WAT ALS MORGEN HET LICHT UITGAAT?

Transcriptie

1 Een maandelijkse uitgave van Voka - VEVIA Jaargang 8 - september Verschijnt niet in jan. en aug. Afgiftekantoor: Gent X - Erkenningsnummer: P WAT ALS MORGEN HET LICHT UITGAAT? Ondernemers bereiden zich voor op stroomuitval

2 Met de steun van Milcobel voorziet 150 miljoen investeringen Milcobel, de grootste Belgische coöperatie van melkveehouders, is van plan om de volgende jaren fors te investeren in uitbreiding en vernieuwing. Het gaat om 150 miljoen voor de komende vier à vijf jaar. Dat komt boven onze andere recurrente investeringen, vertelt CEO Eddy de Mûelenaere. Bregt Timmerman Milcobel is een bedrijf waarin Belgische, Nederlandse en Franse melkveehouders zowel leverancier als aandeelhouder zijn. We zijn in die zin een speciale onderneming, meent Eddy de Mûelenaere. Want we focussen ons niet op winstmaximalisatie, we willen onze aandeelhouders die tevens actieve melkveehouders zijn, een maximale prijs voor hun melk bieden. Open Bedrijvendag gaat op 5 oktober met Voka mee op zoek naar de Stille Kampioenen, naar de uitblinkers van de Vlaamse economie. Ga op pad en ontdek de kracht van onze bedrijven. Ben je zelf ook een uitblinker? Waarom dan niet zelf de deuren eens openen op zondag 4 oktober 2015? Ontdek alle bedrijven op of download gratis de gloednieuwe Open Bedrijvendag app in de App store of Play store! Het bedrijf heeft de laatste jaren een metamorfose ondergaan. Om te beginnen werd de organisatiestructuur gestroomlijnd. Milcobel bestond vroeger uit vijf quasi op zichzelf functionerende bedrijven, met daarboven een holding met een Raad van Bestuur. Dat had enkele nadelen, zo werd er te veel tijd verloren aan onderlinge afstemming, en werd er te weinig gebruik gemaakt van mogelijke synergievoordelen. Vandaag bestaat de Milcobel Groep uit drie divisies, met een overkoepelende administratieve structuur. Er is de private label ijsjesproducent Ysco, kaashandel Dupont en Milcobel Zuivel dat zuivelproducten zoals boter, poeder, kaas en melkdrinks produceert. De omzet van de groep schommelt vandaag rond één miljard euro. Dat is slechts een deel van de turnaround, aldus Eddy de Mûelenaere. Enkele jaren geleden zijn we tot de conclusie gekomen dat het aanbod van melk tot minstens 2020 met vijftien tot dertig procent zal stijgen, mede door de afschaffing van de melkquota door de EU. Onze melkveehouders willen groeien, en dus groeien wij met hen mee. En in meer diverse producten, want tot enkele jaren geleden maakten we vooral boter en poeder. Nu zetten we meer in op groeimarkten zoals mozzarella voor B2B-verkoop en consumentenkazen zoals Brugge en Nazareth. In de kaasfabriek van Moorslede hebben we in de periode zowat 50 miljoen en tijdens in die van Langemark zowat 35 miljoen geïnvesteerd om meer productiecapaciteit te realiseren. En er staat nog heel wat op het investeringsprogramma. In de site van Kallo waar ook het hoofdkantoor gevestigd is wordt de komende jaren ruim 70 miljoen geïnvesteerd in de bouw van een nieuwe poedertoren. En in de fabriek te Langemark zullen er installaties worden gebouwd die toelaten om het proteïne- en lactoserijke restproduct van de productie van kaas wei genoemd beter te kunnen valoriseren. Wei wordt onder meer in babyvoeding verwerkt. Onze aandeelhouders willen groeien, dus wij groeien mee Eddy De Mûelenaere Alles samen gaat het om een investeringsomvang van 150 miljoen euro voor de komende jaren. Met dank aan een grotere consumptie in de groeilanden, licht Eddy de Mûelenaere toe. We zullen klaar zijn om mee te evolueren met één van de weinige sectoren die wereldwijd nog gestaag kunnen blijven groeien. # Eddy De Mûelenaere, Milcobel: Het doel is niet winstmaximalisatie, maar een goeie prijs voor de melk bieden. Met de ondernemende steun van Voka, UNIZO en VBO. Download onze App IN DE KIJKER 3

