De toenemend rol inzamel- en reinigingsbedrijven bij het (integraal) beheer van de openbare ruimte

Transcriptie

1 Waarderweg 33B-10 haarlem, postbus la haarlem, t , e info@iprnormag.nl. Studiemiddag Grontmij Uitbesteding BOR door afvalinzamelaars De toenemend rol inzamel- en reinigingsbedrijven bij het (integraal) beheer van de openbare ruimte De Bilt, Drs. ing. P.M.J. de Bruin (Paul) Inhoud 1. Toenemende rol inzamelbedrijven? Hoezo!! 2. Ontwikkelingen BOR vanuit 5 invalshoeken 3. Visie op beheer en onderhoud openbare ruimte 4. Succesfactor: opdrachtgestuurd samenwerken 5. Ervaringen en tips 6. Heeft u vragen? Tijd voor discussie? 2 2

2 Toenemende rol? Feiten en cijfers 75% 5% + IBOR 50% 25% Uitsluitend afvalbeheer 24% 31% + reiniging 21% + IBOR in deel gemeenten 19% + IBOR initiatieven 76% Bron:, cijfers t/m Overheidsbedrijven bij/van 215 gemeenten (de helft) 55% van de huishoudens in Nederland (ruim 4 miljoen) Bij 45% is IBOR aan de orde van de dag!!! Het beheer en onderhoud van de Openbare Ruimte 4 4 Werkzaamheden Reiniging Groen Civiel Verhardingen Afval Begraafplaatsen Sportaccomodaties Riolering en Water Verkeer en vervoer Openbare Verlichting Werksoorten Beleid Regie Beheer Directievoering & toezicht Werkvoorbereiding Projecten (renovatie, vervanging, etc) Regulier onderhoud Specialistisch onderhoud Rol van gemeente in openbare ruimte is divers...

3 Invalshoek 1. Publieke taak van de gemeente Wettelijke gemeentelijke zorgplicht en/of aansprakelijkheid zorgplicht: afvalbeheer, rioolbeheer / afvalwater-transport, grondwaterbeheer aansprakelijkheid: veiligheid, nalatigheid Zorgtaak (goed huisvader): zorg voor openbare ruimte.. schoon, heel en veilig Effect op de kwaliteit en leefbaarheid van de openbare ruimte Directe financiële relatie kwaliteit/prestaties met de burgers (gebonden gebruikers) Conclusies: 5 BOR en Afvalbeheer zijn en blijven politiek/bestuurlijk relevante thema s Dit is relevant bij keuze voor de organisatie van al deze taken Invalshoek 2. Kwaliteit van de openbare ruimte 6 6 Waarden openbare ruimte Technische waarde Wat is de materiële, technische staat? Gebruikswaarde Voldoet de openbare ruimte voor de functies die aan de orde (moeten) zijn. (met name inrichting gerelateerd) Belevingswaarde Wat is de perceptie van de gebruiker op de ruimte? Toekomstwaarde Wat is toekomstige waarde? Kwaliteitskenmerken Materiële technische staat Onderhoudbaarheid Technische Veiligheid Functionaliteit Flexibiliteit Handhaafbaarheid Verkeersveiligheid Beeldkwaliteit Netheid Sociale veiligheid Ecologische waarde Duurzaamheid

4 Invalshoek 3. Gedifferentieerde kwaliteit Gedifferentieerd beheer is gewenst: Bezuinigen op beheer, of op zijn minst in staat om de middelen efficiënter in te zetten Mogelijkheid om de kwaliteitsbeleving op gerichte wijze te beïnvloeden (eventueel in overleg met inwoners) Meewegen van maatschappelijke en bestuurlijke waardering in de openbare ruimte: niet alleen de techniek is bepalend. Wat is daar voor nodig? Bewust kiezen voor kwaliteit: 7 7 Waar een hoger of lager kwaliteitsniveau? (op beeldbepalende plekken of op plekken waar bewoners of ondernemers dit wenselijk vinden) Differentiatie naar voorzieningen, beheer-thema s en gebiedstypes. Op basis van beeldkwaliteit, frequenties en/of technische normen Invalshoek 4. Raakvlakken met participatie 1. Burgerparticipatie (beleid en/of uitvoering) Meer zelfbeheer, minder beheerkosten Meer betrokkenheid gemeenschap bij inrichting en beheer woon en werkomgeving Betrokken burgers als de ervaringsdeskundigen in de wijk 2. Arbeidsparticipatie (social return) Mensen met afstand tot regulier werk laten participeren Onderhoudswerk is geschikt voor doelgroep (werk met werk maken) 3. Raakvlakken Sociaal Fysiek 8 8 Fysiek beheer ogen en oren in de wijk, ook voor sociale problematiek Samenwerking met maatschappelijke organisaties: woningcorporatie, sociale dienst, politie, onderwijs en jeugdzorg

5 Invalshoek 5. Ontwikkeling van de diverse rollen 1. Eigenaar (asset owner): Stelt doelen en bepaalt beleid Op meerdere thema s: fysieke leefomgeving, regionale economie, sociaal domein En regisseert 2. Beheerder (asset manager) Vertaalt beleidsdoelen naar uitvoering. Vakkennis in eigen beheer of extern Stemt af met ontwerp en uitvoering Inzet van technologie: beheerinstrumentarium (nu vaak versnipperd) Uitvoerder Ogen en oren, partner van gemeente Kwaliteitsgestuurd Op bedrijfsmatige wijze Onze visie (maar niet alleen van ons.) Verbinden en samenwerken in de openbare ruimte biedt kansen en is (maatschappelijk) nuttig Mede daarom is niet meer de vraag of gemeenten hiermee aan de slag moeten maar hoe dit in de praktijk te organiseren Gemeenten richten zich op: Verbinden van partijen, activiteiten en beleidsvelden Integrale blik op openbare ruimte (vanuit gebruiker) Duidelijke rolverdeling betrokkenen: beleid, beheer, regie en uitvoering Grip via opdrachtgeverschap en eventueel eigenaarschap

