Ballast Water een probleem?

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Ballast Water een probleem?"

Transcriptie

1 Royal Netherlands Institute for Sea Research Ballast Water een probleem? Etienne J. Brutel de la Rivière Marcel J.W. Veldhuis Royal Netherlands e Institute tute for Sea Research NIOZ is part of the Netherlands Organisation for Scientific Research (NWO) 1 Inhoud Waarom ballastwater? Wat is dan het probleem? Voorbeelden? Wetgeving? Oplossingen? Hoe nu verder? 2 1

2 Koninklijk NIOZ Koninklijk Nederlands Instituut voor Zeeonderzoek Onafhankelijk wetenschappelijk onderzoeksinstituut (NWO) Fundamenteel- en toegepast onderzoek 260 medewerkers, ongeveer 70 onderzoekers Wereldleidende kennis van de zee Leadpartner in Interreg project ( 40 BWT systemen getest Daarvan 7 goedgekeurd (Type Approval) 3 1. Ballastwater? 4 2

3 Trim van een schip Stuurlastig schip Koplastig schip 5 Helling van een schip 3

4 Stabiliteit van een schip 7 Is het nieuw?? Batavia:- vergaan 4 juni 1629 op weg naar Java Ballast:-bewerkte stenen voor de nieuwe waterpoort van Batavia 8 4

5 Wat is dan het probleem? bio-diversiteit, gewenst invasieve organismen, ongewenst 1 van de vier grootste bedreigingen voor de zeeën en oceanen Daarnaast: Vervuiling vanaf het land Overbevissing Aanpassing van natuurlijke omgeving 9 Gladde tanks? 10 5

6 Impact? Ecologisch Nieuwe bio-invasie iedere 9 weken Economisch 100-en miljarden euro s/jaar Europe (IEEP-Project): 11.4 miljard /year (1.8 control, 9.6 schade) Volksgezondheid Voedselvergiftiging Cholera 11 olie vervuiling vs mariene bio-invasies Olie vervuiling is zichtbaar, heeft een grote media impact en initieert politieke reactie. Over het algemeen hersteld het mileu. Bio-invasies ontstaan onopgemerkt en blijven dat enige tijd, de aantallen nemen ernorm toe en dit proces is onomkeerbaar. 12 6

7 Het loont om actie te nemen! Cijfers? 80% van alle goederen gaan over zee > 10 miljard ton balastwater / jaar Per reis 7000 verschillende organismen schepen groter, sneller en frequenter Major world shipping routes 14 7

8 Europa? Timeline of Invasions in Europe Number Decade ,032 non-inheemse soorten Regio met meest invasieve e organismen is de Midellandsezee 15 Source: Sergej Olenin Europese Zebra Mussel - Great Lakes (US) Dreissena polymorpha Infest >40% US waterways. Fouls water intake pipes of industry Costs > US$1 B to date 16 8

9 Chinese wolhandkrab Eriocheir sinensis Verspreid zich snel in de UK Ierland vanaf 2006 >500 individuen gevangen in Spanje St. Lawrence estuary, Canada en Chesapeake Bay, USA. Source: Gollasch et al. 17 Comb jelly / Amerikaanse ribkwal Mneniopsis leidyi Collapse of Black Sea fisheries 18 9

10 1730 (!) Paalworm bedreigd Amsterdam Houten dijkbeschoeiingen ernstig aangetast Vervangen door zware stenen Ernstige bedreiging houten schepen tweede huid van grenenhout Waar of niet waar? 19 Cholera, E. coli and enterococci 10

11 21 Het verhaal van de alien invader Royal Netherlands Institute for Sea Research 11

12 Royal Netherlands Institute for Sea Research Royal Netherlands Institute for Sea Research 12

13 Het NIOZ ballastwater team Royal Netherlands Institute for Sea Research Internationale actie (IMO- UN org Londen) Lozingsnorm voor ballastwater Regulation D-2: BWMC 2004 Ballast water mag bij het lossen maximaal bevatten levensvatbare org. > 50 m < 10 / m3 ibid. 10 m en 50 m < 10 / ml Toxicogenic Vibrio cholerae < 1 cfu / 100 ml Escherichia coli < 250 cfu / 100 ml Intestinal Enterococci < 100 cfu / 100 ml Bijna drinkwater!!!!! US Phase 2:1000 maal strikter!!!?! 26 13

14 Hoofdgroepen van behandelingstechnieken Mechanische behandeling Nationale autoriteit keurt goed volgens Richtlijn G8 (Type Approval) Chemische behandeling (of waar chemische producten vrij kunnen komen) IMO MEPC keurt tevens goed op van advies GESAMP volgens Procedure G9 (Basic- en Final Approval) Alternatieven? 27 ballast water treatment or waste water treatment drinking water Mechanisch Filtratie Hydro-cyclone Warmtebehandeling UV bestraling Chemisch Toevoegen van chemicalien (formaline, PERACLEAN Ocean) Opwekken door b.v. electrolyse (chloride, bromide) Ozon behandeling electro-ionization gas-supersaturation combinaties van bovengenoemde 28 14

15 NIOZ Ballastwater onderzoeksfaciliteit Fundamenteel onderzoek: biologie, chemie, ecotoxicology Geschikte test lokatie Getijdesysteem t saliniteit it it (24 30 PSU) en sediment (10 - > 100 mg/l), Ervaring vanaf test series for Certificatie door NA, >30 pilot studies Waarom onderzoek Ballast Water Treatment: Oplossing of potentiele bedreiging? Vormt of wijzigt de voedselketen Welke organismen (die-hards) Overlevings- en groeistrategieën? Zooplankton Fytoplankton Microzooplankton Bacteriën, virussen 30 15

16 Bacteria Viru ses Goedkeuring Laboratorium testen Praktijktesten Land-based testen Ship-board testen 32 16

17 Ocean Protection System OPS Land based test at NIOZ, Texel Ocean Protection System OPS Overview of the system 34 MAHLE 17

18 Ocean Protection System OPS System installed at a container vessel 35 MAHLE gefeliciteerd met TA certificaat 36 18

19 Stand van zaken benchmark: > 50 µm organismen number [average /m3] life organisms > 50 m Cl UV SEDNA Ecochlor BalPure ERMA-first Hyde-Guardian OPS AquaTricom treated discharge [day 5] delayed effects of UV 37 North Sea Ballast Water Opportunity NSBWO project Nog zo veel te leren!! Harmonizatie tussen NSR lidstaten Testen en goedkeuren van behandelapparatuur Ontwikkelen van meetapparatuur en testprotocollen, mobiel testlab. Aanbevelingen voor een lange-termijn strategie Participeren door ruim 40 partijen (overheden, onderzoeksinstellingen, bedrijven)

