Handleiding voor het. Screeningsinstrument voor Adolescenten met een Chronisch Zieke Ouder (SACZO) D. S. Sieh

Transcriptie

1 Handleiding vr het ScreeningsinstrumentvrAdlescentenmeteenChrnischZiekeOuder(SACZO) D. S. Sieh 1

2 Inhudpgave Inleiding 3 Bijlage1:ScreeningsinstrumentvrAdlescentenmeteenChrnischZiekeOuder(SACZO) 6 Bijlage2:ScrefrmulierSACZO 9 Bijlage3:LeidraadSACZO 10 Bijlage4:BeslisbmSACZO 12 Bijlage5:CasusSACZO 13 Referenties 15 2

3 Inleiding Het Screeningsinstrument vr Adlescenten met een Chrnisch Zieke Ouder (SACZO) is een preventief hulpmiddel m de kans p tekmstige internaliserende prblemen bij adlescenten (tussen 10 en 20 jaar) met een chrnisch smatisch zieke uder te bepalen. Onder internaliserend wrdt verstaan: smber, angstig en teruggetrkken gedrag, en lichamelijke klachten. Het SACZO is vr risicsignalering bedeld en geeft aan welke kinderen weinig kans p tekmstige prblemen hebben en welke kinderen een hge kans p tekmstige prblemen hebben. Met het SACZO kunnen prblemen p twee gebieden wrden gesignaleerd: prblemen die met het gezin te maken hebben en prblemen die met persnlijke eigenschappen te maken hebben. Het SACZO kan het beste samen met de beslisbm SACZO wrden gebruikt. De beslisbm helpt m aanvullende vragen te stellen, een gesprek aan te knpen en tips te krijgen vr mgelijke srten van hulp in geval er sprake is van een verhgd risic p tekmstige prblemen bij het kind. Dr het gebruik van het SACZO samen met de beslisbm van het SACZO kunnen prblemen bij het kind zichtbaar en bespreekbaar wrden. Het SACZO geeft samen met de beslisbm k inzicht in de ndersteuningsbehefte van jnge mantelzrgers. In Bijlage 1 staat het SACZO zals dit kan wrden ingevuld dr het kind. U kunt het SACZO intrduceren als een lijst die helpt m te kijken he het gaat met het kind. In Bijlagen 2 tt 4 staan hulpmiddelen bij het gebruik van het SACZO. In Bijlage 5 kunt u middels een casusbeschrijving zien he het SACZO in de praktijk te gebruiken is. Werkwijze Het SACZO kan gebruikt wrden in alle situaties waar sprake is van een chrnisch smatische aandening bij de uder. Te denken valt aan diagnses zals multiple sclerse, reuma, hersenletsel, spierziekte, de ziekte van Parkinsn, rganische aandeningen en andere smatische aandeningen die beperkingen in het functineren van de uder teweeg brengen. Het belangrijkste is dat u zich aan de berepscde van uw discipline en de ethische cdes binnen uw instelling hudt. De werkwijze hangt af van de manier waarp u cntact heeft met het kind. Het is mgelijk dat u alleen uders hebt gezien, dat u de uders en de kinderen ziet, f dat u alleen de kinderen ziet. Daarnaast speelt de leeftijd van het kind een rl. Bij kinderen van nder de 18 jaar, met u testemming aan de uders vragen m de kinderen uit te ndigen vr een gesprek. Als u alleen de uders ziet, is het k bij kinderen van 19 f 20 jaar aangewezen m de uders te vragen f zij het ged vinden dat u de kinderen het SACZO vrlegt. Als u zelf al cntact heeft met het kind, is het aan te raden m de afname van het SACZO af te stemmen met de uders. Als een kind echter al 18 jaar ud is, heft u dit niet te den. Er bestaan glbaal drie scenari s, maar er zijn veel meer scenari s denkbaar: 1. Heeft u tt nu te alleen cntact gehad met de uders, dan zijn de uders k de aangewezen persnen via wie de kinderen uit te ndigen zijn. Dit kunt u den dr de kinderen een keer mee te vragen vr een gesprek. U kunt met testemming van de uders de kinderen zelf bellen, een brief sturen f de uders vragen m de kinderen mee te nemen bij een vervlggesprek. De kinderen en de uders krijgen dan allemaal uitleg ver het SACZO en het SACZO kan ter plekke ingevuld wrden dr de kinderen. U kunt er dan vr kiezen 3

