Werkatelier W a t e r m o l e n l a n d s c h a p p e n E n e r g i e l a n d s c h a p p e n - D o m m e l b i o g r a f i e

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Werkatelier W a t e r m o l e n l a n d s c h a p p e n E n e r g i e l a n d s c h a p p e n - D o m m e l b i o g r a f i e"

Joke de Meyer
4 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Werkatelier W a t e r m o l e n l a n d s c h a p p e n E n e r g i e l a n d s c h a p p e n - D o m m e l b i o g r a f i e Vincent van Gogh Collse Watermolen 1884 Collectie Noordbrabants Museum M O Z A Ï E K D O M M E L V A L L E I M O L E N S T I C H T I N G B R A B A N T G e l d r o p 4 A p r i l Welkom door Jeroen Naaijkens, Jan Kerkhof en Joseph Vos Plenaire introductie namens het projectteam, door Hans de Mars en Hans Bleumink Workshopronde 1 Pauze Workshopronde 2 Pauze Plenaire terugkoppeling o.l.v. Jeroen Naaijkens, m.m.v. Marieke Moorman en Ellen Vreenegoor Afsluiting door Jan Kerkhof Netwerkborrel P r o g r a m m a 2 1

de Mars Royal HaskoningDHV Hans Bleumink Overland H e t T e a m 3 Context, achtergrond en doel van het project Watermolens in ruimtelijke

2 Kernteam Mozaïek Dommelvallei Anja de Wit Clemens Kerstholt Arie Ras Ger van den Oetelaar Jan Kerkhof Rinus van der Heijden Désiré van Laarhoven Projectteam Molenstichting Riet Meijer en Ernst Thoolen Gerard Sturkenboom Tiny en John Vermeer VDD Akke de Vries Waterfabriek Hans de Mars Royal HaskoningDHV Hans Bleumink Overland H e t T e a m 3 Context, achtergrond en doel van het project Watermolens in ruimtelijke context Watermolenlandschappen Watermolenpaspoorten Quick scan ruimtelijke meekoppelkansen Workshops en vervolg O p z e t v a n d e z e p r e s e n t a t i e 4 2

Groeiende aandacht voor watermolenlandschap Herontdekking van het Brabantse Bekenlandschap Molenstichting Brabant Vanuit erfgoed en watermolenwereld: Lange tijd nadruk op behoud van monumenten

vestigingsfactor Als cultuurlandschap bij uitstek Erfgoed als kennisbron en inspiratie C O N T E X T : 2 s a m e n k o m e n d e l i j n e n : E r f g o e d m e e t s R O R O m e e t s E r f g o e d

3 Groeiende aandacht voor watermolenlandschap Herontdekking van het Brabantse Bekenlandschap Molenstichting Brabant Vanuit erfgoed en watermolenwereld: Lange tijd nadruk op behoud van monumenten Groeiende aandacht voor landschappelijke context Watermolenlandschap op de agenda Vanuit RO en ruimtelijke opgaven: Beken als natuurlijk watersysteem Als landschappelijke ruggengraat Als vestigingsfactor Als cultuurlandschap bij uitstek Erfgoed als kennisbron en inspiratie C O N T E X T : 2 s a m e n k o m e n d e l i j n e n : E r f g o e d m e e t s R O R O m e e t s E r f g o e d 5 Doel pilot Het Groene Woud Meer structurele aandacht en aanpak voor Brabantse watermolens in hun omgeving. 5 watermolenpaspoorten In kaart brengen verdwenen watermolenlandschappen Meekoppelkansen ruimtelijke opgaven Brabant Voorbeelduitwerking landschapsversterking Werkatelier (vandaag) Concrete voorstellen voor vervolg Partners & financiers Molenstichting Noord-Brabant Watermolenaars Waterschap de Dommel Provincie Noord-Brabant Gemeente Nuenen, Eindhoven en Valkenswaard Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Het Groene Woud Mozaïek Dommelvallei Water Verbindt Erfgoed A C H T E R G R O N D e n D O E L v a n h e t p r o j e c t 6 3

