schaken maakt je slim! Schaak maar raak! je hoeft niet slim te zijn om te kunnen schaken uitgave 01 februari 2016

Transcriptie

1 uitgave 0 februari 0 Schaak maar raak! je hoeft niet slim te zijn om te kunnen schaken schaken maakt je slim! Voor liefhebbers van het schaakspel en de schaaksport

2 inhoudsopgave Inhoudsopgave Woordje vooraf Schaken maakt je slim! Een schaaksprookje Schaakmat De combinatie Een eindspel Chessity Één fataal foutje David & Goliath Schaak-kleding ChessQueens Even puzzelen Schaaktafeltje Oplossingen

3 woordje vooraf Dit is de eerste uitgave van de Schaak maar raak! nieuwsbrief. Deze nieuwsbrief is bedoeld voor alle liefhebbers van het schaakspel en de schaaksport. Ik weet nog niet met wat voor regelmaat ik deze nieuwsbrief zal laten verschijnen. Het maken van deze nieuwsbrief was erg leuk, maar ook meer werk dan ik aanvankelijk had gedacht. De lay-out, alle teksten en natuurlijk de vele diagrammen zijn allemaal apart voor deze nieuwsbrief gemaakt. Deze nieuwsbrief is niet bedoeld om verslag te doen van al het actuele schaaknieuws. Er zijn vele andere websites en publicaties die dit uitstekend doen. In deze nieuwsbrief wil ik schrijven over mijn project Schaak maar raak!, bijzondere partijen, leuke wetenswaardigheden en alles wat ik verder te vertellen heb over het schaakspel. Schaak maar raak! Huub van der Logt Bloemersmastraat 0 9 AD Niekerk Tel info@schaakmaarraak.nl Schaak maar raak! Er zal bijzondere aandacht zijn voor jeugdschaak, schaken op school, leren schaken en promotie van het schaakspel want dat is waar Schaak maar raak! zich vooral op richt. In deze nieuwsbrief is er speciale aandacht voor Chessity, een digitale schaakleeromgeving die ik van harte kan aanbevelen. Veel plezier met lezen én reacties zijn heel erg welkom. Met vriendelijke (schaak-)groeten, Huub van der Logt Schaak maar raak!

4 je hoeft niet slim te zijn om te kunnen schaken schaken maakt je slim! schaken maakt je slim! Er bestaan nog steeds veel misverstanden over het schaakspel, met name bij mensen die het nog nooit hebben gespeeld. Het schaakspel zou saai zijn, heel moeilijk om te leren en alleen nerds spelen het. Het is jammer dat dit beeld nog steeds bestaat want het is ver van de werkelijkheid. Als het werkelijk saai zou zijn, zouden niet zoveel kinderen het intensief en met veel plezier spelen. Al deze kinderen zijn ook zeker geen nerds. Is het dan misschien moeilijk om te leren? In al de jaren dat ik mensen, jong en oud, het schaakspel heb geleerd ben ik nog nooit iemand tegengekomen die het niet kon leren. Waren al die mensen dan misschien al heel slim? Dat denk ik niet. Het waren mensen, jong en oud, met heel verschillende achtergronden. Wat ik wel met zekerheid kan zeggen is dat schaken je slimmer maakt. Het spelen van het schaakspel leert je onder andere om goed te kijken, kalm te blijven, afwegingen en keuzes te maken en om te gaan met tegenslagen. Recentelijk vroeg iemand me: maar doen andere spelletjes dat dan ook niet?. Natuurlijk zijn er vele spellen die een of meerdere van deze elementen ook bevatten, maar bij het schaakspel zijn ze allemaal te vinden. Aarzel dus niet, als je nog niet kunt schaken, om iemand te zoeken die het je leert. Niet alleen zul je een leuk spel leren spelen, maar tevens zul je (nog) slimmer worden!