4 de terugkppeling te den met de uders erbij als de kinderen dat ged vinden, f de kinderen apart uitndigen. Het is raadzaam m vr penheid in de cmmunicatie te zrgen mdat het dan gemakkelijker is m hulp vr het kind te regelen. De uders zijn namelijk belangrijk m deze hulp te ndersteunen, f zij zijn f wrden zelfs nderdeel van deze hulp. 2. Een andere mgelijkheid is dat u de kinderen alleen uitndigt. Indien er sprake is van meerdere adlescente kinderen in een gezin, kunt u de kinderen apart f als grep uitndigen m het del van het SACZO uit te leggen en het SACZO af te nemen. De terugkppeling kan het beste geschieden vr elk kind apart. Het heft niet lang te duren, zdat u de kinderen in de wachtkamer kunt laten plaats nemen terwijl ze wachten tt hun brer f zus klaar is. 3. Tevens kunt u ervr kiezen m de uders het SACZO mee te geven zdat zij het aan de kinderen vrleggen. De kinderen kunnen het SACZO thuis zelfstandig invullen en via een returenvelp terugsturen. U kunt de kinderen daarna uitndigen m de resultaten van het SACZO terug te kppelen. Als een kind een scre heeft van lager dan 12, is het geen verplichting m de scre terug te kppelen, maar is het wel raadzaam vr de afrnding van de zaak. Vral als het kind wil weten wat de uitslag is, zu de mgelijkheid tt terugkppeling meten wrden gebden. x. Z zijn er ng ntelbare andere scenari s denkbaar. Het belangrijkste is dat u zich aan de berepscde en/f ethische cdes hudt. In een casus is een mgelijk scenari uitgestipt. StappenvrgebruikvanhetSACZO Bij het gebruik van het SACZO wrden 4 stappen drlpen, waarvan de laatste stap ptineel is. 1. Intrductie Een zrgvuldige intrductie is van belang. U legt uit wat het del van het invullen van het SACZO is: het verkrijgen van een ged beeld van de situatie en de punten waar het kind ndersteuning bij wil. U kunt aangeven dat het verzamelen van deze infrmatie tt de standaard werkwijze hrt. 2. Afname 2.a. U geeft het SACZO aan het kind, drlpt de vragen krt, en laat het SACZO dr het kind invullen. Dit duurt krt en u blijft in de ruimte f laat het kind het SACZO even alleen invullen in dezelfde f een andere ruimte. 2. b. U kunt de afname k laten gebeuren dr het kind het SACZO thuis te laten invullen en dan naar u p te sturen met een returenvelp. Het is wel van belang dat de kinderen van te vren weten waarvr ze het SACZO invullen. 3. Terugkppeling In hetzelfde cntact van de afname kunt u de resultaten bespreken met het del: risicsignalering en verheldering van hulpbehefte. U kunt, als u weinig tijd heeft vr het scren en nabespreken, de terugkppeling van de resultaten k bij de vlgende afspraak den. De hulpverlener maakt gebruik van de verkregen infrmatie m in dialg te gaan met het kind (en eventueel de zieke uder en/f de geznde uder). Denkt u er aan m tevens de beslisbm bij de hand te huden. De beslisbm helpt m aanvullende vragen te stellen en verschillende srten hulp te verwegen. De dialg met behulp van de beslisbm kan tevens gericht zijn m erkenning te geven, de thuissituatie te schetsen, en m mantelzrgndersteuning, netwerkndersteuning en andere srten van hulp, zals gezinsgesprekken en individuele behandeling, te kunnen verwegen. 4

5 4. Evaluatie Het SACZO kan naar wens p een later tijdstip pnieuw ingevuld wrden dr het kind m in beeld te brengen f het risic p prblemen verlaagd is, en/f te weten te kmen waar ng knelpunten zitten. Een ged mment m het SACZO pnieuw in te vullen is na een eventuele behandeling f, in geval geen behandeling heeft plaatsgevnden, in 6 maandelijkse intervallen. Hiernder staat het SACZO, een telichting p de wijze van scren en de betekenis van de scres, terugkppeling van scres, leiddraad bij afname en beslisbm. Deze items helpen m een ged beeld te krijgen van het risic p tekmstige internaliserende prblemen bij het kind, en ver de huidige prbleemgebieden en behefte aan steun. 5