Vo o r m a li ge Mu n s te r m ol en Oo s te l b e e rs (Karel

Knooppunt van wegen / brug Relatie met klooster of kasteel

Bijzondere natuurwaarden Karakteristiek beeklandschap Niet

Smalwater / Beerze bij Boxtel D e l a n d s c h a p p e l i j

4 Vo o r m a li ge Mu n s te r m ol en Oo s te l b e e rs (Karel Leenders / BHIC ) Landschapsvolgend Op logische plekken Knooppunt van wegen / brug Relatie met klooster of kasteel Landschapsvormend Hydrologie (hoger waterpeil) Bodemvorming Bijzondere natuurwaarden Karakteristiek beeklandschap Niet altijd natuurlijk Gegraven of verlegde beken Voorbeeld Smalwater / Beerze bij Boxtel D e l a n d s c h a p p e l i j k e b e t e k e n i s v a n w a t e r m o l e n s 7 Meervoudig erfgoed Kinderdijk van de zandgronden? O p r e g i o n a a l n i v e a u : K r a l e n s n o e r v a n w a t e r m o l e n l a n d s c h a p p e n 8 4

W a t e r m o l e n l a n d s c h a p W a t e r m o l e n p a s p o o r t

e s t a a n d e e n v e r d w e n e n w a t e r m o l e n s 9 Europa

Chr) Rome: 1 e eeuw v. Chr Duitsland: 1 e eeuw v. Chr / 2 e eeuw n.

Projectgebied Het Groene Woud Waalre: 8 e eeuw Venbergen: 9 e eeuw

5 W a t e r m o l e n l a n d s c h a p W a t e r m o l e n p a s p o o r t Q u i c k s c a n k o p p e l i n g s k a n s e n V E R D I E P I N G : B e s t a a n d e e n v e r d w e n e n w a t e r m o l e n s 9 Europa Klein Azië <1-2 e eeuw v. Chr? Marcus Vitruvius Pollio (85 20 v. Chr) Rome: 1 e eeuw v. Chr Duitsland: 1 e eeuw v. Chr / 2 e eeuw n. Chr Engeland: 1-3 e eeuw Frankrijk: 3 e eeuw (Barbegal-complex) Projectgebied Het Groene Woud Waalre: 8 e eeuw Venbergen: 9 e eeuw Overige: e eeuw W a t e r m o l e n s = j a a r c u l t u u r g e s c h i e d e n i s 10 5

Object: molen Biotoop: + bijgebouwen, waterwerken, infrastructuur Invloedsfeer:

molenlandschappen - Natte natuur - Waterberging / buffering / Klimaatadaptatie 1672 /

instandhouding: Slecht - Trend: Negatief 11 W a t i s e e n w a t e r m o l e n l a n

1000 jaar landschapsontwikkeling met molens - Hoge Grondwaterstanden in beekdal -

6 Object: molen Biotoop: + bijgebouwen, waterwerken, infrastructuur Invloedsfeer: stuwschaduw + landgebruik Regionaal molenlandschap : In serie liggende lokale molenlandschappen - Natte natuur - Waterberging / buffering / Klimaatadaptatie 1672 / 2018 Europa: - Staat v. instandhouding: Slecht - Trend: Negatief 11 W a t i s e e n w a t e r m o l e n l a n d s c h a p? Bron: De Mars, 2009; De Mars & Van Rijsselt, 2013 Effecten v.d. Stuwschaduw Jekerdal: c jaar landschapsontwikkeling met molens - Hoge Grondwaterstanden in beekdal - Sterke kwelzones oostzijde dal + bronnen Na wegvallen molenstuwen: Totale verdroging (< 1 m!) E f f e c t e n v a n d e s t u w s c h a d u w 12 6