3 Werk mee aan de vergroening van de Vlaamse economie! Vraag uw subsidie aan De dingen juist zetten Via de kmo-portefeuille De kmo-portefeuille, dé subsidiemaatregel van het Agentschap Ondernemen voor Vlaamse kmo s en vrije beroepen, kan ingezet worden voor advies en coaching m.b.t. milieu en energie. 50% steun voor milieu- en energieadviezen Samen met de sector werd afgesproken welke milieu- en energieadviezen in aanmerking komen voor subsidiëring in de pijler advies. Enkele voorbeelden: Advies in verband met watergebruik: Kan u uw productieproces optimaliseren door water opnieuw in te zetten na zuivering? Kan hemelwater worden ingezet? Advies in verband met transport en mobiliteit voor zover dit geen deel uitmaakt van de vergunningsaanvraag: Kan u het transport van uw goederen/ werknemers meer efficiënt en milieuvriendelijker organiseren? Advies in verband met afval: Kan u uw productieafval terug inzetten als grondstof in uw productieproces? Kan u uw snijresten op een of andere manier reduceren? Advies in verband met verlichting: Is een vervanging of een aanpassing opportuun? Welke verlichting en lichtsturing presteert het beste in uw toepassing? Bent u van plan een dergelijk advies in te winnen? Surf naar of Het kan de moeite lonen! U kan tot 50% subsidie krijgen voor uw advies met een maximum steun van euro per kalenderjaar. Ook strategisch advies voor milieuen energieprojecten Een strategisch advies biedt steeds een langetermijnoplossing die invloed heeft op de hele organisatie. Specifiek voor milieuen energieprojecten wordt naast de economische haalbaarheid ook de technische haalbaarheid van het project beoordeeld. Voor een strategisch milieu- of energieadvies kunt u tot euro per kalenderjaar subsidie krijgen. Het subsidie-percentage is steeds 50%. Nieuw! Coaching voor energieprojecten Wilt u zich laten begeleiden door een expert bij de implementatie van energiebesparende maatregelen? Een studiebureau kan voor u een lastenboek opstellen, offertes opvragen, metingen uitvoeren, werfopvolging verzorgen en u bijstaan in de juiste investeringskeuze. In 2014 wordt ingezet op het optimaliseren van de persluchtproductie, de koeling en de aanmaak van sanitair warm water (o.a. zonneboiler). U kan maar liefst 75% subsidie krijgen voor een coachingtraject met een maximum steun van euro per kalenderjaar. interesse in subsidies voor de vergroening van de economie? bel gratis of surf naar of Wanneer een mens de opsomming leest van wat verworven rechten heet, dan zie je hoever we doorgeschoten zijn. Het terugdraaien van een aantal van die zaken, heeft daarom weinig te maken met brutaal snoeiwerk. Het is het juist zetten van de dingen. En we moeten daar dus niet nodeloos zenuwachtig over doen. Met het verhogen van het inschrijvingsgeld voor de jeugdbeweging met 2 euro per jaar, ontwrichten we heus onze maatschappij niet. En het is moedig dat Mieke Van Hecke zegt dat een gratis beleid niet noodzakelijk gelijk staat met een warme maatschappij. Ook de minister van onderwijs Crevits zit in die logica: de verhoging van het inschrijvingsgeld voor de universiteit is verdedigbaar. Omdat kwaliteit betaald mag worden. De eerste opdracht van het beleid, is het herstellen van de pikorde: eerst geld verdienen en dan uitgeven. Om eerst het geld te verdienen, heb je in eerste instantie bedrijven nodig. De trend die aan de basis ligt van de regeerakkoorden (in wording), vertrekt van die logica. En dat is goed nieuws. Maar er is meer. In de volgende vijf jaar zal niet alleen de competitiviteit van de bedrijven hersteld moeten worden, maar ook de budgettaire verplichtingen zullen nagekomen moeten worden. En dat liefst allemaal gekoppeld aan een oefening in vereenvoudiging. We moeten de pikorde herstellen: eerst geld verdienen, dan pas uitgeven Jo Libeer Vooral dat laatste heeft nog te weinig de publieke opinie bereikt. En dat is merkwaardig omdat precies daar de mogelijke besparingen liggen. Wij en vooral Vlaanderen zijn een land van planlast geworden: ondernemers die te veel papier moeten invullen, onderwijzers die dreigen meer met de administratie bezig te moeten zijn dan met hun klas en lagere overheden die nodeloos verantwoording moeten afleggen aan hogere overheden. Het hele apparaat dat daarmee in stand gehouden wordt, kan door de toepassing van eenvoudige concepten van responsabilisering drastisch verminderd worden. Structuren volgen strategieën. Omdat de wereld verandert, omdat mensen veranderen, zullen structuren zich moeten aanpassen. De omvang van de tewerkstelling is evident geen voldoende argument om deze onaantastbaar te maken. Too big to fail mag ook hier geen argument zijn. Structuren zijn er voor de eindgebruiker en niet omgekeerd. Ook die logica mag nu eens hersteld worden. Vereenvoudiging betekent ook dat particuliere maatregelen die in de loop der jaren genomen zijn, onder de loep genomen zullen worden. En ook daar moeten wij niet nerveus over doen. Omdat vereenvoudiging nu eenmaal winnaars en verliezers kan hebben. Het zal hier op aankomen: slim beleid voeren en de juiste keuzes maken. Competitiever, soberder een eenvoudiger. Dat is de opdracht voor de komende jaren. Het klinkt zoals het is: uitdagend. Er zijn geen argumenten om deze challenge niet aan te gaan. Meer zelfs, het brengt een betere toekomst. Jo Libeer Gedelegeerd bestuurder Volg Jo Libeer op Twitter Sander de Wilde BIJSLUITER 5

4 #voka Inhoud Door de zware besparingsoefening te benadrukken, zitten de onderhandelaars te bibberen aan de onderhandelingstafel. Een recessie ontstaat net door diezelfde vrees bij privé-investeerders Paul De Grauwe, Hoogleraar economie London School of Economics Het Nieuwsblad, 28 augustus De regering neemt zich voor zich wel met het wat te bemoeien, maar niet met het hoe. Dat is essentieel, want in het verleden neigde de aanpak van de overheid naar staatspedagogiek Lieven Boeve, Directeur-generaal VSKO De Morgen, 28 augustus IN DE KIJKER 3 Milcobel investeert fors 5 BIJSLUITER RONDETAFEL 8 De uitdagingen voor het hoger onderwijs IN HET NIEUWS 10 Wat als het licht uit gaat? 12 Het Vlaams regeerakkoord doorgelicht 8 10 Shutterstock Om duurzaam te kunnen hervormen, moet je evenwichtig hervormen Frank Vandenbroucke, woordvoerder van het expertencomité over de pensioenhervorming De Morgen, 28 augustus Behalve in een rampsituatie investeert een arme in wat zijn leven minder saai maakt. Extra budget gaat naar lekkerder eten, een tv of een feest, eerder dan naar meer voedzaam eten dat hem krachtiger zou maken, ook op de arbeidsmarkt Chrit l Joris, voorzitter Etap De Tijd, 28 augustus Een negatief krantenartikel kan er enkel voor zorgen dat politici bang worden om nog nieuwe initiatieven te steunen Stijn Bijnens, voorzitter LRM De Standaard, 28 augustus Als je als land uit nucleair wil stappen moet je in de eerste plaats gascentrales bouwen, in tweede instantie hernieuwbare, niet Stijn Decock, hoofdeconoom Voka Treinreizigers die ooit onvoorzien in de kou stonden door spontane staking zullen minimale