6 Bijlage 1: Screeningsinstrument vr Adlescenten met een Chrnisch Zieke Ouder (SACZO) Vul alsjeblieft de vlgende gegevens in: 1. Vrnaam en familienaam: Gebrtedatum: (dag) (maand). (jaar) 3. Geslacht: Jngen О Meisje О 4. Wat is de ziekte van je uder: De ziekte van je uder duurt sinds. jaar/jaren en maand(en) 6. Wn je het grtste deel van de week thuis? Ja О Nee О 7. Wat de je vr schl f werk? lagere schl praktijknderwijs (MLK, ZMLK) schl vr (vrtgezet) speciaal nderwijs (LOM, ZMOK) VMBO brugklas VMBO-HAVO-VWO HAVO VWO MBO HBO Universiteit Ik werk gedurende. uur per weer als iets anders, namelijk 8. Heb jij een ziekte? Ja О Nee О Z ja, wil je alsjeblieft aangeven wat vr ziekte(s) je hebt? 9. Heb je gesprekken met een hulpverlener gehad? Ja О Nee О 6

7 Screeningsinstrument vr Adlescenten met een Chrnisch Zieke Ouder (SACZO) Op de vlgende pagina vind je vragen die gaan ver ju, je uders en eventueel je brers en zussen. De vragen gaan ver allerlei dingen waar je tegen aan kunt lpen. Het is de bedeling dat je alle vragen zelf beantwrdt. Geef per vraag maar één antwrd. Dit de je dr het hkje nder het antwrd dat vr ju waar is aan te vinken. Als een vraag gaat ver je gezin betekent dit het gezin waar jij de meeste tijd drbrengt. Bij het beantwrden van de vragen zijn er geen gede f fute antwrden; het gaat erm wat jij vindt. Prbeer steeds z eerlijk mgelijk antwrd te geven. Denk niet te lang na bij een vraag, maar ga p je eerste indruk af. 7

8 1. Ikhebhetvaakmeilijkthuis. helemaal niet waar niet waar er tussen in waar helemaal waar 2. Debandmetmijnudersisverslechterddrdeziekte/sindsdeziektespeelt. helemaal niet waar niet waar er tussen in waar helemaal waar 3. Ikmaakmevaakzrgenmdesituatiethuis. helemaal niet waar niet waar er tussen in waar helemaal waar 4. Ikmetveeldenmnsgezindraaiendetehuden. helemaal niet waar niet waar er tussen in waar helemaal waar 5. Ikvelmevaakbeperktinmijnvrijetijdsbesteding. helemaal niet waar niet waar er tussen in waar helemaal waar 6. Ikvelmesmsbuitengeslten. helemaal niet waar niet waar er tussen in waar helemaal waar 7. Ikbenvaakgestrest. helemaal niet waar niet waar er tussen in waar helemaal waar 8. Hetkstmijveelmeitemmijnprblemenpteplssen. helemaal niet waar niet waar er tussen in waar helemaal waar 8