20 Voor- en nadelen van huidige technologien UV systeem heeft altijd tweede behandeling nodig (als gevolg van hergroei organismen) Cl systemen hebben zout- of brak water nodig en een neutralisatie stap Filtratie geeft enorme backflush om het filter te reinigen (30% van de pompcapaciteit is heel gebruikelijk -> energie) 39 Uitdaging? bestaande schepen Per jaar 1400 nieuwbouw In de periode >32 systemen per dag (!) inbouwen Europese markt van 8 miljard 40 20

21 Hoe verder? tankers, bulk carriers, dredgers, hopper barges, heavy-lift ships, floating docks grote volumes ballastwater (> 12,000 m 3 /h) geen infrastructuur voor BWT systemen (Dockwise, Smit) In-tank treatment!!! 41 Meer informatie / vragen info@nioz.nl

22 Ballastwater test station NIOZ haven 44 22

Ballast Water Management Convention 2004

Ballast Water Management Convention 2004 Royal Netherlands Institute for Sea Research Ballast Water Management Convention 2004 Etienne J. Brutel de la Rivière Royal Netherlands Institute for Sea Research etienne@brutel.nl NIOZ is part of the

Nadere informatie

Koolstofcyclus in de zee. Stefan Schouten. NIOZ is part of the Netherlands Organisation for Scientific Research (NWO)

Koolstofcyclus in de zee. Stefan Schouten. NIOZ is part of the Netherlands Organisation for Scientific Research (NWO) Koninklijk Royal Netherlands Nederlands Institute Instituut for voor Sea Research Zeeonderzoek Koolstofcyclus in de zee Stefan Schouten NIOZ is part of the Netherlands Organisation for Scientific Research

Nadere informatie

BALLASTWATERBEHANDELING uw ballast is onze zorg. André Hof, Cofely Marine & Offshore

BALLASTWATERBEHANDELING uw ballast is onze zorg. André Hof, Cofely Marine & Offshore BALLASTWATERBEHANDELING uw ballast is onze zorg Ballastwater Ballastwater wordt door schepen gebruikt voor de stabiliteit en evenwicht van het schip Grote schepen kunnen meer dan 10 miljoen liter ballastwater

Nadere informatie

Q&A Ballast Water Management Conventie (BWMC) 2004

Q&A Ballast Water Management Conventie (BWMC) 2004 Q&A Ballast Water Management Conventie (BWMC) 2004 Introductie Vragen en antwoorden over diverse onderwerpen van de BWMC 2004. Dit document is geschreven in antwoord op vragen vanuit de doelgroep, voornamelijk

Nadere informatie

Taken Federale overheid maritieme aangelegeheden en havens Permanente vorming havenbeheer Peter Claeyssens

Taken Federale overheid maritieme aangelegeheden en havens Permanente vorming havenbeheer Peter Claeyssens Taken Federale overheid maritieme aangelegeheden en havens Permanente vorming havenbeheer Peter Claeyssens De missie Mobiliteit Grondstoffen Energie Producten Maritieme mobiliteit 18-02 -15 2 De missie

Nadere informatie

GREEN AWARD FOUNDATION

GREEN AWARD FOUNDATION Bijeenkomst milieu-indices voor zeeschepen Rotterdam, 16 september 2010 Karin Struijk, Deputy Managing Director A simple, recognised tool to address air quality issues in ports The link between environment

Nadere informatie

KIMO Nederland en België

KIMO Nederland en België Bert Veerman Secretaris 21 april 2011 KIMO: Kommunenes Internasjonale Miljøorganisasjon Internationale milieu- en veiligheidsorganisatie voor lokale overheden HISTORIE Oprichting KIMO - Esbjerg 1990 4

Nadere informatie

Nederland: de Maritieme Wereldtop

Nederland: de Maritieme Wereldtop 1 Nederland: de Maritieme Wereldtop Veilig, duurzaam en economisch sterk Maritiem Cluster in de Topsector Water: Innovatiecontract en Topconsortium Kennis en Innovatie V2.0, Samenvatting, 23 december 2011

Nadere informatie

Quagga s: droom of nachtmerrie? Miguel Dionisio Pires

Quagga s: droom of nachtmerrie? Miguel Dionisio Pires Quagga s: droom of nachtmerrie? Miguel Dionisio Pires Slide Guido Waajen Fig 5 modified from Gulati, Dionisio Pires & Van Donk 2008 Quick scan waterkwaliteit en ecologie Volkerak-Zoommeer Experiments with

Nadere informatie

Voordelen van CCM3 BWTS

Voordelen van CCM3 BWTS 1 Voordelen van CCM3 BWTS Wereldwijde diensten Hoogwaardig efficiënte behandeling Vrij van chemicaliën Zeer intelligente werking Klein formaat en compact design Eenvoudig en voordelig onderhoud Optioneel

Nadere informatie

Peter Alkema beleidsadviseur Divisie Havenmeester

Peter Alkema beleidsadviseur Divisie Havenmeester Peter Alkema beleidsadviseur Divisie Havenmeester Missie Veiligheid Vlotheid Milieu OESO rapport (13/5) R dam en A dam: de havens dienen het milieu en leefklimaat te verbeteren 2 SECA Noordzee en Baltic

Nadere informatie

IMARES Wageningen UR. Waardekaarten Borssele. Karin van der Reijden Rapport C002/15. (IMARES - Institute for Marine Resources & Ecosystem Studies)

IMARES Wageningen UR. Waardekaarten Borssele. Karin van der Reijden Rapport C002/15. (IMARES - Institute for Marine Resources & Ecosystem Studies) Waardekaarten Borssele Karin van der Reijden Rapport C002/15 IMARES Wageningen UR (IMARES - Institute for Marine Resources & Ecosystem Studies) Opdrachtgever: W. van Broekhoven Postbus 59 8320 AB URK Publicatiedatum:

Nadere informatie

Waterkwaliteit: Microbiologie

Waterkwaliteit: Microbiologie Waterkwaliteit: Microbiologie Prof. ir. Hans van Dijk September 28, 2009 1 Afdeling Vermelding Watermanagement onderdeel organisatie Sectie Gezondheidstechniek College 1b. Microbiologie Hoofdstuk Waterkwaliteit

Nadere informatie

In werking treden BWMC verdrag. Onderzoeks Rapport

In werking treden BWMC verdrag. Onderzoeks Rapport 2014 In werking treden BWMC verdrag. Onderzoeks Rapport Auteur: Henri Lubbinge Klas: M4N Opleiding: Maritiem Officier, studiejaar 4 Begeleiders: mw. Van der Velde. mr. Van der Meer Datum: 10-01-2015 Inhoudsopgave.

