PERSPECTIEF OP HET LANDSCHAP IN DE MRDH -ACHTERGRONDDOCUMENT-

Transcriptie

1 PSPECTIEF P HET LSCHP I E MRH -CHTGRCUMET- 1

2 R EE WEKE PSPECTIEF VR HET LSCHP IHU Landschap als vestigingsfactor in de MRH Urgentie van Rijksbuffer tot Landschapstafel Ronde langs de Landschapstafels Perspectief op het landschap van de MRH: > > Stad en mmeland > > Unieke Metropolitane Landschappen BIJLGE: Stad en mmeland binnen de 4 Landschapstafels : > > uin, Horst en Weide, > > Hof van elfland > > Voorne-Putten > > IJsselmonde it Perspectief op het Landschap is bedoeld om te groeien, om een vitaal onderdeel te zijn van de economische agenda. Het resultaat is daarom geen statisch rapport maar een opmaat naar een ambitieus jaar (2016) met concrete acties. aarom is er geen rapport voor de bureaulade maar alleen een samenvatting voor in de borstzak en een achtergronddocument ter documentatie. Het echte werk vindt buiten plaats. e samenvatting toont de visie op het landschap van de Metropool regio waarbij we: Zo concreet mogelijk aansluiten op de rijke oogst aan plannen van de Landschapstafels die de relatie tussen Stad en (omme)land versterken zoals de (vaar)routes, de Hollandse Banen en de bestemmingen en de Unieke Metropolitane Landschappen uitlichten en toelichten en hoe we deze in de toekomst gaan versterken. LSCHP LS VESTIGIGSFCTR I E MRH Wij werken aan een aantrekkelijke regio voor inwoners om te werken, wonen en recreëren, waar (internationale) bedrijven zich vestigen en waar bezoekers zich welkom voelen. Wij richten ons op het versterken van de bereikbaarheid en het economisch vestigingsklimaat van de regio Rotterdam en Haag (missie MRH 2015). Een goed vestigingsklimaat is onontbeerlijk voor een sterke internationale concurrentiepositie. e Metropoolregio Rotterdam en Haag erkent dat groen en landschap het economisch vestigingsklimaat en de verblijfskwaliteit in de regio vergroten. Maar het landschap staat onder druk, ondanks alle goede intenties en voornemens lijkt het te verdwijnen onder woonwijken, wegen en laagwaardige bedrijvigheid. LGE TMIJ PSPECTIEF P HET LSCHP m het economisch vestigingsklimaat te versterken heeft de MRH samen met de omgeving een lange termijn perspectief op het landschap opgesteld. E LSCHPSTFELS Voor het beheer en de ontwikkeling van het landelijk gebied in de Metropoolregio Rotterdam en Haag zijn 4 landschapstafels opgericht of in oprichting. e intentie van de Landschapstafels is om integraal en intensief samen te werken met betrokken private en maatschappelijke partijen in het landelijk- en het (binnen)stedelijk gebied. BTTUM UP - TP W e benadering vanuit de Landschapstafels (Bottum Up), het duidelijk benoemen van een lange termijn perspectief (Top own) en de bestuurlijke betrokkenheid van de gemeenten biedt kansen om de ambities waar te maken. iet op papier maar in werkelijkheid; succes volgt alleen als het Perspectief herkend en gedragen wordt: Het droombeeld is dat bedrijven en bewoners het Metropolitane Landschap als hun habitat beschouwen en zich ermee identificeren. Het Perspectief op het Landschap is de opmaat voor een langdurige betrokkenheid en interesse van inwoners en bedrijfsleven voor hun ommeland. Het elan van de MRH zit in het vertrekpunt van de economie. e vervolgstap is daarom voor dit Landschappelijk Perspectief de interesse te wekken van ondernemende burgers, kinderen, agrariërs, het bedrijfsleven etc. m een vliegwiel te creëren van actieve betrokkenheid en verantwoordelijkheid. Met diverse middelen zal begin 2016 worden gestart om op actieve en aansprekende wijze zowel jong als oud, links als rechts, hoog- en laagopgeleiden te bereiken. Het achtergronddocument is aangevuld met bijlage pagina s waarin per landschapstafel wordt toegelicht wat geoogst is aan kennis (begin 2015) en hoe dit vertaald is in Stad-en 2 mmeland (september 2015). 3

3 RGETIE andeel landschap per provincie Vertrek hoog opgeleiden e Zuidvleugel / Zuid-Holland / MRH staat er niet goed voor als het gaat om werkgelegenheid en de regio draagt niet positief bij aan de groei van het BBP. Hoewel meerdere hogescholen en universiteiten in de regio zijn gehuisvest is er een vertrekoverschot van hoger opgeleiden. Zuid-Holland heeft het kwalitatief en kwantitatief het beperkste oppervlak aan landschap. Wel bevinden zich 14 van de 40 prachtwijken en meer dan de helft van alle ederlandse glastuinbouw zich in dit landsdeel. e grootste haven van Europa blijft groeien en vergt een evenredige groei van de infrastructuur zoals onder andere de Blankenburgtunnel en verlengde 4. Er is een vermoeden dat de beperkte kwaliteit van de woonomgeving, het ontbreken van toegang tot een kwalitatief hoogwaardig landschap bijdraagt aan de verhuisneiging van hoger opgeleiden. Is het denkbaar dat bestuur en bedrijfsleven samen besluiten dat het landschap werkelijk de moeite waard is. m eensgezind te bepalen waar nieuwe woningen, bedrijventerreinen en wegen (niet) komen. 14 (van de 40) Prachtwijken Grootste haven van Europa 51% van het ederlandse oppervlak aan glastuinbouw Groei banen (LIS, werkgelegenheidsregister L) Groei BBP (LIS, werkgelegenheidsregister L)

4 V RIJKSBUFF TT LSCHPSTFEL Gemeenten binnen de MRH en de omliggende landschappen WESTVRE HELLEVETSLUIS ELT BRIELLE VFLKKEE GEE WESTL MSSLUIS E HG RIJSWIJK MIE-ELFL ISSEWR ELFT VLRIGE LEISCHEM -VRBURG WSS SCHIEM LBRSWR LSCHP V RIJ E UE PIJCK- TRP LEIE ZETME LSIGL RTTM BRECHT KG HEKSE WR BETWU ZUIPLSPL CPPELLE E IJSSEL KRIMPE E IJSSEL RIKK ZWIJRECHT BRSSEM REEUWIJKSE PLSSE KRIMPEWR LBLSSWR RRECHT BIESBSCH V RIJKSBUFF TT LSCHPSTFEL In de Eerste ota voor de Ruimtelijke rdening werd het instellen van bufferstroken of bufferzones tussen stadsagglomeraties in de Randstad aangekondigd, met als doel de openheid daartussen te handhaven. Bereikbaarheid van het buitengebied voor recreatie was ook een belangrijk motief. Strategische grondaankopen hoorden erbij.* pkopen en inrichten was het adagium om de recreatieve opname capaciteit te maximaliseren. grarische percelen maken plaats voor bosaanplant, wandelpaden met banken en vuilnisbakken. Het beheer wordt uitgevoerd door daartoe opgerichte terreinbeherende instanties zoals de recreatieschappen of Groen Service Zuid- Holland. *** Inmiddels is er een kanteling gaande in het denken over recreatie en wat dat vergt van het landschap. Het toenemend belang van lokaal geproduceerd voedsel speelt een belangrijke rol. grarisch landschap is niet langer per definitie ongeschikt voor de stedeling om zich te vermaken en de positieve relatie met de stad wordt actief gezocht. e recente geschetste contouren van de in oprichting zijnde landschapstafels gaan dan ook over de stadsgrenzen heen. 6 7 Verstedelijking 1980 ** Verstedelijking 2000** Resterend landschap = Metropolitaan landschap?! e begrenzing van de Bufferzones en recreatieschappen, v.a e grenzen van de landschapstafels gaan juist over het stedelijk gebied heen. * Rijksbufferzones; verleden, heden en toekomst Bervaes, Kuindersma, nderstal, (WUR 2002) ** Bron: Metropolitaan Landschap Zuidvleugel Bestuurlijk Platvorm Zuidvleugel, 2010 *** eze organisatievormen staan momenteel ter discussie, zie oa de visie op de strategische opgave recreatiegebieden regio Rotterdam 2030 Iov Koepelschap buitenstedelijk groen, juni 2014