dienstverlening geen symbool dossier Carl Devos, politicoloog aan UGent 14 ACTUEEL GROEIER 16 Nieuwe groei in de derde generatie 18 BRIGHT & YOUNG 20 PROSIT REPORTAGE 23 Wel en wee van de zelfstandige hotelier DOSSIER GROENE ECONOMIE 27 Een stukje natuur in de stad 30 Economie versus ecologie 32 Duurzaam produceren levert kansen op 34 Aardwarmte als alternatieve warmtebron 36 AGENDA 38 HOE ZOU HET NOG ZIJN MET De diamantbewerkers uit Antwerpen 8 Naar meer efficiëntie in het hoger onderwijs Ook het hoger onderwijs zal moeten bezuinigen. Kan dat nog wel? En waar kunnen er dan efficiëntiewinsten geboekt worden? Het zijn vragen waarover Marc Depaepe, vicerector van de Katholieke Universiteit Leuven en campusrector van Kulak, Dirk Broos, directeur van de Karel De Grote-Hogeschool, en Tom Demeyer, adviseur onderwijs bij Voka, zich buigen. 10 Grote ongerustheid over stroomuitval Ondernemers maken zich grote zorgen over een mogelijke stroomuitval in de winter. Vooral het gebrek aan informatie stoort hen. Ondertussen bereiden ze zich zo goed mogelijk voor. Voka organiseert binnenkort alvast een stroomberaad met de verschillende spelers. 23 Hoe gaat het met de hoteliers? Vokatribune sprak met vier familiale hotelondernemers, uit verschillende regio s, met verschillende formaten en comfortniches. Of ze de crisis sterk gevoeld hebben? En hoe ze omgaan met de toenemende digitalisering in de sector? Het zijn enkele vragen die de revue passeerden. 23 Download nu Vokatribune op uw tablet U kan Vokatribune ook lezen op uw tablet. U vindt er meer informatie, extra fotomateriaal en u kan meteen doorlinken naar ondernemingen die u inspireren. Download de app nu via Google Play of App Store. 6 7

5 DRIE WIJZEN OVER DE TOEKOMST VAN HET ONDERWIJS De uitdagingen voor het hoger onderwijs Binnen enkele weken, op 22 september, legt Geert Bourgeois als nieuwe minister-president van Vlaanderen zijn eerste Septemberverklaring af. Dan kennen we in principe ook de krachtlijnen van de begroting van de Vlaamse regering. De onderwijswereld kijkt daar sterk naar uit, want na de medialekken vrezen alle betrokkenen voor zware besparingen. Studenten en oppositie staan op hun achterste poten. Vokatribune sprak met drie experten over wat er al dan niet te gebeuren staat. Frederik Meulewaeter RONDETAFEL Een vicerector van een universiteit, een directeur van een hogeschool en de onderwijsadviseur van Voka Als iemand ons kan vertellen wat er leeft in de onderwijswereld, zijn zij het. Marc Depaepe is vicerector van de Katholieke Universiteit Leuven en campusrector van Kulak (Kortrijk). Dirk Broos is directeur van de Karel De Grote-Hogeschool (Antwerpen). Tom Demeyer is adviseur onderwijs bij Voka. Volgens wat we konden lezen in de kranten staat het hoger onderwijs een bezuiniging van 413 miljoen euro te wachten. Is dat een bittere pil? Marc Depaepe: Laat ons toch maar eerst de precieze cijfers afwachten. Ik heb het gevoel dat politici de besparingen voorbereiden door te zeggen dat er besparingen gaan komen. Iedereen begint dat te aanvaarden en normaal te vinden. De media spelen daar op in. Op de duur wordt het een self fulfilling prophecy. We hebben als instelling nog geen standpunt over wat er nog niet is. Wij zijn als een frituur die u nu frieten aanbiedt waarvoor u maar over drie jaar hoeft te betalen. Dat is onze bedrijfsrealiteit Dirk Broos Dirk Broos: Zolang de besparingen niet concreet zijn, hangen ze in het luchtledige. Men zal keuzes moeten maken over wat het onderwijs morgen nog kan bieden. We mogen niet vergeten welke weg al is afgelegd. De afgelopen vijf jaar is er door een onvolledige indexering