5 een schaaksprookje Dit verhaal heb ik ooit eens gelezen. Niet lang geleden kwam ik de bijbehorende schaakstelling weer tegen en daarom kan ik nu dit verhaal met jullie delen. Een schaakgrootmeester zat in de trein onderweg naar een toernooi. Het was een lange rit en de man besloot om zijn kleine zakschaakspel te pakken en enkele van zijn partijen na te spelen. Schuin tegenover hem zat een jongeman aandachtig toe te kijken. Aanvankelijk bleef hij stil, maar na enige tijd zei hij ik heb dit spel al altijd willen leren, maar het kwam er nooit van.... Na een korte aarzeling ging de jongeman verder, zou u mij het misschien willen leren?. De grootmeester keek even op van zijn schaakbord. Eigenlijk wilde hij helemaal niet gestoord worden, maar de jongeman leek niet van plan om zomaar weg te gaan. De verwachtingsvolle blik van de jongeman maakte het ook wel erg lastig om nee te antwoorden op zijn vraag. De man besloot dat het waarschijnlijk het eenvoudigste was om de jongeman de schaakregels uit te leggen en daarna verder te gaan met het naspelen van zijn partijen. En zo gebeurde het, de grootmeester legde met veel geduld alle schaakregels uit aan de jongeman. Natuurlijk vergat hij hierbij niet alle bijzondere zetten zoals rokade, en-passant en promotie. Toen hij klaar was maakte de schaakgrootmeester aanstalten om weer verder te gaan met het naspelen van de partijen op zijn zakschaakspel. Ik weet dat u het vast erg drukt heeft..., sprak de jongeman, maar kunnen we misschien één partijtje spelen?. De grootmeester keek de jongeman weer aan, zuchte even en knikte toen. De jongeman was aangenaam verrast en begon vol enthousiasme aan de partij. Voor hij een zet deed dacht hij diep en lang na, maar natuurlijk was de schaakgrootmeester veels te sterk. lees verder...

6 diagram diagram diagram Op een bepaald moment werd de stelling in diagram bereikt en het is wel duidelijk dat de grootmeester, die met wit speelde, zou gaan winnen. Ik denk dat dit bijna het eind is van onze partij, sprak de man. Ik speel mijn Koning van d naar c, je kunt dan alleen maar h naar h spelen, maar ongeacht tot wat je promoveert, ik speel de loper van b naar d en het is mat, ging hij verder. De man speelde de Koning van d naar c en leunde tevreden achterover. De jongeman verzonk in een diep gepeins. Juist toen de grootmeester wilde zeggen dat het toch echt mat was op de volgende zet speelde de jongeman de pion van h naar h en vroeg om een... Koning! (diagram ). De grootmeester keek verbaasd naar de jongeman en vertelde dat dat niet kon. Maar u had me verteld dat als een pion de overkant bereikt hij geruild kan worden voor ieder ander stuk, sprak de jongeman. De grootmeester besefte dat hij misschien niet helemaal duidelijk was geweest in zijn uitleg. Het zag er echter niet naar uit dat de jongeman die uitleg zou accepteren. De man keek nog eens naar het bord en besloot met Ld de ene zwarte Koning mat te zetten. Maar juist toen zijn hand boven de loper hing zag hij dat als hij de ene Koning mat zou zetten de andere Koning er nog zou zijn en het tevens Pat was (diagram ). Als hij de loper van a naar b zou spelen, zou de Koning op h Mat staan, maar was het weer Pat (diagram ). Natuurlijk wist de grootmeester wel dat hij genoeg stukken had om de beide koningen één voor één mat te zetten, maar dat zou veels te lang duren en dan had hij nog nauwelijks tijd om zijn eigen partijen te bekijken. diagram lees verder...

7 Hier moest iets heel slims worden bedacht. De schaakgrootmeester dacht diep na en plots zag hij het. Een grote glimlach verscheen op zijn gezicht toen hij de witte pion van a naar a speelde en zei: dan wil ik ook een Koning... een zwarte! (diagram ). De jongeman keek naar het bord en zag dat hij maar één zet kon doen en speelde de Koning van a naar b. De grootmeester schoof zijn pion van h naar h en zijn glimlach werd nog groter. Ook nu kon de jongeman maar één zet spelen, namelijk de Koning weer terug van b naar a. De man schoof nu de pion van h naar h en verving deze door een witte dame... schaakmat! of eigenlijk moet ik zeggen triple-mat, lachte hij (diagram ). Een zet nog nooit vertoond in een partij... met één zet drie Koningen mat zetten! De jongeman bedankte de schaakgrootmeester voor de partij en ging terug naar zijn eigen plek in de trein. En de grootmeester kon eindelijk weer zijn eigen partijen naspelen en bekijken. diagram diagram schaakmat De bedoeling van het schaakspel is om de Koning van de ander zo aan te vallen dat deze niet meer kan ontsnappen. Als we dit bereiken zeggen we schaakmat of kortweg mat. Maar waar komt dat woord eigenlijk vandaan? Schaakmat komt van twee Perzische woorden, shāh māt, die samen de koning is zonder uitweg betekenen. Het is in de westerse talen terechtgekomen via het Arabisch, waar šah māt zoiets betekend als de koning is dood.