5 RE LGS E LSCHPSTFELS Visies van de vier landschapstafels (april 2015) P E SCHUS V STKE VISIES In het voorjaar 2015 is een inventariserende ronde langs de Landschapstafels uin, Horst en Weide, Hof van elfland, IJsselmonde en Voorne-Putten gemaakt zodat op de reeds aanwezige kennis, analyses en beleidsvisies voort kon worden gebouwd. In de gebiedsplannen staan gemeenschappelijke onderwerpen zoals de stad-land verbindingen, beleefbaarheid van het cultureel erfgoed en de betrokkenheid van burgers (zie opsomming hieronder). e bestaande visies voor uin, Horst en Weide en (de kern) van Hof van elfland spreken sterk tot de verbeelding. Er is sprake van een duidelijk 1 Betekenis in de Metropolitane context, identiteit 2 Mate van Stedelijke druk (infrastructuur, bebouwing) 3 Stad-land Verbindingen (fietsen vaarroutes, poorten) 8 9 HF V ELFL Voorne-Putten UI, HRST E WEIE IJSSELME toekomstbeeld, het karakter van landschapseenheden, de historische verankering etc. In deze twee visies is er een sterk bewustzijn van de metropolitane context en wordt nadrukkelijk gezocht naar de relaties met het stedelijk gebied. Voor het eiland IJsselmonde (elta Poort en Buytenland van Rhoon) en voor Voorne-Putten zijn de ambities minder uitgekristalliseerd of enigszins diffuus. p IJsselmonde is de relatie tussen boeren burgers en overheid niet overal even goed als gevolg van de ruilverkavelingen. Voorne-Putten is zich sterk aan het organiseren maar is van oudsher voornamelijk op de kust gericht, waardoor de polders enigszins onderbelicht zijn gebleven. 4 anwezigheid van bestemmingen 5 Verhouding cultuurhistorische authenticiteit / natuurwaarden / recreatielandschap 6 Plattelandseconomie, rol van (agrarisch) ondernemers 7 Beleefbaarheid van Buitens/parken/ cultureel erfgoed 8 Mate van verrommeling, glassanering 9 Betrokkenheid van burgers/ ondernemers/ bedrijfsleven bij de landschapstafels

6 PSPECTIEF P HET LSCHP I E MRH VBIIG TUSSE ST E L UIEKE METRPLITE LSCHPPE 10 11

7 VBIIG V ST E L ST E (MME)L Een aantal onderwerpen die naar voren komen aan de landschapstafel bieden in een groter verband duidelijk kansen voor een inspirerende gedeelde agenda. llereerst de Hollandse Banen, de routes die de burger uit de stad via de parken in direct contact brengt met het natuur- en cultuurlandschap. Van even groot belang zijn de blauwe verbindingen. Varen, zeilen en schaatsen zijn naast het wandelen, fietsen, skaten zeer geliefde activiteiten van de stedeling. Er is ruimte voor nieuwe concessies die het landschappelijk palet aan bestemmingen verrijken. Het grootste deel van het landschap in de metropool is een vitaal productie landschap waar een onwaarschijnlijke schat aan voedsel wordt geproduceerd. Steeds vaker mixen boeren hun hoofden nevenfuncties zodanig dat stad en natuur ook onder hun werkdomein vallen Hollandse Banen Blauwe ooradering Tot ut en Genoegen Bestemmingen

8 HLLSE BE oor in te zetten op brede en zeer uitnodigende groene routes, met allure en comfort van de Scheveningse Zeeweg als metafoor, zal de kwaliteit van de woonomgeving zeer sterk worden verbeterd. it in aanvulling op het fijnmazige netwerk dat bijna is voltooid. Interessante nieuwe routes moeten worden gevonden vanuit het hart van het stedelijk gebied naar buiten, van Kerktoren naar Koe. eze routes doen de interessante parels aan: de elftse Binnenstad, de Hofvijver, Villa ugustus, het sluisje van Leidschendam, Brielle, etcetera. Route van verschie naar Schiedam Maas - Schie - Rotte ter hoogte van Bleiswijk nder andere atuurmonumenten : Zó de natuur in fietsen, vanaf de Erasmusbrug in Rotterdam, of het Malieveld in en Haag. Een gloednieuwe fietsroute voert je vanuit de Maasstad naar de Hofstad dwars door groen Midden-elfland. e historische route is een initiatief van de Hof van elfland Raad (een samenwerkingsverband van betrokken overheden) en natuur-/groenbeheerders Staatsbosbeheer, GZH en atuurmonumenten Van Hofvijver naar Hofplein Van Hofstad naar Hoofdstad, langs de Schie 14 15

9 WTSTRUCTUUR e Metropoolregio doet wat betreft waterrijkdom niet onder voor de Friesland. Toch wordt dit niet zo ervaren omdat het water voor de pleziervaart slecht toegankelijk is en nauwelijks verbonden. Het verbeteren en uitbreiden van het netwerk en het op doorvaarhoogte brengen en houden van bruggen is van grote waarde voor de stedeling. nder andere door het doorkoppelen van de Rotte via Zoetermeer richting de Vliet of ude Rijn. Suppen op de Rotte Vereniging Regio Water, Manita Koop: ls mensen op en rond het water recreëren, doen ze dat vrijwillig. Ze fietsen, wandelen, joggen of varen daar waar ze de omgeving als prettig ervaren. Het doel van de Vereniging Regio Water is dan ook om de recreatieve mogelijkheden in de Randstad te versterken en de gebruikswaarde, belevingswaarde en toekomstwaarde van de kwaliteit in op en om het vaarwater te optimaliseren Bernisse Sluis bij Leidschendam Blauwe Verbinding 16 17

10 BESTEMMIGE an Zee Brielle Het Park e Hollandse Banen doen de interessantste parels aan: de elftse Binnenstad, de Hofvijver, Villa ugustus, het sluisje van Leidschendam, Brielle, etcetera. In dit verband kunnen ook de prachtige parken zoals het Zocherpark aan de Maas en de Scheveningse bosjes, als onmisbare ankers worden benoemd die van vergelijkbare kwaliteit zijn (in potentie) als die in Londen en Parijs. Laurenskerk Kinderdijk Vredespaleis Valckenstein In relatie tot de 7 erfgoedlijnen (Provincie Zuid-Holland). Een erfgoedlijn is een geografische structuur (kust, trekvaart, oude duinenrij, eiland, enzovoort) die meerdere monumentale stippen met 1 gemeenschappelijk historisch verhaal verbindt tot 1 streep of lijn op de kaart. Villa ugustus Pannenkoeken t Sonnetje Bunkers tlantic Wall 18 19