9 Bijlage 2: Screfrmulier SACZO Alle vragen wrden p dezelfde manier gescrd. Vr meisjes en jngens wrdt er geen nderscheid gemaakt. Alle scres van de 8 vragen wrden bij elkaar pgeteld. De minimumscre is 0 en de maximumscre is 32. helemaal niet waar = 0 niet waar = 1 er tussen in = 2 waar = 3 helemaal waar = 4 INTERPRETATIE SCORE Het afkappunt is 12. Dit betekent dat als een kind 12 f hger scrt, er een duidelijk verhgde kans is p tekmstige klachten in de zin van angsten, smberheid, teruggetrkken gedrag en lichamelijke klachten. Het SACZO richt zich vral p de genemde klachten. De zekerheid waarmee klachten zals agressief en regelverschrijdend gedrag kunnen wrden vrspeld is bijvrbeeld minder grt. Als een kind 12 f hger scrt, is hulp vr het desbetreffende kind geïndiceerd. Een scre van nder de 12 betekent niet dat een kind geen hulp ndig heeft. Zaak blijft m samen met het kind te bespreken f hulp wenselijk is. Er is een draaibek en een beslisbm tegevegd aan het SACZO. Deze dcumenten kunt u vrijblijvend gebruiken. Het zijn gereedschappen die kunnen helpen m een gesprek aan te knpen en aanvullende vragen te stellen. Daarnaast zijn er suggesties vr hulp. TERUGKOPPELEN SCORE Bij het terugkppelen van de uitslag aan het kind is vrzichtigheid gebden. Hudt u rekening er mee dat het kind met een scre van 12 f hger niet bang met wrden gemaakt. Benadrukt kan wrden dat het er p lijkt dat een kind hulp ndig lijkt te hebben. Vervlgens kan de reactie van het kind wrden afgewacht. Als een kind graag hulp wil hebben, is het zaak uit zeken met het kind wat vr hulp wenselijk is. De meeste kinderen geven aan dat ze graag in cntact willen kmen met andere kinderen die een zieke uder hebben. Smmige kinderen willen graag gesprekken met een hulpverlener individueel, in greps f in gezinsverband. Er is geen kant en klare plssing. Bij het terugkppelen van de scre kunt u gebruik maken van de leidraad en de beslisbm van het SACZO. HULP Als u niet uitkmt met het scren en/f vragen en pmerkingen heeft, kunt u cntact pnemen met de auteur van het SACZO, de heer Dminik Sieh, e mail: d.sieh@i psy.nl. 9

10 Bijlage 3: Leidraad SACZO De leidraad SACZO is bedeld als hulpmiddel en geeft geneg ruimte m de tester te laten beslissen wat het advies richting het kind is. Er wrdt uitgegaan van een afkappunt van 12, maar de leidraad geeft aanvullende infrmatie ver he de uitkmsten van het SACZO gebruikt kunnen wrden. Ten eerste is de bedeling m de antwrden p de vragen van het SACZO een vr een dr te lpen. Waar scrt het kind pvallend laag en hg? Is er een patrn en z ja, wat (bijvrbeeld, het kind scrt bijna veral er tussen in)? Vervlgens kan per vraag een krt gesprek ntstaan m het antwrd nader te te lichten. AanvullendevragenvrdegebruikersvanhetSACZO Een vuistregel is dat bij vragen met het antwrd waar en helemaal waar extra aandacht wrdt gevraagd m samen met het kind dieper in te gaan p de betreffende vraag. Vragen waarp het kind er tussen in kiest verdienen k aandacht, maar deze antwrden zijn pas reden tt zrg als zij in ttaal 6 keer f vaker vrkmen. Bij elke vraag waar een kind waar f helemaal waar p antwrdt kan de vlgende vlgrde vr aanvullende vragen wrden aangehuden. 1. Wat is er aan de hand? 2. In heverre hebben jullie dit al besprken in je gezin? 3. Wat zu meten veranderen m de situatie te verbeteren? 4. Heb je al hulp gekregen p dit gebied? Tweethema svanhetsaczo:gezinenpersnlijkeeigenschappen De vragen van het SACZO zijn in 2 thema s p te splitsen. De eerste vier vragen hebben met het gezin te maken: 1. Ik heb het vaak meilijk thuis 2. De band met mijn uders is verslechterd dr de ziekte/sinds de ziekte speelt 3. Ik maak me vaak zrgen m de situatie thuis. 4. Ik met veel den m ns gezin draaiende te huden. Als het kind hier een scre van 6 f hger heeft (dus bv 1 keer helemaal waar en 1 keer er tussen in f 2 keer waar ), dan is extra aandacht vereist p de betreffende gebieden. Als een kind 6 f hger scrt p deze vier vragen, kan gedacht wrden aan het drverwijzen vr aanvullende gezinsgesprekken fwel systeemtherapie. Maatschappelijk werk en mantelzrgndersteuning zijn met name geïndiceerd als een kind helemaal waar p Vraag 4 scrt. De andere vier vragen hebben te maken met persnlijke eigenschappen: 5. Ik vel me vaak beperkt in mijn vrijetijdsbesteding 6. Ik vel me sms buitengeslten 7. Ik ben vaak gestrest 8. Het kst mij veel meite m mijn prblemen p te lssen Als het kind hier een scre van 6 f hger heeft (dus bv 1 keer helemaal waar en 1 keer er tussen in f 2 keer waar ), dan is extra aandacht vereist p het gebied van persnlijke eigenschappen. 10

