Weidevogels en predatie. Wolf Teunissen Paul Goedhart Hans Schekkerman Maja Roodbergen

Transcriptie

1 Weidevogels en predatie Wolf Teunissen Paul Goedhart Hans Schekkerman Maja Roodbergen

2 kievit grutto tureluur wulp watersnip kemphaan scholekster

3 slobeend krakeend kuifeend zomertaling tafeleend wintertaling

4 veldleeuwerik gele kwikstaart graspieper kwartel kwartelkoning

5 Aantalveranderingen Index Scholekster Kievit Grutto Tureluur

6 Trends Jaarlijkse aantalverandering (%) Gele Kwikstaart Kuifeend Graspieper Veldleeuwerik Tureluur Grutto Slobeend Kievit Scholekster -8% -6% -4% -2% 0% 2% 4% 6% 8%

7 Verandering in verspreiding Dichtheid Veldleeuwerik

8 oppervlak (Mha) Verandering graslandareaal 1,4 1,3 1,2 1, jaar

9 Intensivering landbouw - veedichtheid The Netherlands Belgium Denmark Ireland Luxemburg Germany UK France Austria Italy Sweden Greece Portugal Finland Spain EU Veebezetting grootvee eenheden/ha

10 Intensivering landbouw - maaidatum 12-jun 7-jun 2-jun eerste snede 28-mei 23-mei 18-mei 13-mei 8-mei

11 Discussie over predatie Vrijwillige weidevogelbeschermers plaatselijk hoge verliezen motivatie Natuurbeheerders (reservaten) welke predatoren? ingrijpen? Beleidsmakers & -uitvoerders faunabeheersplannen afschotvergunningen programma beheer

12 Is predatie de afgelopen jaren toegenomen?

13 predatieverliezen in de tijd predatieverlies % Bron: Landschapsbeheer Nederland

14 Verliesoorzaken legsels in de tijd Kievit Lapwing Grutto Black-tailed Godwit dagelijkse Daily verlieskans loss (%) (%) ,9 1, dagelijkse Daily verlieskans loss (%) (%) ,4 6, werkzaamheden Agric. activities beweiding Trampling predatie Predation verlaten Desertion

15 Hoe vaak komt predatie voor bij legsels op een landelijke schaal?

16 Predatie Predatie in Predatie Nederland Uit Beweiding Verlaten Overig Werkzaamheden Onbekend Uit Beweiding Verlaten Overig Werkzaamheden Onbekend

17 Welke diersoorten eten weidevogeleieren?

18 Temperatuurloggers 45,0 O0528k27 40,0 4 juni, 01:36 35,0 Temperature C 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5, :17 12: : : : : :17 S/N Time (starting :17:00) 12:59:00)

19 Dag- en nachtpredatie 100 dag/nacht predatie (%) dag% nacht trend nacht trend dag Totaal predatieverlies (%)

20 Videocamera s

21 Videocamera s

22 Welke diersoorten eten weidevogelkuikens?

23 1-2 vaste medewerkers per gebied 5 peilrondes per week alle zenderfrequenties checken terugvangen zenderkuikens nieuwe kuikens bijzenderen vastleggen perceelgebruik

24

25

26

27

28

29 Predatie Nesten Kuikens N=128 N=254 gegeten, predator onbekend 9% 14% Vogel " 17% Buizerd 12% Blauwe Reiger 8-18% Zwarte Kraai 4% 6% Meeuw 2% Torenvalk 2% Ooievaar 1% Sperwer 1% Havik 1% 0% Bruine Kiekendief 2% 0% Kauw 0% Zoogdier " 5% Hermelijn/wezel 21% 15% Steenmarter 2% Bunzing 1% Egel 2% Vos 58% 2% Hond 1% Rat 2% Kat 0% Gegeten door vogels 9% 71% Gegeten door zoogdieren 91% 29%