11 VESEL E TUUR Het grootste deel van het landschap in de metropoolregio is een vitaal productielandschap waar een onwaarschijnlijke schat aan etenswaren wordt geproduceerd en verhandeld met iconen als de melk uit Midden-elfland, aardappelen van Voorne-Putten en geitenkaas uit de lblasserwaard maar ook wijn, granen, rucola cress etc. e bedrijven in het landelijkgebied beslaan het pallet van grootschalig produceren voor de wereldmarkt tot stadsboeren. Steeds vaker mixen boeren hun hoofd- en nevenfuncties zodanig dat stad en natuur ook onder hun werkdomein vallen. Een landschap van boeren en buitenlui; tot ut en Genoegen. Bakkie Fietsen(naar het Westland Buurtmoestuin Kralingen kkerlust Landwinkel de Klok Rotterzwam akakker nder andere de Food Council Rotterdam brengt regionale aanbod en vraag bij elkaar. e voedselraad bestaat uit meer dan 20 deskundigen op terreinen als voedsel, onderwijs, vrije tijd en woningbouw. e leden van de Food Council - een aantal van hen is ook producent of afnemer - is gevraagd bij te dragen aan de groei van het aantal akkerbouw- en veeteeltbedrijven in en om de stad, zodat voedsel geen lange reis meer hoeft af te leggen. Fenix Food Factory Westlandse ruif e Groenteboerin Hoeve Biesland atuurgebieden 20 (atuurmonumenten, Staatsbosbeheer en Zuid-Hollands Landschap. 21

12 PSPECTIEF P HET LSCHP I E MRH VBIIG TUSSE ST E L UIEKE METRPLITE LSCHPPE 22 23

13 METRPLITE LSCHPPE METRPLITE LSCHPPE nze metropool kenmerkt zicht net als Londen en Parijs, door prachtige stedelijke parken en landgoederen. Het Haagse Bosch, de Scheveningse Bosjes, de Vlietlanden, Het Zocher Park aan de Maas, het Kralingsche Bosch moeten duidelijke ankers worden van de groene leefomgeving. aaraan toegevoegd, de landschappen direct naast de stad. Van deze landschappen zijn de Vlietlanden en de Hof van elfland sterke brands. Het Rottemerengebied en het uingebied tussen Loosduinen en Hoek van Holland zijn zeer veelbelovende landschapsiconen indien hier een serieuze opwaardering zou plaats vinden. Het resterende landschap van IJsselmonde en de polders en de binnenduinen van Voorne-Putten kan een betekenisvol perspectief krijgen met netwerken van verbindingen, stadslandbouw, nieuwe attracties en concessies. lblasser- en Krimpenerwaard: Kinderdijk en weides. BIESBSCH Biesbosch elta: ijken, polders en groot water.

14 TE VSTKE METRPLITE LSCHPPE TP W 5 UIEKE METRPLITE LSCHPPE irect naast de stad liggen de meest uiteenlopende hoogwaardige landschappen zoals het Haringvliet, de Biesbosch, de elta en de lblasser- en Krimpenerwaard. Binnen de MRH zijn maar liefst vijf unieke Metropolitane Landschappen te benoemen. Van deze landschappen zijn de Landgoederenzone (uin, Horst en Weide) en Hof van elfland momenteel al relatief sterk als merk. Het Rottemerengebied en het duingebied tussen Loosduinen en Hoek van Holland kunnen door een kwaliteitsslag worden omgetoverd tot landschapsiconen. Het landschap van IJsselmonde en de polders en de binnenduinen van Voorne-Putten hebben een betekenisvol perspectief door het herwaarderen van de polders, die hun oorsprong in de renaissance vinden. Het intensief versterken van deze vijf Metropolitane landschappen heeft als doel om de rijkdom van het landschap van dit deel van de Metropool weer onmiskenbaar voor het voetlicht te brengen en in de hoofden van haar bewoners en bedrijven te verankeren. Zodanig dat ze, zijnde het kapitaal van de Metropoolregio, nooit ter discussie komen te staan Landgoederenzone elflands uin Central park elfland Rottemeren Renaissance Polders

15 UI, HRST E WEIE, E LGEEZE Een eeuwenlange relatie tussen stad en land kenmerkt het gebied tussen en Haag en Leiden tot en met de dag van vandaag. Behouden en consolideren lijkt hier in de eerste instantie voldoende. aarmee worden echter kansen op Metropoolniveau gemist. Met name het verbinden van de landgoederenzone met de Hofvijver kent grote bottlenecks ter hoogte van de Utrechtse Baan en oordelijke Randweg. Ten tweede verdient de route van Zoetermeer naar Zee een kruising over/onder de 4 die geschikt is voor mens en dier. ok de aansluiting van de Rotte op de Vliet via Zoetermeer is hier een kans met effect op de schaal van de Metropoolregio. Tot slot is de Vliet de landschappelijke en cultuurhistorische ruggengraat voor heel de MRH. Een schat aan parken, buitens, historische kernen en pleziervaart zijn nu nauwelijks te ervaren door (oa) de schaalvergroting van flankerende infrastructuur. e kunst is om de Vliet, en in het verlengde de Schie, op nummer 1 te zetten als de noodzakelijke trage tegenhanger van de onmiskenbaar accelererende metropool. e Ruggegraat van de MRH

16 ELFLS UI METRPLREGI RTTM-E HG e uinen tussen Kijkduin en Hoek van Holland behoren tot de dunste rij van ederland terwijl hier meer dan 4 miljoen mensen in het directe achterland wonen. Een achterland dat in de laatste decennia veel bedrijvigheid en infrastructuur heeft gehuisvest zonder dat daar substantieel landschap aan is toegevoegd. Wat te denken van een nieuw Terschelling voor de kust tussen en Haag en Hoek van Holland: nieuwe elflandse duinen; die in maat gelijk zijn aan de duinen van Meijendel en waar ruimte is om te wandelen en te fietsen zonder op het randje tussen kas en strand te balanceren. Een nieuwe V (spoor) verbinding tussen en Haag en Hoek van Holland zorgt ervoor dat iedere inwoner van de MRH via maximaal 1 tussenstop op het strand kan zijn. u de elflandse kustversterking met de verbrede duinen bij Hoek van Holland, de Zandmotor en de natuurcompensatie bij Vluchtenburg voor Maasvlakte 2 vrijwel afgerond zijn, kan worden nagedacht wat kan worden bereikt bij de volgende ronde kustversterking. Met één overstap of minder op het strand 30 31

17 HF V ELFL, CETRL PRK Midden-elfland is dankzij vele jaren inspanning behouden. esalniettemin is het gebied relatief slecht bereikbaar vanuit de stad en onbekend als bestemming voor de stedeling. e 13 en het spoor vormen harde grenzen. Het Central Park elfland reikt van Maasland tot Berkel Rodenrijs met als brandpunt een ieuw Honselaarsdijk V de 13 heen trekt naar de ckerdijkse Plassen en de Schieveense Polder. e naam Honselaarsdijk refereert niet zozeer naar het oude Honselaarsdijk als wel de betekenis van een Buiten in relatie tot de stad (ut en Genoegen). Vanuit de omringende (historische) kernen bereiken Hollandse Banen het ieuwe Buiten in het hart van elfland aan de Schie. Een vergelijkbaar potentieel heeft de locatie langs het Zwethkanaal waar de doorgang naar Kijkduin is gedacht ( Van Zee naar Zweth ) en het Central Park ontsluit voor de Hagenezen. 13 = grens ngedeelde eenheid ieuwe buitens als regionale bestemming 32 33

