vierde leerjaar

Transcriptie

1 vierde leerjaar 4

2 Vissen op zee De meeste vis die je in de winkels ziet, komt uit de zee. Hoe komt die vis dan in de winkel? Door de vissers natuurlijk. Schepen varen uit om de vis te vangen. Vandaag vertrekt kapitein Derog voor een reis van 8 dagen. De kapitein houdt van de zee. De frisse lucht, het verre uitzicht over de golven, hij zou het nooit willen missen. De eerste dagen vaart hij ver de zee op, tot hij op een goede plaats komt om te vissen. Niet zomaar een plaats, de kapitein weet goed waar hij vis kan vinden. Aan boord heeft hij ook een dieptemeter en een radar waarmee hij een goede plek zoekt om te vissen. Ze vissen met een boomkor. Kettingen slepen over de zeebodem. In het zand van de zeebodem zitten vissen verstopt, vooral platvissen, zoals tong of pladijs. Ze worden opgeschrikt door de kettingen en komen in de netten terecht. Aan boord wordt de vangst gesorteerd. Zeesterren, stenen, kleine visjes gaan weer de zee in, alleen vissen die goed zijn om verkocht te worden blijven aan boord. Doelen een waardeoordeel vormen over het vissersberoep; onvolledige woorden aanvullen zoals ze in de tekst vermeld staan; in een rollenspel de werking van de visverkoop in de vismijn beleven ; waardering opbrengen voor het beroep van visser. In de haven wordt de lading van boord gehaald en naar de vismijn gebracht. De vangst wordt verdeeld volgens grootte: van tong bijvoorbeeld zijn er wel zeven soorten. De vis wordt gewogen en in bakken van 40kg klaar gezet. Het bieden kan beginnen. Op een scherm verschijnt een beginprijs en een beschrijving van het lot. Zo wordt een lading vis die samen te koop wordt aangeboden genoemd. Je koopt niet enkele kilo s in de vismijn, je koopt een lot. Een soort klok duidt de prijs aan. De prijs begint hoog en daalt de kopers moeten op het juiste ogenblik afdrukken, dan hebben ze de vis gekocht spannend, is er iemand vlugger, dan heb je de vis niet, ben je te vlug, dan betaal je meer. De groothandelaars kopen de vis en verdelen met vrachtwagens de vis over de winkels. Ze rijden vaak in de nacht naar de winkels zodat de winkeliers de vis klaar hebben liggen wanneer hun vishandel s morgens opent. Dan begint kapitein Derog met zijn mannen aan de terugreis. De vis wordt al gesorteerd, schoongemaakt en koud bewaard. vis vierde leerjaar - pagina 70 4

3 Een visliedje Maak ze terug heel Dit zijn woorden uit de tekst, maar een deel is uitgewist. Zoek het woord in de tekst en maak het terug volledig. Noor...zee, tra...ler, boom..., mot...r, z...bodem, vra...twa...en, gr...hand...r,...ismij..., bem...ing Maak zelf een raadsel Zoek twee of meer lange woorden uit de tekst. Schrijf ze op een ruitjesblad en laat ze kruisen. Één van de twee woorden is onvolledig. Je duidt wel het aantal letters aan waaruit het woord bestaat. Laat een klasgenoot het woord terugvinden. Wat denk je van het beroep van visser? Zoek vooren nadelen van dit beroep. P L A D IJ S vis vierde leerjaar - pagina 71 4

4 Een visliedje Dit vind ik leuk aan visser zijn: Dit vind ik niet zo leuk aan het vissersberoep: Wat lijkt jou het moeilijkste aan het beroep visser: Rollenspel: we verkopen vis in de vismijn! Speel vismijn. Twee of meer kinderen zijn kopers, één is de prijsklok. Wie prijsklok speelt, zegt wat hij verkoopt, bijvoorbeeld een lading grijze garnaal. Hij noemt een beginprijs, en daalt, bijvoorbeeld: 200 euro, 190 euro, 180 euro. De kopers houden elkaar in het oog. Wanneer één van de kopers denkt dat de prijs goed is, klopt hij op de tafel en is de koper. De kopers moeten proberen de lading zo goedkoop mogelijk te kopen, en ze toch niet door de anderen te laten afsnoepen. Wie voor prijsklok speelt, bepaalt of schijnbewegingen maken toegelaten is. Wissel de rollen eens af. Wie doet de beste koop? Hoe vindt een visser een goede plek om te vissen? vis vierde leerjaar - pagina 72 4

