E-dossier. mijn kind in het secundair onderwijs OUDERS DELEN HUN ERVARINGEN

Transcriptie

1 E-dossier mijn kind in het secundair onderwijs OUDERS DELEN HUN ERVARINGEN

2

3 WAAROM DIT DOSSIER? Mijn kind in het secundair onderwijs Ouders delen hun ervaringen Waarom dit dossier? Kwaliteitsvol onderwijs voor alle leerlingen is onderwijs waar elke leerling centraal staat. Dit gebeurt in de eerste plaats in goed uitgeruste scholen waar leerkrachten met goesting hun passie kunnen overbrengen. Maar ook ouders zijn belangrijke partners in dit leerproces. Zij motiveren en begeleiden hun kinderen in de schoolloopbaan. Zij helpen hun kinderen kiezen en voelen als geen ander wat hen helpt en hindert op school. Het secundair onderwijs staat vandaag voor belangrijke uitdagingen. Het ouderperspectief komt nog te weinig aan bod in het maatschappelijk debat hierover, zowel op beleidsniveau als op de klasvloer. Daarom maakt de Gezinsbond de stem van ouders tot focus van dit dossier. Niet enkel structuur, maar ook cultuur Het secundair onderwijs is al geruime tijd voorwerp van heel wat onderzoek, debat en een masterplan. Onderzoekers, bedrijfsleven en overheid halen heel wat argumenten aan om de huidige structuur van het secundair onderwijs in vraag te stellen. Vaak terugkerende elementen in het debat zijn het watervalsysteem, het niet kunnen doorbreken van de link tussen sociaaleconomische herkomst van kinderen en hun schoolcarrière, de negatieve perceptie van het technische en beroepsonderwijs, het niet kunnen invullen van knelpuntberoepen, het gebrek aan welbevinden van jongeren op school, en de hoge ongekwalificeerde uitstroom. Enkele cijfers uit de begroting onderwijs Toelichting in de Commissie Onderwijs van het Vlaams Parlement: 1 op de 5 kinderen heeft op 12-jarige leeftijd één jaar achterstand 1 op 3 leerlingen doet op het einde van zijn secundair minstens al één jaar over 1 op 10 leerlingen verlaat de school zonder diploma. Dit betekent dat vandaag leerlingen onversterkt op de arbeidsmarkt komen 31 % van de leerlingen wordt geraakt in zijn zelfvertrouwen omdat ze mislukken in onderwijs leerlingen verlaten het ASO en studeren niet verder, wat hun arbeidskansen gevoelig vermindert De afgelopen 10 jaar verloor het Technisch Onderwijs 25 % leerlingen, terwijl onze arbeidsmarkt schreeuwt om technisch geschoolden De Gezinsbond vindt deze cijfers alarmerend, niet enkel vanuit economische overwegingen, maar zeker ook vanuit het perspectief gelijke kansen. Gelijke onderwijskansen wil zeggen dat leerlingen, ongeacht hun achtergrond, kunnen kiezen op basis van hun interesses en talenten. Een keuze die ook beter niet gestuurd wordt door een hiërarchisch onderscheid tussen vormen en studierichtingen. Een hervorming van de structuur van het onderwijs die schotten doorbreekt en belangstellingsgebieden anders invult, kan hiertoe bijdragen. 3 E-dossier Mijn kind in het secundair onderwijs Gezinsbond november 2015

4 WAAROM DIT DOSSIER? Tegelijk sterken de vele signalen van ouders over het belang van een goed schoolklimaat ons in de overtuiging dat die oplossing niet enkel zit in het uitwerken van andere structuren. Een hervorming/modernisering van het secundair onderwijs kan slechts bijdragen tot meer gelijke kansen, mits ook andere, niet altijd even grijpbare mechanismen worden blootgelegd en aangepakt. Alleen een én-én verhaal zal de sinds decennialange bestendiging van ongelijke kansen in het onderwijs doorbreken. Zo hebben leerlingen van wie de biologische ouder hoogstens een diploma lager onderwijs heeft, 66 % minder kans op privé-buitenschoolse hulpverlening dan leerlingen van wie de biologische ouder een diploma hoger onderwijs heeft. Daarnaast hebben kinderen van wie minstens één van de grootouders in een niet-westers land geboren is, 65 % minder kans op privé-buitenschoolse hulpverlening dan kinderen van wie alle grootouders in een westers land geboren zijn. Buitenschoolse hulpverlening en zorg op school: samenhang, afstemming en verklarende factoren, Karine Verschueren, KU Leuven- Universiteit Antwerpen, 2015 Er blijken op de klasvloer grote verschillen te zijn in de wijze waarop naar leerlingen gekeken wordt. Dr. Els Consuegra (VUB, 2015) toont in haar onderzoek bij leerlingen uit de eerste graad aan dat leerkrachten, meestal onbewust, jongens strenger beoordelen dan meisjes. Zo hebben leerkrachten bijna driemaal zoveel aandacht voor het negatieve gedrag en de negatieve eigenschappen van jongens dan van meisjes. Jongens voelen zich ook zelf minder gelijkwaardig behandeld dan meisjes. Verder blijkt dat leerlingen met een migratie-achtergrond sneller een C-attest krijgen dan leerlingen met gelijkaardige resultaten. Uit hetzelfde onderzoek blijkt ook dat leerlingen uit begoede gezinnen minder vaak gestraft worden bij storend gedrag dan hun medeleerlingen. Leerkrachten laten zich, niet intentioneel, leiden door stereotypen en verwachtingen, aldus de onderzoeker. In het secundair onderwijs blijven jongens vanaf het derde jaar opmerkelijk vaker zitten dan meisjes. Verder blijven leerlingen met een vreemde nationaliteit dubbel zo vaak zitten als leerlingen met een Belgische nationaliteit, zowel in het lager als het secundair onderwijs Zittenblijven: praktijken en overtuigingen in het Vlaams onderwijs, Caleidoscoop, 2015 Ruim 39 procent van de Belgische jongeren van 11, 13 en 15 jaar werd het afgelopen jaar slachtoffer van pesten op school. Daarmee staat ons land pas drieëntwintigste in de lijst van 29 landen. Rapport Unicef, 2014 Dat laatste is wellicht niet anders voor ouders. Ook zij hebben bepaalde opvattingen over onderwijs, scholen en studierichtingen, die vaak terug gaan op de eigen, al dan niet succesvolle, schoolcarrière. Ook ouders hebben heel wat verwachtingen ten aanzien van hun eigen kinderen, dromen die mee gekleurd zijn door hun eigen visie op mannenvrouwen, de sociaaleconomische klasse en hun sociaal netwerk. Kinderen van ouders met een laag opleidingsniveau, laag inkomen of migratie-achtergrond, krijgen minder vaak buitenschoolse hulpverlening (Karine Verschueren e.a., KU Leuven, Universiteit Antwerpen, 2005), of omgekeerd, vooral sterkere ouders schakelen veelvuldig buitenschoolse hulpverlening in. Ouders blijken ook relevante beslissende actoren te zijn in genderbepaalde studiekeuzes van jongens en meisjes in het BSO en TSO (SEIN, Universiteit Hasselt, 2015). Wanneer we die vaststellingen bekijken, samen met de vaak onbewust andere benadering van bepaalde groepen leerlingen op school, zijn de grote verschillen in schools presteren tussen die groepen niet verwonderlijk. Het belang van een goede studie-oriëntering en brede zorg binnen de schoolmuren voor alle leerlingen, ongeacht geslacht of afkomst, lijkt naast een sterke positieve ouderbetrokkenheid, een minstens even grote uitdaging voor scholen dan een hervorming van structureren. Als we het in termen van schoolcultuur vertalen: een open, zorgzame, warme en stimulerende school met respect en aandacht voor diversiteit. Kunnen achterhalen waar leerlingen goed in zijn Het masterplan voor de modernisering van het secundair onderwijs ziet het maken van een goede keuze als sleutelfactor voor een vlotte schoolloopbaan. Gezinsbond november 2015 E-dossier Mijn kind in het secundair onderwijs 4