30 Resultaten Impact Vos Arkemheen Leende Bontebok Langezwaag Ruinen Lange Rypen Totaal Gemeten 2,1 0,6 0,2 0,9 0,0 3,2 1,1 Kuikens zonder vos 2,1 2,4 3,3 3,0 1,6 3,2 2,7 Totaal geen predatie 1,6 5,6 15,7 3,6 39,5 1,1 2,8 Geen dagpredatie (vogel) 1,6 2,4 3,1 1,4 16,3 1,1 1,9 Geen nachtpredatie (zoogdier) 1,2 5,3 15,4 3,5 37,1 1,1 2,6 Geen hermelijn/klein zoogdier 1,6 1,1 1,5 Geen steenmarter 6,0 1,1 Geen bunzing 2,0 1,0 Geen kraai 3,4 1,0 1,1 Geen egel 1,9 1,0 1,1 Geen vos 4,0 15,4 3,5 36,1 1,0 2,5 Geen havik 2,7 1,0 Geen bruine kiekendief 1,0 1,9 1,1 Geen scholekster 1,3 1,0 Geen P 1,1 2,0 14,7 1,1 1,4

31 Grutto Scenario s, uitsluiten verliesoorzaken ei kuiken Grutto predatie overdag predatie s nachts agrarisch verlaten onbekend/overig agrarisch overig onbekend predatie vogel predatie zoogdier normaal jongen vliegvlug per paar

32

33 Predatie en landgebruik (Evans 2004) kans op herlegsel kleiner door andere teelt dicht en uniform gewas vermindering camouflage nest afname voedselaanbod: nest langer onbeheerd jongen bedelen harder ouders minder in staat tot verdediging

34 Predatie en openheid minder predatie verliezen als nesten verder verwijderd zijn van perceelranden Daily nest predation rate < >100 Distance to boundary

35 Predatie en dichtheid minder predatie verliezen als nestdichtheden hoog zijn Daily nest predation rate (+ 1SE) Number of nests within 100m

36 Weidevogelbescherming in Nederland Reservaten Uitgesteld maaien Andere bescherming Nestbescherming Total uitgesteld postponed maaien mow ing overig other nestbescherming nestprotection reserves Reservaat AES SAN nestbescherming nestprotection Gevonden nesten 2008 Kievit Grutto Scholekster Tureluur Overige steltlopers Eenden en ganzen Overige vogels Zangvogels Totaal

37 Nestbescherming door vrijwilligers 1,0 Grutto Dagelijkse overleving 0,8 0,6 0,4 0,2 0,0 Ongestoord Begrazing Maaien Mestinjectie Kunstmest Onbeschermd Beschermd

38 Dagelijkse overlevingskans 1,00 0,98 0,96 0,94 0,92 0,90 Bezoekeffecten Intervallengte (dagen)

39 Bezoekeffecten Bezoekeffect (h) Grutto Kievit Gem. predatieverliezen (23%) 1.3% 3.5% Hoge predatieverliezen (45%) 15.5% 11.0%

40 Impact werkzaamheden bij hoge predatieverliezen 100% Grutto 80% Uitkomstsucces 60% 40% Onbeschermd 1 bezoek 2 bezoeken 3 bezoeken 20% 0% Normaal 3 dagen beweiding Maaien Mestinjectie Kunstmest

41 Bescherming en bezoekeffecten Agrarische activiteiten Scenario 23% predatie 45% predatie Grutto (1,3%) Kievit (3,5%) Grutto (18,1%) Kievit (13,9%) Geen activiteit Geen bezoek 95% 70% 95% 70% Onbeschermd 90% 66% 90% 66% 10% Beschermd 92% 64% 63% 51% Optimaal 94% 69% 93% 68% Onbeschermd 87% 64% 87% 64% 15% Beschermd 91% 64% 63% 51% Optimaal 94% 69% 92% 67% 30% Onbeschermd 80% 58% 80% 58% Beschermd 90% 63% 62% 50% Optimaal 92% 67% 88% 65%

42 Gevolgen voor weidevogelbeheer Nestcontroles kunnen het uitkomstresultaat in gebieden met veel predatie sterk beïnvloeden Daarom nestbescherming beperken tot de nesten die te maken zullen krijgen met agrarische activiteiten Weidevogelbeheer zal zich vooral moeten richten op het verbeteren van randvoorwaarden (gebiedsgerichte aanpak)

43 Met dank aan: Onderzoekers en vrijwilligers voor het verzamelen van gegevens Boeren en andere landeigenaren voor toestemming hun land te betreden LNV Natuurmonumenten Staatsbosbeheer Unie van landschappen Vogelbescherming Nederland Landschapsbeheer Nederland Acht provincies