meer dan 120 miljoen euro bespaard. Nochtans bleven de lonen geïndexeerd, stegen de energieprijzen en bleven de gebouwen onderhouden. Onze uitgaven bestaan voor meer dan 80 procent uit lonen voor ons personeel. Wil men dan minder personeel? Want uit de rest kan je niet echt veel meer halen. Tom Demeyer: Bezuinigen moet in elk geval in nauw overleg gebeuren. De autonomie van de onderwijsinstellingen kan sterker, zodat ze zelf kunnen bepalen hoe ze hun middelen inzetten, zowel naar kwaliteit als financiering. Een academische opleiding, inclusief onderzoeksluik, kost de overheid meer dan euro. De grote uitdaging voor de volgende jaren is dus: studenten beter oriënteren. Te veel jonge mensen komen terecht in richtingen waar hun talent niet ligt. Het regeerakkoord spreekt van een niet-bindende oriënteringsproef. Als dat lukt, is dat een grote stap in de goede richting. Een betere oriëntering leidt naar minder uitval. Ze kan er ook voor zorgen dat jongeren gemotiveerd zijn om verder te studeren. Ook de hervorming van het secundair onderwijs past hierin. De nieuwe indeling van de studierichtingen kan de overgang van secundair naar hoger veel vlotter maken. Kunnen we de efficiëntie-oefening niet bekijken vanuit een bedrijfsbril? Elke onderneming zoekt toch ook elke dag hoe ze efficiënter kan werken? Marc Depaepe: Ik vind woorden als efficiëntie-oefening te gekleurd. Het is alsof we nu hoogst inefficiënt bezig zijn. Bij ons zit niemand met de vingers te draaien. In Kortrijk besparen we nu al, we hebben gewoon de middelen niet meer. Maar onderwijs brengt ook een hele economie op gang, denk aan jobs en spin-offs. Onderwijs mag zich niet uitsluitend richten naar de markt of naar de vraag. Ik vind het belangrijk dat de autonomie van de onderwijsinstellingen gerespecteerd blijft. Wij hebben geen scheidsrechter nodig die ons betuttelt. Als historisch pedagoog heb ik ook vragen bij besparingsoefeningen in het onderwijs. Hoe meet je zaken als efficiëntie en rendement? Zijn de slaagcijfers het enige criterium? Je mag iemand die het niet haalt aan de universiteit niet per se zien als een verloren student in een verloren jaar. Bovendien, niet elke rationalisering is een besparing. Kijk naar de schaalvergroting. Dikwijls gaat dat gepaard met nieuwe structuren en nieuwe raden. Verder, we halen nog niet de aangekondigde norm om 2 procent van het bruto binnenland product (bbp) aan hoger onderwijs te besteden. Het groeipad van het aantal professoren is voor ons essentieel. We zitten nu al op ons tandvlees wat toewijzing van leeropdrachten betreft. Onze campus draait nu op 150 professoren die van Leuven komen. Dirk Broos: Onze hogeschool realiseerde afgelopen jaren een zogenaamde stijging van de rendabiliteit van 15 procent: met minder middelen per cursist toch kwaliteitsvol onderwijs blijven aanbieden. Wij hebben studenten. De voorbije vijf jaar steeg ons studentenaantal met meer dan 25 procent. Het afgelopen academiejaar zaten er van de nieuwe Vlaamse studenten op onze hogeschool. Maar de financiering volgt deze groei helemaal niet. We krijgen steeds minder geld per student. Op enkele jaren tijd daalde dat bedrag met 900 euro tot euro per cursist. Dat is minder dan in het secundair onderwijs. Ik weet niet of alle sectoren al zo n inspanning gedaan hebben. We organiseren ons onderwijs met steeds minder middelen voor meer studenten. Dat lukt alleen door met grotere groepen te werken, voortdurend te innoveren, slimme investeringen te doen en besparingen te realiseren. Ik zie het Download onze App Lees het vervolg van het vet op de soep niet meer. Bovendien werken we ook met een