18 RTTEME e Rottemeren zijn in oppervlak imposant maar in gebruik voor de pleziervaart zeer gebrekkig. e schaal is vergelijkbaar met de Kagerplassen en het Sneekermeer maar door de diversiteit aan waterpeilen niet op die manier bruikbaar. Er zijn slechts enkele zeilscholen en die moeten heen en weer kruisen. Een onderzoek naar het bevaarbaar maken van de gefragmenteerde Rottemeren door waterpeilen gelijk te trekken is zeer de moeite waard. Er ontstaat dan ruimte voor een armada aan boten, bootjes en sloepen. In combinatie met het verbinden van de Rotte met de omgeving wordt weer recht gedaan aan de betekenis die de Rotte als levensader van Rotterdam heeft. enk aan het ophogen van de bruggen tot aan de Laurenskerk, de dwarsverbindingen richting Central Park elfland en wellicht richting Zuidplaspolder. iet in de laatste plaats is het de ambitie om de Rotte te verbinden via Zoetermeer met de Vliet (of ude Rijn en Gouwe) waardoor een vaarroutenetwerk ontstaat dat past bij de grote hoeveelheid water die de MRH rijk is. U: Plassen met verschillende peilen KS 1: één peil voor de Rotteméren KS 2: Rotte tot Vliet, ude Rijn of Gouwe 34 35

19 REISSCE PLS e landschappen ten zuiden van Rotterdam bestaan uit een serie op- en aanwaspolders van dezelfde generatie als Beemster. eze polders op het op het Eiland van IJsselmonde en Voorne-Putten doen niet onder voor de ruimtelijke kwaliteit van het Beemster erfgoed. Een onwaarschijnlijk historisch landschappelijk basiskapitaal waarmee in de laatste decennia lichtzinnig is omgegaan. Vooral op IJsselmonde is, als gevolg van nieuwe infrastructuur, ruilverkavelingen en compensatiemaatregelen, veel cultuurlandschap verloren gegaan. p Voorne-Putten is de blik vooral op de randen gericht geweest maar mag het binnenland zich verheugen in meer aandacht. e doelstelling is relatief eenvoudig; Een goed bereikbaar landschap van boeren, bloeiende akkerranden, kreken en beboomde dijken. Waar het goed fietsen is met af en toe een bijzondere plek om naar toe te gaan

20 K EK V U H ST LL R Z EE R UT E REISSCE PLS: MSLTE E TEGKELIJK VI MS, UE MS E HRIGVLIET R W L IM R K K LE M T CH RE M PE I K P RI T B CH R SE S BL L R K V P PE H R CH LL EC HT S E BI SL ES IE B R SC EC H HT RK HE CH M VE RK V K I H SC SB IE RI JE S S KL U E RT ST IEP S LGE ZWLUWE IEP L E MI RRECHT JE RI ST M CR EM ST ILL W WILLEMST LL H E E R L SLIECHT I PLE E E VE IK K BGIJHF H RWE RRECHT ME ʻS-GRVEEEL G WE E L SM R E BE KE E RI PE IM KR L TJE W T LI T IJE RL PE SE IJS E IM KR HEIJ PL T RH SC H HE IE IJP M L T VL SE IS E U PPECHT I STE WE HGE EVEL GE ME TE SPHIPL R E HIK I MBCHT B STRIJE E BMMEL TI PE GE I R H V F H IJK B V UIT E RH L L LF E B ZE G F UR SP S UI SL V M ES VR E S UI ET V LE R HE L E I E R E M E K VE W LL W SS LI SE ST E L LEK E KIIJK ZWIJRECHT EK UMSRP EV. LB EK IJK TI E GE TUURSPEELTUI ME T E T H RS TTE PU WE U IE E T GR RL M IS R - ETE EM G IRKSL U-BEIJL H RIKK EVEL JE E E TIE H V RH H K RE IJK SE SL IKK EL L S PE KR SC E BRECHT I BE T I IT E M SL IK K S IS R IE B U IEUW-BEIJL HUYS TE CK RL E EIJ W EU VL E ISS I G K T-R RI BE I GE R MIELHRIS E Gebaseerd op Getijdenpark ieuwe Maas Rivier als getijdenpark; roomfonds Haringvliet H ZUIL BEEPLT E IJK BE G >> >> LH EK SPIJKEISSE E I EL EV In aansluiting op initiatieven: KEE FLK V E KK SLI GR HEE BU SP E SC KREMLE E HP RH TT RISSE BE PU HISTRISCH CETRUM PL E BBEBREK L P RM ST IM RTTM HEIJ GEVLIET S R L K EL G T T PL TR KS IJSSELME HELLEVETSLUIS BL M IE HGVLIET HEEVLIET E R V LURESKK HTEL EW YRKPIE EURMST Ruïne Ravenstein R STS H VE PIS V RCKJE M H E G I E RIETPUTTE RZEBURG SC R IS E G I R ST E G I R EST W G UR B ZE R E LKEETPL LU SS -M VL BRIELLE VL STVRE MUSEUM E SCHILPE IS IEL BR BRIELSE ME VL LU SS TUURSPEELTUI RG BU E Z -R LE HRTELPRK M SE ME R STV EL FL G L JE P L MESLTKIG TT R BSTR R K II SVL KTE M L SV M B G T L R E SPRTE TIEV C TE P R EU E E HEK V HLL I H LL H HET STELUISE BS V VE H RG BE RT K EK H BSTR H BIESBSCH MUSEUM BIESBSCH

21 PSPECTIEF P HET LSCHP I E MRH 4 LSCHPSTFELS BIJLGE 40 41

22 UI, HRST E WEIE LGEEZE Landschaps ontwikkelingsplan HW: integraal eindbeeld ST V ZKE LSCHPSTFEL UI, HRST E WEIE, E LGEEZE uin, Horst en Weide is sterk gedefinieerd en herkenbaar vanuit de omliggende kernen en steden. Particulieren hebben zich altijd ingespannen voor, en betrokken gevoeld bij het gebied. Er is geen geschiedenis van recreatieschappen. Cultuurhistorische lijnen verbinden zowel fysiek als programmatisch het landschap met de stad. e stedelijke druk is relatief beperkt door van oudsher beschermde status en actieve betrokkenheid van burgers daarin. Rijnlandroute wordt uitgevoerd en bewoners werken (inmiddels) mee aan de beste inpassing. aarnaast spelen ontwikkelingen zoals voormalig vliegveld Valkenburg en de ontwikkeling van de uivenvoorde Corridor. e stad-land verbindingen zijn duidelijk benoemd en in uitvoering, maar er zijn wel nog flinke barrières te slechten in de langzaam verkeersroutes parallel aan de kust, zoals de Utrechtse Baan en de Landscheidingsweg. Het ecoduct over 4 gaat voorlopig niet door. aarnaast kunnen lokale verbindingen beter, bijvoorbeeld het plan voor de riemanspolder wordt momenteel als te in zichzelf gekeerd bevonden en men kan niet langs de Molendriegang fietsen Er zijn diverse bestemmingen in het gebied en actieve ondernemers. Het landschapsontwikkelingsplan uin, Horst & Weide zet in op drie belangrijke cultuurhistorische publieksiconen behorende bij de specifieke landschappen: Meyendel bij het strand- en duingebied, kasteel uivenvoorde bij de landgoederenzone en de Molendriegang Wilsveen bij de polder. aarnaast zijn er verschillende kleinere bestemmingen zoals boerderijen met een nevenfunctie uin, Horst en Weide heeft een zeer sterke (samengestelde) identiteit van duinen, strandwallen, landgoederenzone en polderlandschap. aarnaast kent het een zeer hoge dichtheid aan cultureel erfgoed die soms ook averechts werkt, zoals de onbekendheid met en daardoor het gesloten blijven van de landgoederenzone. e duinen zijn ook als natuurgebied nauw verweven met de cultuurgeschiedenis, bijvoorbeeld de restanten van de tlantikwall. (Pacht)boeren zijn van vitaal belang voor het centrale en oostelijk deel van het gebied. e boeren zijn in klein verband verenigd in grarische atuurvereniging Santvoorde en onderdeel van de Groene Klaver (4 V s rondom Leiden) die o.a. ook landschapsbeheertaken coördineert. Glassanering in uivenvoordecorridor loopt, het gebied is van vitaal belang voor de connectiviteit binnen uin, Horst en Weide maar kent een eigen planproces met een apart Quality Team. In 2015 wordt een eerste recreatiepad gelegd en worden woningen opgeleverd in Haagwijk. e landschapstafel is relatief duidelijk bezet. orspronkelijk bestond de stuurgroep HW uit de gemeentes Leidschendam-Voorburg, Wassenaar en Voorschoten. Momenteel zijn ook Zoetermeer, Leiden en en Haag aangehaakt. aarnaast zijn maatschappelijke organisaties, terreinbeheerders en enkele private partijen waaronder een groot bedrijf als Van der Valk onderdeel. 43

