faculteit der letteren scandinavische talen en culturen Datum Fascinerende fouten Muriel Norde

Transcriptie

1 Datum Fascinerende fouten Muriel Norde

2 Datum Taalverloedering Vroeger sprak vrijwel iedereen correct. Maar met het verstrijken van de tijd is het er niet beter op geworden.

3 Datum Taalverloedering Sed omnes tum fere [ ] recte loquebantur. Sed hanc certe rem deteriorem vetustas fecit. [Cicero: Brutus 258; 46 vchr]

4 Datum Echt fout is onmogelijk Meisje slaat het jongenen de.

5 Datum Hiërarchisch versus descriptief

6 Datum Nederlandse taalergernissen 1: Kennen i.p.v. kunnen: Ken jij dat even doen? Ze kennen morgen niet komen. 2: Kunnen i.p.v. kennen: Ik weet zeker dat ik hem ergens van kan. Kon jij die vrouw die daar fietste? 3: Hun als onderwerpsvorm: Toen hebben hun een suikerspin gekocht. Hun zijn maandag naar de kermis geweest. 4: Omschrijvend doen: Doe jij even de aardappels schillen? Wat doen we eten vanavond? [Van Bezooijen 2003]

7 Datum Stellingen 1: Fouten zijn aan regels gebonden. 2: Grammatica is het gevolg van slordig taalgebruik.

8 Datum Fouten zijn aan regels gebonden Sommige fouten worden nooit gemaakt. Andere fouten worden heel regelmatig gemaakt, in verschillende talen, of in verschillende fasen van één en dezelfde taal. Casussen: hun als onderwerp de herkomst van functiewoorden

9 Datum Hun als onderwerp 1. Hun hebben een nieuwe auto. 2. It s me. 3. L état, c est moi.

10 Datum Hun als onderwerp 4. Hun hebben een nieuwe auto. 5. De har en ny bil. [dɔm] Zij hebben een nieuwe auto. 6. Jag såg dem. [dɔm] Ik zag hen.

11 Datum Herkomst van functiewoorden Deens bag achter, Noors bak, Zweeds bakom Bron: zelfstandig naamwoord baker / bak rug Vgl. Engels back, Nederlands achterbaks

12 Datum Van rug naar achter

13 Datum Van rug naar achter

14 Datum Van rug naar achter

15 Datum Het antropomorfische model (Heine 1997: 48)

16 Datum Het zoömorfische model (Heine 1997: 41)

17 Datum Andere voorbeelden van grammatikalisering Zweeds mot tegen OZw mot ontmoeting, samenkomst Zweeds bland tussen OZw bland mengsel, vgl. Engels blend Zweeds till naar Proto-Germaans *tila- doel, vgl. Duits Ziel Zweeds hos bij Proto-Germaans *hūsa- huis, vgl Frans chez Latijn casa Oudijslands nakkvarr iemand Proto-Scandinavisch *ne wait ek hwarir niet weet ik wie ; vgl. nakkvat iets *ne wait ek hwat niet weet ik wat

18 Datum De herkomst van uitgangen (Deutscher 2005: 5)

19 Datum De herkomst van uitgangen Today s morphology is yesterday s syntax. (Givón 1971: 413)

20 Datum Het gesuffigeerde lidwoord Modern Zweeds: a. en fisk een vis fisken de vis b. ett barn een kind barnet het kind

21 Datum Het gesuffigeerde lidwoord Oorsprong: aanwijzend voornaamwoord (h)inn Aangetroffen op wetsteen van Strøm (Noorwegen, ca. 600) Wate hali hino horna Wette steen-acc deze-acc hoorn-nom moge de hoorn deze steen wetten

22 Datum Het gesuffigeerde lidwoord Steen van Ekkila Bro (Zweden, 11e eeuw) kuþ heabi ontini God helpe ziel-def.dat moge God de ziel helpen (i.e. de ziel van de overledene)

23 Datum Taalergernissen: omschrijvend doen Modern Engels a. Do you like Groningen? b. I did not see him. Kaart links: < Barbiers, S. et al (2006). Dynamische Syntactische Atlas van de Nederlandse Dialecten (DynaSAND). Amsterdam, Meertens Instituut. URL:

24 Datum Taalergernissen en grammatikalisering Ik doe wel even de kopjes afwassen

25 Datum Zwakke verleden tijd ek hlewagastir holtijar horna tawidō ik Hlewagast Holt-GEN hoorn maakte Ik, Hlewagast van Holt, maakte de hoorn Hoorn van Gallehus, ca. 400

26 Datum Zwakke verleden tijd Gothisch Oudhoogduits Oudzweeds Sg 1 2 nasida redde nasidēs frumita steunde frumitōs ælskaþi beminde ælskaþi 3 nasida frumita ælskaþi Pl 1 2 nasidēdum nasidēduþ frumitum frumitut ælskaþum ælskaþin 3 nasidēdun frumitun ælskaþi(n)

27 Datum Zwakke verleden tijd Proto-Germaans Sg Pl 1 *salƀōðō n zalfde 2 *salƀōðēz 3 *salƀōðē(þ) 1 *salƀōðēðum(i)z 2 *salƀōðēðuþ(i) 3 *salƀōðēðun(þ) *deðō n *deðēz *deðē(þ) *deðum *deðuþ(i) *deðun(þ)

28 Datum Zwakke verleden tijd ek hlewagastir holtijar horna tawidō S(ubject) O(bject) V(erb) ik Hlewagast Holt-GEN hoorn maakte Ik, Hlewagast van Holt, maakte de hoorn dat ik de hoorn maakte S O V ik maakte de hoorn S V O

29 Datum Variatie en verandering Every one knows that language is variable. (Sapir 1921: 157) Variatie leidt onherroepelijk tot fascinerende fouten, ofwel verandering

30 Datum Ik heb gezegd