11 Aangewezen interventies zijn dan met name cgnitieve gedragstherapie zals het aanleren van functinele cgnities. Wat achter Vraag 5 en 6 kan schuilen zijn schuldgevelens. Kinderen kunnen zich bijvrbeeld schuldig velen m met klasgenten af te spreken mdat ze denken dat ze vr de uder met een aandening meten zrgen. Nagegaan met dan wrden f er vldende mantelzrgndersteuning is en in heverre het gaat m een irratinele gedachte. Wat achter Vraag 5 en 6 schuilt, kan k te maken hebben met een gebrek aan geplande ntspannende activiteiten ls van schuldgevelens. Z kan een kind nvldende sciale steun hebben m afleiding te hebben van meilijke mmenten. Verder kan er sprake zijn van parentificatie (dat een kind zich velt als de verzrgende uder en de rllen zijn mgedraaid) en/f een gebrek aan aansluiting bij leeftijdgenten. Een kind met een zieke uder kan zich bijvrbeeld te vlwassen velen m plezier te kunnen beleven in de mgang met leeftijdgenten. In dergelijke gevallen is cntact met ltgenten geïndiceerd. Patiëntenverenigingen van bepaalde diagnsegebnden grepen rganiseren bijeenkmsten vr kinderen wier uder een smatische aandening heeft. Als een kind hg scrt p Vraag 7 f 8, kan gedacht wrden aan interventies zals stressmanagement en het stimuleren van cpingvaardigheden. Kinderen kunnen bijvrbeeld via individuele f grepstherapie leren he zij stress het hfd kunnen bieden en welke gedachten en activiteiten hierbij behulpzaam zijn. Aangewezen interventies zijn dan met name cgnitieve gedragstherapie m irratinele gedachten te nderkennen en prbleemplssende vaardigheden aan te leren. Op de vlgende pagina staat een beslisbm die suggesties geeft welke aanvullende vragen gesteld kunnen wrden en welke interventie per dmein en per vraag tegepast kan wrden. 11

12 DOM EIN G E Z I N P E R S O O N L I J k Vraag SACZO Antwrd =waar(3)f helemaal waar(4) Ik heb het vaak meilijk thuis De band met mijn uders is verslechterd dr de ziekte/sinds de ziekte speelt Ik maak me vaak zrgen m de situatie thuis Ik met veel den m ns gezin draaiende te huden Ik vel me vaak beperkt in mijn vrijetijdsbesteding Ik vel me sms buitengeslten Ik ben vaak gestrest Het kst mij veel meite m mijn prblemen p te lssen Bijlage 4: beslisbm SACZO Vrbeeldvragen Scre Wat is er aan de hand? In he verre heb je er iets aan gedaan? Met welke uder speelt dit? Wat is de rl van de ziekte? Kun je je gevelens met je uder bespreken? Ben je vaak bs p de uder? Waar maak je je z al zrgen ver? Heb je dit met iemand besprken en z ja, wat was de uitkmst? Wat met je allemaal den? Heb je hier ndersteuning bij? Zijn er afspraken ver de taken die een ieder in je gezin met den en z ja, welke? Zijn je taken duidelijk afgestemd? In heverre vel je je vervraagd? Wat zijn je hbby s? Wat maakt dat je minder tijd hebt dan je zu willen? Heb je tijd vr schltaken? Wat zu je graag den in je vrije tijd? Vel je je sms schuldig? He gaat het met je vrienden? He vel je je p schl? Wat de je aan ntspanning? Wat met je allemaal den? Wat vind je het meest stressvl? Wat helpt je tegen stress? Wil je dit telichten? Heb je een vrbeeld he je een prbleem in het verleden ged hebt pgelst? 6 f hger 6 f hger Srtinterventie passendbijdmein Gezinsgesprekken Maatschappelijk werk Mantelzrgndersteuning 12 f hger Cgnitieve gedragstherapie (individueel f grep) Stressmanagement Aanleren van cping Mantelzrgndersteuning Specifieke interventiespervraag Thuissituatie in kaart brengen, hele gezin betrekken Ouders uitndigen, uder kindrelatie bespreken, gezinstherapie Angsten uitvragen en bespreken, angstladder pstellen, CGT, gezinsgesprekken, ltgentencntact, sciale steun Verkenning taken, definiëren van verantwrdelijkheid, mantelzrgndersteuning, gezinsgesprekken (met g p structuur in gezin en prcessen zals parentificatie) Verkenning taken, definiëren van verantwrdelijkheid, mantelzrgndersteuning, bespreken van mgelijke schuldgevelens Bespreken van relatie met leeftijdsgenten, cntact met ltgenten, vervreemding van uders en vrienden. Stimuleren en plannen van sciale cntacten. Bespreken van stressren, verminderen van stressbrnnen, plannen van ntspannende activiteiten, stimuleren van hbby s Aanleren van cpingvaardigheden, mdule zelfbeeld, verhgen van veerkracht, plssingsgerichte therapie