Onderzochte molens 29: Hooydonkse molen 46: Opwettense molen 45: Collse molen 26: Genneper molen 22:Venbergse molen Welke informatie Erfgoed (zeer divers) Veldbezoek: controle veldsituatie A.H.N.

p o o r t b e s t a a n d e m o l e n s 13 Algemene informatie ligging, type, ouderdom & ontwikkeling, stuwrechten, eerste vermelding etc Thema 1: Molencomplex onderhoudstoestand / compleetheid Thema

7 Onderzochte molens 29: Hooydonkse molen 46: Opwettense molen 45: Collse molen 26: Genneper molen 22:Venbergse molen Welke informatie Erfgoed (zeer divers) Veldbezoek: controle veldsituatie A.H.N. Informatie Waterschap de Dommel (legger-gegevens, afvoeren, hydro-morfologie) Watermolenpaspoort: Kenmerken, techniek; Vereisten, Waardering + Kaarten O n d e r d e e l 1 : w a t e r m o l e n p a s p o o r t b e s t a a n d e m o l e n s 13 Algemene informatie ligging, type, ouderdom & ontwikkeling, stuwrechten, eerste vermelding etc Thema 1: Molencomplex onderhoudstoestand / compleetheid Thema 2: Hydrologisch invloedsfeer bepalen en waardering gebied v.d. Stuwschaduw Hooydonkse molen Thema 3: Techniek herstel kansen / minimaal debiet Elk Thema - meerdere waarderingscriteria + Evaluatie 14 W a t e r m o l e n p a s p o o r t e n : o p z e t e n i n h o u d Opwettense molen 7

Buitengebied: 17 Verdwenen molens (bron: Van Halder, 2010) Doel Prioritering 6 verdwenen molens in de

Stap 2: Verzamelen informatie Relevante plannen (Provincie [N2000, NNBr], Waterschap

planvorming Kansen & Mogelijkheden (= Werksessie) O n d e r d e e l 2 : Q u i c k s c a n v e r d w e

8 Buitengebied: 17 Verdwenen molens (bron: Van Halder, 2010) Doel Prioritering 6 verdwenen molens in de buitengebieden Aanpak Stap 1 Beknopte inventarisatie Waar & wanneer, nog sporen? Stap 2: Verzamelen informatie Relevante plannen (Provincie [N2000, NNBr], Waterschap [Uitvoeringsprogramma s & Planning] Lokale initiatieven Stap 3: Integratie Molenlocaties & Ruimtelijke planvorming Kansen & Mogelijkheden (= Werksessie) O n d e r d e e l 2 : Q u i c k s c a n v e r d w e n e n w a t e r m o l e n s 15 - Afbakening Molenlandschappen - 5 Watermolenpaspoorten - Klassement Verdwenen molens R e s u l t a t e n 16 8

V I J F W O R K S H O P S i n t w e e r o n d e s 17 W o r k s h o p 1 Wens Molenstichting: meer structurele aandacht en aanpak voor watermolens in hun landschap Voorbeeld aanpak Limburg: Convenant

9 V I J F W O R K S H O P S i n t w e e r o n d e s 17 W o r k s h o p 1 Wens Molenstichting: meer structurele aandacht en aanpak voor watermolens in hun landschap Voorbeeld aanpak Limburg: Convenant watermolenlandschap in natuurgebieden (molenstichting, provincie, waterschap, terreinbeheerders, landschapsbeheer) Watermolenlandschap in POL Voorbeeld voor Brabant? Z a a l H a n s B l e u m i n k N a a r e e n c o n v e n a n t e n b o r g i n g i n h e t r u i m t e l i j k e b e l e i d? 18 9

Beeklandschappen als energielandschappen Waterkracht en windenergie eeuwenlang motor van industriële ontwikkeling De Dommelvallei was een energielandschap avant la lettre We staan