5 WAAROM DIT DOSSIER? Deze hervorming zorgt ervoor dat alle leerlingen en ouders beter keuzes kunnen maken. Omdat ze beter weten wat hun kind kan en wat de mogelijkheden zijn. Voor elke leerling maken we een persoonlijk dossier op. Jongeren en ouders kunnen dat raadplegen en zelf informatie toevoegen. Bij elk attest en elke beslissing van de klassenraad krijgen leerlingen en ouders uitleg en informatie, zodat het hen helpt bij het maken van latere keuzes. Wat verandert er in het secundair onderwijs? Brochure voor ouders, Departement Onderwijs, 2013 Beter keuzes kunnen maken en uitleg en informatie krijgen bij elk attest en beslissing zijn dus cruciaal, maar de invulling van die doelstellingen blijft eerder vaag. Hoe ouders dan precies moeten te weten komen wat hun kind kan en wat de verschillende mogelijkheden zijn, en wat hun rol hierbij kan zijn, wordt niet verder uitgeklaard. De aangekondigde uitleg en informatie van de klassenraad bij elk attest en elke beslissing zijn ongetwijfeld een belangrijke doelstelling. Vandaag is het voor veel ouders niet duidelijk welke argumenten bepaalde adviezen of beslissingen onderbouwen. Daarnaast hebben ouders vaak het gevoel dat er onvoldoende naar het het hele plaatje wordt gekeken bij besprekingen. Advisering of clausulering op basis van tekorten wordt niet altijd vergezeld van een positief voorstel op basis van sterktes van een leerling. Ouders en leerlingen hebben dan sneller het gevoel een negatieve keuze te moeten maken, hetgeen de acceptatie niet vereenvoudigt. De klassenraad adviseert de richting moderne talen omwille van een zwak wiskundig inzicht is in dat opzicht een weinig overtuigend advies. Is de leerling in kwestie goed in talen, gaat zijn of haar interesse hier naar uit? Om te komen tot gefundeerde, positieve keuzes moeten heel wat elementen in rekening worden gebracht. Leerlingen moeten ontdekken wat hun goed of minder goed ligt en een goed zicht hebben op het verdere studieaanbod. Een modernisering van het onderwijs waar leerlingen eerst uitgebreid kunnen proeven van het aanbod en pas later definitief kiezen, kan hierbij helpen. Maar even belangrijk is mogelijke drempels binnen dat zoek- en keuzetraject zoveel mogelijk weg te werken. Met andere woorden: wat helpt en wat hindert leerlingen in hun ontdekkingstocht? Wat kinderen helpt of hindert op school Ouders zijn een cruciale partner om meer zicht te krijgen op mogelijke knelpunten en hefbomen. Zij zijn immers dé experten wat het welbevinden van hun kind betreft. Dat goed voelen is een belangrijke voorwaarde om tot leren en ontwikkelen te komen. Ouders voelen scherp aan wanneer hun kind zich niet goed voelt op school, faalangst heeft, gemotiveerd of gedemotiveerd wordt door een bepaalde aanpak, op de tippen moet lopen of net naar uitdaging snakt. Maar ook over de aanpak van een school in relatie tot de noden van hun kind hebben ouders heel wat te vertellen. Wat helpt leerlingen om de overgang tussen het lager en secundair onderwijs te vergemakkelijken? Hoe en wie ondersteunt leerlingen wanneer leer-, sociale of emotionele problemen hun schoolloopbaan doorkruisen? Vinden leerlingen met een ontwikkelingsvoorsprong voldoende uitdaging op school? Bij wie kunnen leerlingen terecht als ze problemen ervaren? Krijgt de totaalontwikkeling van kinderen een plaats in de toetsing en evaluatie? Hoe toetst en communiceert de school? Herkennen ouders hun kinderen in de adviezen, de oriëntering en attestering? Dit ouderperspectief is voor ons erg belangrijk. In het maatschappelijk debat over een hervorming/modernisering van het secundair onderwijs wordt immers vaak gewezen op de rol van de ouders, maar zelden op een positieve manier. Zo wordt ouders nogal eens verweten hun kinderen te pushen naar hoog aangeschreven richtingen zonder rekening te houden met de competenties van kinderen. Of omgekeerd, soms te weinig betrokken te zijn bij de schoolcarrière van hun kinderen. De grote invloed die men aan ouders toeschrijft, is duidelijk, maar hoe je die rol op een positieve manier kan invullen, krijgt veel minder aandacht in het debat. De mening van ouders wordt binnen de schoolmuren ook soms als bedreigend aangevoeld. Enigszins te begrijpen, als die inbreng wordt ervaren als een aanval op de expertise van leerkrachten. Scholen doen al veel inspanningen, en elke kritiek of suggestie lijkt aan te geven dat dit nog 5 E-dossier Mijn kind in het secundair onderwijs Gezinsbond november 2015

6 WAAROM DIT DOSSIER? niet genoeg is. Het is dan niet verwonderlijk dat individuele leerkrachten of schoolteams zich afschermen tegen bemoeienis. Maar geen rekening houden met die mening van ouders is tegelijk een gemiste kans. Door naar ouders van kinderen met diverse achtergrond en talenten te luisteren, kunnen schoolteams bijvoorbeeld tot de vaststelling komen dat niet elke aanpak even goed werkt bij ieder kind. Een iets andere benadering zou dan wel eens veel meer positieve resultaten kunnen opleveren dan hardnekkig, en vaak tevergeefs, vasthouden aan de vertrouwde manier van werken. Meer tijd voor overleg met ouders vraagt dan misschien een kleine meer-inspanning op korte termijn, maar een grote meeropbrengst op langere termijn. Ook omgekeerd kunnen ouders door meer overleg met leerkrachten heel wat van de school te weten komen. Vaak zijn zij zich niet bewust van de inspanningen die een school levert. Niet alles wat een school doet, wordt ook gecommuniceerd. Op onthaalavonden voor ouders krijgen leerlingenvervoer, warme maaltijden, opvang en schoolrekeningen vaak veel meer aandacht dan het zorgbeleid. Meer aandacht voor die niet altijd zo zichtbare inspanningen en zorg in de communicatie geeft ouders een beter beeld over de school. We bekijken achtereenvolgens: de overgang basis-secundair onderwijs de evaluatie de studiekeuze(begeleiding) de oriëntering de zorg het welbevinden van de leerlingen het spijbelen en de ouderbetrokkenheid. Aansluitend op de bevraagde thema s geven we een overzicht van de aandachtspunten die ouders, los van de concrete vraagstelling, zelf naar voren schuiven. De overheid en scholen kunnen het afsluitend concreet overzicht van wat volgens ouders helpt gebruiken als een inspiratiebron. En wie weet, als stof voor een inspraaktraject op de eigen school. We geven dus het woord aan ouders. Gewapend met de knelpunten, maar zeker ook met de complimenten en mooie voorbeelden die ouders aanreiken, hopen we op een constructieve wijze te kunnen bijdragen tot het debat. Gezinsbond november 2015 E-dossier Mijn kind in het secundair onderwijs 6