5 Kabeljauwen in de klas In de vismijn wordt de vis gesorteerd, niet alleen per soort, ook per gewicht. Kabeljauwen worden per gewicht in groepen verdeeld. Deze groepen noemt men grootteklassen. Kabeljauw wordt in grootteklassen ingedeeld aan de hand van het gewicht: Grootteklasse 1: gewicht: 7 kg/vis of meer Grootteklasse 2: gewicht: 4 tot 7 kg/vis Grootteklasse 3: gewicht: 2 tot 4 kg/vis Grootteklasse 4: gewicht: 1 tot 2 kg/vis Grootteklasse 5: gewicht: 0,3 tot 1 kg/vis Help mee deze vissen sorteren, schrijf de letter van de kabeljauw in het juiste bakje van zijn grootteklasse. Doelen een tabel lezen, verklaren en interpreteren; aan de hand van een gegeven stappenplan, het gemiddelde berekenen; voor- en nadelen van een visuele voorstelling (diagram) verwoorden. In deze tabel zie je de prijzen voor kabeljauw. grootteklasse 1 (euro/kg) Grootteklasse 2 (euro/kg) grootteklasse 3 (euro/kg) grootteklasse 4 (euro/kg) grootteklasse 5 (euro/kg) maart ,87 3,85 3,37 2,99 2,33 maart ,99 4,12 3,87 3,54 2,75 februari ,83 3,68 3,28 2,87 2,21 Januari ,39 4,33 3,88 3,39 2,78 vis vierde leerjaar - pagina 73 4

6 Kabeljauwen in de klas Welke kabeljauw was het goedkoopst? Grootteklasse. van euro/kg. Welke kabeljauw was het duurst? Grootteklasse van. euro/kg. Hoeveel kostte een kabeljauw van 5kg in maart 2007?... Ik betaalde voor een kg kabeljauw 3,28 euro. Zoek in de tabel wanneer dat was: Van welke grootteklasse was deze vis? Bereken het verschil in prijs van grootteklasse 2 tussen maart 2006 en januari Welke grootteklasse kostte een jaar later 55 cent meer?. Een kabeljauw van 5kg is grootteklasse. Een kabeljauw van 5kg, heeft in maart 2007 als prijs per kg: 5kg kostte.euro. Hier vind je de gemiddelde marktprijzen voor grijze garnaal. Gemiddelde marktprijzen betekent dat de garnaal soms duurder of soms goedkoper was, maar dit getal geeft het midden aan van deze prijzen. Marktprijs betekent dat de handelaars aan deze prijs kochten of verkochten. Periode prijs (euro/kg) maart ,40 maart ,34 februari ,12 januari ,77 We berekenen nu zelf de gemiddelde prijs tussen maart 2006 en maart Tel de 4 getallen op. Dan bekom je: euro per kg. Deel dit bedrag door 4. Je hebt een beetje rest. Het quotiënt geeft de gemiddelde prijs van garnaal aan. Vul in: de gemiddelde marktprijs voor garnaal, tussen maart 2006 en maart 2007 was.. euro per kg. Een handelaar kocht in februari 2007 tien kilogram grijze garnaal. Hoeveel moet hij dan betalen? Hoeveel betaalde je een halve kg garnaal in maart 2006? Hoeveel moest je betalen voor 2 kg garnaal in januari 2007? Hoeveel kostte 100g garnaal in maart 2006? vis vierde leerjaar - pagina 74 4

7 Kabeljauwen in de klas De meest gevangen vissoorten In 2005 vingen de Belgische vissers ton. Dat waren zeevissen, schaaldieren en weekdieren. Je weet dat 1 ton = 1000kg. Hoeveel kg werd er dus gevangen? Hier zie je van enkele soorten hoeveel ton er in 2005 werd gevangen. Kleur van elke soort in het rooster dit getal in. Trek een streepje op de juiste hoogte en kleur dan in. Je moet natuurlijk een beetje afronden want dit rooster werkt met blokjes van 500 ton. Werk verzorgd en zo nauwkeurig mogelijk! vis vierde leerjaar - pagina 75 4

8 De visquiz Weet je veel over vis? Doe de test. Kleur het hokje bij het juiste antwoord. Vergelijk op het einde met de juiste oplossingen. 1 Vis eten is gezond. Het is vooral goed voor q je haren q je skelet, je beenderen q je hersenen q je tenen Doelen kennis over vis aantonen aan de hand van een test. 6 Een snoek is q een soort vis die in zoet water leeft q een soort vis die in zout water leeft q een gerecht met garnalen en tomaten 2 De zee bij België heet de q Oostzee q Middellandse zee q Noordzee q Belgische zee 3 Boomkor is q een hengel q een soort vis q een gerecht met gebakken vis q een methode om te vissen 4 Een vismijn is: q een plaats waar pas gevangen vis verkocht wordt q een plaats waar vis onder de grond bewaard wordt q een plaats in de zee waar veel vissen zitten q de rugvin van een haring 7 Vissers spreken van rondvis en platvis. Zet bij deze vissoorten een R als het een rondvis is, een P als het een platte soort vis is. schelvis kabeljauw haring tong Welke vissoorten vangen de Belgische vissers het meest? Nummer deze vissoorten van 1 tot 4. 1= het meest gevangen, 4= het minst gevangen q kabeljauw q pladijs q tong q rog Hoe vaak eet je best vis: q 2 maal per jaar q 1 maal per maand q 1 maal per 2 weken q 1 of 2 maal per week vis vierde leerjaar - pagina 76 4

