Schaliegas, waarom de angst? Bart Vos Fenix Consulting Delft

Transcriptie

1 Schaliegas, waarom de angst? Bart Vos Fenix Consulting Delft

2 Agenda Olie & Gas Introductie Hydraulic Fracturing (fracking fraccing) Schaliegas De Angst: Media/Politiek De Toekomst Begin & Slotvraag Vragen Interrumperen om uitleg te krijgen mag altijd

3 Olie & Gas Introductie 1. Bron 2. Reservoir 3. Deksel Nomenclatuur: conventioneel vs. onconventioneel

4 Hydraulic Fracturing Wat is het? Waarom doen we het? Hoe ziet het er uit daar beneden? Waar wordt het gedaan? De Geschiedenis

5 Wat is Hydraulic Fracturing? Hydraulic fracturing is het proces om onder hoge (hydraulische) druk een kunstmatige scheur in een (olie/gas) reservoir te maken De scheur groeit in lengte, hoogte en wijdte door de vloeistof, waarna er proppants (zand/keramiek korrels) of zuren in gepompt worden. De proppants moeten er voor zorgen dat de scheur niet weer helemaal sluit De zuren (bij carbonaat gesteentes) lossen het gesteente gedeeltelijk op, waarbij de scheur dan niet geheel/niet netjes meer kan sluiten vanwege het oneffen oplossen

6 Wat is Hydraulic Fracturing?

7 Waarom doen we het? 2000 Production Acceleration Example 0.05 md, Xf = 500 ft, Re = 750 ft Cum Gas No Fracture (MMscf) Cum Gas With Fracture (MMscf) Verbeterde investering (NPV) Productie acceleratie Snellere depletie Efficienter bron gebruik Minder putten nodig After 70 years, cumulative production still less without frac! Time (days) Minder hard zuigen: minder condensaat problemen/ophoping van zouten, etc. Hoog doorlaatbare gesteentes: infiltratie ring gecreeerd tijdens boren doorbreken

8 Waarom doen we het? Sterk verbeterde investeringspropositie Payback time van dagen tot weken is normaal Put kost miljoen, frac kost 1 3 miljoen extra Met minder putten dezelfde hoeveelheid (of meer) olie/gas Dus goedkopere energie voor meer welvaart in de samenleving Bedenk dus ook; we doen heel veel moeite om te zorgen dat die 1 3 miljoen terecht komt daar waar de olie of gas zit.

9 Hoe ziet het er uit daar beneden?

10 Waar wordt het gedaan? Kortgezegd; overal 95% van alle land putten in noord amerika zijn ge fracced Offshore op vele plekken: Gulf of Mexico, North Sea, Alaska, etc. 200m diepe koollagen tot 6 km diepe zandstenen Allerlei type gesteentes Harde en zachte gesteentes

11 De Geschiedenis Eerste keer (op min of meer huidige manier) in 1949 (in VS) Eerdere vormen van fracturing (incl. nitroglycerin, pistool schieten, etc.) te vinden vanaf 1860s Eerste fracs waren met gegeleerde olie en (rivier) sand Eerste keer met op water gebaseerde frac vloeistof in 1953 Guar crosslinked vloeistof vanaf de jaren zestig vorige eeuw Eerste frac in NL in Mei 1954 Sindsdien ~350 fracs in ~300 putten in NL Laatste jaren ~200,000 fracs per jaar wereldwijd 5% buiten Noord Amerika Ongeveer ~ 75% van alle putten die wereldwijd geboord worden, worden ge fracced

12 Schaliegas Onconventioneel: Bron is Reservoir Schaliegas: verzamelnaam voor erg laag doorlaatbare (<0.001 md) reservoirs

13 VS Schalievoorkomens

14 Scheurcomplexiteit Simple Fracture Complex Fracture Complex Fracture With Fissure Opening Complex Fracture Network

15 Scheurcomplexiteit in Schalies Een complexe scheur is de wens, omdat het contactoppervlak met het reservoir dan groter is. Groter contactoppervlak = meer extractie. Echter, het is niet altijd mogelijk. Een simpele (1 grote) scheur is de standaard in veel gebieden/schalievelden We luisteren met geofoons naar de scheurtjes om tekunnen inschatten: Waar de scheur groeit Hoeveel complexiteit heeft het Simple Fracture Complex Fracture Complex Fracture With Fissure Opening Complex Fracture Network