23 ST V ZKE LSCHPSTFEL UI, HRST E WEIE, E LGEEZE Publieksicoon Meijendel. gr. atuurvereniging Santvoorde (10 boeren) in het hart van HW. adrukkelijk zichtbaar vanaf station Voorschoten. 0m 125m 250m LEGE ieuwe riemanspolder I plankaart HE T R V Stompwijk (Leidschendam- Voorburg) Hoogtelijnen/ Peilmaten RGGEMKTE ZWET- E GRTE BLKRTPL SC IJK Water (polderpeil) ndermeerweg PW M ST Meerlaan T CH T Water (piekberging) Bovenmeerweg VE B Leidschendam-Voorburg TE Kadeprofiel T CH T Waterriet GR R E L Zeggemoeras RP E 4 Een van de vijf scenario s voor de Groene Bufffer Landschaps ontwikkelingsplan HW: Recreatie U MH RE T E R V at grasland atte strooisel ruigte R E ST R EE I roge ruigte MB C GE Bloemrijk rietland T R E V Wilgenstruweel CH JKS 206 WI MP Bloemrijk grasland TCHT R Publieksicoon uivenvoorde. Bossages Meer en Geerweg ST se weg pwijk Stom Rijweg (nieuw) RGGEMKTE GRTE PL ZETMESE MEPL Parkeren gras betonstenen Fietspad TE Voet- fietspad T T CH Voet- fiets- ruiterpad GR >----< Voetpad 2.00m Voetpad halfverharding 1.20m Vlonderpaden 1.20/3.00m >----< >----< Graspad/ laarzenpad >----< CHT ZUIT Kost n eg renw verlo Ruiterpad t Pottevee tsloo Limie B E SS TU Wilsveen >----< Men/ruiterpad HHR EZ ebied EM oerg aanv quaduct Brug Buytenpark Brug met schotten >----< uiker am met duiker verkluizing Voo rwe g Zoetermeer Inlaatconstructie oorderbosschen Stuw Sifon Parkeren (ag)camping Horeca en Haag (wijk Leidschenveen) Zoetermeer Inrichtingstekening riemanspolder 2014 tekeningnummer status efinitief 247_4C08_101_002 bladnr 1 schaal 0m rchimedesweg CM Leiden tel fax post@rijnland.net g 469/Leidschendamsewe Meerjarenprogramma uin, Horst en Weide, resultaatprent eerste bijeenkomst landschapstafel Roeleveen Plan voor de riemanspolder polder van ootdorp tekenaar 125m controleur Publieksicoon Molendriegang. 250m controledatum Steven K. Vincent M. 08/05/14 Stompwijk (Leidschendam- Voorburg) recreatiegebied Westerpark HE T R V RGGEMKTE ZWET- E GRTE BLKRTPL SC IJK 44 ndermeerweg PW M ST Leidschendam-Voorburg RE E BIE M EC R ST Bovenmeerweg TE MH T E R V Meerlaan T CH T VE B GR R E L RP E U 4 T CH T 45

24 PITCH PUT UI, HRST E WEIE, E LGEEZE EEL V HET METRPLIT STELSEL V ST-L VBIIGE UI, HRST E WEIE, E LGEEZE Hoewel de oorspronkelijke stad land verbinding in uin, Horst en Weide zowel cultuurhistorisch als fysiek feitelijk nog intact is vanwege de landgoederenzone en oriëntatie van de bewoners op de Hofstad, zijn er belangrijke bottlenecks ontstaan als gevolg van infrastructuur. BESTEY BBICE MSTM UTRECHT KG E BRSEM LEIE Het verbeteren van de verbinding van het Haagse Bos en het centrale weidelandschap is daarom prioritair op het niveau van de MRH. e Vliet is vanzelfsprekend onderdeel van het oorspronkelijk landschapsplan voor HW maar is onmiskenbaar de landschappelijke ruggegraat van heel de MRH. e 2 landschapstafels Hof van elfland en uin, Horst en Weide zouden hiervoor gezamenlijk moeten optrekken. v E HRSTE VLIET E WEEGE UIVEVRE RSELUST ZUIHEVE KIPMLE JCHTWF BUWLUST KIPBRUG WELWIJK RPSKK CETRUM VRSCHTE VRSTRT BYRP LURETIUSKK E VLIETLE IJSB JCHTHVE VLIETL HVE KLIM EIL CMPIG VLIETL SPRTEL VIJV KEPEL LLEMSEGEEST Parallel hieraan kan met de gemeente Zoetermeer, de hoogheemraadschappen Rijnland, Schieland en Krimpenerwaard en Stichting Waternet worden gewerkt aan de waterverbinding van Rotte naar de Vliet. HVE RZELUST SCHKEBSCH HMMESTEI VLITUI PLKMPETREI VGELPLS STRREVRT WESTBSCH RHUIS E SLM E HG ELFT RTTM ELT ML JCHTHVE SLUISPLEI LEISCHEM CETRUM MLIEGG 46 47

25 E VLIET, RUGGEGRT V E METRPL: V E LGEEZE R HF V ELFL 48 49

26 HF V ELFL Tracé Blanckenburg Tunnel ST V ZKE LSCHPSTFEL HF V ELFL e aangesloten gemeenten binnen de landschapstafel zijn elft, en Haag, Rijswijk, Zoetermeer, Lansingerland, Maassluis, Midden-elfland, Pijnacker-ootdorp, Rotterdam, Schiedam, Vlaardingen, Westland en Zuidplas. Binnen de landschapstafel is er een nadrukkelijk bewustzijn van de metropolitane importantie van het landschap. Hof van elfland is grootste in omvang van alle landschapstafels en meest centraal gelegen. Het veenweidegebied van Hof van elfland is het Central Park van deze landschapstafel, maar kent een interne scheiding tussen de gebieden aan weerszijden van de 13. e elflandse Kust en de Rottemeren zijn prominente onderdelen van de Hof van elfland evenals de meer stedelijke groene en blauwe linten. oor de stedelijke context zijn er veel barrières. Veel hoogstedelijke druk, met name grote infrastructurele ingrepen en bedrijventerrein ontwikkeling. Voor de 4 zijn de IScompensatiegelden (20 miljoen) succesvol gebruikt voor onder andere glassanering. Voor de Blankenburgtunnel zijn de toegezegde extra compensatie middelen nog niet bevestigd. Voor de is zelfs nauwelijks extra compensatie gereserveerd buiten de maatregelen van de inpassing zelf die met name gericht is op de verbinding met de Rotte en het Schiebroekse Park.Met de aanleg van het Polderpad is een belangrijke stap gezet om het landschap te versterken en te verbinden maar de druk van de en de ontwikkeling van bedrijventerrein van Berkel en Rodenrijs is onevenredig groter. In het gebied is een nadrukkelijke zoektocht naar fysiek sterke verbindingen met de stad. Voorbeelden zijn de Hoflandroutes en poorten. eze poorten zijn lang niet vanzelfsprekend vanwege in zichzelf gekeerde wijken, recreatiebossen, bedrijventerreinen en glastuinbouw langs de randen van het gebied. Historische stadlandverbindingen zijn vaak discontinue (Schiedamse Schie) en/of geflankeerd door bedrijventerreinen (elftse Schie). 4 Het gebied bevat een breed scala aan bestemmingen (Rottemeren, Hodenpijl, strandtenten etc.), maar weinig regio overstijgende bestemmingen. e meeste zijn goed gedocumenteerd op de website van Hof van elfland. aarnaast kent het gebied 60 b&b s en verschillende campings. Gebiedsvisie elflandse Kust Schapsplan Rottemeren 51