vertraagde financiering: de eerste 20 procent ontvangen we in het derde jaar, de volledige 100 procent pas na 7 jaar. Wij zijn een frituur waar je nu een pakje kan kopen dat je maar binnen drie jaar hoeft te betalen. De Karel de Grote-Hogeschool heeft nu studenten voor wie we zero subsidiering hebben. Dat is onze bedrijfsrealiteit! Zal men ons slechts inschrijvingen toestaan? En wat dan met de ste student? Tom Demeyer: In de volgende legislatuur zal iedereen zijn bijdrage moeten leveren, ook het hoger onderwijs. Het regeerakkoord biedt de juiste hefbomen: het terugdringen van de flexibilisering in de eerste jaren van het hoger onderwijs zal ervoor zorgen dat de administratieve lasten en kosten worden teruggeschroefd. Daarnaast moeten we ook kijken naar de overlapping van richtingen. De organisatie van het onderwijs kan veel efficiënter, zonder besparingen in de aula, maar met bezuinigingen in de structuren. Een optie is te bekijken of alle startende studenten wel op hun juiste plaats zitten. Bijna de helft van alle studenten haalt in het eerste jaar niet alle studiepunten. Dat is een drievoudig verlies: voor de instelling die het onderwijs aanbiedt, voor de student die langer over zijn traject doet en voor de ouders die het plaatje meestal betalen. Bedrijven vragen steeds meer jongeren met een goede talenkennis en internationale ervaring. Moeten meer jongeren naar het buitenland? Tom Demeyer: We moeten nog meer internationaliseren. Studenten zouden tijdens hun Erasmus-uitwisselingsjaren bijvoorbeeld ook stage kunnen lopen in een Vlaams bedrijf in het buitenland. Goed onderwijs is de beste investering voor de ondernemerswereld. Studenten zouden tijdens hun Erasmus-programma ook stage kunnen lopen in een Vlaams bedrijf in het buitenland Tom Demeyer Marc Depaepe: Het zou ook goed zijn voor de talenkennis, die er de jongste jaren niet op vooruitgaat. Onze ingenieurs werden vroeger al eens tegen elkaar uitgespeeld om in het buitenland aan de slag te gaan, ook omdat ze een groot cultuurhistorisch besef hadden. Deze meerwaarde lijkt af te nemen, terwijl dat voor het bedrijfsleven ook zeer belangrijk is. Tegelijk zien we toch internationalisering: in Kortrijk hebben we bij de doctoraatsstudenten meer dan dertig verschillende nationaliteiten. En de nieuwe professoren in Wetenschap en Techniek zijn vaak buitenlanders, zowel in Leuven als in Kortrijk. Onderwijs mag zich niet uitsluitend richten naar de markt of naar de vraag Marc Depaepe Dirk Broos: Toch moeten we keuzes maken. Internationalisering kost ontzettend veel geld. De Vlaamse en Europese overheden leggen doelstellingen op aan het hoger onderwijs, maar ze zetten daar onvoldoende middelen tegenover. Ook voor taalopleiding. Wij doen ons uiterste best om een hoge rendabiliteit te halen. Maar je kan geen echt taalonderwijs aanbieden in groepen van negentig mensen. We komen dus op cruciale spanningspunten. Leg mij maar eens uit hoe we tegelijk kunnen besparen én meer jongeren naar het buitenland sturen. De rek is er uit. 8 gesprek op de app-versie Tom Demeyer (op de foto in het midden) 9 van Vokatribune Drie tips voor onderwijsminister Hilde Crevits De motor die de universitaire ontwikkeling en samenleving trekt, is de investering in onderzoek. Daar mogen we niet niet op inboeten. Marc Depaepe (op de foto links) Stop het spervuur aan visitaties. Ik ben voor een helder kader van de overheid waarbinnen wij meer autonomie krijgen. Dirk Broos (op de foto rechts) Maak echt werk van een betere oriënteringen. Te veel studenten komen terecht in verkeerde richtingen. Een oriënteringsproef is hierin een belangrijke stap.