8 diagram diagram diagram diagram DE COMBINATIE In 99 speelden Nikolay Popov en Arkady Novopashin tegen elkaar in een toernooi en bereikten de stelling die je in diagram kunt zien. Wit was aan zet. Neem je tijd en kijk rustig naar de stelling. Wit speelde in deze stelling de zet. Pdxf. Is dit nu een goede of een niet zo goede zet? De zwartspeler had de stelling goed bekeken en een taktisch vervolg gevonden. Hij vervolgde met...., Tdxd en toen volgden geforceerd de zetten:. Dcxd, Dgxe+. Kg-h, Dexc (diagram ). De stelling ziet er al heel anders uit en er zijn ook veel stukken van het bord verdwenen. Toch is de combinatie nog niet afgelopen, want beide spelers hadden ook het vervolg nog gezien. Wit speelt namelijk. Pf-g+. Deze vork had de zwartspeler echter al vooraf gezien en het ging dus vlot als volgt verder,...., hxg. Tfxf+, Kh-h (diagram ). Dit was wat de zwartspeler voor ogen had toen hij...., Tdxd speelde. De zwarte Koning op h veilig achter de pionnen, het loperpaar en een paard tegen twee witte torens. Wit had echter al verder vooruit gedacht en dat kan bij een combinatie heel veel uitmaken. Wit wint namelijk onmiddellijk met een werkelijk prachtige zet. Dd-h+!!! (diagram ). Zwart gaf op, want na...., Khxh is. Tf-h mat en na...., gxh is. Tbxb mat. Een pareltje!

9 een eindspel Dit is werkelijk een van de allermooiste eindspelen die ik heb gezien. De stelling lijkt op het eerste oog gewonnen voor zwart, zelfs veel computers komen tot die conclusie, maar niets is minder waar. De beginstelling is te zien in diagram. Wit kan nu niet. d-dd spelen, want dan geeft zwart schaak met...., Pg-f+ en slaat vervolgens de dame en wint. Op de zet. Ld-c+ volgt...., Kh-g en wit komt niet verder. De eerste zet voor wit is. Pg-f+. De Koning kan niet naar h omdat dan de pion op d kan promoveren met schaak. Blijven dus over de velden g en g. mogelijkheid : Op...., Kh-g volgt. Ld-c+ (diagram ). Op...., Kgxf volgt weer de promotie van de d pion met schaak. Op...., Kg-f volgt ook de promotie omdat het zwarte paard nu geen vork op f meer heeft. Tot slot volgt op...., Kg-g. Pf-h+ en dat dwingt de Koning naar een veld dat promotie van de d-pion mogelijk maakt. mogelijkheid : De beste zet is...., Kh-g. Nu volgt. Pf-h+ (diagram ). Uit het voorgaande weten we dat de Koning alleen naar h of g kan, anders promoveert de d-pion. Op...., Kg-h volgt echter weer. Ld-c+ en dat dwingt de Koning naar een veld dat promotie van de d- pion mogelijk maakt. De beste zet is dus...., Kg-g. Maar nu speelt wit toch. Ld-c+ en dwingt zwart om...., Kgxh te spelen (diagram ). Vergelijk nu eens diagram met diagram en vraag je af wat is wit er nu mee opgeschoten? lees verder... diagram diagram diagram diagram 9