Nadere informatie

Internationale veiligheidsrichtlijnen Hoofdstuk 6 voor binnentankschepen en terminals. Hoofdstuk 6 BEVEILIGING

Internationale veiligheidsrichtlijnen Hoofdstuk 6 voor binnentankschepen en terminals. Hoofdstuk 6 BEVEILIGING Hoofdstuk 6 BEVEILIGING Binnenvaarttankers laden of lossen vaak op faciliteiten waar zeevaarttankers worden behandeld en waar dus de International Ship en Port Facility Security (ISPS) Code van toepassing

Nadere informatie

IMARES Wageningen UR. Banc de Flandres. Marcel Machiels Rapportnummer C (IMARES - Institute for Marine Resources & Ecosystem Studies)

IMARES Wageningen UR. Banc de Flandres. Marcel Machiels Rapportnummer C (IMARES - Institute for Marine Resources & Ecosystem Studies) Banc de Flandres Marcel Machiels Rapportnummer C059.14 IMARES Wageningen UR (IMARES - Institute for Marine Resources & Ecosystem Studies) Opdrachtgever: P. Visser en P. Kuyt Postbus 59 8320 AB URK Publicatiedatum:

Nadere informatie

De impact van de Amerikaanse ribkwal

De impact van de Amerikaanse ribkwal De impact van de Amerikaanse ribkwal (Mnemiopsis leidyi) in de Zuidelijke Noordzee Sofie Vandendriessche, in naam van Lies VANSTEENBRUGGE Karl Van Ginderdeuren Lies.Vansteenbrugge@ilvo.vlaanderen.be Sofie.Vandendriessche@ilvo.vlaanderen.be

Nadere informatie

Handleiding rekentool loodsgeld Instructions tariff calculator pilotage tariffs. Dutch pilots January 2016

Handleiding rekentool loodsgeld Instructions tariff calculator pilotage tariffs. Dutch pilots January 2016 Handleiding rekentool loodsgeld Instructions tariff calculator pilotage tariffs Dutch pilots January 2016 INLEIDING Deze brochure bevat een beknopte handleiding voor de rekentool waarmee u de loodsgeldtarieven

Nadere informatie

Klimaatsverandering en de mariene omgeving, ver van ons bed?

Klimaatsverandering en de mariene omgeving, ver van ons bed? Klimaatsverandering en de mariene omgeving, ver van ons bed? JOHAN ROBBENS Studiedag Landbouw en Klimaat 17 april 2018, Melle Impact van klimaatsverandering op de zee Verzuring van oceanen Verhoging Temperatuur

Nadere informatie

Kennismanagement CARMABI - Caribbean Research & Management of Biodiversity Foundation Vanaf 1955

Kennismanagement CARMABI - Caribbean Research & Management of Biodiversity Foundation Vanaf 1955 Kennismanagement CARMABI - Caribbean Research & Management of Biodiversity Foundation Vanaf 1955 www.carmabi.org 1. Inleiding 2. Financiering 3. Kennismanagement 4. Spin-off kennismanagement INLEIDING

Nadere informatie

The power digital instruction and training Implementatie van digitale instructie en training bij wetenschappelijk Instituten van NWO-I

The power digital instruction and training Implementatie van digitale instructie en training bij wetenschappelijk Instituten van NWO-I The power digital instruction and training Implementatie van digitale instructie en training bij wetenschappelijk Instituten van NWO-I Marcel Vervoort Centraal Arbo- en Milieufunctionaris NWO-I Veiligheidskundige,

Nadere informatie

Verslag van uitgeoefende activiteiten in 2014. Stichting Vrienden van het Hubrecht Instituut

Verslag van uitgeoefende activiteiten in 2014. Stichting Vrienden van het Hubrecht Instituut Verslag van uitgeoefende activiteiten in 2014 Stichting Vrienden van het Hubrecht Instituut UITNODIGING Bestuursleden, Ambassadeurs, Young Ambassadors, Vrienden en Donateurs: bedankt! 2 Het Hubrecht Instituut

Nadere informatie

Mariene virussen. Corina Brussaard NIOZ - Koninklijk Instituut voor Onderzoek der Zee & Universiteit van Amsterdam (UvA)

Mariene virussen. Corina Brussaard NIOZ - Koninklijk Instituut voor Onderzoek der Zee & Universiteit van Amsterdam (UvA) Mariene virussen Corina Brussaard NIOZ - Koninklijk Instituut voor Onderzoek der Zee & Universiteit van Amsterdam (UvA) Wat is een biologisch virus? 20-200 nm (miljoenste mm) diameter Bundeltje genetisch

Nadere informatie

Golden mussel Limnoperna fortunei

Golden mussel Limnoperna fortunei Golden mussel Limnoperna fortunei Algemene opmerkingen: Noot 1: De horizonscan van Matthews et al. (2014) is gebaseerd op risicoscores uit het buitenland (is geen specifieke risicobeoordeling voor Nederland

Nadere informatie

SALV Strategische Adviesraad voor Landbouw en Visserij ADVIES

SALV Strategische Adviesraad voor Landbouw en Visserij ADVIES SALV Strategische Adviesraad voor Landbouw en Visserij ADVIES advies naar aanleiding van de studie betreffende het opstellen van een lijst van potentiële Habitatrichtlijngebieden in het 26 maart 2010 2

Nadere informatie

Dictaat Zeerecht - Aanvulling 1. Waar komen al die regels vandaan?

Dictaat Zeerecht - Aanvulling 1. Waar komen al die regels vandaan? Dictaat Zeerecht - Aanvulling 1 Waar komen al die regels vandaan? De belangrijkste organisaties die zich bezig houden met maritieme regelgeving zijn: IMO (International Maritime Organization) - Veiligheid

Nadere informatie

Ballastwater behandelingsinstallatie

Ballastwater behandelingsinstallatie 1 Juni 2013 Mv Fjell J.G. Rooks Ballastwater behandelingsinstallatie voor mv Fjell Project member: Email Name: Jurre Rooks rooks_jurre@hotmail.com Supervisors MIWB: Name: F. Papp f.j.c.e.papp@nhl.nl G.