7 Mijn kind in het secundair onderwijs Vinger aan de ouderpols De Gezinsbond houdt regelmatig een vinger aan de pols bij gezinnen. Niet zozeer gemiddelden en statistieken zijn hierbij relevant, maar vooral de persoonlijke verhalen achter die cijfers. Het zijn die ervaringen die de gemiddelden overstijgen en waaruit concrete knelpunten of interessante hefbomen naar boven komen. Omdat we in de eerste plaats meer informatie willen krijgen over wat ouders als helpend of hinderend ervaren op de school van hun kinderen, wordt hun persoonlijke beleving de kern van dit dossier. Eind juni 2014 riepen we ouders via onze digitale ledenbrief, onze gezinskrant de Bond en ons tijdschrift voor ouders van tieners Botsing op om een bevraging over mijn kind in het secundair onderwijs in te vullen. Spontaan reageerden 603 ouders op deze oproep. De bevraging bevatte zowel gesloten als open vragen. Niet alle velden waren verplicht in te vullen. De bevraging vertrok dus niet van een representatieve steekproef en we presenteren de bevindingen ook niet als conclusies van een wetenschappelijk onderzoek. Vermits de oproep vooral gericht was naar leden van de Bond, kunnen we veronderstellen dat het ook vooral leden zijn die reageerden. We houden dan ook in het achterhoofd dat leerlingen die het klassiek minder goed doen op school (kinderen uit gezinnen in armoede of met een andere etnisch-culturele achtergrond) mogelijk ondervertegenwoordigd zijn in dit verhaal. Hierna volgt een bundeling van getuigenissen van verschillende ouders met uiteenlopende ervaringen. Vaak zijn het uitingen van appreciatie over de inspanningen die scholen doen om leerlingen optimaal te begeleiden, meermaals horen we ook alarmkreten. Het resultaat is een verzameling van kritische bedenkingen én schouderklopjes van ouders gericht aan die mensen en die instelling waar ze hun kinderen aan toevertrouwen. Een bevoorrecht publiek? Bijna uitsluitend moeders van leerlingen in het secundair onderwijs hebben gereageerd op onze bevraging. Een belangrijk deel van de ouders geeft in de open bevraging zelf aan een link te hebben met de onderwijswereld: als leerkracht, pedagoog, psycholoog, logopediste Deze ouders leggen zelf vaak een verband tussen hun kennis over en ervaringen met het aanbod aan studierichtingen en begeleiding op school en hun beroepsachtergrond. Niet elke leerling past in een hokje De kinderen van de ouders die de bevraging invulden, zitten overwegend in het ASO. Hoewel de eerste graad officieel nog geen onderscheid maakt tussen richtingen (buiten de B-stroom) beschouwen veel ouders dit toch al als een keuze voor een richting omwille van de opties of keuzevakken of de bovenbouw. Verdeling studierichtingen (uitgesplitst per graad) BSO TSO KSO ASO Totaal 1 ste graad 4 (1,8 %) 34 (17,9 %) 2 (0,9 %) 188 (82,5 %) de graad 6 (3,1 %) 45 (23,2 %) 4 (2,1 %) 139 (71,6 %) de graad 7 (4,3 %) 55 (34,0 %) 6 (3,7 %) 94 (58,0 %) E-dossier Mijn kind in het secundair onderwijs Gezinsbond november 2015

8 Niet elke leerling heeft een plekje in de hokjes van het reguliere secundair onderwijs. Een aantal leerlingen volgt immers privé-, thuis- of volwassenenonderwijs. Negatieve ervaringen in het reguliere secundair onderwijs gaan meestal aan deze keuze vooraf. Ik ben zelf werkzaam in het volwassenenonderwijs. Mijn dochter zal haar secundaire opleiding verder zetten in het volwassenenonderwijs. Daar is meer opvolging, begeleiding en ondersteuning. De directie en leerkrachten in het voltijds secundair kennen deze mogelijkheid niet of amper. Ze zouden er nochtans veel van kunnen leren. Er dient dringend gesleuteld te worden aan het onderwijs. Nooit had ik gedacht dat ons derde kind thuisonderwijs zou moeten volgen. Voor haar fysieke en geestelijke gezondheid was er geen andere optie meer Alles is gericht op de gemiddelde leerling. Ik ben die nog nooit tegen gekomen. De directie van de toenmalige school was volledig mee in het verhaal. Ze kon niet anders dan beamen dat een school niet geschikt is voor iedereen. Dankzij privéonderwijs (en het betalen van torenhoge facturen hiervoor ) hebben we ons kind examencommissie kunnen laten doen Eén jaar nadat ze haar C-attest van het 5 de jaar had gekregen op haar oude school, was ze volledig geslaagd voor de derde graad. Hoewel we dit niet bevraagd hebben, benoemen een aantal ouders de leer- en ontwikkelingsproblemen van hun kinderen (overwegend ADHD, dyslexie en ASS). Enkele leerlingen kampen met een chronische ziekte of fysieke handicap. Voor buitenbeentjes vinden ouders vaak geen antwoord in hun zoektocht naar een geschikte richting/school. Zoon valt momenteel helemaal buiten het reguliere circuit. School is gestopt halfweg het voorbije schooljaar , zijn vijfde jaar. Hij zat nog op leeftijd. De school kan geen antwoord bieden op de ASS problematiek van deze jongen die gemiddeld begaafd is en getalenteerd is in zijn vak: elektriciteit. Wij vinden geen aanbod dat hem uit zijn blokkade haalt. Dat is twee keer heel schrijnend. In de huidige maatschappelijke conjunctuur zou het zeer zinvol zijn te investeren in deze jongeren om hen later uit de sociale zekerheid te houden. Dit is een opdracht voor onderwijs én werkgevers. Een beperkte groep leerlingen volgt les in het buitengewoon onderwijs. Enkele ouders benadrukken hoe noodzakelijk dit onderwijs is voor hun kinderen omdat het gewone onderwijs zich nog steeds onvoldoende kan/wil aanpassen. Onze zonen hebben hun beperkingen, maar ook veel talenten die ze in het gewone onderwijs niet voldoende zouden kunnen benutten. Het probleem is dat er veel te weinig aanbod is op dit vlak. De beleidsmakers staan niet in de praktijk en beseffen niet hoe groot de nood is. Uiteraard is dit een dure zaak, maar heel erg nodig voor deze leerlingen (en hun ouders) zodat ook zij alle kansen krijgen. Dit kan nooit gegarandeerd worden door een gewone school. Alleen al de drukte (de vele leerlingen en het bijhorend lawaai ) is er te veel aan... Ook gaat alles veel te snel en is er te weinig overzicht en duidelijkheid met alle stress van dien. Andere ouders zijn blij dat hun kinderen na het buitengewoon lager onderwijs weer aansluiting kunnen vinden in de B-stroom of het BSO. Ik vind het super dat kinderen uit blo een nieuwe kans op gewoon onderwijs krijgen in 1B. Scholen maken het verschil Met een open oproep is er weinig controle over de respondenten van de bevraging. We hebben al eerder ervaren dat dergelijke oproepen vooral ouders aanspreekt die een boodschap kwijt willen (Focus op kinderen met een etiketje, Gezinsbond, 2011). De totale beleving van deze ouders is sterk gekleurd door hun persoonlijke ervaringen. Voor ons zijn die verhalen waardevol omdat ze vaak aangeven hoe ouders tegen muren botsen en nergens hun verhaal kwijt kunnen. Als gezinsorganisatie kunnen we een signaalfunctie opnemen. In het algemeen kunnen we de respondenten naar algemene tevredenheid indelen in drie groepen ouders. Een meerderheid omschrijft zichzelf als algemeen tevreden over de schoolloopbaan van hun kinderen in het secundair onderwijs. Een beperktere groep noemt zich tevreden na een zoektocht naar hulp en/of verandering van school, maar een belangrijke groep geeft ook aan het gevoel te hebben steeds maar te blijven opboksen tegen onbegrip als hun kind het moeilijk heeft. Niet geheel onverwacht loopt de (on)tevredenheid van ouders vaak samen met het al dan niet succesvol schooltraject van hun kind en/of het ervaren van ondersteuning bij eventuele problemen. Ouders geven in de open vragen zelf aan dat een vlotte schoolloopbaan en het gevoel gehoord te worden bij problemen hun tevredenheid beïnvloedt. Gezinsbond november 2015 E-dossier Mijn kind in het secundair onderwijs 8