13 Bijlage 5: Casus SACZO (fictieve casus, alle namen zijn pseudniemen) Vader Henk (51 jaar) heeft de ziekte van Parkinsn. Bij hem is de diagnse 12 jaar geleden gesteld. Hij heeft lichamelijke beperkingen; z kan hij meilijk praten, trilt veel en heeft hij last van vermeidheid. Hij werkt ng 3 dagen in de week, en zijn werkmstandigheden en de inrichting in huis zijn aan hem aangepast. Liseltte (45) is zijn echtgente. Ze heeft zelf geen chrnisch smatische aandening. Ze werkt 80% als dcent p een hgeschl en verzrgt Henk waar ze kan. Samen hebben ze twee kinderen. Sam is 15 jaar en Lisa is 18 jaar. Piet (45) is maatschappelijk werker in een zrginstelling. Piet ziet Henk af en te m thuiszrg te cördineren en helpt hem met het invullen van allerlei papieren. Ok vert hij gesprekken met Henk ver he de ziekte van Parkinsn het leven van Henk beïnvledt. Piet heeft Henk gevraagd m samen met Liseltte te kmen praten. Liseltte vertelt in dat gesprek dat de pveding haar sms zrgen baart. Piet stelt vr m de kinderen een vlgende keer mee te vragen bij een gesprek. Ok vertelt hij dat hij van plan is het SACZO af te nemen. Hij vertelt krt het del hiervan. Henk en Liseltte vinden dit een ged idee. De vlgende keer nemen ze de kinderen mee. Piet vraagt aan de kinderen he het met ze gaat p schl en in hun vrije tijd en he ze mgaan met de ziekte van hun vader. Vervlgens vertelt Piet dat het SACZO een lijst is m in kaart te brengen f Lisa f Sam hulp kunnen gebruiken: Piet: Wat ged dat jullie mee zijn gekmen met je uders. Ik wil jullie graag iets vertellen ver een vragenlijst die ik standaard afneem bij kinderen die een zieke uder hebben. Het is een lijst die speciaal gemaakt is vr kinderen m te kijken f ze hulp kunnen gebruiken. Het invullen van de lijst duurt 5 minuten. Vinden jullie het ged m de lijst in te vullen? De vragenlijst heet SACZO. Sam: Ik wil hem best invullen, maar wat gebeurt er dan verder? Piet: Het SACZO is bedeld m in kaart te brengen f je het meilijk hebt met smmige dingen thuis en f je in de tekmst prblemen kunt verwachten. Tegelijkertijd is het een manier m te kijken wat vr srten hulp bij ju kunnen passen. De lijst bestaat uit een aantal vragen die afhankelijk van juw antwrden een getal, dat het een scre, pleveren. Op basis hiervan kunnen we kijken f ik je ergens mee kan helpen. Sam: Ah, maar is het niet raar als mijn uders nu naast me zitten en ik het met invullen? Piet: Misschien wel, je kunt het SACZO k in de wachtkamer invullen, f thuis in je eentje. De vlgende keer kunnen we het dan hebben ver de resultaten. Lisa, ju heb ik ng niet gehrd. Wat vind jij er eigenlijk van? Lisa: Ik vind het geen prbleem, het duurt tch maar 5 minuutjes. Liseltte (tegen Sam en Lisa): Jullie kunnen de vlgende keer alleen met Piet kmen praten. Piet: Ja, inderdaad, en als je wilt zelfs een vr een, dat is misschien wel handig. Henk: En krijgen we dan k de uitslag te hren? Piet: Dat hangt er van af wat Sam en Lisa willen. Als er iets is waar ik bij kan helpen, is het nuttig m samen een gesprek te veren. Maar uiteindelijk zullen je kinderen meten beslissen wat ze kwijt willen. Sam: Vr mij is het k geen punt dan, geef die lijst maar. Piet laat de kinderen vervlgens aan een tafel zitten m het SACZO in te vullen. Vervlgens maakt hij een afspraak m het SACZO de vlgende keer terug te kppelen. Hiervr ndigt hij alleen Lisa en Sam uit. In de tussentijd scrt hij het SACZO. Sam heeft een scre van 7 en Lisa een scre van 13. Lisa zit dus net bven de drempel van 12. Dit betekent dat ze kans lpt p internaliserende prblemen. Kijkende naar haar antwrden p het SACZO heeft Lisa vral last van de 12