Zijn er alternatieve vormen van duurzame energieproductie die passen bij het beekdallandschap? 1. Waterkracht 2. Aquathermie W o r k s h o p 2 Z a a l 1.

meekoppelkansen Koppeling met ruimtelijke opgaven rond water, klimaat, natuur en landschap Quick scan samen met waterschap Bestaande én verdwenen locaties Aanvullen, verdiepen,

10 Beeklandschappen als energielandschappen Waterkracht en windenergie eeuwenlang motor van industriële ontwikkeling De Dommelvallei was een energielandschap avant la lettre We staan voor grote energieopgaven. Grootschalige zonneweides en windparken zijn niet overal mogelijk of wenselijk. Zijn er alternatieve vormen van duurzame energieproductie die passen bij het beekdallandschap? 1. Waterkracht 2. Aquathermie W o r k s h o p 2 Z a a l A n j a d e W i t 19 E n e r g i e l a n d s c h a p p e n v a n d e t o e k o m s t Bron: Plan voor waterkrachtcentrale Dommelstroom Avans Hogeschool Ronde 1: Quick scan meekoppelkansen Koppeling met ruimtelijke opgaven rond water, klimaat, natuur en landschap Quick scan samen met waterschap Bestaande én verdwenen locaties Aanvullen, verdiepen, benoemen kansen W o r k s h o p 3 Z a a l H a n s d e M a r s Ronde 2: Inzoomen op kansrijke locaties Aanhaken bij grotere gebiedsprojecten Kansen en aandachtspunten Te betrekken partijen M e e k o p p e l k a n s e n ( v e r d w e n e n ) w a t e r m o l e n l a n d s c h a p p e n 20 10

W o r k s h o p 4 Biografie: Mozaïek Dommelvallei-project Z a a l 2.

landschap Handreiking en inspiratiebron voor nieuwe (ruimtelijke) opgaven G e r v d O e t e l a a r L a n d s c h a p s b i o g r a f i e v a n d e D o m m e l 21 Ronde 1: Landschappelijke

11 W o r k s h o p 4 Biografie: Mozaïek Dommelvallei-project Z a a l Standaardwerk hele Dommelvallei Grensoverschrijdend Interdisciplinair en integraal Waterbeheer, landbouw, bewoning, bodem, nijverheid Begrip over ontstaan, functioneren en logica van het landschap Handreiking en inspiratiebron voor nieuwe (ruimtelijke) opgaven G e r v d O e t e l a a r L a n d s c h a p s b i o g r a f i e v a n d e D o m m e l 21 Ronde 1: Landschappelijke versterking Voorbeelduitwerking voor 1 locatie Concrete uitvoering Met vrijwilligers, maatschappelijke organisaties, scholieren W o r k s h o p 5 Z a a l A k k e d e V r i e s Ronde 2: Kralensnoer hele stroomgebied Toeristisch en recreatief verbindend concept; Zichtbaar en beleefbaar maken van (verdwenen) watermolens en landschappen; (landschaps)kunst Van Gogh National Park, Landschapstriënnale, erfgoedbeleid Z i c h t b a a r h e id e n b e l e e f b a a r h e i d v a n w a t e r m o l e n l a n d s c h a p p e n 22 11

12 Voorstellen voor concrete vervolgstappen Bespreking in klankbordgroep (mei) Waar mogelijk: koppelen aan lopende projecten en programma s; samenwerken Uitvoering landschapsplan V E R V O L G 23 12

Vergelijkbare documenten

Vitruvius & Waterrad. Title: 2000 year watermill landscapes Nederweert-Eind,

Vitruvius & Waterrad. Title: 2000 year watermill landscapes Nederweert-Eind, Vitruvius & Waterrad Marcus Vitruvius Poll(i)o (± 85 20 voor Chr.): - militair, ingenieur, (landschaps)architect, molenconstructeur en ecohydroloog avant-la-lettre Page 1 Watermolenlandschappen Opzet beoordelingsinstrument