9 Alle scholen zijn goed voor wie vlot kan leren, als het moeilijker loopt, maken scholen het verschil. Als alles vlot verloopt voor het kind qua studie zijn alle scholen goed, als het iets minder goed gaat heb je niet altijd het gevoel dat de school hier begrip-geduld voor heeft. Ik hoop dat er verandering gaat komen in de aanpak en de visie van het onderwijs. De kinderen staan onder hoge druk. Alles moet sneller en beter. De missie zou geslaagd zijn als het onderwijs de juiste ondersteuning kan bieden voor ALLE kinderen. We mogen van geluk spreken, ons kind leert heel goed. Ik kan me voorstellen dat het voor andere leerlingen niet zo eenvoudig is. Ook ouders van leerlingen die te vlot leren, hebben bedenkingen bij de wijze waarop de school hun kinderen kansen geeft. Tevreden ouders zijn vaak tevreden over de school in al zijn facetten: informatie, communicatie, begeleiding, zorg en studiekeuzebegeleiding. Onze oudste is een paar weken terug afgezwaaid na 6 jaar ASO. We zijn ontzettend tevreden over alle aspecten in het schoolgebeuren de voorbije 6 jaar: communicatie met de directie, vlotte contacten met de vakleerkrachten en naast een degelijk onderwijs ook heel veel oog voor opvoeding en het goed in zijn vel voelen van de puber. Ook wie op school de hulp of ondersteuning vindt die hun kind verder helpt bij problemen, kan dit heel erg appreciëren. Voor mij als ouder was het belangrijk gezien de problemen om de school niet plat te lopen maar er om terecht te kunnen, om wederzijds te kunnen communiceren. Ondanks het grote leerlingenaantal nam men de nodige tijd voor een gesprek en toonde men oprecht zijn bezorgdheid. Het zijn vooral de ouders van die leerlingen waar de schoolcarrière moeizamer verloopt en die weinig begrip of ondersteuning ervaren, die sterke bedenkingen hebben bij het zorgbeleid, de leerlingenbegeleiding, mogelijkheden tot participatie, de hoeveelheid lessen en taken, extra begeleiding waar ouders zelf voor instaan, de wijze van evalueren én de huidige structuur van het secundair onderwijs. In mijn huiskring heb ik zelf twee hoogbegaafde kinderen. Ik heb het gevoel dat hiervoor veel te weinig aandacht is. Het wordt beschouwd als een luxeprobleem. Nochtans zijn deze leerlingen ook echt ongelukkig als ze een onvoldoende aanbod krijgen. Daarnaast zijn er een aantal ouders die vooral teleurgesteld zijn in de vaststelling dat het onderwijs van hun kinderen nog steeds zo sterk lijkt op het onderwijs dat ze zelf als kind kregen. Ze hebben bedenkingen bij het stilstaan van het secundair onderwijs. We staan te popelen voor een grondigere hervorming van het secundair onderwijs met meer aandacht voor het volledige kind, zowel creatief, motorische, sociaal en cognitief, met meer inspraak voor de kinderen, zowel in schoolbeleid als inbreng in de lesinhoud, meer participatie van ouders, meer gerichtheid op realiteit, het echte leven, actuele ontwikkelingen. We hebben soms het gevoel dat we terug gekatapulteerd worden naar onze eigen middelbare schooltijd, qua leerstof, mentaliteit. 9 E-dossier Mijn kind in het secundair onderwijs Gezinsbond november 2015

10 De bevindingen Schooltraject van de leerlingen Basisonderwijs Het grootste deel van de kinderen uit de bevraging volgde tijdens de basisschool het gewoon onderwijs. 5 % van de kinderen bleef reeds in de lagere school een jaartje zitten, de helft onder hen in het eerste leerjaar. 7 % is van school veranderd in de kleuterschool en 14 % in de lagere school. In de kleuterschool gaat het in de helft van de gevallen om kinderen die verhuisden. In de lagere school is verhuizen de reden voor een derde van de kinderen. De andere kinderen veranderden omwille van redenen die met de school of het kind zelf te maken hebben. De ouders waren bijvoorbeeld niet tevreden over de aanpak in de klas of ze kozen bewust voor een school met een ander pedagogisch project omdat dit volgens hen beter past bij hun kind. Enkele ouders kozen voor een andere lagere school uit vrees dat de oorspronkelijke school hun kind niet voldoende voorbereidt op het secundair onderwijs. Een opmerkelijke reden van schoolverandering die ouders meermaals in de open vraag gaven, is een pestproblematiek. We komen hier later bij het aspect welzijn van leerlingen op terug. Traject basisonderwijs Kleuterschool Lagere school Buitengewoon onderwijs 5 (0,8 %) 18 (3 %) Zittenblijven 7 (1,2 %) 32 (5,3 %) Van school veranderen 44 (7,3 %) 87 (14,4 %) Secundair onderwijs Ook voor het secundair onderwijs vroegen we of de kinderen al een schoolverandering achter de rug hadden of bleven zitten. We vroegen ook naar het krijgen van een B-attest. In de volgende tabel geven we de cijfers voor de totale groep leerlingen en naargelang de graad waarin de leerlingen op dit moment zitten. Eén vijfde van de leerlingen veranderde van school. Bij de leerlingen uit de eerste graad is 7 % al van school veranderd. Bij de leerlingen uit de derde graad stijgt dit tot 35 %. In tegenstelling tot bij de basisschool speelt verhuizen slechts een geringe rol bij het van school veranderen. Ongeveer de helft van de kinderen veranderde van school omdat hun oorspronkelijke school de studierichting die ze willen volgen niet aanbiedt. Net zoals in het basisonderwijs, noemen ouders meermaals een pestprobleem als de belangrijkste reden voor schoolverandering. Gezinsbond november 2015 E-dossier Mijn kind in het secundair onderwijs 10

11 Traject secundair onderwijs 1 ste graad 2 de graad 3 de graad Totaal Zittenblijven 2 (0,9 %) 13 (6,8 %) 16 (9,8 %) 31 (5,1 %) B-attest 8 (3,5 %) 13 (6,8 %) 26 (16,0 %) 47 (7,8 %) Van school veranderd 17 (7,4 %) 44 (23,0 %) 58 (35,6 %) 119 (19,7 %) 5 % van de leerlingen zijn minstens 1 keer blijven zitten op het moment dat hun ouders de bevraging invulden. Zittenblijven komt vooral voor bij leerlingen die al in de tweede of derde graad zitten: bijna 10 % van de oudste leerlingen hebben in hun schoolloopbaan een jaar overgedaan. Een B- attest komt vaker voor: in de totale groep leerlingen is dat bijna 8 %. Van de leerlingen uit de derde graad heeft reeds 16 % tijdens zijn schoolcarrière een B-attest gekregen. Een aantal ouders geeft terecht als commentaar dat in de bevraging gevraagd wordt naar zittenblijven, maar niet naar springen of een jaar overslaan in het lager onderwijs of als vrije leerling in het secundair onderwijs. Meerdere leerlingen hebben net door hun hoogbegaafdheid te kampen met schoolmoeheid en een moeilijkere schoolloopbaan, aldus deze ouders. Van de kleine naar de grote school De meerderheid van de ouders (70 %) vindt dat de overgang van het basis- naar het secundair onderwijs vlot verlopen is. Toch geeft ook een aanzienlijke groep ouders aan dat de overgang slechts gedeeltelijk (21,8 %) of niet (13,4 %) vlot verlopen is. Scholen doen heel veel Ouders hebben een vrij goed zicht op de vele initiatieven die scholen allemaal nemen om de overgang van lager naar secundair wat zachter te maken. Ze omschrijven deze initiatieven uitvoerig in de open vraag. Veel vernoemde toppers zijn: speciale kennismakingsactiviteiten op school, halve dagen tot een hele week erop uit trekken, peter- en meterschap door oudere leerlingen en het mogen samenzitten met een aantal vrienden in dezelfde klas. Een enkele keer vernoemd, maar daarom niet minder interessant, is het voorbeeld van een school die tijdens de eerste uren van de eerste schooldag op het schoolplein alleen eerstejaars toelaat. Zo is de school tijdens die eerste uren alleen van hen. De oudere leerlingen komen pas later druppelsgewijs toe. Een aparte refter of speelplaats voor de eerste graad krijgt veel appreciatie. Het neemt het gevoel van overweldiging door de oudere leerlingen een beetje weg. Ook ouders van kinderen op een middenschool geven aan dat deze tussenstructuur de overgang heel wat vergemakkelijkt. Er is ook veel waardering voor de voorafgaande informatiesessies en aparte bijeenkomsten voor alle ouders van leerlingen uit het eerste jaar. Naast elementen om leerlingen op hun gemak te stellen, hebben scholen ook heel wat aandacht om leerlingen te leren omgaan met de lespakketten en de andere verwachtingen van het secundair onderwijs. Ouders vinden leren leren een belangrijk aandachtspunt op school. Enkele scholen hebben ook een expliciet andere wijze van evalueren voor leerlingen van het eerste jaar of de eerste graad dan in de hogere graden. Het gaat dan over een meer permanente evaluatie die nauwer aansluit bij de wijze van evalueren in het lager onderwijs. Ouders waarderen het sterk wanneer de school hen goed informeert over aanpak en verwachtingen. Op die wijze weten ze hoe ze hun kind hierbij kunnen ondersteunen. 11 E-dossier Mijn kind in het secundair onderwijs Gezinsbond november 2015