9 De visquiz 9 In de viswinkel koop je niet alleen vis. Je vindt er ook zeevruchten. Dat is een verzamelnaam voor allerlei zeediertjes die geen vissen zijn. Duid bij deze reeks aan of het om een vis gaat of een zeevrucht. Teken een visje bij de vissen, een schelpje bij de zeevruchten. 10 Welke vissoort wordt niet gegeten? q zeebaars q goudvis q tong q pladijs mossel pladijs haring oester sint-jakobsschelp tilapia grijze garnaal Antwoorden 1 je hersenen 2 Noordzee 3 een manier van vissen 4 een plaats waar pas gevangen vis verkocht wordt. 5 één maal per week 6 een vis die in zoet water leeft 7 Rog=P Kabeljauw= R, Haring = R, Pladijs= P 8 schol=1, tong =2, rog=3, kabeljauw=4 9 zeevruchten: mossel, oester, sint-jakobsschelp, garnaal, vissen: pladijs, haring, tilapia 10 goudvis vis vierde leerjaar - pagina 77 4

10 Zo leeft een grijze garnaal Garnalen leven in groepen in ondiep water. Ze begeven zich soms tot op een diepte van 18 meter, maar voor de zee is dat niet erg diep. Soms vind je ze zelfs in de poelen die op het strand achterblijven. Garnalen kunnen heel snel bewegen. Noordzeegarnalen zijn grijs en een beetje doorzichtig, bij gevaar graven ze zich razendsnel in onder het zand, wat het moeilijk maakt hen te vinden. In de winter is het voor de vissers moeilijker om de garnalen te vangen, dan kruipen ze nog meer weg in het zand. Wanneer het warmer wordt, komen ze weer meer te voorschijn. De beste garnalen worden aan onze kust gevangen. De vissers wassen de garnalen onder stromend zeewater en sorteren hen naar grootte. De garnaaltjes die te klein zijn komen met dat zeewater levend terug in zee terecht. De vangst wordt dan in een grote ketel onmiddellijk gekookt. De vissers hebben daar hun eigen methode voor, wat de grijze garnalen hun speciale smaak geeft. Door het koken worden de grijze garnalen mooi rose-rood. Na het koken worden de garnalen in een bak gezet om af te koelen. Wanneer ze volledig gekoeld zijn, worden ze in kisten in het ruim van de boot bewaard. Binnen de 24 uur na het vangen worden de garnalen al verkocht. Meestal wordt er s nachts gevist en wordt de garnaal tijdens de voormiddag verkocht. Een lachend garnaaltje op de verpakking betekent dat het echte kwaliteitsgarnalen van onze kust zijn. In Oostduinkerke heb je misschien al eens garnaalvissers te paard gezien. Zo werd er vroeger grijze garnaal gevist. Als je de kans hebt moet je zeker eens gaan kijken. Doelen Vragen bij een gelezen tekst bedenken. Wanneer een antwoord gegeven is, een vraag bedenken. Vertellen over het leven van de grijze garnaal. Vragen stellen Je hebt de tekst over de grijze garnaal gelezen. Maak nu vragen over deze tekst. Laat iemand de tekst lezen en stel hem dan je vragen. Hier vind je het begin van enkele vraagzinnen. Maak ze langer. Waar leven......? Hoe wassen de vissers......? Bedenk zelf nog vragen over de grijze garnaal. vis vierde leerjaar - pagina 78 4

11 Zo leeft een grijze garnaal Moeilijker! In Oostduinkerke is het antwoord. Schrijf hier een vraag waarop dit antwoord volgt. Ieder zijn garnaal Dit staat op de menukaart: Tomaat garnaal Tagliatelle met garnaal Aardappel gevuld met garnaaltjes Garnaalkroketjes Garnaalroomsoep André, Bart, Leo, Stijn en Fred kiezen ieder een lekker gerecht met garnaal. Schrijf onder ieder wat hij kiest. De ober weet dit nog: iemand met een bril en zonder snor kiest tomaat garnaal. Iemand met krullen en geen snor, maar wel een bril kiest de tagliatelle Iemand met krullen en een bril kiest garnaalkroketjes Iemand met een das, zonder snor, met bril kiest de garnaalroomsoep. Iemand met snor en bril kiest aardappel met garnaal vis vierde leerjaar - pagina 79 4