6 DE KOUDE WINTER ZONDER TIHANGE 2 EN DOEL 3 EN 4 Acht op tien is bang voor stroomtekort Neen, ze zijn er niet gerust in. Acht op de tien Vlaamse ondernemingen maken zich zorgen over een mogelijke stroomuitval in de komende winter. Ze vrezen schade bij een stroomonderbreking. En je kan ze niet eens ongelijk geven. Elektriciteit kopen in het buitenland wordt een hachelijke onderneming, eens het straks echt koud wordt. Erik Durnez Noodgeneratoren? Wat kan een onderneming doen om zich te wapenen tegen een mogelijke stroomuitval? Tine Deheegher, energiespecialiste op het Voka-kenniscentrum, is realist. Ieder bedrijf moet nu een interne oefening doen en de risico s in kaart brengen. Drie adviezen. 1 Volg de berichtgeving goed op. Zit uw onderneming in een zone die in aanmerking komt voor afschakeling? Normaal gezien moet daar begin september duidelijkheid over komen. 2 Leg vast welke kritische processen in uw onderneming beschermd moeten worden, en voorzie eventueel eigen noodgeneratoren. 3 Noodaggregaten betekenen een investering en hebben dus een kostprijs. Bij de investeringsbeslissing hoort dus een business plan om ze optimaal te rentabiliseren. Ga na of je generator eventueel gevaloriseerd kan worden in het kader van demand response. Stroomberaad Voka organiseerde recent onder zijn leden een bevraging over de mogelijke gevolgen van een stroomonderbreking. Op korte tijd liepen er meer dan duizend antwoorden binnen. En de toon was er een van bezorgdheid en grote verontwaardiging. Een greep uit de open antwoorden: Zijn we zo laks geworden dat we ons hierbij neerleggen? Wat is de clou van al deze heisa? Wat wordt er niet gezegd? Onaanvaardbaar in een modern land als België! Schande dat dit besproken moet worden. Zonder elektriciteit worden dit vooroorlogse toestanden. Kafka. Wie betaalt de schade? Het stilleggen van de kerncentrales Doel (3) en (4) en Tihange (2) zorgt voor een grote bevoorradingsonzekerheid. In normale omstandigheden is het perfect mogelijk om elektriciteit aan te kopen in het buitenland (Nederland, Duitsland, Frankrijk), maar bij een echte koudeprik hebben ook onze zuiderburen hun stroom broodnodig. De kans op stroomuitval neemt dan toe. Dat heeft, zo stipt Voka-energieadviseur Tine Deheegher aan, natuurlijk alles te maken met het falend energiebeleid van de voorbije jaren. Terwijl in Duitsland en Nederland volop nieuwe gas- en steenkoolcentrales werden gebouwd, gebeurde dat in ons land niet. Integendeel, vergunningen werden geweigerd en een hele reeks klassieke centrales is stilgelegd. ONDUIDELIJKHEID Wat staat ons dan te wachten? Daar is nog grote onduidelijkheid over. Elia, de beheerder van het Belgische transmissienet voor elektriciteit, zal begin september aan de verschillende gouverneurs het afschakelplan voor winter voorleggen. Dan zal duidelijk worden welke zones en gemeenten bij een eventueel stroomtekort tijdelijk van het net losgekoppeld zullen worden. de kosten van stroomuitval zouden kunnen zijn. De gevolgen zijn echter wel duidelijk: stilvallen van de productie of de onmogelijkheid om diensten te leveren aan hun klanten. Sommige bedrijven vrezen daarenboven veiligheidsrisico s of milieuschade. Een kwart van de ondernemingen neemt preventieve maatregelen. Ze investeren in noodgeneratoren of in eigen stroomproductie, of ze treffen voorbereidingen om hun productieplanning aan te passen. Een aantal bedrijven denkt zelfs aan het invoeren van tijdelijke werkloosheid. Een aantal ondernemers denkt oplossingsgericht. Uit de open antwoorden: Een late levering kan eenmalig wel geregeld worden Met onze WKK-centrale kunnen we meer elektriciteit leveren dan we zelf verbruiken Men kan bepaalde processen gepland stoppen. Maar liefst tachtig procent van de respondenten denkt dat zelfs een korte stroomonderbreking maximaal vier uur al grote schade zal meebrengen, vooral financieel. De helft is ook bang voor verstoorde relaties met klanten, en een derde vreest zelfs materiële schade. Slechts