27 ST V ZKE LSCHPSTFEL HF V ELFL Cultuurlandschap ranje- en Bonnenpolder Recreatielandschap Bentwoud, sinds 1995 Getijdenpark ieuwe Maas, e Urbanisten i.o.v. Gemeente Rotterdam ndernemende boeren van V Vockestaert Het landschap heeft een sterke identiteit: cultuurhistorisch, landbouwkundig, slow. Echter, de stadsranden en het Rottemerengebied kennen veel footloose recreatieve inrichting en grote delen worden gedomineerd door glastuinbouw. e plannen voor het Bentwoud (nog gebaseerd op opnamecapaciteiten ) versus die van de Bonnenpolder (behoud cultuurlandschap met nadruk op de aanleg van een route) illustreren de kanteling in het denken over recreatie. e elflandse Kust is recreatief van zeer lokale betekenis in vergelijking tot de duinen ten noorden van Scheveningen. Grondgebonden landbouw, met name de melkveehouderij bepaalt het dominante grondgebruik als grasland. e levensvatbaarheid van de boerenbedrijven is matig in verhouding tot de rest van ederland. egatief is de geringe bedrijfsomvang en de stedelijke druk, tegelijkertijd is diezelfde stedelijke druk en het (hernieuwde) belang van voedselproductie aanleiding voor succes. e grarische atuurvereniging Vockestaert, het innovatieprogramma rond de Kringloopboeren maar ook de Midden-elfland Vereniging werken hier actief aan. Veel boeren integreren al nevenfuncties en maken de landbouw en het landschap beleefbaar. e glastuinbouwbedrijven kennen vooralsnog gesloten bedrijfsvoeringen al wordt de regionale afzet markt dominanter. Midden-elfland en Westland kennen met name agrarisch en landschappelijk erfgoed. Buitens en landgoederen als Honselaarsdijk of het Huis van Rijswijk spelen geen rol (meer) van betekenis. Landgoed ckenburg is na een lange periode van stilstand wel nieuw leven ingeblazen door een burgerinitiatief en begin 2015 is er een uitgebreid onderzoek gedaan naar de buitens de Tempel en ieuw Rodenrijs in opdracht van de gemeente Rotterdam. e intentie is om hier een publieke bestemming aan te geven. 8 9 Glassanering is zeer positief voor Hof van elfland. Verrommeling van private erven en rafelranden (langs de 13, rond de Spaanse Polder Harnaschpolder ) is problematisch. e Hof van elfland Raad is vervangen door een Landschapstafel. e formele status is nog nader te bepalen. Gemeente Midden-elfland heeft met Landschap van Stand een wervend pleidooi geschreven voor een nieuwe status van bescherming van het gebied.

28 ST V ZKE LSCHPSTFEL HF V ELFL RUTES Van Zee tot Zweth Polderpad Polderpad; van Rotte tot Schie

29 HF V ELFL EEL V HET METRPLIT STELSEL V ST-L VBIIGE E HG HLLSE BE Routing is een belangrijk onderwerp in de plannen voor Hof van elfland, waarbij de routes tot in de stad reiken. e Hoflandroutes zijn geïnitieerd om en Haag en Rotterdam te verbinden maar het ontbreekt aan allure en leesbaarheid. aarnaast is er aandacht voor het waternetwerk vanuit de gebiedsvisie, maar ook op een lager schaalniveau vanuit de plannen van de gemeente Midden- elfland. Recente ontwikkelingen in de routestructuur in het gebied (nieuwaanleg of verbetering) zijn: > > Polderpad (in aanleg) > > Fietspad van Zee tot Zweth (in aanleg) > > Poldervaartroute (aangelegd) > > ieuwe brug vanuit de Campus TU-ELFT > > ieuwe brug over Vliet t.h.v. btwoudsebos > > Hogere brug over de Gaag Het perspectief op het landschap vanuit de MRH zet in op de versterking van de routing door Hof van elfland en koppelt alle kernen (stations) van de omliggende dorpen en steden aan Hof van elfland. e belangrijkste verbindingen zijn: > > van het centrum van en Haag, via Rijswijk, elft en verschie met Rotterdam, via de Schie > > het doorzetten van de van Zee tot Zweth verbinding tot Vlaardingen > > van Maassluis naar Berkel en Rodenrijs voor een gedegen ostwest verbinding e ostwest verbinding ontbreekt momenteel en zal Midden-elfland en Polder Schieveen verbinden, doormiddel van een gedegen doorgang onder het spoor en overgang over zowel de Schie als de

30 HF V ELFL EEL V HET METRPLIT STELSEL V ST-L VBIIGE BESTEMMIGE Hof van elfland wordt gekenmerkt door een breed scala van lokale bestemmingen, zoals de Vockestaert, p Hodenpijl en de vele overnachtingsmogelijkheden. aarnaast wordt er gewerkt aan verschillende nieuwe bestemmingen, zoals Buiten e Tempel en ieuw Rodenrijs. Het ontbreekt echter nog aan regionale bestemmingen, waarbij een Crystal Palace (Koppeling en Haag en het Westland) een mogelijke optie is. e ronde langs de landschapstafel heeft geresulteerd in een rijk palet van verschillende initiatieven en ontwikkelingen, waaronder: en Haag Rijswijk elft Westland Pijnacker Lansingerland > > atuur en Recreatieplan Schieveen, het ontwikkelen van recreatieve mogelijkheden in samenspel met de agrarische bedrijven en ecologische ontwikkeling > > ntwikkeling e Tempel en ieuw Rodenrijs tot een recreatief gebied > > ntwikkeling de Vlinderstrik, een belangrijke schakel tussen Schieveen en de Rotte > > hofvandelfland.nl > > ranjebonnenpolder, versterking recreatieve waarden i.c.m. behoud agrarische functie > > ntwikkeling Kistenfabriek tot recreatief overstappunt > > Erfgoedlijn Trekvaarten: ontwikkeling van erfgoed langs de trekvaarten.... ls het Melkmeisje echt heeft bestaan dan moet zij gewoond hebben in de Hof van elfland... Maassluis Schiedam Vlaardingen Rotterdam e Melkmeisjes naar de Hof van elfland; de Hollandse Banen voor de stedeling naar hun prachtige centrale buitengebied.