Nadere informatie

IMARES Wageningen UR. Waardekaarten Ridens & Récifs. Marcel Machiels. Rapport C073/15. (IMARES - Institute for Marine Resources & Ecosystem Studies)

IMARES Wageningen UR. Waardekaarten Ridens & Récifs. Marcel Machiels. Rapport C073/15. (IMARES - Institute for Marine Resources & Ecosystem Studies) Waardekaarten Ridens & Récifs Marcel Machiels Rapport C073/15 IMARES Wageningen UR (IMARES - Institute for Marine Resources & Ecosystem Studies) Opdrachtgever: Nederlandse Vissersbond T.a.v. Pieter Kuijt

Nadere informatie

Exoten in mondiale waterwegen: oorzaken en gevolgen

Exoten in mondiale waterwegen: oorzaken en gevolgen Exoten in mondiale waterwegen: oorzaken en gevolgen Rob Leuven i.s.m. Gerard van de Velde Rob Lenders Lezing Vissennetwerk 3 juni 2010 Instituut voor Water en Wetland Research Radboud Universiteit Nijmegen

Nadere informatie

Ontmanteling & Hergebruik in NL: Een gezamenlijke inspanning

Ontmanteling & Hergebruik in NL: Een gezamenlijke inspanning Ontmanteling & Hergebruik in NL: Een gezamenlijke inspanning New emmergy 17 mei 2017 Berend Scheffers Ons energiesysteem 2 Energiesysteem Nederland 2015. Bron: NEV 2016, ECN, PBL, CBS, RVO Rol van gas

Nadere informatie

Nut en noodzaak van schaliegas vanuit energieperspectief

Nut en noodzaak van schaliegas vanuit energieperspectief Nut en noodzaak van schaliegas vanuit energieperspectief Jeroen de Joode Schaliegasbijeenkomst provincie Noord-Brabant s-hertogenbosch, 27 september 2013 www.ecn.nl Hoofdboodschap Rol gas in NL energiesysteem

Nadere informatie

Gloednieuwe Europese verordening invasieve uitheemse soorten. Wat betekent dit op het terrein? Myriam Dumortier Europese Commissie DG Milieu

Gloednieuwe Europese verordening invasieve uitheemse soorten. Wat betekent dit op het terrein? Myriam Dumortier Europese Commissie DG Milieu Gloednieuwe Europese verordening invasieve uitheemse soorten Wat betekent dit op het terrein? Myriam Dumortier Europese Commissie DG Milieu ANKONA-ontmoetingsdag Antwerpen, 14 februari 2015 Invasieve uitheemse

Nadere informatie

(Kleinschalige) drinkwaterzuivering in ontwikkelingslanden

(Kleinschalige) drinkwaterzuivering in ontwikkelingslanden (Kleinschalige) drinkwaterzuivering in ontwikkelingslanden Uitdagingen voor de (civiel) ingenieur College Inleiding Watermanagement ir. Doris van Halem D.vanHalem@tudelft.nl 27 september 2007 1 Sectie

Nadere informatie

Ballastwater verdrag De IMO afspraken

Ballastwater verdrag De IMO afspraken Ballastwater verdrag De IMO afspraken Dick Brus Ministerie van Infrastructuur en Milieu Platform Scheepsemissies 27 januari 2012 Ballastwaterverdrag Ballastwaterverdrag is in 2004 bij de IMO tot stand

Nadere informatie

Hoe verder? (Bas Buchner)

Hoe verder? (Bas Buchner) Hoe verder? (Bas Buchner) 1 Het Maritiem Innovatiecontract Er wordt goed samengewerkt in projecten én er is ruimte/geld voor funderend (middel)lange termijn onderzoek. Zo ontwikkelen we de kennis en de

Nadere informatie

Laat de teleurstellingen van vandaag nooit de dromen van morgen overschaduwen

Laat de teleurstellingen van vandaag nooit de dromen van morgen overschaduwen 22 e jaargang februari/maart 2014 No139. VAN DE REDACTIE Voor u ligt weer een nieuw exemplaar van uw clubblad Samengesteld door uw redactie en vrijwilligers die bereid waren om even een beetje van hun

Nadere informatie

ph-dynamiek Noordzee

ph-dynamiek Noordzee Royal Netherlands Institute for Sea Research ph-dynamiek Noordzee historische metingen, inzichten en perspectief dr. Steven van Heuven (NIOZ) prof.dr. Gert-Jan Reichart (NIOZ) met bijdragen van: prof.dr.

Nadere informatie

Impact INTERREG projecten

Impact INTERREG projecten Impact INTERREG projecten INTERREG Impact Event, Madurodam Jasper Tanis, Gé Huismans, Aad van den Engel, Jesper Riske Het gebruik van cijfers en/of tekst uit deze presentatie is toegestaan, mits de bron

Nadere informatie

ISGINTT. (International Safety Guide for Inland Navigation Tank-barges and Terminals) Ed Wijbrands. (ISGINTT steering committee)

ISGINTT. (International Safety Guide for Inland Navigation Tank-barges and Terminals) Ed Wijbrands. (ISGINTT steering committee) ISGINTT (International Safety Guide for Inland Navigation Tank-barges and Terminals) Ed Wijbrands (ISGINTT steering committee) Praktijkmiddag Binnentankvaart ISGINTT Projekt Oil Companies International

Nadere informatie

Neobiota (exoten) in de Waddenzee. Samenvatting.

Neobiota (exoten) in de Waddenzee. Samenvatting. Neobiota (exoten) in de Waddenzee. Samenvatting. Op de 11e Trilaterale Waddenzee regeringsconferentie (Sylt, Duitsland, maart 2011) hebben de drie Waddenzee landen besloten een gezamenlijke strategie voor

Nadere informatie

Biodiversiteit: kansen voor het Nederlandse bedrijfsleven. Seminar 5 september 2012

Biodiversiteit: kansen voor het Nederlandse bedrijfsleven. Seminar 5 september 2012 Biodiversiteit: kansen voor het Nederlandse bedrijfsleven Seminar 5 september 2012 Introductie Doel Inzichtelijk maken (financieel) economische waarde van ecosysteemdiensten en biodiversiteit voor individuele

Nadere informatie

Veranderingen in de petrochemische industrie VS-Lezing. Theo Olijve 27 maart 2014

Veranderingen in de petrochemische industrie VS-Lezing. Theo Olijve 27 maart 2014 Veranderingen in de petrochemische industrie VS-Lezing Theo Olijve 27 maart 2014 Wake-up call! De Europese chemie staat voor een enorme uitdaging De chemie is een motor van de economie; die positie mogen