12 In de school van mijn zoon worden de leerlingen degelijk begeleid bij de lessen en examens: er wordt hen een overzicht bezorgd van hoe ze moeten studeren (per vak), ze krijgen een overzicht van te studeren stof met hoofdstukken en pagina s (per vak), als ouder kan je voor je kind een brochure aanschaffen waarin wordt uitgelegd hoe ze het best studeren, de ouders krijgen aanbevelingen voor de begeleiding tijdens de examenperiode. maar de stap blijft groot Ondanks al deze maatregelen geven meerdere ouders aan dat de overgang basis- en secundair onderwijs voor hun kinderen een hele grote stap is. Veel leerlingen voelen zich verloren en onzeker. Het duurt een tijdje, soms wel een heel schooljaar voor dat ze hun draai vinden. Anderhalf jaar veel geweend, onzeker en faalangst. Niet enkel emotioneel, maar ook op vlak van leerhouding wordt er soms te snel te veel verwacht van leerlingen, aldus een aantal ouders. De studiemethode van eerstejaars blijkt voor veel leerlingen een struikelpunt. Ouders ervaren de verwachtingen in het secundair onderwijs sterk verschillend dan deze in het basisonderwijs. Een kleine groep ouders meent dat de oorzaak hiervoor te zoeken is in het lager onderwijs waar de lat best wat hoger mag liggen. Ik denk dat de overgang naar het secundair makkelijker zou verlopen, als er in het vijfde en zesde leerjaar (basisschool) al ietsje meer zou moeten gewerkt worden... Al iets meer huistaken/grotere lesvoorbereidingen... want nu is het verschil van het zesde leerjaar naar het eerste middelbaar enorm groot. De leerdoelstellingen lager onderwijs en secundair sluiten niet goed op elkaar aan. Andere ouders zijn van oordeel dat zeker de eerste graad wat meer op pubermaat zou mogen afgesteld zijn. Werkelijk alles verandert, een gigantisch schoolgebouw, voortdurend van klaslokaal en leerkracht wisselen, de hoeveelheid leerstof en grote zelfstandigheid die aan de dag moet gelegd worden ze zijn bij aanvang van het secundair uiteindelijk slechts twee maanden ouder dan leerlingen uit het zesde leerjaar. Evaluatie op school 554 ouders vulden de vraag over de frequentie van de evaluaties op school in. Zij die deze vraag niet invulden, hebben mogelijk geen goed zicht op het evaluatiebeleid op de school van hun kind. De antwoordmogelijkheden waren: wekelijkse, maandelijkse of trimesteriele evaluaties. Een combinatie van antwoorden was mogelijk. Daarnaast konden ouders kiezen voor de antwoordcategorie andere en daarbij aangeven wat ze daar mee bedoelen. 16 % van de ouders kozen hiervoor. Het gaat dan bijvoorbeeld om vier evaluaties per jaar of om een evaluatie om de zes weken. Enkele ouders vermelden ook dat de school hen permanent op de hoogte houdt via de elektronische leeromgeving school online. Trimestriële evaluaties komen, volgens de ouders, het meest voor. In 9,6 % van de gevallen zeggen de ouders dat minstens twee frequenties van evaluatie gecombineerd worden, bijvoorbeeld een maandelijks evaluatie en eentje op het einde van elk trimester. Gezinsbond november 2015 E-dossier Mijn kind in het secundair onderwijs 12

13 Frequentie evaluaties op school Wekelijks 14 (2,5 %) Maandelijks 161 (29,1 %) Ieder trimester 260 (46,9 %) Andere frequentie 66 (11,9 %) Combinatie: wekelijks/maandelijks/ieder trimester/andere 53 (9,6 %) De meeste kinderen worden op de klassieke manier met een rapportcijfer beoordeeld. 10 % van de kinderen krijgen letters of een combinatie van verschillende manieren van quoteren. Manier van quoteren Met cijfers 488 (89,7 %) Met letters 7 (1,3 %) Combinatie: cijfers/letters/symbolen/kleuren 49 (9,0 %) In de open vragen over evaluatie geven ouders bijkomend commentaar. Enkelen onder hen geven hun appreciatie over het aparte evaluatiesysteem voor de eerstejaars of de eerste graad die de overgang tussen lager en secundair vlotter laat verlopen. De verhouding dagelijks werk en examen in verschillende scholen loopt volgens een aantal ouders nogal sterk uit elkaar. Soms is het fiftyfifty, soms is er een duidelijk overwicht van dagelijks werk of van de examens. Die diversiteit in aanpak doet ouders besluiten dat je pas aan de lijve ondervindt welk evaluatiesysteem best bij je kind past. Sommige kinderen zijn veel beter in dagelijks bijhouden en verwerken van kleinere hoeveelheid leerstof, anderen zijn net veel sterker in grotere overzichtstoetsen. Dat maakt het moeilijk om op voorhand te weten welke school best past bij hun kind. Op de vorige school speelde het dagelijks werk een veel belangrijkere rol. Voortdurende inzet en meewerken wordt dan meer beloond. In deze school komt het er vooral op aan om grote hoeveelheden ineens erin te stampen. Of je de leerstof daarna nog weet lijkt niet van tel. Motivatie, inzet en welbevinden We vroegen aan de ouders of er volgens hen bij de evaluatie van hun kind ook aandacht is voor inzet, welbevinden en vorderingen. Volgens 72 % houdt de school bij de evaluatie rekening met de inzet van de leerlingen. Bijna 38 % zegt dat ook de gemaakte vorderingen aandacht krijgen. Minder dan 30 % zegt dat er bij de evaluatie aandacht is voor het welbevinden van de leerling. 13 E-dossier Mijn kind in het secundair onderwijs Gezinsbond november 2015

14 Beoordeling van de evaluatie Er is in de beoordeling aandacht voor:... inzet van de leerling 438 (72,4 %)... welbevinden van de leerling 180 (29,9 %)... gemaakte vorderingen 228 (37,8 %) Een ruime meerderheid van de ouders is van oordeel dat de evaluatie op school niet enkel cognitieve prestaties meet, maar ook aandacht heeft voor inzet, motivatie en gedrag. Naast de cijfers, heeft de school ook ruim aandacht voor attitudes en relaties tussen leerlingen. Uitgebreid rapport met aandacht voor verbeterpunten en kennis van sterktes en zwaktes van zoon. Toetsen worden teveel gezien als punten verzamelen en niet als aanleiding tot reflectie. Sommige leraars houden toetsen achter, ze geven ze niet mee naar huis. Er wordt zelden feedback gegeven na een presentatie: positieve punten of werkpunten worden niet benoemd. Dit is dus weer punten verzamelen zonder echte leerkans. Er zijn leraars die het wel prima doen! Wat ik apprecieer is dat een leerling meer is dan zijn punten. Toch hebben ook heel wat ouders het gevoel dat punten te veel gewicht krijgen in de totaalbeoordeling van een leerling en soms een doel op zich lijken. Ze zouden liever zien dat het proces, de leervorderingen meer aan bod komen. Op school wordt er alleen maar naar de resultaten gekeken. Waarom die resultaten tegenvallen wordt niet onderzocht. Talenten van kinderen, daar staan ze niet bij stil. In de eerste jaren van het secundair onderwijs zou er meer moeten gezocht worden naar de talenten van de kinderen i.p.v. zo veel mogelijk leerstof te verwerken. Talenten en tekorten Ruim 30 % van de ouders vindt dat er in de evaluatie niet evenveel aandacht is voor de zwakke en sterke kanten van hun kind. Eveneens 30 % van de ouders vindt dat de resultaten van hun kind niet uitvoerig met hen besproken worden. Gezinsbond november 2015 E-dossier Mijn kind in het secundair onderwijs 14