31 VRE-PUTTE ST V ZKE LSCHPSTFEL VRE-PUTTE e gemeenten Hellevoetsluis, issewaard, Brielle en Westvoorne werken intensief samen in het SVP*, Rotterdam is actief betrokken. Het eiland is de uitloop van het Metropolitane Gebied van de MRH. 60% van de werkende inwoners van Voorne-Putten heeft een arbeidsrelatie met Rotterdam. Vooral via het Haven Industrieel Complex en haar toeleveranciers. e stedelijke druk is, in vergelijking met bijvoorbeeld het Eiland van IJsselmonde, relatief beperkt. e kracht van Voorne-Putten zit vooral in het contrast met de intensieve industrie van Botlek Europoort en Maasvlakte. e 57 oprijden vanaf de 15 is als een poort naar het landschap. Het kapitaal van het eiland is het landschap. Stad-land verbindingen zijn vooral auto gerelateerd. Het gebiedsplan kent diverse poorten waarbij de 57 het meest tot de verbeelding sprekend is. Het Fietsroutenetwerk is bijna compleet maar kan aan kwaliteit winnen. Vaarroutes zijn onderwerp van ontwikkeling, met name via de Bernisse en het Spui. In het kader van het roomfonds voor het Haringvliet komt zelfs een waterbusverbinding met Rotterdam in beeld. Voorne-Putten kent de meeste bestemmingen in de binnenduinrand en aan zee. Van regionale betekenis is oa an Zee. Bestemmingen in het binnenland en langs het Haringvliet zijn nog niet echt tot stand gekomen (Hellevoetsluis heeft prachtig gave binnenstad met pal daarnaast een zuidstrand richting de Haringvlietsluizen, herinrichting van de Bernisse biedt potentie in combinatie met completeren van het fietsnetwerk met accent bij spuimonding). +7 e verschillende identiteiten van het landschap zijn in het gebiedsprofiel goed benoemd. Een strategie om te komen tot een versterking van de identiteiten, van met name de polders, is nog niet geformuleerd. Er is vanuit de bevolking behoefte aan (her)waardering van cultuurhistorische waarden, dit komt oa tot uitdrukking in herbouw zeekoepel op initiatief van een particuliere stichting. e herinrichting van de recreatiegebied de Bernisse wordt gebaseerd op historische (economische) betekenis van de vaarweg waaraan op handel bloeiende stadjes waren gesitueerd. Het gezamenlijk marketingbureau P Voorne-Putten werkt aan een sterk merk namens de 4 gemeenten. Grondgebonden landbouw, met name akkerbouw, is het dominante grondgebruik. kkerbouwers werken beperkt samen en zijn, in vergelijking met de akkerbouwers Hoeksche Waard, behoudend. e afzet van producten verloopt momenteel vooral via de Greenery in Barendrecht. Er is ambitie voor een regionaal merk met wellicht de gelijknamige naam Van Voorne-Putten. e glassanering is succesvol waar het gaat om het vrijhouden van de gave vestingwerken en schootsvelden van Brielle. esalniettemin zijn er nieuwe ontwikkelingen aan de binnenduinrand. e zoektocht voor bedrijventerreinen in de oordrand heeft geleidt tot een noodzakelijke inpassingsopgave. e inpassing beoogd het ruimtelijk contrast tussen haven en eiland te behouden, de landschappelijke kwaliteit van het eiland te versterken en te voorzien in de recreatiebehoefte. En dat in combinatie met mogelijke ontwikkeling van bedrijventerrein. Verder is Voorne-Putten door de provincie voor de moeizame opgave gesteld om meer windmolens te plaatsen. e oprichting van de Landschapstafel wordt getrokken door SVP en Rotterdam is aangesloten. Eerste bijeenkomst was op 16 april 2015, op 30 september jl. was de tweede bijeenkomst. Vooralsnog wordt gekozen voor een informeel overleg dat gekoppeld is aan het SVP. Een definitieve organisatievorm is dan ook nog onbekend. * SVP = Samenwerkingsverband Voorne-Putten

32 . Hergeef de dorpen de bron van hun ontstaan door verbindingen met de Bernisse; B. Laat twee clusters (Hoenderhoek en ud Stompaard) doorontwikkelen met intensief, recreatief gebruik; C. Beheer tussengelegen ruimte als natuur en landschap;. Gebruik waterverbindingen voor langzaam vaarverkeer in drie fasen: 1. Hoenderhoek - ud Stompaard v.v.; 2. naar het Voedingskanaal; Kreken Kweken 3. naar het Spui. Routes volgens het gebiedsplan VPR. Werken aan een sterk merk Kickersbloem plan Kickersbloem locatie ten noorden van Hellevoetsluis Entree van Brielle, Groene Kruisweg E. Focus op het realiseren van ontbrekende schakels. roomfonds Haringvliet Gebiedsperspectief oordrand Voorne-Putten, verbindende Landschapsbuffer e op particulier initiatief herbouwde Zeekoepel Bernisse in Beweging Glassanering leidsvisie Beleef 62 en Bereik Bernisse! - de verbinding van Voorne-Putten 63

33 VRE-PUTTE LS EEL V HET METRPLIT STELSEL V ST-L VBIIGE HLLSE BE Het (recreatief) fietsnetwerk op Voorne-Putten is vrijwel op orde, veel benoemde paden uit het Gebiedsplan Recreatieschap Voorne-Putten- Rozenburg zijn gerealiseerd. Gethematiseerde routes zijn eenvoudig te vinden via / fietsroutes / VVV-Zuid-Hollandse-Eilanden. Wat ontbreekt zijn kwalitatief hoogwaardige routes die doorgaand zijn tot in de steden en overstappunten. aarnaast is een knooppuntennetwerk voor wandelroutes in ontwikkeling, aansluitend bij het provinciale netwerk. WT Het vaarroutenetwerk zoals benoemd in het Gebiedsplan Recreatieschap Voorne-Putten- Rozenburg is nog niet gerealiseerd. Vanuit het recreatieschap VPR wordt gewerkt aan een plan voor versterking van het vaarroutenetwerk op het eiland. Met de studie de Bernisse in Beweging is een belangrijke stap gezet om het in het hart van het eiland het cultuurhistorisch landschap te herstellen en geschikt te maken voor hedendaags gebruik. Het plan Kreken Kweken (2012) gaat om het herstellen van 8 km kreken op Voorne-Putten tussen Brielle en Hellevoetsluis waarbij ook wandelpaden worden aangelegd. Het herstel van het getijdenlandschap zoals beoogd in het atuurherstel Haringvliet (2015) is zeer relevant voor Voorne-Putten. Het zal enerzijds de oriëntatie op de zuidrand van het eiland vergroten. nderzijds verstevigt het plan de relatie met Rotterdam door de voorgenomen uitbreiding van het netwerk van de HTM Waterbus tot aan Stellendam. ok is er het voornemen voor een pontje over het Spui naar de Hoeksche Waard. an worden de spuimondingen (twee natuurgebieden) verbonden en ontstaan er meer fietsverbindingen tussen de beide eilanden. Punt van aandacht is de Bernisse als zoetwatervoorziening voor het eiland (agrariërs) vanwege de kans op terugwaardse verzilting. In aansluiting op het atuurherstel Haringvliet komt ook de Scharrenzee, in beeld: een kanaal dwars door Goeree-verflakkee. Het Brielse Meer krijgt, zoals beschreven in het gebiedsperspectief voor de oordrand, meer betekenis als recreatief water tussen ostvoornsemeer en Spijkenisse onder andere door het water zelf te verbreden en oevers te variëren zoals bij de monding van de Bernisse. Het voornemen van Waterschap Hollandse elta om elektrisch varen gelijk te schakelen aan ongemotoriseerd varen maakt het mogelijk om vanuit de Brielse Meer de Bernisse op te gaan en de actieradius van kleine pleziervaart te vergroten. it biedt een belangrijk perspectief voor het binnenland van Voorne-Putten. it wordt nu uitgewerkt in een aanpassing van de visie van het waterschap. e Stad-land verbindingen zoals opgenomen in het MRH Perspectief op het landschap zijn de routes die de Rotterdammer naar Voorne-Putten leiden: > > Het Tranbaanpad (deels ook het moordenaartje genoemd) loopt van Spijkenisse naar Rockanje via Hellevoetsluis, en een afsplitsing daarvan via ost-voorne-brielle-rotterdam. e voormalige tramroute doet tal van polders aan en is een goede basis waarvandaan de polders verkend kunnen worden en bestemmingen kunnen worden aangedaan. e route is al grotendeels te fietsen maar kent veel onduidelijke kruisingen en heeft een gebrek aan continuïteit en allure. Rtm werkt aan de herinnering middels een boek, video etc. Een belangrijk overstappunt op water is gelegen tussen de Biertse ijk en Zuidland aan de Bernisse. > > Van Hoek van Holland tot Rockanje, via het pontje en de Binnenduinen. eze route valt deels samen met de LF route 1 oordzee > > e route langs de ude Maas zoals genoemd bij IJsselmonde is in combinatie met de waterbus onmisbaar in de toegankelijkheid van Voorne-Putten. e oude dijkenstructuur is als onderliggende routenetwerk gemarkeerd en beplant zodat deze logische cultuurhistorische lijnen worden versterkt en beleefd