Nadere informatie

Verslag van uitgeoefende activiteiten in Stichting Vrienden van het Hubrecht Instituut

Verslag van uitgeoefende activiteiten in Stichting Vrienden van het Hubrecht Instituut Verslag van uitgeoefende activiteiten in 2015 Stichting Vrienden van het Hubrecht Instituut UITNODIGING Bestuursleden, Ambassadeurs, Young Ambassadors, Vrienden en Donateurs: bedankt! 2 Het Hubrecht Instituut

Nadere informatie

Wat Chinese studenten willen

Wat Chinese studenten willen Wat Chinese studenten willen Kansen en uitdagingen voor het Nederlandse HO in China Charles Hoedt Robert van Kan Kees Kouwenaar 2 Openingsvraag: Bent u tevreden over de bestaande relatie van uw instelling

Nadere informatie

De ingenieur in de Scheepvaartcontrole

De ingenieur in de Scheepvaartcontrole De ingenieur in de Scheepvaartcontrole FOD Mobiliteit en Vervoer FOD Mobiliteit en Vervoer Directoraatgeneraal Maritiem Vervoer Beleidsondersteuning Directie Exploitatie, beveiliging en havenaangelegenheden

Nadere informatie

Chinese wolhandkrab Eriocheir sinensis

Chinese wolhandkrab Eriocheir sinensis Chinese wolhandkrab Eriocheir sinensis Algemene opmerkingen: Noot 1: De horizonscan van Matthews et al. (2014) is gebaseerd op risicoscores uit het buitenland (is geen specifieke risicobeoordeling voor

Nadere informatie

Offshore windenergie en de kansen voor de maritieme sector. Chris Westra General Manager

Offshore windenergie en de kansen voor de maritieme sector. Chris Westra General Manager Offshore windenergie en de kansen voor de maritieme sector. Chris Westra General Manager We@Sea 1973 2012 Energie potentieel van de Noordzee Offshore windturbineparken in NL Ronde 1 2 windturbineparken

Nadere informatie

Energie uit getijstroming

Energie uit getijstroming Royal Netherlands Institute for Sea Research Energie uit getijstroming Janine Nauw a, Marck Smit a, Walther Lenting a, Belen Blanco b, Jurre de Vries c, Herman Ridderinkhof, Hendrik van Aken en Mathijs

Nadere informatie

Oerolcollege. Klepperende schelpdieren

Oerolcollege. Klepperende schelpdieren Oerolcollege Klepperende schelpdieren Marco Barotti / Transnatural en Prof. dr ir Katja Philippart Aanvang 13:30 FOTO: Ruben Smit Producties / Yoeri van Es FOTO: https://www.marcobarotti.com/clams FOTO:

Nadere informatie

9224/19 ADD 1 1 LIFE LIMITE NL

9224/19 ADD 1 1 LIFE LIMITE NL Raad van de Europese Unie Brussel, 21 mei 2019 (OR. en) 9224/19 ADD 1 LIMITE PV CONS 23 AGRI 253 PECHE 241 ONTWERPNOTULEN RAAD VAN DE EUROPESE UNIE (Landbouw en Visserij) 14 mei 2019 9224/19 ADD 1 1 INHOUDSOPGAVE

Nadere informatie

AquaScope. snelle en autonome microbiologische detectie

AquaScope. snelle en autonome microbiologische detectie AquaScope snelle en autonome microbiologische detectie Inhoud Introductie AquaScope Voordelen Toepassingen Werking Prestaties Slot opmerkingen Bedrijfsprofiel BioTrack BV Afsplitsing van AquaExplorer,

Nadere informatie

Verzilting van zoete wateren: Verlies of winst voor de aquatische natuur?

Verzilting van zoete wateren: Verlies of winst voor de aquatische natuur? Verzilting van zoete wateren: Verlies of winst voor de aquatische natuur? Ralf Verdonschot 26 juni 2014 ralf.verdonschot@wur.nl Inhoud 1. Wat maakt de levensgemeenschap van brakke wateren waardevol? 2.

Nadere informatie

Publicatieblad van de Europese Unie COMMISSIE

Publicatieblad van de Europese Unie COMMISSIE 10.1.2004 L 6/29 II (Besluiten waarvan de publicatie niet voorwaarde is voor de toepassing) COMMISSIE AANBEVELING VAN DE COMMISSIE van 19 december 2003 betreffende een gecoördineerd programma voor 2004

Nadere informatie

Innovatiethema s. Pagina! 1 van! 5

Innovatiethema s. Pagina! 1 van! 5 Innovatiethema s MIT 2016 Pagina 1 van 5 Innovatiethema s MIT 2016 Innovatieve MKB-ers kunnen subsidie aanvragen binnen de MKB Innovatiestimuleringsregeling Topsectoren (MIT). Daarin zijn de volgende instrumenten

Nadere informatie

Marine Training Services LLOYD S REGISTER Lloyd s Register

Marine Training Services LLOYD S REGISTER Lloyd s Register Voorkoming verontreiniging van de zee door Ad Bus Statutory Advisor LR Rotterdam Ballast water kan dodelijk zijn!!!! Elke 9 weken ontstaat er ergens op aarde een nieuwe soort Het probleem? Iedere dag worden

Nadere informatie

Beter voor het milieu?

Beter voor het milieu? Beter voor het milieu? Onderzoeksrapport Begeleider: F. Papp Instelling: MIWB Plaats: West Terschelling Datum: 5-10-15 Versie: 3 Studenten: J. Bijlsma M3A1 R. Bijlsma M3A1 J. Kuipers M3A4 Afkortingen Bv:

Nadere informatie

Clinical Trials in Nederland 25 april 2013

Clinical Trials in Nederland 25 april 2013 Clinical Trials in Nederland 25 april 2013 Leonie Middelink * Bestuurslid NVFG Head Clinical Operations - Roche * Spreekt op persoonlijke titel Imago versus facts and figures Is de ietwat negatieve perceptie

Nadere informatie

Radiotelescoop op de maan?