10 diagram diagram diagram diagram Wit heeft nog slechts een Koning, een Loper en twee pionnen en er zijn ogenschijnlijk geen direkte dreigingen. Heb je al een idee wat wit hier van plan is? Ik kan je alvast verklappen dat het beste deel nog moet komen. Wit speelde. d-dd ook al volgde er...., Pg-f+ (diagram ). Omdat wit helemaal niet van plan was om terug te slaan, speelde hij. Kd-e en na...., Pfxd+ vervolgde wit met. Ke-f (diagram ). Nu heeft wit zelfs nog een pion minder, maar plotseling wordt zijn plan duidelijk. De zwarte Koning kan nergens heen en als het de witte loper lukt om schaak te geven op de diagonaal d-h of e-h, dan is dit tevens Mat! Er dreigt nu Lc-d en de enige zet die daar iets tegen kan doen is...., e-e. Nu volgt echter. Lc-e en dreigt wit mat met Le-f. Wederom de enige zet die dit kan voorkomen is...., e-ep. Wit speelt nu de zet 9. Le-d. We zijn nu aanbeland bij diagram en naderen de finale. Zowel het paard op e als dat op d kan nu geen zet doen, want dan volgt ofwel mat op f of op f. Bovendien dreigt wit de loper naar c te spelen en daarna op e mat te geven. Zwart kan dit alles nog net voorkomen door de zet 9...., c-c. Want na 0. Ld-c kan hij dan nog 0...., c- cp spelen. Zwart heeft nu al paarden, maar het helpt niet. Wit speelt. Lc-b met de dreiging mat te geven op e. Zwart kan nog...., Pa-c spelen, maar dan volgt. Lb-a (diagram ). Nu dreigt er mat op d. Zwart kan nog zijn beide paarden met Pc-e en Pe-f weggeven, maar daarna is het absoluut mat! Met recht een eindspel om in te lijsten! 0

11 chessity De voornaamste doelstelling die ik met Schaak maar raak! heb is zoveel mogelijk kinderen enthousiast te maken voor het schaakspel en ze dit te leren spelen. Het liefst zou ik dit doen door zelf op iedere school schaaklessen te geven, omdat ik weet dat ik mijn enthousiasme heel goed kan overbrengen. Maar dit lukt niet omdat ik daarvoor niet de beschikbare tijd heb. In mijn zoektocht naar alternatieven vond ik Chessity. Chessity is een online leermethode om spelenderwijs te leren schaken. Het bevat veel game-elementen uit populaire games die het voor kinderen extra aantrekkelijk maken. De methode past zich op diverse manieren aan je niveau en je manier van leren aan en werkt van beginners- tot meesterniveau. Het werkt op iedere Pc, laptop, tablet of smartphone met een browser en internetverbinding. Er hoeft dus niets geïnstalleerd te worden. Gebruikers van Chessity kunnen begeleiding krijgen van een zogenaamde coach. De coach kan via een leerlingvolgsysteem de vorderingen van zijn leerlingen zien en advies en begeleiding geven. Voor slechts,- kan iemand een jaar lang gebruik maken van Chessity. Maar er zijn speciale aanbiedingen voor schaakclubs en scholen. Zo krijgt bijvoorbeeld een basisschool 0 accounts voor slechts 0,-, dat is dus slechts,- per kind. Voor die,- per kind, kan een kind een jaar lang gebruik maken van Chessity, niet alleen op school maar ook thuis of op vakantie. De 0 accounts hoeven ook niet allemaal tegelijk gebruikt te worden, zo kan een school dus ook meerdere jaren gebruik maken van deze accounts. Al het voorgaande zijn de praktische gegevens, veel belangrijker is natuurlijk te weten hoe dit nu in de praktijk werkt. lees verder...

12 Recentelijk hebben we Chessity uitgeprobeerd in een sessie op de basisschool waar ik ook schaaklessen geef. Maar juist om te zien hoe toegankelijk Chessity was hebben we alleen kinderen (uit groep en ) mee laten doen die nog helemaal geen schaakles hadden gehad. Na een korte inleiding van slechts enkele minuten zochten de kinderen allemaal een plekje achter een computer en konden na het inloggen direct aan de slag. Zonder noemenswaardige hulp zijn ze allemaal een uur lang bezig geweest en leerden in dat eerste uur al enorm veel. Dat ze het erg leuk vonden bleek wel toen we moesten stoppen, want dat wilden ze eigenlijk liever niet. Mocht u nieuwsgierig zijn geworden naar Chessity, dan kunt u allereerst eens een kijkje nemen op de website: chessity.nl U kunt daar ook een gratis testaccount aanmaken en Chessity zelf uitproberen. Ik heb recentelijk besloten mijn samenwerking met Chessity te intensiveren en ben als schoolschaakambassadeur beschikbaar om scholen verdere informatie te verstrekken en indien gewenst vrijblijvend een demonstratie te komen geven. Tevens ben ik binnen chessity.nl beschikbaar als coach, zowel voor leerlingen als voor individuele personen (jong en oud). Iedereen die wil leren schaken of beter wil leren schaken kan ik ten zeerste aanraden een kijkje te nemen op chessity.nl. spelen wordt leren!