15 Stellingen over de evaluatie op school Volledig akkoord Deels akkoord Niet akkoord In de evaluatie is er evenveel aandacht voor de sterke als voor de zwakkere kanten van mijn kind 144 (27,4%) 221 (42,1 %) 160 (30,5 %) De evaluatie houdt rekening met eventuele problemen van mijn kind 117 (24,8 %) 230 (48,7 %) 125 (26,5 %) De evaluatie geeft een goed beeld van mogelijkheden en beperkingen van mijn kind 176 (33,3 %) 261 (49,4 %) 91 (17,3 %) De verbeterpunten in de evaluatie zijn opbouwend geformuleerd 161 (31,5 %) 234 (45,8 %) 116 (22,7 %) De resultaten van de evaluatie worden uitvoerig met de ouders besproken 144 (27,2 %) 224 (42,3 %) 162 (30,6 %) 1 = volledig akkoord; 2 = deels akkoord; 3 = niet akkoord In de open vragen betreuren ouders vooral de focus op de tekorten in de evaluaties in de school van hun kind. Meer aandacht nodig voor ontwikkeling talenten i.p.v. remediering tekorten. Er wordt ook geen rekening gehouden met de inspanningen die de minder sterke leerlingen leveren. Zij werken ook hard voor school en het is niet leuk voor hen dat hun inspanningen zich niet vertalen in een goed rapport en negatieve commentaren van leerkrachten. Een kind kan niet even goed zijn in alle vakken, een onvoldoende op één hoofdvak leidt soms tot een oriëntering naar een ander onderwijsniveau (TSO), ook al zijn de resultaten op de andere vakken wel goed. Er is een grote kloof tussen ASO en TSO. In ASO wegen alle vakken zwaar door Kinderen die dyslexie hebben en zo weinig mogelijk uren taal kiezen moeten toch nog te veel doen voor deze vakken, bv. een boek lezen in het Frans of Engels en daar dan examenvragen over oplossen. Begrijpt dan niemand dat deze kinderen dat niet kunnen, maar wel goed zijn in wetenschappen en wiskunde Meerdere ouders vinden dat de lat vandaag erg hoog ligt bij het evalueren. Examens zijn veel te moeilijk. Het zou toch mogelijk moeten zijn dat leerlingen die de leerstof volledig gestudeerd hebben minstens de helft van de punten kunnen halen. Op een examen wiskunde bv. moeten toch niet enkel de moeilijkste oefeningen gevraagd worden, maar ook oefeningen die de gemiddelde leerling ook kan oplossen. Het zou veel minder stresserend worden voor de leerlingen. Opmerkelijk is ook de scherpe veroordeling bij een aantal ouders van de grote niveauverschillen tussen sommige scholen. Het is onze ervaring dat er veel onderling niveauverschil is tussen de scholen met hetzelfde lessenaanbod. Het is schandalig hoe sommige directies uitpakken met de schitterende resultaten van hun leerlingen in het hoger onderwijs. Als die school enkel verder gaat met de allersterksten en alle andere weg oriënteert is hier geen kunst aan. 15 E-dossier Mijn kind in het secundair onderwijs Gezinsbond november 2015

16 Een zwakkere leerling uit een studierichting halen komt de klasgemiddelden ten goede en dat is goed nieuws voor de school. Is de school een commerciële instelling die moet uitpakken met cijfers? Onze zoon kreeg te horen dat zijn wiskunde ondermaats was. In de nieuwe school waren zijn resultaten met dezelfde inspanningen plots geen enkel probleem meer. We horen dit van verschillende ouders uit zijn vroegere school. Wie controleert er hoe scholen punten geven en of ze leerlingen onterecht uitsluiten? Vallen en opstaan Enkele ouders zijn voorstander van meer herexamens om puberende leerlingen weer op weg te helpen. Er moet opnieuw veel meer gebruik worden gemaakt van herexamens om bepaalde leerlingen die het nodig talent hebben, op de feiten drukken dat studeren hun plicht is net als later te werken. Studiekeuze(begeleiding) We stelden ook een aantal vragen over de studiekeuze en studiekeuzebegeleiding. Ouders kregen een aantal stellingen waarmee ze akkoord konden gaan. We vroegen of ouders de indruk hadden dat leerlingen nieuwe kansen krijgen na tegenvallende resultaten. 60 % is er van overtuigd dat hun kind bij tegenvallende resultaten nieuwe kansen krijgt op school. Eén vierde weet het eigenlijk niet (mogelijk omdat hun kind nog nooit tegenvallende resultaten heeft gehaald). 13 % vindt dat hun kind geen nieuwe kansen krijgt wanneer het moeilijk gaat. In de open vraag geven ouders voorbeelden over herkansingen. Ook hier blijken scholen heel wat mogelijkheden te bieden zoals remediëringstoetsen als een individueel of klasresultaat ondermaats is. Ouders appreciëren dit, op voorwaarde dat er ook opnieuw kansen zijn tot extra uitleg, anders is het een maat voor niets. Zicht op studierichtingen Een grote groep ouders denkt zelf dat ze goed geïnformeerd zijn over de studierichtingen. Ze menen een goed zicht te hebben op de bestaande studierichtingen. Ze zijn van oordeel dat ze voldoende informatie van de school krijgen en denken te weten waar ze terechtkunnen indien ze meer informatie nodig hebben. Toch is nog telkens ongeveer één derde van de ouders het slechts gedeeltelijk of niet eens met de stellingen. Zij vinden dat ze onvoldoende geïnformeerd zijn. Stellingen over de studiekeuzebegeleiding Volledig akkoord Deels akkoord Niet akkoord Ik heb een goed zicht op de bestaande studierichtingen 338 (66,0%) 155 (30,3 %) 19 (3,7 %) De school geeft zelf voldoende informatie over de bestaande studierichtingen 326 (64,3 %) 154 (30,4 %) 27 (5,3 %) Ik weet waar ik terecht kan voor meer informatie over de studierichtingen 365 (71,4 %) 117 (22,9 %) 29 (5,7 %) Ik weet op welke manier de school aan studiekeuzebegeleiding doet 187 (37,9 %) 219 (44,3 %) 88 (17,8 %) Ik heb als ouder inspraak in de studiekeuzebegeleiding op school 212 (47,0 %) 175 (38,8 %) 64 (14,2 %) Het studieadvies van de school vertrekt vanuit de talenten van mijn kind 167 (35,7 %) 223 (47,6 %) 78 (16,7 %) Het studieadvies van de school vertrekt vanuit de tekorten van mijn kind 86 (19,9 %) 201 (46,5 %) 145 (33,6 %) Gezinsbond november 2015 E-dossier Mijn kind in het secundair onderwijs 16