34 VRE-PUTTE LS EEL V HET METRPLIT STELSEL V ST-L VBIIGE E REISSCE PLS V VRE-PUTTE BESTEMMIGE Het succes van paviljoen an Zee maar ook de uitkijktoren bij de monding van het Spui illustreren het belang van hoogwaardige bestemmingen. Rond het ostvoornse- en Brielse Meer spelen diverse nieuwe initiatieven en met het duurzaamheidspaviljoen bij de sluizen in het voedingskanaal naar de ude Maas in Spijkenisse wordt het kralensnoer van bestemmingen aan de noordrand rijker. e zuidrand van het eiland was lange tijd nauwelijks in het perspectief maar met het roomfonds project voor herstel van getijdennatuur in het Haringvliet maar ook initiatieven als de Scharrenzee komt hier verandering in. ok Hellevoetsluis krijgt een meer prominente rol en wil haar strand over de Haringvlietbrug heen verbinden met het strand van Westvoorne. Kritisch is hoe bedrijventerrein Kikkersbloem ten noorden van Hellevoetsluis zich zal ontwikkelen, hoe te voorkomen dat de gave polderstructuur uiteen valt in 2 delen? Bovendien loopt het Trambaanpad langs deze ontwikkeling. VESEL E TUUR Zoals in de analyse beschreven zijn de agrarisch ondernemers op Voorne-Putten enigszins individueel georiënteerd maar er is beweging. Een eigen merk Van Voorne-Putten (nu een pril initiatief van LT) is een belangrijke eerste stap. aarnaast is Voorne- Putten de ultieme plek om de duurzame combinatie van akkerbouw en natuurwaarden te bewijzen door wisselteelten en bloeiende akkerranden, beplante dijken, rijke erven etc. te verheffen tot de nieuwe standaard van de Renaissance Polders van de MRH. e polders zijn tot dusver onderbedeeld wat betreft bestemmingen maar met de erfgoedlijn tlantikwall en de ontwikkeling van de kernen aan de Bernisse zitten goede aanleiding tot dynamiek. Het voorstel om het Trambaanpad als Hollandse Baan uit te werken rijgt deze bestemmingen maar ook boerderijen, polderdijken etc. aaneen. ok de imaginaire Geuzelinie aan de oordrand kan gebruikt worden voor verbinden

35 e stedelijke druk is enorm en het gebied heeft een zwakke identiteit 69 IJSSELMEntwikkelprogramma Groen IJsselmonde 2015/2016 (2015). ST V ZKE LSCHPSTFEL IJSSELME e actieve gemeenten binnen de landschapstafel IJsselmonde zijn: lbrandswaard, Barendrecht, Ridderkerk, Hendrik-Ido-mbacht en Zwijndrecht. Rotterdam is sinds 2008 aangehaakt. e publieke oriëntatie ervan is vooral lokaal. e stedelijke druk is enorm vooral in ost-ijsselmonde. e laatste decennia hebben woningbouw, bedrijventerrein, spoorlijnen en infrastructuur een groot deel van het landschap opgeslokt. aarnaast is een groot deel van het oorspronkelijke landschap vervangen door recreatielandschap (landinrichting 97). Moeilijk te herkennen identiteit als gevolg. Het aanleggen van routes is het belangrijkste middel in het aanbrengen van samenhang binnen het gebied en daar wordt volop aan gewerkt. Succesvol is de Blauwe Verbinding, e Maas is als mogelijke regionale spelverdeler wellicht nog onderbenut. Vooralsnog kent IJsselmonde nauwelijks bestemmingen met regionale bekendheid al heeft het kasteel van Rhoon die potentie. Er zijn veel lokaal gewaardeerde pareltjes en besloten voorzieningen zoals boerderij e Buytenhof en de kinderboerderij van Barendrecht. Er zijn nieuwe kansrijke initiatieven rond Huis ten onck en atuurgoed Ziedewij (ook benoemd als icoonproject). e landschappelijke identiteit van het gebied is zwak. Het oorspronkelijk agrarisch karakter is alleen in het Buytenland van Rhoon nog sterk voelbaar. e kreken en akkers op ost IJsselmonde bieden onvoldoende tegenwicht aan de infrastructurele werken, het footloose recreatielandschap, de verspreide glastuinbouw en woningbouw. Cultuurhistorisch onderzoek voor met name landschap is benoemd als icoonproject in het recente ontwikkelprogramma Grondgebonden landbouw is een peiler in de visie Groen IJsselmonde maar de tuinders en akkerbouwers zijn gefragmenteerd gesitueerd in het gebied en onderling niet georganiseerd. Er is een verschil tussen West-IJsselmonde (Buytenland van Rhoon) en het gebied rond het Waeltje en de evel. Het gesprek tussen bestuur en agrariërs is benoemd als icoonproject. Met het icoonproject Lekker IJsselmonde wordt getracht de brug tussen lokaal product en de consument te slaan. p IJsselmonde is nog veel kleinschalig (agrarisch) erfgoed aanwezig, Cultuurhistorisch waardevolle plekken zijn veelal verdwenen (evelstein) of beperkt toegankelijk (Huis ten onck, Kasteel van Rhoon, de liphant). Kasteel Valckesteijn en Huis ten onck zijn benoemd als icoonproject. Via Mooi IJsselmonde.nl wordt gestimuleerd lokaal en passend in het landschap te bouwen in het kader van de Rood voor Rood regeling. e glassanering op initiatief van de provincie loopt, maar de voortgang is nog beperkt. Via Mooi IJsselmonde kunnen particulieren voormalige glaskavels kopen voor woningbouw. In het gering beschikbare areaal zijn twee nieuwe locaties aangewezen om glas te ontwikkelen een grootschalige bedrijventerrein ontwikkeling (ieuw Reijerswaard). Tussen Hendrik-Ido-mbacht en Ridderkerk wordt het laatste open venster richting de Maas volgebouwd. e landschapstafel is in oprichting via kwartiermaker, via bestuurders gemeenten. Grote bedrijven doen (nog) niet mee. pen oproep voor deelname aan landschapstafel, Rijke oogst is vertaald in ntwikkelprogramma (maart 2015). Buytenland van Rhoon wordt waarschijnlijk een eigen coöperatie.