12 Mosselkweek Wanneer je langs de zee loopt kun je mosselschelpen vinden. Mosselen groeien in het zeewater, ze hechten zicht vast aan een steen of een paal en halen hun voedsel uit het zeewater. De lekkere mosselen die je in de winkel koopt of op het restaurant eet, komen van de mosselkweker. Een boer kan kippen houden, varkens of koeien. Maar mosselen? Hoe doe je dat? Eerst gaat men in de zee op zoek naar mosselzaad. Dit zijn kleine mosseltjes die nog vrij rondzwemmen. Het mosselzaad wordt gelost bij de mosselkweker. Die heeft stukken afgebakend waar hij de mosselen wil kweken. Het mosselzaad moet precies op de juiste plaats terechtkomen. Zulk een afgebakende plaats noemt men een perceel of onderwaterakker. Er worden visnetten in het water gehangen waaraan de mosseltjes zich vasthechten. Doelen woorden in een tekst opzoeken weten hoe mosselen gekweekt worden. In ons land werkt men nu met mosselkooien. Die kooien worden een heel eind in de zee gebracht en daar met een gewicht van 4 ton vastgelegd. Een boei zorgt dat de kooi drijft. In de kooi hangen touwen. Op deze touwen groeien de mosselen. Ze zitten in volle zee en hebben zo dus veel eten. Er wordt met zorg een plaats in zee gekozen: er moet een goede stroming in het water zijn, voldoende eten voor de mosselen (plankton). In de kooien hangen touwen waaraan de mosselen zich vasthechten en waaraan ze groeien. Per meter touw kan er wel 15kg mosselen groeien. Wanneer er met een mosselkooi 1kg mosselen geoogst wordt, heb je wel 350g dat eetbaar is, de mosselen bevatten geen zand of slib. Bij de methode die in Nederland gebruikt wordt is het eetbare gedeelte per kg 250g. Zo wil men aan de Belgische kust een hele reeks mosselkooien zetten, zodat we veel mosselen van hoge kwaliteit kunnen oogsten. Welk woord uit de tekst is het? De kweker moet de mosselen niet voeden, ze halen hun voedsel zelf uit het zeewater. De mosselen moeten wel af en toe verplaatst worden, naar een plaats in zee met minder stroming. De mosselkweker moet er over waken dat dieren zoals zeesterren de mosselen niet opeten. Na twee of drie jaar zijn de mosselen klaar om opgegeten te worden. De mosselen bevatten vaak zand of slib, daarom worden ze naar de mosselspoelerij gebracht. Daar worden de mosselen schoongemaakt. Nu kunnen ze naar de verkoopplaats gebracht worden. Hier staan enkele woorden uit de tekst, maar er ontbreken letters. Zoek de ontbrekende letters en maak de woorden weer heel. O R A R M K K S O G A B N D O L O I W L T vis vierde leerjaar - pagina 80 4

13 En tot slot Vis is gezond en is altijd een belangrijk onderdeel van de voeding geweest. Op veel kunstwerken van vroeger zie je al vissen afgebeeld. Mosselen worden in België als een belangrijk en echt Belgisch gerecht beschouwd. In heel veel restaurants staan mosselen op de menukaart. Een restaurant heeft bijna altijd vis op het menu staan. Kijk maar eens na hoeveel soorten en bereidingen er bestaan. kledderkliedernat Lekker plonsen in het water met alleen een broekje aan, in je glimmend blote vel proestend kopje onder gaan. Met een inktvis, een pladijs en een paling in het groen om ter snelste heen en weer. Ja, ik win, ben kampioen. Karpers komen naar me kijken, ook Neptunus met zijn baard en een leuke zeemeermin met haar zilveren vissenstaart. Sierlijk door de golven klieven als een echte waterrat, als een visje op ballet, als een aal zo glibberglad. Als een zeepaardje zo rank, als een kikker en een pad, zalig zwemmen, ik ben kledder, ik ben kledderkliedernat! Mosselen komen in de kunst ook voor. Een bekend kunstwerk is De Mosselpot Van Marcel Broodthaers. Je kunt dit bekijken in het museum van Gent, het SMAK. Een prettig gedicht van Jan Wouters Uit: de roestende ridder, uitgeverij Abimo vis vierde leerjaar - pagina 81 4