13 Één Fataal foutje Soms gaat het wel eens snel mis in een opening. Één foute zet kan dan al fataal zijn. In het onderstaande voorbeeld is werkelijk op een prachtige manier te zien hoe zwart direkt gebruik maakt van één foutieve zet van wit. De partij werd gespeeld in Marburg in 9 tussen Frese en Schroeder. Het begon als volgt:.d-d d-d.c-c dxc.pb-c e-e.d-d Lf-d.e-e f-f.lfxc Pg-f.Lf-d fxe.pfxe Lc-g? (beter was 9.Nexf+ of 9.Ng-f). De laatste zet van wit 9. Lc-g was een foutieve zet, maar het is prachtig om te zien hoe zwart hier gebruik van maakt (diagram ). Er volgde nu een wel heel verrassende zet van zwart, namelijk 9...., Pfxe!. Wit moest nu wel de dame slaan met 0. Lgxd, want 0. Ldxe, Ddxg verliest een stuk (diagram ). Zwart had dit allemaal al lang gezien en vervolgde met 0...., Ld-b+. De Koning kan nu niet naar f, want dan is...., Tfxf mat, dus.ke-e. Maar nu volgden geforceerd...., Tfxf+.Ke-e, Lb-c+.Kexe, Lc-f+.Kexe, Pb-d mat (diagram ). Zo werd één foutje wit fataal, maar kregen wij deze prachtige combinatie te zien. diagram diagram diagram

14 diagram diagram diagram diagram david & goliath Het is natuurlijk altijd leuk als je je tegenstander kunt verrassen met een goed plan of een originele zet. In dit voorbeeld speelt grootmeester Max Dlugy met wit tegen een totaal onbekende schaker op Internet een snelschaakpartij. De partij begon als volgt:. d-d Pg-f. c-c e-e (Budapest gambiet). dxe Pf-e (meer gebruikelijk is Pf-g, maar Pf-e kan ook en heet het Fajarowicz Gambit). Pg-f b-b!?!? (normaal wordt hier Lf-b of Pb-c gespeeld) (diagram). De zet ziet er werkelijk héél slecht uit want wat is er tegen de zet. Dd-d waarmee wit zowel het paard op e aanvalt als de toren op a? Alsof het al niet vreemd genoeg was speelt zwart nu...., Lc-b! (diagram ). Wit zette zijn plan door en speelde. Ddxb. Maar na...., Pb-c wordt het plan van zwart duidelijk, hij wil de witte dame insluiten. Er dreigt nu al Pe-c en de witte dame is ingesloten. Wit speelde. Db-a om zo via a te kunnen ontsnappen, maar daar had zwart ook een oplossing voor, namelijk... Lf-b+. De partij ging als volgt verder. Lc-d, Pe-c 9. Da-b Lbxd+ 0. Pbxd a-a en de witte dame is gevangen (diagram ). Er volgde nog. Dbxc dxc Dd-e. g-g Lf-g f-f. exf Dexf. Nu maakte wit nog de fout om. Th-e?? te spelen en gaf op na...., Pc-a (diagram ). De aanval op b is beslissend. Deze partij laat goed zien dat hoe sterk je tegenstander ook mag zijn je altijd kansen hebt.

15 schaak-kleding Op de website van Schaak maar raak! is ook een eigen webshop te vinden. In deze webshop staat een nog steeds groeiende collectie leuke schaakproducten. Een groot deel van deze producten bestaat uit schaakkleding. Apart gemaakte schaakontwerpen die bedrukt kunnen worden op diverse soorten kleding zoals T-shirts en hoodies. Het is ook mogelijk om kleding voor een schaakclub of schoolschaakvereniging te laten bedrukken. Er hoeven geen grote aantallen besteld te worden. Het kleinste aantal dat besteld kan worden is één stuk! Alle bedrukkingen worden door mij, voor een groot deel met de hand, gemaakt. De bedrukkingen zijn dan ook zeker geen massaproductie. Elke bestelling wordt met grote zorg gemaakt en verzonden. Neem een kijkje op: shop.schaakmaarraak.nl of klik op schaak-shop in het hoofdmenu van schaakmaarraak.nl