17 Een aantal ouders betreurt dat de kennismaking met het onderwijsaanbod in de lagere school beperkt (lees vooral lokaal en netgebonden, zelfs scholengroepgebonden) is. Te vaak wordt er enkel in eigen gemeente gezocht. Vaak ook zijn middelbare scholen in de buurgemeenten nauwelijks gekend, zeker de leerlingenbegeleiding is niet gekend, omdat lagere scholen enkel middelbare scholen uit eigen gemeente bezoeken. Leerlingen kiezen hieruit de school die hun op die kennismakingsdagen het beste ligt en staan hierdoor niet open voor andere scholen in de omgeving. In de lagere school van mijn gemeente willen ze dat alle leerlingen naar een secundaire school in onze gemeente gaan. Ook al is het gemeentelijk basisonderwijs en katholiek secundair onderwijs Ook athenea moeten aan bod komen, zelfs als onze gemeente dat niet heeft Het is heel moeilijk om een juiste studiekeuze te maken als het kind zelf nog niet goed weet wat het later wil worden. Wat als ze een richting kiezen die geen directe voorbereiding is op hun verdere studies? Hoe kan ik later iets kiezen, het is allemaal zo oppervlakkig, er gaat niets in de diepte zo saai Alles is heel simpel als je kind het goed doet. Maar bij een kind dat er tussen hangt, is het heel moeilijk om de juiste keuze te maken. De secundaire school: het is niet simpel noch voor het kind, noch voor de ouder om een keuze te maken. We laten ons zeer hard beïnvloeden door onze omgeving, vrienden. Enkele ouders betreuren ook dat ouders te weinig zicht krijgen op andere opties dan de schoolbanken. Studiekeuzebegeleiding De studiekeuzebegeleiding op school is voor veel minder ouders voldoende duidelijk. 38 % van de ouders weet op welke manier de school aan studiekeuzebegeleiding doet, de meerderheid is hier slechts gedeeltelijk of niet van op de hoogte. We vroegen welke begrippen/instanties ouders bekend zijn. Het CLB is gekend door de overgrote meerderheid van de respondenten. Toch nog een vijfde van de ouders vernoemt het CLB niet bij de gekende begrippen. Of dat betekent dat het CLB als instantie hen onbekend is of dat ze het CLB niet verbinden met studiekeuzebegeleiding kunnen we hier niet uit opmaken. Ook onderwijskiezer.be en het leerlingvolgsysteem zijn gekend door iets meer dan de helft van de ouders. De basofiche en de portfolio doen bij een derde van de respondenten een belletje rinkelen en de SID-in is gekend door één vierde van de respondenten. Meerdere ouders geven zelf aan dat hun vertrouwdheid met betrekking tot studiekeuzebegeleiding voortkomt uit hun onderwijsgerelateerde beroepsachtergrond. In de open vraag geven ouders aan meer betrokken te willen zijn bij de studiekeuze. Meermaals wordt gezegd dat het erg moeilijk is voor leerlingen om al op jonge leeftijd een zicht te hebben op hun belangstelling voor studiegebieden, laat staan op hun latere beroepsinteresses. Hun eigen kinderen ondersteunen in het maken van een studiekeuze is voor ouders niet altijd eenvoudig. Ook moet er veel meer gedaan worden aan schoolmoeë kinderen. Er zijn daar wel oplossingen voor, maar die worden niet of te laat doorgespeeld zoals werken en leren. Voor veel jongeren een hele goede oplossing. Meerdere ouders vragen om een sterkere ondersteuning van leerlingen met betrekking tot de studiekeuzebegeleiding naar de derde graad en naar het hoger onderwijs. Er is te beperkte studiekeuzebegeleiding van tweede naar derde graad en na de derde graad. Ouders vinden het niet alleen belangrijk dat er een positief aspect aan advisering en oriëntatie is verbonden, waar zijn leerlingen goed in, maar ook dat de motivatie van leerlingen mee in rekening wordt genomen. Mijn dochter moet nu kiezen voor de tweede graad. Er werd duidelijk gezegd dat je positief moet kiezen en als ze dit doet, in haar geval keuze voor wetenschappen, krijgt ze negatief advies hierop. Als alternatief wordt economie-wiskunde gegeven omdat wiskunde waarschijnlijk te moeilijk wordt. Zou dan liever hebben dat ze deze mogelijkheid openhouden en hierbij duidelijk meegeven dat ze voor wiskunde binnen wetenschappen héél belangrijk is en dat ze hiervoor harder zal moeten werken dan ze bezig is, en enkel in tweede instantie een andere optie aanbieden die misschien meer perspectieven biedt maar niet enkel dit laatste. In plaats van haar aan te moedigen vind ik dit eerder een negatieve benadering. 17 E-dossier Mijn kind in het secundair onderwijs Gezinsbond november 2015

18 Ten slotte zijn meerdere ouders van oordeel dat de schoolen studiekeuze in de eerste plaats de keuze van het kind moet zijn, ook al is dit niet noodzakelijk de keuze van de ouders. Het is belangrijk dat de leerling zelf de school kan kiezen, waar hij/zij wenst school te lopen. Op deze manier vertrek je uit een positieve positie. Mijn man en ik stonden niet achter de schoolkeuze van onze dochter. Wij hadden liever gezien dat ze naar het college zou gaan. Als ik zie hoe onze dochter de overstap heeft gemaakt en hoe ze (ondanks de pesterijen van de laatste weken) is open gebloeid, kunnen we alleen maar tevreden zijn dat we haar keuze gevolgd hebben. Mijn kind heeft zelf haar school mogen kiezen. De overstap van BaO en SO betekende daarmee een wissel van net. Als je als ouder dan kan zeggen dat je tevreden bent over de school van je kind is dit enkel winst voor beide partijen. Oriëntering Advies vanuit talenten of tekorten? Vertrekt het studieadvies van de school volgens ouders vanuit talenten of vanuit tekorten? Voor bijna de helft is het advies deels op talenten, deels op tekorten gebaseerd. Ruim een derde beaamt volmondig dat het studieadvies vertrekt vanuit talenten en ontkent dat het vertrekt vanuit tekorten. Ouders die volledig akkoord gaan met de stelling dat advies zich baseert op de tekorten (bijna één vijfde), herkennen hun kind vaak niet in het advies en vinden de argumenten weinig overtuigend. Ik begrijp dat het voor een school niet gemakkelijk is om de juiste toon aan te slaan tegen ouders en leerlingen. Toch heb je als ouder meestal het gevoel dat je uiteindelijk weinig zelf kunt beslissen en dat er te weinig wordt uitgegaan van de kracht van het kind en te veel van zijn zwakte. In het ideale geval is de leerkracht (of leerkrachten) een echte coach die het beste in je kind naar boven haalt. Ouders nemen bij de studiekeuze het advies van de school over het algemeen ter harte, maar menen dat ze soms zelf een beter zicht hebben op de motivatie en studiehouding van hun kind. Bij de studiekeuze voor het eerste jaar secundair onderwijs werd geen rekening gehouden met het feit dat mijn dochter in de lagere school volledig zelfstandig studeerde, en dat ze niet veel tijd hoefde te spenderen aan studeren om toch 85 % te halen. Kinderen die 90 % haalden, uren per dag studeerden mét hulp van de ouders, werden aangeraden om Latijn te volgen. Dit, naast de interesses van mijn kind, heeft me doen besluiten het studieadvies van de school niet te volgen en haar toch Latijn te laten studeren. Intussen zijn we een jaar verder, en staat ze weer voor een studiekeuze. Op aanraden van haar lerares Latijn, zal ze volgend jaar Grieks-Latijn studeren. Om maar te zeggen dat het gezond verstand van de ouders bij het maken van een studiekeuze minstens even belangrijk is dan de mening van één juf en het CLB. Wie slecht is in wiskunde moet maar economie of humane wetenschappen gaan doen. Maar wat als die richtingen je niet liggen? Ik vind dat er nog te weinig wordt gewerkt rond het ontdekken van de eigen talenten en het nodige advies om dan met die talenten in de juiste studierichting terecht te komen. Ook het koppelen ervan aan beroepen waar mensen dan effectief mee aan de slag kunnen in deze maatschappij. Studiekeuzes werken volgens een watervalsysteem. Getalenteerde leerlingen belanden in te lage studierichtingen ver van hun eigen interesse. Mag er wat meer ingezet worden op motivatie en talent? De door de school geadviseerde richtingen in het secundair zijn ook niet altijd gestoeld op grondige kennis van het onderwijsaanbod, aldus een aantal ouders. Klassenraden zijn niet altijd goed op de hoogte over de inhoud van geadviseerde richtingen, zeker wanneer die richtingen niet in de eigen school bestaan. Gezinsbond november 2015 E-dossier Mijn kind in het secundair onderwijs 18