14 gezinssituatie. Ze heeft het vaak meilijk thuis en maakt zich zrgen m de thuissituatie. Sam heeft bijna nergens last van, maar is wel af en te gestrest. VERVOLGAFSPRAAK Piet haalt de kinderen p in de wachtkamer. Hij vraagt eerst Sam m naar binnen te kmen. Piet: Hi Sam, fijn dat je bent gekmen. Ik wil vandaag graag de resultaten van het SACZO met je bespreken. Ik zie dat het best ged met je gaat als ik kijk naar je antwrden. Z heb je bijvrbeeld weinig zrgen en je weet je prblemen ged p te lssen. Sam: Ja, met mij gaat het wel ged. Piet: Ja, juw antwrden bevestigen dit. Je hebt wel af en te stress zie ik hier bij je antwrd p Vraag 7. Sam: Oh ja.. Ik heb sms erg veel te den vr schl. Piet: En wat vr dingen p schl bedel je dan? Sam: Ja, studeren, en vr tentamens leren. Ik zit k ng in het rugby team van schl. Piet: En heb je verder ng stress behalve als het m schl gaat? Sam: Nee, eigenlijk niet. Als ik me echt gestrest vel, ga ik tch lekker sprten... (en z gaat het gesprek ng even dr) Piet haalt vervlgens Lisa p. Piet: Lisa, km zitten. Lisa: Vandaag gaan we bespreken wat ik heb ingevuld? Piet: Ja.. Lisa: En wat is de uitslag? Piet: Nu, je wilt het meteen weten! Op een aantal punten lijkt het heel ged te gaan. Vlgens mij is de band met je uders wel ged. Lisa: Ja, de band is in ieder geval niet verslechterd dr de ziekte. Piet: Dat is ged m te hren. Ik zie echter k dat je je vaak zrgen maakt. Lisa: Ja, maar dat valt wel mee. Piet: He bedel je? Lisa: Nu, ik heb eigenlijk niet veel zrgen ver schl f zit niet z met mezelf. Piet: Waar maak je je dan wel zrgen ver? Lisa: Over mijn uders, mdat het met pa tch best slecht gaat sms, en ma ziet er sms z vermeid uit. Piet: Heb je je zrgen een keer besprken met hen? Lisa: Nee, ik wil ze niet ng meer belasten. Piet: Wat zu je er van vinden m er een keer ver te spreken met zijn allen. Lisa: Ik weet niet f Sam er bij met zijn, liever niet eigenlijk. Piet: Weet je, dat laat ik aan ju ver. Waar het mij m gaat is dat ik je graag wil helpen als je ergens mee zit, een gesprek met je uders kan bijvrbeeld uitkmst bieden. Ik zie k dat je erg veel thuis met den m je gezin draaiende te huden. Heb je wel ergens steun bij? Lisa: Ma helpt waar ze kan, maar ze met k vaak werken, k in de middag. Dan met ik pa helpen met allerlei karweitjes. Ik heb dan sms wel een afspraak met vriendinnen afgezegd mdat ik liever bij hem ben. Piet: Het verbaast me dan k niet dat je je vaak gestrest velt, zals je zegt bij Vraag 7. Lisa: Ja, maar p zich valt het allemaal wel mee. Piet: Nu, het mag dan wel meevallen, maar misschien zijn er k dingen die je kunnen helpen m je minder zrgen te maken. Ik denk bijvrbeeld aan leuke, ntspannende activiteiten vr je. Lisa: Ja, ik ga naar dansles. Piet: En vind je dat vldende? 13