16 Met Schaak maar raak! probeer ik het schaken te promoten en in het bijzonder het schaken bij kinderen. Een speciale groep daarbinnen zijn de meisjes, want ook schaken wordt nog steeds meer gespeeld door jongens dan door meisjes. chessqueens Ik breng dan ook heel graag onder jullie aandacht de Stichting ChessQueens. Deze stichting heeft zich ten doel gesteld het damesschaak in Nederland naar een hoger niveau te tillen. De ChessQueens bestaat uit de gehele damesselectie die ons land vertegenwoordigde op de schaakolympiade, namelijk: Anne Haast, Bianca de Jong-Muhren,Thea Lanchava, Zhaoqin Peng en Lisa Schut. Zij werken samen in trainingen en voorbereidingen op toernooien om zo beter te presteren en het damesschaken in Nederland meer publiciteit te geven. De stichting is in 0 opgericht en heeft tot doel om een trainingsbudget te vergaren en meer aandacht te krijgen voor meisjes- en damesschaak. De ChessQueens zetten zich hiervoor het gehele jaar in met diverse activiteiten, zoals simultaans, trainingen verzorgen, lezingen etc. Een overzicht van aankomende activiteiten van de ChessQueens, alsmede uitleg over de wijze waarop de ChessQueens gesponsord kunnen worden is te vinden op de website:

17 EVEN PUZZELEN In 9 speelden Heikki MJ Westerinen en Gudmundur Sigurjonsson tegen elkaar en bereikten de stelling die hiernaast te zien is in diagram. Zwart dreigt mat in twee zetten met Dxc+ en dan Ke, Dxe mat. Wit heeft echter ook zo zijn dreigingen. Wit is aan zet. Hoe bereikt wit een gewonnen stelling? diagram Deze partij werd in 9 gespeeld tussen Karpov en Ribli. Wit heeft in diagram zojuist Dh gespeeld. Is het nu slim voor zwart om het paard op b te slaan met Txb? Zo niet, waarom dan niet? diagram In 9 speelden Kavalek en Marovic in Krakow op de studenten-olympiade tegen elkaar. Kavalek stond duidelijk slechter in de partij (diagram ), maar toverde na zwarts laatste zet een verrassende zet tevoorschijn. Welke zet speelde wit in deze stelling en hoe ging het verder? diagram

18 Bij Ikea verkopen ze al heel lang van die heel eenvoudige bijzettafeltjes in allerlei kleuren. De goedkoopste zijn de witte, deze kosten slechts,99. Deze tafeltjes zijn xcm en cm hoog. Toen ik deze recentelijk zag staan kreeg ik een idee. Dit tafeltje is vrij eenvoudig om te toveren in een schaaktafeltje. schaaktafeltje Ik heb vervolgens een ontwerp van een schaakbord gemaakt en dit uitgesneden uit zwart vinyl. Vervolgens het geheel op het tafeltje geplakt en zie daar een hardstikke leuk schaaktafeltje voor in de woonkamer of op de kamer van (schakende)kinderen. De afzonderlijke velden zijn,x,cm groot en langs de randen staan de cijfers en letters. Mocht je ook zo n leuke schaaktafel willen maken, dan kan ik het schaakbord in vinyl aanbieden voor slechts,0 (incl. BTW).

19 OPLOSSINGEN Wit bereikt een gewonnen stelling door:. Dxg+, Kxg. Ld+, Kh op Kf volgt Lh mat en op Kh volgt Th mat. Tg+, Txg. Lf+, Tg. Lxg+, Kg. Lxd+ zie diagram - er volgt Lxb en wit wint met een stuk meer diagram Zwart verliest na:...., Txb. Dxh+, Kxh na Kf is Dh mat. Th+, Kg. Tdh, f hopend op. g, Kf en zwart wint. Th+ diagram - zwart gaf op, er volgt geforceerd Kf en dan g mat diagram Wit toverde een verrassende zet tevoorschijn.... Dxf+, Txf na Kh is Dh mat. Tc+, Tf. Txf mat diagram 9

20 nu bent u aan zet, want... Leren kinderen bij uw basisschool al schaken? Schaak maar raak! schaakmaarraak.nl info@schaakmaarraak.nl