Inhoudstafel. Opzet van Deel I: De Schriftelijke Handtekening... 13

Transcriptie

1 handtekening_recht.book Page iii Monday, September 20, :27 AM iii Dankwoord i Inleiding Achtergrond Onderzoeksvraag Stelling Methode Indeling Afbakening Belang van het onderzoek Handtekening als maatschappelijk en juridisch fenomeen Deel I. De schriftelijke handtekening Opzet van Deel I: De Schriftelijke Handtekening Afdeling 1. Situering van de handtekening Hoofdstuk I. Rol van de handtekening in het recht Opzet van dit hoofdstuk A. Documenteren als vormvoorwaarde Documenteren leidt tot rechtszekerheid Documentatievereiste deel van vormelijkheid B. De akte als ultieme documentatievorm Vormelijk aspect van de akte Intentioneel aspect van de akte Rechtsgevolgen van de akte Inconsequent gebruik van de terminologie C. Voorbeelden van akten en geschriften De wet De fiscale aangifte De overeenkomst tot koop van een roerend goed De overeenkomst tot koop van een onroerend goed Het testament De cheque De factuur D. Conclusie: fundamentele rol van de handtekening in het rechtsverkeer48 Hoofdstuk II. Rol van de handtekening in andere rechtsstelsels Opzet van dit hoofdstuk A. Europese continentale rechtsstelsels

2 handtekening_recht.book Page iv Monday, September 20, :27 AM iv B. Anglo-Amerikaanse rechtsstelsels C. Nadere situering van de handtekening in het Amerikaanse recht Vormelijke contracten De Statute of Frauds De Uniform Commercial Code Eenzijdige rechtshandelingen Bewijsregels D. Niet-Europese rechtsstelsels Aziatische rechtsstelsels Afrikaanse rechtsstelsels E. Conclusie: Fundamentele rol van de handtekening in andere rechtsstelsels Hoofdstuk III.Rechtshistorische situering van de handtekening Opzet van dit hoofdstuk A. Evolutie van het geschrift De evolutie van een zwak naar een sterk juridisch instrument De evolutie van een illustratieve naar een formele functie B. Evolutie van de handtekening Technische evolutie van een mechanisch naar geschreven teken Vormelijke evolutie van een allografische naar een autografische handtekening Inhoudelijke evolutie van een valideringsteken naar een identificerend teken Functionele evolutie van een handeling naar een voorstelling C. Conclusie: De handtekening als recent en relatief fenomeen Afdeling 2. Analyse van de rechtsgeldige handtekening Hoofdstuk I. De kenmerken van een rechtsgeldige handtekening Opzet van dit hoofdstuk A. Vaststelling van de kenmerken Geen wettelijke invulling Invulling door de rechtspraak Invulling door de rechtsleer Materieel en intellectueel element van de handtekening Invulling in andere rechtsstelsels B. Objectieve vormkenmerken van de handtekening Manueel Gebruik van lettertekens Locatie Rechtstreeks Inscriptie C. Subjectieve vormkenmerken van de handtekening Naam Leesbaar Creatief Eigenhandig Continuïteit

3 handtekening_recht.book Page v Monday, September 20, :27 AM v D. Het intellectuele element van de handtekening Analyse Ratio legis Andere rechtsstelsels E. Conclusie: Handtekening als complexe en elastische combinatie van materiële en intellectuele kenmerken Hoofdstuk II. Functies en doelen van de rechtsgeldige handtekening Opzet van dit hoofdstuk A. Functies van de handtekening Identificatie Toe-eigening Beveiliging Ritueel Andere rechtsstelsels B. Doelen van de handtekening Identificatie Toerekening Bewustmaking Andere rechtsstelsels C. Conclusie: Vorm leidt tot functie Hoofdstuk III.De validering van de handtekening Opzet van dit hoofdstuk A. Kenmerken als valideringscriteria Geen noodzakelijke en geen voldoende voorwaarden Relatief gewicht van de voorwaarden Functies als voorwaarden Gebrekkig vertrouwen in de handtekening B. A priori validering Oppervlakkige a priori validering Diepgaande a priori validering C. A posteriori validering Discretionaire bevoegdheid van de rechter Geldigheid van de handtekening Toerekening van de handtekening D. Validering in andere rechtsstelsels Onderscheid in criteria Onderscheid in bewijslast E. Conclusie: Validering als een relatief, a posteriori en subjectief gebeuren Afdeling 3. De universele benadering van de handtekening Enig hoofdstuk.van diversiteit naar universaliteit van de handtekening Opzet van dit hoofdstuk A. Diversiteit en universaliteit Diversiteit Universaliteit B. Universele bestaansvoorwaarden