Radiotelescoop op de maan? Netherlands Institute for Radio Astronomy Radiotelescoop op de maan? - Dr. Raymond Oonk Astronoom in de Astronomy Group (ASTRON) ASTRON is part of the Netherlands Organisation for Scientific Research (NWO)

Nadere informatie

RESPONSIVE TO A CHANGING WORLD. Yolk Henny van Egmond Congres over het nieuwe werken 2014

RESPONSIVE TO A CHANGING WORLD. Yolk Henny van Egmond Congres over het nieuwe werken 2014 RESPONSIVE TO A CHANGING WORLD Yolk Henny van Egmond Congres over het nieuwe werken 2014 Ontwikkeling en groei van binnenuit We leven niet in een tijdperk van veranderingen, maar in een verandering van

Nadere informatie

Adviescomité SEA. Brussel, 11 april 2008

Adviescomité SEA. Brussel, 11 april 2008 Directoraat-generaal: Leefmilieu EUROSTATION Blok II 2 de verdieping Victor Hortaplein, 40 bus 10 B 1060 BRUSSEL www.environment.fgov.be Secretariaat van het SEA Adviescomité : Sabine WALLENS t : + 32

Nadere informatie

De betrouwbaarheid van kleinschalige methoden voor waterzuivering Kaaij, Rachel van der

De betrouwbaarheid van kleinschalige methoden voor waterzuivering Kaaij, Rachel van der University of Groningen De betrouwbaarheid van kleinschalige methoden voor waterzuivering Kaaij, Rachel van der IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you

Nadere informatie

Safe DRINKING WATER production from SURFACE WATER through MEMBRANE FILTRATION. Bart De Gusseme and Dirk De Vos

Safe DRINKING WATER production from SURFACE WATER through MEMBRANE FILTRATION. Bart De Gusseme and Dirk De Vos Safe DRINKING WATER production from SURFACE WATER through MEMBRANE FILTRATION Bart De Gusseme and Dirk De Vos Uitdagingen kanaalwater 3 Grove delen (> 1 mm) Bladeren Afval Kleine deeltjes (1 mm 0,1 µm)

Nadere informatie

TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN. JAARGANG 1994 Nr. 162

TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN. JAARGANG 1994 Nr. 162 24 (1978) Nr. 12 TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN JAARGANG 1994 Nr. 162 A. TITEL Protocol van 1978 bij het Internationaal Verdrag ter voorkoming van verontreiniging door schepen, 1973,

Nadere informatie

Pedagogische gids (voor leerkrachten)

Pedagogische gids (voor leerkrachten) Pedagogische fiche / Het netwerk van bevaarbare waterwegen Niveau 1 Pedagogische gids (voor leerkrachten) Doelstellingen van de les: Leren van technische woordenschat over het netwerk van bevaarbare waterwegen.

Nadere informatie

Seminar Aandrijftechniek voor Offshore HYBRID PROPULSION. De Graaf Aandrijvingen BV Eddo Cammeraat Directeur Eigenaar

Seminar Aandrijftechniek voor Offshore HYBRID PROPULSION. De Graaf Aandrijvingen BV Eddo Cammeraat Directeur Eigenaar Seminar Aandrijftechniek voor Offshore HYBRID PROPULSION De Graaf Aandrijvingen BV Eddo Cammeraat Directeur Eigenaar Introductie De Graaf Aandrijvingen BV Regelgeving Emissies Scheepvaart Principe Hybrid

Nadere informatie

Duurzaam werken op zee

Duurzaam werken op zee Sarah Smith Tropen & Tropisch Belangrijke mariene ecosystemen Mangroven Zeegras Koraal Kwetsbaarheid Tropen: de gebieden rondom de evenaar tussen de keerkringen. www. commons.wikimedia.org Tropisch klimaat:

Nadere informatie

v a n b r o n t o t m o n d i n g

v a n b r o n t o t m o n d i n g V i s m i g r a t i e... v a n b r o n t o t m o n d i n g vrije vismigratie van bron tot monding De Noordzee werd ooit geroemd vanwege zijn rijke visstand. Steden werden gesticht en de visserij floreerde.

Nadere informatie

Scheepvaart. Ronald van der A, Folkert Boersma, Jieying Ding RIVM, 1 June 2018

Scheepvaart. Ronald van der A, Folkert Boersma, Jieying Ding RIVM, 1 June 2018 Scheepvaart Ronald van der A, Folkert Boersma, Jieying Ding RIVM, 1 June 2018 Luchtvervuiling door zeeschepen vanuit de ruimte gezien Wat is er te detecteren? Waar is het meetbaar? Wat is de relatie met

Nadere informatie

Programma. De Noordzee. 17 maart Eelco Leemans Stichting De. Ø Inleiding Ø Stichting De Noordzee Ø De Noordzee: ecosysteem en natuurgebieden

Programma. De Noordzee. 17 maart Eelco Leemans Stichting De. Ø Inleiding Ø Stichting De Noordzee Ø De Noordzee: ecosysteem en natuurgebieden De Noordzee: natuurgebied of wingewest? 17 maart 2008 Eelco Leemans Stichting De De Noordzee Programma Ø Inleiding Ø Stichting De Noordzee Ø De Noordzee: ecosysteem en natuurgebieden Ø Effecten van menselijk

Nadere informatie

Kwetsbaarheid van watertypen binnen de Nederlandse zoete en zoute wateren voor exoten

Kwetsbaarheid van watertypen binnen de Nederlandse zoete en zoute wateren voor exoten Kwetsbaarheid van watertypen binnen de Nederlandse zoete en zoute wateren voor exoten Arjan Gittenberger GiMaRIS Marine Research, Inventory, & Strategy solutions Stichting ANEMOON in samenwerking met TPS,

Nadere informatie

Europese Territoriale Samenwerking: INTERREG-programma s 2014-2020

Europese Territoriale Samenwerking: INTERREG-programma s 2014-2020 Europese Territoriale Samenwerking: INTERREG-programma s 2014-2020 1 INTERREG Wat is INTERREG? INTERREG-programma s zijn subsidieprogramma s die sinds 1990 de samenwerking stimuleren tussen regio s uit

Nadere informatie

RPPC Q BIJEENKOMST 1. INNOVATION IS CRUCIAL PAUL SMITS 2. FOCUS BLIJFT OP DUITSLAND EMILE HOOGSTEDEN

RPPC Q BIJEENKOMST 1. INNOVATION IS CRUCIAL PAUL SMITS 2. FOCUS BLIJFT OP DUITSLAND EMILE HOOGSTEDEN RPPC Q1 2016 BIJEENKOMST 1. INNOVATION IS CRUCIAL PAUL SMITS 2. FOCUS BLIJFT OP DUITSLAND EMILE HOOGSTEDEN INNOVATION IS CRUCIAL MAKE IT HAPPEN Paul Smits Chief Financial Officer TOEN & NU NIEUWE WATERWEG

Nadere informatie

Wat zijn feiten en cijfers rond geneesmiddelenonderzoek?