15 Lisa: Nee, eigenlijk niet. Piet: Kijk, je hebt nu het SAZCO ingevuld en ik zie tch dat je p smmige punten steun f hulp kunt gebruiken. Een cllega van mij werkt veel met kinderen die in een zelfde situatie als de juwe zitten. Ze heet Yvnne. Wat vind je er van als je een aantal gesprekken vlgt bij haar? Lisa: Is het z erg dan? Piet: Nee, het gaat er echt m dat je er zelf iets aan hebt. Als het niet bevalt, kan je altijd ng iets anders den, f het er gewn bij laten. Lisa: Waar met ik het dan ver hebben? Piet: Het gaat er vral m dat je thuissituatie minder zwaar vr je is en je de stress beter het hfd kunt bieden. Wat er allemaal bij kmt kijken, zal je met Yvnne kunnen bespreken. Lisa: Ik vind het wel fijn als ik met iemand kan praten. Eigenlijk wilde ik dit al, maar ik was k bang dat pa en ma zich dan ng meer zrgen m me maken. Piet: Ik gelf dat je je uders zelfs helpt dr jezelf te laten helpen. En z gaat het gesprek ng even dr 14

16 Referenties Sieh, D. S., Dikkers, A. L. C., Visser Meily, J. M. A., & Meijer, A. M. (2012). Stress in adlescents with a chrnically ill parent: Inspiratin frm Rlland s family systems illness mdel. Jurnal f Develpmental and Physical Disabilities, 6, Sieh, D. S., Meijer, A. M., Ort, F. J., Visser Meily, J. M. A., & Van der Leij, D. A. V. (2010). Prblem behavir in children with a chrnically ill parent: A meta analysis. Clinical Child and Family Psychlgy Review, 3, Sieh, D. S., Meijer, A. M., & Visser Meily, J. M. A. (2010). Risk factrs fr stress in children after parental strke. Rehabilitatin Psychlgy, 55, Sieh, D. S., Ort, F. J., Visser Meily, J. M. A., & Meijer, A. M. (2012). Determining risk and prtective factrs fr prblem behavir: The Screening Instrument fr Adlescents f Parents with Chrnic Medical Cnditin. Child Indicatrs Research, 2, Sieh, D. S., Ort, F. J., Visser Meily, J. M. A., & Meijer, A. M. (2013). Mediatrs fr internalizing prblem behavir in adlescents with a chrnically ill parent. Jurnal f Develpmental and Physical Disabilities. di: /s Sieh, D. S., Visser Meily, J. M. A., & Meijer, A. M. (2013). Differential utcmes f adlescents with chrnically ill and healthy parents. Jurnal f Child and Family Studies, 22, Sieh, D. S., Visser Meily, J. M. A., Ort, F. J., & Meijer, A. M. (2012). The diurnal salivary crtisl pattern f adlescents frm families with single, ill and healthy parents. Jurnal f Psychsmatic Research, 27, Sieh, D. S., Visser Meily, J. M. A., Ort, F. J., & Meijer, A. M. (2012). Risk factrs fr prblem behavir in adlescents f parents with a chrnic medical cnditin. Eurpean Child and Adlescent Psychiatry, 21, Sieh, D. S., Visser Meily, J. M. A., Tielen, L., & Meijer, A. M. (2013). Het kind van een zieke uder. Medisch Cntact, 68,