16 Barnett Shale Microseismic

17 Frac Verschillen tussen Conventioneel en Onconventioneel Kortgezegd: minimaal, buiten het aantal fracs per put In de tabel staan hedentendage normale getallen per hydraulic frac. Typical values Normal gas: > 1mD Tight Gas: md Unconventional: < md Fluid system XL (high viscosity) XL (high viscosity) Slickgel/water (low viscosity) Pad fraction 5 15% 5 25% 20 50% (pad/slurry switching) Total volumes m m m 3 Proppant mass ton ton ton Proppant Max. Conc. 12 ppg (1440kg/m 3 ) 8 ppg (960kg/m 3 ) 2 ppg (240kg/m 3 ) Rates BPM (5 6 m 3 /min) BPM (3 5 m 3 /min) BPM (6 10 m 3 /min) # stages Additives Gelling agent: e.g. Guar Biocides: e.g. Bleach (NaClO) or Glutaraldehyde Surfactants Clay swelling inhibitors: salts like KCl X linkers: e.g. Borate, Zirconium XL control: PH control/ph buffers Breakers: e.g. oxidizers / enzymes Gelling agent: e.g. Guar Biocides (not always used) Surfactants (not always used) Clay swelling inhibitors: salts like KCl (not always used)

18 Schaliegas in NL

19 De Angst: Media & Politiek Waarom is het ineens een probleem? Industrie begreep (begrijpt) de angst lang niet: volledig gereguleerd, veel ervaring (tientallen jaren/miljoenen keren), geen grote problemen Drink water reservoirs? Industrie is bezig met onduidelijkheid over 10 20m hoogtegroei. Waarom zijn we ineens bezig met m? Fysiek onmogelijk. Als er een kans is, dan via slechte verbuizing/cement; is makkelijk te controleren en niks specifieks voor schaliegas. EPA verklaring; geen enkele keer gas vanuit diepte gevonden in gas. Waarom doet de politiek alsof dit nieuw is? >60 jaar volledig gereguleerde geschiedenis NL: ~350 fracs, D: ~500 fracs DK: ~500 fracs, UK: ~200 fracs Waar zijn de grote incidenten en drama s in de afgelopen 70 jaar (~2 miljoen fracs)? Blackpool? In totaal 5 bekende seismische activiteiten, magnitude 2 3. VS illegaal dumpen?

20 De Angst: Vlam uit de kraan? Zuiderzeemuseum

21 De Angst: Vlam uit de kraan? Tjerkgaast Duurzame inzet methaan; Vitens gaat gas winnen uit water In februari 2014 heeft Vitens een nieuwe installatie bij het drinkwaterproductiebedrijf Spannenburg in bedrijf genomen. Met deze installatie gaat Vitens vrijkomend methaan opvangen en dit vervolgens omzetten in stroom.

22 De Angst: Media & Politiek Controle verlies van burgers; overheidsbeslissingen worden meer en meer in twijfel getrokken Oplossing misschien in meer lokale participatie: Lokaal niet alleen de lasten, maar ook meer baten. (In de VS is lokale participatie onderdeel van succes) (Lokale) belangenafweging: Er zijn nu vele positieve aspecten die nauwelijks aandacht krijgen Gevestigde belangen Moeilijk voor politiek; De kennis ligt bij mensen met gevestigde belangen (altijd) Vaak vergeten, de tegen groepen hebben ook belangen Russen (Schroeder, willen Duitsland als klant behouden) Nucleaire (Frankrijk) Mensen die alle fossiele energie afwijzen (geen discussie mogelijk over voordelen en nadelen van verschillende alternatieven). Daarnaast vaak verdienend aan onderzoeken of alternatieven.

23 Fraccing in Beverly Hills olie putten naast Beverly Hills shopping center

24 De Toekomst Heeft schaliegas een toekomst in Europa? Economie is heel moeilijk (putten zijn te duur voorlopig)...,maar de economie kan snel veranderen Logistiek/de schaal is een probleem Europa heeft slechts ~50 boortorens & ~10 frac spreads/crews... niet snel te veranderen Uiteindelijk vooral een geopolitiek en economisch vraagstuk Willen/kunnen we afhankelijk blijven van Algerije en Rusland? Wat is de prijs die we willen/kunnen betalen voor energie? Willen we de schoonste fossiele energie een kans geven?

25 Begin & Slotvraag Schaliegas, waarom de angst?