Wat zijn feiten en cijfers rond geneesmiddelenonderzoek? Deze kaart geeft een overzicht van beschikbare feiten en geneesmiddelenonderzoek. De kaart is tot stand gekomen op basis van literatuuronderzoek, interviews en denksessies met deskundigen. Met dank aan

Nadere informatie

Betrouwbaarheid onder de zwaarste omstandigheden

Betrouwbaarheid onder de zwaarste omstandigheden Waarom de W- en P-serie? Water kent verschillende toepassingen. Als drinkwater, als zwemwater, maar ook als proceswater, koeling of voor industrieel gebruik. Al deze soorten kennen eigen eisen en eigen

Nadere informatie

3 december december oktober November 2009

3 december december oktober November 2009 BIJLAGE : Rapporten en studies nautische visie op veilige afstanden Geaccepteerde rapporten Naam studie Instituut Rapportnu mmer IN BEHEER BIJ RIJKSWATERSTAAT ZD Datum Nr. Status Digitaal beschikbaar Op

Nadere informatie

voor de deur Mobiele opvangmiddelen voor afvalwater Opslag van afvalwater Clean Water Mobiele waterzuiver

voor de deur Mobiele opvangmiddelen voor afvalwater Opslag van afvalwater Clean Water Mobiele waterzuiver Mobiele waterzuivering voor de deur Mobiele opvangmiddelen voor afvalwater Opslag van afvalwater Clean Water Mobiele waterzuiver ing Afvalwater zuiveren voor de deur Afvalwater zuiveren voor de deur? Niet

Nadere informatie

Onderzoek naar e-gezondheidszorg in Europa: artsen moeten meer gebruik maken van ICT

Onderzoek naar e-gezondheidszorg in Europa: artsen moeten meer gebruik maken van ICT IP/08/641 Brussel, 25 april 2008 Onderzoek naar e-gezondheidszorg in Europa: artsen moeten meer gebruik maken van ICT De Europese Commissie heeft vandaag de resultaten bekendgemaakt van een pan-europees

Nadere informatie

Wet- en regelgeving en patiëntveiligheid

Wet- en regelgeving en patiëntveiligheid Wet- en regelgeving en patiëntveiligheid GS1 Congres Els van der Wilden, MD MPH Director Healthcare Providers, GS1 Global Office 8 maart 2018 Agenda Gezondheidszorglandschap Monitor Zorggerelateerde Schade

Nadere informatie

1 Partijen. 1.1 De verkoper

1 Partijen. 1.1 De verkoper 1 Partijen 1.1 De verkoper De partij die de brandstoftanks aanbied is Kautex, in België is deze gevestigd in Tessenderlo. Het hoofdkwartier van Kautex is gevestigd in Duitsland, Bonn. Kautex is onderdeel

Nadere informatie

Sectie Infectieziekten

Sectie Infectieziekten Sectie Infectieziekten 1 December 2015 U kunt helpen de HIV / AIDS epidemie te beëindigen You can help to end the HIV / AIDS epidemic Sectie Infectieziekten Weet uw HIV status Know your HIV status by 2020

Nadere informatie

Verzamelen gegevens laadtarieven

Verzamelen gegevens laadtarieven Methodologische verantwoording Verzamelen gegevens laadtarieven Raak-Pro project Intelligent Data-driven Optimalisation of EV charge infrastructure 23 maart 2016 Rick Wolbertus, Promotie onderzoeker Elektrische

Nadere informatie

Adviescomité SEA. Is er al dan niet een strategische milieubeoordeling (SEA) vereist voor het ontwerp beleidsplannen mariene beschermde gebieden?

Adviescomité SEA. Is er al dan niet een strategische milieubeoordeling (SEA) vereist voor het ontwerp beleidsplannen mariene beschermde gebieden? Directoraat-generaal Leefmilieu EUROSTATION Blok II 2 e verdieping Victor Hortaplein 40, bus 10 B 1060 BRUSSEL www.environment.fgov.be Secretariaat van het Adviescomité SEA: Sabine WALLENS t: + 32 2 524

Nadere informatie

Mnemiopsis leidyi (A. Agassiz, 1865): weldra heer en meester in de Spuikom van Oostende?

Mnemiopsis leidyi (A. Agassiz, 1865): weldra heer en meester in de Spuikom van Oostende? De Strandvlo 30(4) 131 Mnemiopsis leidyi (A. Agassiz, 1865): weldra heer en meester in de Spuikom van Oostende? Karen Soenen, Karen Rappé, Karl Van Ginderdeuren & Lies Vansteenbrugge Tijdens de late zomerdagen

Nadere informatie

Certificering NDT personeel Aerospace industrie

Certificering NDT personeel Aerospace industrie Certificering NDT personeel Aerospace industrie en de rol die de NANDT Board hierbij vervult Pieter Troost (Review Board) 13/11/2018 1 Onderwerpen Introductie kwalificatie en certificatie van NDT personeel

Nadere informatie

novacollege.nl/lab Analist Laborant LAB 2019/2020

novacollege.nl/lab Analist Laborant LAB 2019/2020 novacollege.nl/lab Analist Laborant LAB 2019/2020 Ik zou wel professor in de biologie willen worden. Of Freek Vonk 2.0. Maar ik ga beginnen in een ziekenhuis; research doen naar ziektes. Hoe kan een beestje

Nadere informatie

Milieu- en klimaatuitdagingen voor de 21ste eeuw: van Europese visie naar lokale betekenis en actie. Hans Bruyninckx, Mortsel, 9 oktober 2105

Milieu- en klimaatuitdagingen voor de 21ste eeuw: van Europese visie naar lokale betekenis en actie. Hans Bruyninckx, Mortsel, 9 oktober 2105 Milieu- en klimaatuitdagingen voor de 21ste eeuw: van Europese visie naar lokale betekenis en actie Hans Bruyninckx, Mortsel, 9 oktober 2105 Presentation by Dr. Hans Bruyninckx, Executive Director, EEA

Nadere informatie

Safe production of Marine plants and use of Ocean Space. 2de Nederlands-Belgische Zeewierconferentie: DE MULTIFUNCTIONELE NOORDZEE

Safe production of Marine plants and use of Ocean Space. 2de Nederlands-Belgische Zeewierconferentie: DE MULTIFUNCTIONELE NOORDZEE Safe production of Marine plants and use of Ocean Space 2de Nederlands-Belgische Zeewierconferentie: DE MULTIFUNCTIONELE NOORDZEE Waarom dit project? De 2050 Challenge 2050: 10 billion people Voedsel Water