4 handtekening_recht.book Page vi Monday, September 20, :27 AM vi 1. Persoonsgebonden Inhoudsgebonden Conclusie C. Universele succescriteria Gebruiksvriendelijk Fraudebestendig Conclusie D. Universele functies Identificatie Verantwoordelijkheid Integriteit Conclusie E. Universele doelstellingen Identificatie Toerekening Bewustmaking F. De universele handtekening als toetssteen voor nieuwe technieken Deel II. De Elektronische Handtekening Opzet van deel II: De Elektronische Handtekening Afdeling 1. Situering van de elektronische handtekening Hoofdstuk I. Technische alternatieven Opzet van dit hoofdstuk A. Authenticatie leidt tot betrouwbaarheid van informatie Nieuwe vorm van documenteren van informatie Nood aan nieuwe technieken om betrouwbaarheid te garanderen B. Overzicht van authenticatietechnieken Kennisgebaseerde authenticatie Authenticatie door symmetrische cryptografie Authenticatie door digitale handtekening Biometrische authenticatie C. Conclusie: nieuwe documentatievormen vragen nieuwe authenticatietechnieken Hoofdstuk II. Universele toetsing Opzet van dit hoofdstuk A. Toetsing van de juiste vergelijkingspunten B. Toetsing aan universele bestaansvoorwaarden Persoonsgebonden Inhoudsgebonden C. Toetsing aan universele succescriteria Gebruiksvriendelijk Fraudebestendig D. Toetsing aan universele functies Identificatiefunctie Verantwoordelijkheidsfunctie

5 handtekening_recht.book Page vii Monday, September 20, :27 AM vii 3. Integriteitsfunctie E. Conclusie: Invulling door combinatie van techniek en procedure Afdeling 2. Juridische benadering van de elektronische handtekening Hoofdstuk I. Het inpassen van de elektronische handtekening in het juridische kader Opzet van dit hoofdstuk A. Strategieën voor juridische inpassing van de elektronische handtekening Nood aan wegwerken van rechtsonzekerheid Eerste golf van wetgevende initiatieven Tweede golf van wetgevende initiatieven B. De Amerikaanse benadering Situering Uniform Electronic Transactions Act Electronic Signatures in Global and National Commerce Act C. De Europese benadering Situering Richtlijn Elektronische Handtekeningen D. Toetsing aan de universele kenmerken Situering Toetsing aan universele bestaansvoorwaarden Toetsing aan universele succescriteria Toetsing aan universele functies E. Conclusie: Explosie van nieuwe wetgeving moet leiden tot meer rechtszekerheid Hoofdstuk II. De inpassing van de elektronische handtekening in het Belgische recht Opzet van dit hoofdstuk A. Juridische status van de elektronische handtekening vóór de nieuwe wetgeving Uitdrukkelijke gelijkstelling met schriftelijke handtekening Handtekeningvereiste ad validatem Handtekeningvereiste ad probationem Geen gelijkstelling met schriftelijke handtekening B. De nieuwe wetgeving omtrent elektronische handtekeningen Korte historiek De wet van 20 oktober De wet van 9 juli C. Hervorming van het handtekeningbegrip De verruimde handtekening De elektronische handtekening De geavanceerde elektronische handtekening De gekwalificeerde elektronische handtekening De handtekening van een rechtspersoon

6 handtekening_recht.book Page viii Monday, September 20, :27 AM viii 6. Invulling van de wettelijke vereisten door bestaande authenticatietechnieken D. Validering van de elektronische handtekening Onderscheid met validering van een schriftelijke handtekening De validering van een elektronische handtekening bij een onderhandse akte E. Conclusie: Belgische regelgeving voorbeeld van chaotische benadering Algemene Conclusie Terugblik Persoonlijke indruk omtrent regelgevend optreden Persoonlijke indruk omtrent de nieuwe wetgeving Persoonlijke indruk omtrent breuklijn tussen elektronische en schriftelijke omgeving Persoonlijke indruk omtrent de handtekening Lijst van geraadpleegde werken Trefwoordenregister