6 Wat we nog vaak zien in de praktijk Gemeentelijke regie Groen Grijs Blauw Rood 11 Klassieke organisatie Groen Grijs Blauw Rood Succesfactor: opdracht gestuurd samenwerken Anders dan een traditionele opdrachtgever en opdrachtnemer Het gaat om de relatie: Samenwerking over langere termijn Uitgaan van elkaars professionaliteit, kennis en kunde Gericht op verbeteren doelmatigheid en doeltreffendheid van beleid Wederzijdse afhankelijkheid: elkaar blijven informeren (transparantie) 12 Sturen op vooraf geformuleerde resultaten (sturen op output/outcome, niet op input of throughput) Invloed is geborgd als opdrachtgever én eigenaar 12 Samenwerking door gemeenten past hier heel goed bij waaronder overheidsgedomineerde inzamelbedrijven

7 Waarom kunnen inzamelbedrijven hier een rol vervullen? Schaalgrootte Efficiënte uitvoering Financieel draagvlak voor investeringen Continuïteit en lange termijn relatie Eén partner organisatie Goede basis voor medewerkers uit gemeente: behoud van kennis: vakinhoudelijk en gebied Gericht op groei en ontwikkeling: Tijd en ruimte om organisatie en samenwerking te (laten) ontwikkelen Maar wat goed is komt snel.. Hoe houdt de gemeente(raad) grip? Duidelijke rolverdeling tussen betrokkenen College B&W / gemeenteraad: beleids- en financiële kaders en ambities Ambities portefeuillehouders in beeld en in balans: openbare ruimte, milieu, sociaal Uitvoerder: verantwoordelijk voor integrale aanpak/uitvoering Relatie: opdrachtgestuurd samenwerken Keuze: waar ligt de knip? Grip via opdrachtgeverschap Uitwerking beleidskaders in prestaties Gemeente: monitoren, controleren Uitvoering: draagt zorg voor uitvoering, organiseert burgerparticipatie, draagt zorg voor arbeidsparticipatie 14 Grip via eigenaarslijn (eigen dienst/afdeling of OGD-bedrijf) Koers, strategie en profiel van uitvoerende organisatie Uitvoering is van gemeente(n), werkt voor gemeente(n) en doet dit in belang van die gemeente(n)

8 De knip scharnierpunt tussen gemeente en bedrijf/samenwerkingsverband Beleid Beheerbeleid Beheer(plannen) Uitvoeringsregie? Uitvoering Overige afwegingen: Alleen regulier beheer en onderhoud Wel/niet ook nieuwbouw/aanleg (projecten) Samenwerkingsvarianten Partnerschap met uitvoeringsregie Groen Blauw Grijs Rood Partnerschap Groen Grijs Blauw Rood

9 Maar de knip kan nog hoger gelegd Partnerschap met beheer én uitvoeringsregie Figuur 6. gemeente Beleid Beheerbeleid Uitvoeringsorganisatie Beheer Uitvoeringsregie Uitvoering Integraal en sturen op de beleving van de burgers Besef dat leefbaarheid / kwaliteit van de openbare ruimte door gebruik/burger voornamelijk wordt beoordeeld op basis van de beleving Gebiedsgerichte sturing op alle actoren die onderhoudswerkzaamheden verrichten in de openbare ruimte. De diverse beheertaken afstemmen: Draagt bij aan vergroting van de belevingswaarde Efficiënter én effectiever werken Werk maken met werk door nadrukkelijke uitvoeringsregie, waarbij de regisseur in staat moet zijn om te schuiven en combineren met werkzaamheden.

10 Tips en aandachtspunten: bij het verbreden van de rol van een afval/inzamelorganisatie 1. Redeneer vanuit het belang van de gemeente!! 2. Zorg voor duidelijkheid over taak- en rolverdeling (de knip) 3. Bij voorkeur zo eenduidig mogelijk binnen beheergebied en bij voorkeur ook tussen beheergebieden Werk aan opdracht gestuurd samenwerking Is niet alleen techniek maar ook vaardigheid Adequaat instrumentarium: juridisch, financieel, beheersysteem, et cetera Zowel aan kant van gemeente als kant van bedrijf/samenwerkingsverband 5. Werk gefaseerd: per vakgebied, per gemeente Heeft u vragen en tijd voor discussie? 1. Herkent u zich in deze presentatie? 2. Wat zijn uw eigen meest kenmerkende ervaringen? 3. Wat zijn voor u de belangrijkste Vraagpunten 2. Uitdagingen 3. Risico s op dit gebied?

11 Bedankt voor uw aandacht is een gerenommeerd adviesbureau op het gebied van strategie, beleid en organisatie. Wij opereren voornamelijk in de publieke sector en zijn ons bewust van de maatschappelijke verantwoordelijkheid van onze cliënten. Ons doel is dan ook optimale dienstverlening met duidelijke meerwaarde. Betrokkenheid, denkkracht voor scherpe en heldere analyses, gevoel voor verhoudingen en belangen, en daadkracht bij het implementeren van adviezen zijn onze kernwaarden. 21 Mogelijke misverstanden. Uitbesteden betekent niet dat het (afval)bedrijf alles zélf gaat uitvoeren: zelf doen of uitbesteden moet juist scherper worden benaderd Kennis en deskundigheid hoeft niet from scratch opgebouwd te worden: bundelen bestaande kennis gemeente(en). Betere basis om kennis te behouden en verder te ontwikkelen