19 Zittenblijven en B-attesten We vroegen hoe ouders de beslissingen van de school over zittenblijven en het toekennen van een B-attest ervaren. Vinden ze dat ze tijdig werden ingelicht over de problemen en gingen ze akkoord met de beslissing van de school? Reacties op de beslissing over B-attest en zittenblijven Akkoord met de beslissing Tijdig ingelicht Zittenblijven 17 (54,8 %) 21 (67,7 %) B-attest 34 (72,3 %) 35 (74,5 %) Slechts in iets meer dan de helft van de gevallen gingen de ouders akkoord met de beslissing van de school dat hun kind moest blijven zitten. Let op, niet akkoord betekent hier dat ouders de beslissing geen goede of terechte beslissing vinden, het betekent niet dat ze die beslissing ook zullen aanvechten. Het B-attest kan bij meer ouders op begrip rekenen: wanneer een kind een B-attest krijgt, gaat meer dan 70 % van de ouders akkoord met de beslissing van de school. Maar ook hier is er een aanzienlijk groep ouders (28 %) die niet akkoord gaat. Tijdig ingelicht over problemen? De meerderheid van de ouders vindt dat ze tijdig ingelicht zijn over het mogelijk zittenblijven of het B-attest. Ze vinden dit ook erg belangrijk om eventueel nog te kunnen bijsturen of zich tijdig voor te bereiden op de zoektocht naar een alternatief. Ook hier is het van belang om er op te wijzen dat een derde tot een vierde van de respondenten dat niet zo heeft ervaren. Het jaar moeten overdoen of het B-attest komen dan als een verrassing. Wanneer ouders zich niet tijdig ingelicht voelen, valt een B- of C-attest erg zwaar. Gesprekken worden zelden vanuit de school gevraagd. Als de school een gesprek vraagt is het kalf naar mijn normen al half verdronken. Het C-attest dat mijn zoon kreeg, kwam als een donderslag bij heldere hemel. Tot het jaar ervoor had mijn zoon altijd zeer goede resultaten, ook voor scheikunde. Dat jaar zelf (5 ASO) had hij enkel met scheikunde problemen, wat voor een deel ook aan de leerkracht lag. Die leerkracht is trouwens berucht voor het buizen van leerlingen Ondanks het feit dat mijn zoon maar een relatief klein tekort had op scheikunde, heeft hij toch onmiddellijk een C-attest gekregen, want herexamens zijn afgeschaft. Betwisten van B- of C-attest? Slechts enkele ouders gaven aan dat ze de beslissing (B- of C-attest) waarmee ze niet akkoord gingen, hebben aangevochten of niet gevolgd hebben. Een enkeling ging in beroep. Of ouders zochten en vonden een andere school waar hun kind de uitgesloten richting wel mag volgen. Een klein aantal ouders kiest bij B- of C-attesten of schoolmoeheid voor privé, thuis- of volwassenenonderwijs. Een beslissing die in hun geval, zij het met veel doorzettingsvermogen, wel resultaten oplevert. 19 E-dossier Mijn kind in het secundair onderwijs Gezinsbond november 2015

20 Mijn zoon heeft uiteindelijk dit jaar zijn secundair diploma TSO behaald via tweede kansonderwijs De school bood geen enkele hulp en na het tweede jaar sloten ze hem uit voor alle richtingen van ASO en TSO, niet alleen de richtingen die zij aanbieden. Volgen van niet-bindende adviezen? Ouders volgen niet verplichtende adviezen van klassenraden meestal op. Al stellen meerdere ouders zich wel vragen bij percentennormen die sommige scholen in hun ogen hanteren, waarbij de naakte cijfers meer lijken mee te spelen dan inzet of motivatie van de leerling. Ouders hebben vragen bij het hanteren van wat zij als hakbijlpercentages (bv. minimaal 80 %) beschouwen. Het advies voor de studiekeuze naar de tweede graad in de (alle?) school wordt bepaald op basis van het behaalde percentage. Naar mijn mening is dat niet correct. Niet iedereen slaagt erin om 80 % te halen maar daarom is de inzet niet minder Als een kind minder haalt en het wil graag ASO volgen dan zou de school dit moeten supporteren in plaats van afraden. Als het kind zich niet stoort aan zijn/haar behaalde punten, wie zijn wij dan om een kind zijn kansen te ontnemen? Uiteindelijk wordt er in de latere loopbaan niet gevraagd naar behaalde percentages maar naar doorzettingsvermogen. Ook omgekeerd zijn ouders van oordeel dat een kind met hogere punten daarom niet perse ASO moet volgen. Ze (dochter met ASS) haalde meer dan behoorlijke resultaten in het lager en dus was TSO als het ware taboe, hoewel ik nu nog altijd denk dat ze in sociaal technische wetenschappen meer ademruimte zou gehad hebben om ook als mens te kunnen ontplooien. Cijfers zijn iets, maar niet alles. Tevreden na oriëntering? Hoewel het merendeel van de ouders het oordeel van de klassenraad wel kan volgen, is niet iedereen ervan overtuigd dat een B- of C-attest hun kind geholpen heeft in de verdere ontwikkeling van zijn talenten. Omdat mijn zoon (na zijn C-attest) onder geen beding nog het jaar wou overdoen op die school, is hij van school en van richting veranderd. Hij heeft inmiddels zijn 2 laatste jaren in TSO gedaan en heeft werkelijk GEEN ENKELE INSPANNING moeten doen om er te geraken. Het was veel te gemakkelijk voor hem. Door dat C-attest is hij niet alleen een jaar kwijt, maar ook een goede werkhouding en inzet, die hij in het hoger onderwijs zeker nodig zal hebben. Dus, wat hebben ze nu met dat C-attest bereikt: het tegenovergestelde van wat de bedoeling was. Jammer, zeer jammer voor mijn zoon. Ouders kunnen de argumenten achter een attest niet altijd volgen. Een voorbeeld dat meermaals terug komt bij ouders is het oriënteren van normaalbegaafde leerlingen die niet praktisch zijn aangelegd, naar sterk praktijkgerichte studierichtingen, waar de klemtoon ligt op die vaardigheden die net heel moeilijk zijn voor de betrokken leerling. Bij gesprekken met directie en CLB was iedereen van hetzelfde advies namelijk dat mijn zoon niet manueel aangelegd is, naast zijn leerstoornissen heeft hij ook een lichte vorm van DCD. ( Hij heeft wel een normale IQ). Vorige week kreeg hij dus een B attest met uitsluiting van ASO en TSO!!! Begeleiding en zorg Op school Bijna 70 % van de ouders vindt dat hun kind op school terechtkan als het zich niet goed voelt op school. 7 % van de ouders vindt dat hun kind met deze gevoelens niet op school terechtkan. De overige 23 % weet het eigenlijk niet. De leerlingenbegeleiding en de klastitularis zijn de meest vernoemde personen wanneer we vragen bij wie hun kinderen op school terechtkunnen als ze zich niet goed voelen: ze worden vernoemd door respectievelijk 37 % en 39 % van de ouders. Daarnaast vernoemen de ouders het CLB (22 %), de zorgcoördinator (20 %) en de directie (17 %). 4 ouders op 5 vindt dat hun kind op school terechtkan als het problemen heeft met de resultaten van een bepaald vak. 6 % van de ouders vindt van niet en de overige 14 % zegt dat ze dat niet weet. De vakleerkrachten, de klastitularis en de leerlingenbegeleiding worden daarbij vernoemd door respectievelijk 58 %, 41 % en 22 % van de ouders. 88 % van de respondenten vindt dat ze als ouder op school terechtkunnen als er vragen of problemen rijzen. Ze vernoemen daarbij de klastitularis (60 %), de directie (48 %) en de vakleerkrachten (35 %) het vaakst. Gezinsbond november 2015 E-dossier Mijn kind in het secundair onderwijs 20