DE RAAD Strategie ter voorbereiding van de kandidaat-lidstaten

Nadere informatie

SLOTAKTE. AF/EEE/XPA/nl 1

SLOTAKTE. AF/EEE/XPA/nl 1 SLOTAKTE AF/EEE/XPA/nl 1 De gevolmachtigden van: DE EUROPESE GEMEENSCHAP, hierna "de Gemeenschap" te noemen, en van HET KONINKRIJK BELGIË, HET KONINKRIJK DENEMARKEN, DE BONDSREPUBLIEK DUITSLAND, DE HELLEENSE

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 1997 1998 25 600 X Vaststelling van de begroting van de uitgaven en de ontvangsten van het Ministerie van Defensie (X) voor het jaar 1998 Nr. 55 BRIEF VAN

Nadere informatie

Wat is de Europese Unie?

Wat is de Europese Unie? Wat is de Europese Unie? De EU is Europees = gelegen in Europa De EU is een Unie = verenigt landen en mensen Laten we eens inzoomen: Wat hebben de Europeanen met elkaar gemeen? Hoe heeft de EU zich ontwikkeld?

Nadere informatie

NOTA AAN DE VLAAMSE REGERING

NOTA AAN DE VLAAMSE REGERING DE VLAAMSE MINISTER VAN BUITENLANDS BELEID EN ONROEREND ERFGOED NOTA AAN DE VLAAMSE REGERING Betreft: Definitieve goedkeuring van het ontwerp van decreet houdende instemming met het protocol, ondertekend

Nadere informatie

de heer Jordi AYET PUIGARNAU, directeur, namens de secretarisgeneraal van de Europese Commissie

de heer Jordi AYET PUIGARNAU, directeur, namens de secretarisgeneraal van de Europese Commissie Raad van de Europese Unie Brussel, 8 augustus 2017 (OR. en) Interinstitutioneel dossier: 2017/0184 (NLE) 11636/17 ADD 1 COEST 212 ELARG 62 VOORSTEL van: ingekomen: 3 augustus 2017 aan: de heer Jordi AYET

Nadere informatie

Europa in een notendop

Europa in een notendop Europa in een notendop Wat is de Europese Unie? Europees Een unie = gelegen in Europa. = verenigt landen en mensen. Laten we eens verder kijken: Wat hebben de Europeanen gemeenschappelijk? Hoe heeft de

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2011 2012 21 501-08 Milieuraad Nr. 399 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN ECONOMISCHE ZAKEN, LANDBOUW EN INNOVATIE Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der

Nadere informatie

HET KONINKRIJK BELGIË, DE REPUBLIEK BULGARIJE, DE TSJECHISCHE REPUBLIEK, HET KONINKRIJK DENEMARKEN, DE BONDSREPUBLIEK DUITSLAND, DE REPUBLIEK ESTLAND,

HET KONINKRIJK BELGIË, DE REPUBLIEK BULGARIJE, DE TSJECHISCHE REPUBLIEK, HET KONINKRIJK DENEMARKEN, DE BONDSREPUBLIEK DUITSLAND, DE REPUBLIEK ESTLAND, AANVULLENDE OVEREENKOMST TUSSEN TEN EERSTE, DE EUROPESE UNIE EN HAAR LIDSTATEN, TEN TWEEDE, IJSLAND, EN TEN DERDE, HET KONINKRIJK NOORWEGEN, BETREFFENDE DE TOEPASSING VAN DE OVEREENKOMST INZAKE LUCHTVERVOER

Nadere informatie

Hoe is de EU tot stand gekomen?

Hoe is de EU tot stand gekomen? Verslag door? 2035 woorden 4 februari 2018 10 2 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Hoe is de EU tot stand gekomen? de geschiedenis de EU is tegenwoordig niet meer weg te denken van politieke tot economische

Nadere informatie

BIJLAGE. bij het Gewijzigd voorstel. voor een Besluit van de Raad

BIJLAGE. bij het Gewijzigd voorstel. voor een Besluit van de Raad EUROPESE COMMISSIE Brussel, 6.9.2016 COM(2016) 552 final ANNEX 1 BIJLAGE bij het Gewijzigd voorstel voor een Besluit van de Raad inzake de ondertekening en voorlopige toepassing van de Overeenkomst inzake

Nadere informatie