Nadere informatie

Building effective IT demandsupply

Building effective IT demandsupply Building effective IT demandsupply structures Gerard Wijers Director Governance and Sourcing Management Agenda» Introductie Demand-Supply» Demand-Supply bij Vopak» Demand-Supply bij van Gansewinkel» Discussie

Nadere informatie

Breakthrough LNG deployment in Inland Waterway Transport. Nationaal LNG Platform Schiedam, 15 maart 2016

Breakthrough LNG deployment in Inland Waterway Transport. Nationaal LNG Platform Schiedam, 15 maart 2016 Breakthrough LNG deployment in Inland Waterway Transport Nationaal LNG Platform Schiedam, 15 maart 2016 Inhoud Expertise- en InnovatieCentrum Binnenvaart en LNG Breakthrough LNG deployment in Inland Waterway

Nadere informatie

Zeerecht GZV (1) Even voorstellen 2/13/2015 GVZ-1 1. Fokko Snoek. fsnoek@xs4all.nl. Eigenaar zeilklipper Skylge Adviseur traditionele scheepvaart

Zeerecht GZV (1) Even voorstellen 2/13/2015 GVZ-1 1. Fokko Snoek. fsnoek@xs4all.nl. Eigenaar zeilklipper Skylge Adviseur traditionele scheepvaart Zeerecht GZV (1) Even voorstellen Fokko Snoek Eigenaar zeilklipper Skylge Adviseur traditionele scheepvaart fsnoek@xs4all.nl Wetboek van Koophandel - Artikel 367: De kapitein, vernemende dat de vlag, waaronder

Nadere informatie

Er zijn meer werkende armen dan we denken. Prof. dr. B. Merlevede, UGent

Er zijn meer werkende armen dan we denken. Prof. dr. B. Merlevede, UGent Er zijn meer werkende armen dan we denken Prof. dr. B. Merlevede, UGent Prijzen van brandstoffen in Frankrijk: + 0,13/l. 01/2018 => + 140 per jaar/15 000 km http://www.fiches-auto.fr/articles-auto/prix-des-carburants/s-1762-evolution-du-prix-du-gazole.php

Nadere informatie

PROCEDURE VOOR HET BEKOMEN VAN EEN AFWIJKING TEN AANZIEN VAN HET GEBRUIK VAN WATER IN DE VOEDSELKETEN

PROCEDURE VOOR HET BEKOMEN VAN EEN AFWIJKING TEN AANZIEN VAN HET GEBRUIK VAN WATER IN DE VOEDSELKETEN PB 00 P 11 REV 0 2005 1/6 PROCEDURE VOOR HET BEKOMEN VAN EEN AFWIJKING TEN AANZIEN VAN HET GEBRUIK VAN WATER IN DE VOEDSELKETEN Van toepassing vanaf : 1-01-06 Opgesteld door : DG Controlebeleid Ir. A.

Nadere informatie

KCPK Jubileum, Nov 1, De Waterstof Bromide. Flow Batterij. Guido Dalessi, Elestor BV

KCPK Jubileum, Nov 1, De Waterstof Bromide. Flow Batterij. Guido Dalessi, Elestor BV De Waterstof Bromide Flow Batterij De energie transitie paradox Dec 12 Residual load: ~13,500 MW Dec 27 Surplus: ~1,600 MW Dec 29 Residual load: ~600 MW Steep ramp changes: Prediction error Dec 1 Dec 31

Nadere informatie

TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN. JAARGANG 1992 Nr. 135

TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN. JAARGANG 1992 Nr. 135 10 (1986) Nr. 2 TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN JAARGANG 1992 Nr. 135 A. TITEL Briefwisseling tussen de Nederlandse en de Britse bevoegde autoriteiten ter uitvoering van artikel 36, derde

Nadere informatie

Ecosysteem voedselrelaties

Ecosysteem voedselrelaties Ecosysteem ecologie Ecosysteem voedselrelaties Oceanen: voedselweb + energiestromen Ga naar Mypip.nl en open de oefening 3 voedselketen - voedselweb Doe de oefening en maak vervolgens de aangeleverde vragen.

Nadere informatie

Haalbaarheidsstudie Walstroom Haven Zeebrugge

Haalbaarheidsstudie Walstroom Haven Zeebrugge Haalbaarheidsstudie Walstroom Haven Zeebrugge POM West-Vlaanderen Havenbestuur Zeebrugge MBZ Studie in opdracht van MBZ en de POM West-Vlaanderen in het kader van het Interreg IVA-project ECO2PROFIT (Grensregio

Nadere informatie

VEILIG DRINKWATER, OVERAL IN DE WERELD! Ideaal voor op reis, outdoor, sport, vrije tijd en alledaags leven 99.9% VAN BACTERIEN, VIRUSSEN EN MEER*...

VEILIG DRINKWATER, OVERAL IN DE WERELD! Ideaal voor op reis, outdoor, sport, vrije tijd en alledaags leven 99.9% VAN BACTERIEN, VIRUSSEN EN MEER*... VEILIG DRINKWATER, OVERAL IN DE WERELD! Ideaal voor op reis, outdoor, sport, vrije tijd en alledaags leven 99.9% VAN BACTERIEN, VIRUSSEN EN MEER*... GEMAKKELIJK TOEGANG TOT WATER Beekjes, sloten, rivieren

Nadere informatie

TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN. JAARGANG 1968 Nr. 1

TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN. JAARGANG 1968 Nr. 1 52 (1967) Nr. 1 TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN JAARGANG 1968 Nr. 1 A. TITEL Notawisseling tussen de Nederlandse en de Keniase Regering inzake de toepassing van het op 26 september 1898

Nadere informatie

Ontzilting met restwarmte door middel van het Memstill-proces

Ontzilting met restwarmte door middel van het Memstill-proces Ontzilting met restwarmte door middel van het Memstill-proces Bart Kregersman 18 November, 2010 Inhoud Introductie Keppel Seghers Memstill principe Pilootinstallaties Volgende stappen Toekomstperspectief

Nadere informatie

Milieueffecten van antifouling

Milieueffecten van antifouling Milieueffecten van antifouling op zoek naar milieuvriendelijke middelen voor de recreatievaart Els Smit RIVM Centrum voor Veiligheid van Stoffen en Producten Inhoud 1. Wie zijn wij 2. Toegelaten biociden

Nadere informatie