anderhalve procent van de ondernemingen geeft aan verzekerd te zijn tegen dergelijke schade. Terwijl in Duitsland en Nederland volop nieuwe gasen steenkoolcentrales werden gebouwd, gebeurde dat in ons land niet Tine Deheegher Maar meest van al blijkt uit de Voka-bevraging een grote nood aan informatie: waar zal er eventueel geen stroom zijn? Wanneer komt er een onderbreking? Welke rol zullen de distributienetbeheerders en de gemeenten opnemen? Voka wil in de volgende weken een stroomberaad organiseren met de energieproducenten en -leveranciers, de distributienetbeheerders, de overheid, ondernemingen/grootverbruikers en de verzekeringssector. Het doel is om alle problemen duidelijk in kaart te brengen, mogelijke antwoorden te formuleren, black spots te definiëren, communicatietaken te verdelen. Mogelijke topics liggen voor de hand: wat kan er nog gebeuren om stroomtekort te vermijden? Wat zijn voor individuele ondernemingen de mogelijkheden om zelfvoorziening te organiseren? Tegen welke kosten? Wat is beschikbaar? Is compensatie mogelijk? Wat is verzekerbaar? Hoe het risico inschatten? Hoe de communicatie organiseren? De informatie die we vandaag krijgen is immers schaars, onsamenhangend en soms tegenstrijdig, zegt Voka-adviseur Tine Deheegher. Ondernemingen moeten weten wat hen eventueel te wachten staat. Voorkomen en corrigeren Voer nu al een risico-inventarisatie uit over de gevolgen van een stroomuitval voor uw bedrijf, uw leveranciers, uw afnemers en de omgeving, zo adviseert Bart vander Velpen van consultingbedrijf Royal Haskoning. Wie pas in actie komt zodra het licht uitgaat, is te laat om nog afdoende maatregelen te nemen om het eigen bedrijf en de omgeving te beschermen. De voorbereiding op een eventuele stroomafkoppeling is niet meer dan een specifieke toepassing van probleemanalyse. Dat doe je op twee manieren: preventief en correctief. Preventief, dat wil zeggen: wat kan je doen om het probleem te voorkomen, hoe kan je het energieverbruik verminderen, welke processen kan je stilleggen? Correctief, dat betekent: wat kan je doen om het probleem te verhelpen, als het zich toch voordoet? Een eenvoudig voorbeeldje: zorg er bijvoorbeeld voor dat de batterijen van je laptop altijd geladen zijn, dan kan je ook bij een stroomuitval gewoon doorwerken. De onzekerheid, de onduidelijkheid en het gebrek aan informatie zorgen nu al voor onrust in heel wat ondernemingen. Veertig procent van de respondenten uit de Voka-enquête wil zich, bij gebrek aan duidelijke informatie, nog niet uitspreken over wat Als er effectief een stroomonderbreking wordt gepland, dan vragen ondernemers om minstens een dag op voorhand (28 procent), maar liefst nog eerder (60 procent) te worden gewaarschuwd bij voorkeur via , sms en telefoon. Dit type van risicoanalyse wordt bij multinationals heel vaak toegepast. Maar ook kmo s kunnen zich voorbereiden om de impact van een stroomverstoring te minimaliseren. 10 IN HET NIEUWS 11 Shutterstock

7 VLAAMS REGEERAKKOORD EN FEDERALE ONDERHANDELINGEN Prioriteiten zitten goed: nu nog durven en doen... De begroting op orde stellen en economische groei mogelijk maken om de sociale zekerheid betaalbaar te houden. Dat is de dubbele opdracht voor de coalitiepartners in de verschillende regeringen. Het Vlaams regeerakkoord komt voor een groot stuk tegemoet aan deze ambitie. Ook op federaal niveau komen er hoopgevende signalen dat de onderhandelaars de boodschap begrepen hebben. Nu is het nog uitkijken naar een daadkrachtig en effectief beleid, dat voor ondernemingen concreet het verschil maakt. Voka had in zijn verkiezingsmemorandum gewaarschuwd dat de broodnodige extra zuurstof voor mensen en bedrijven enkel mogelijk zou zijn mits duidelijke maatschappelijke keuzes en volgehouden inspanningen. Het beleid heeft de afgelopen legislatuur te lang gedraald om die keuzes te maken. Er werd veel gediscussieerd en nog meer op de sporen gezet, maar er werd te weinig effectief gerealiseerd, zegt Niko Demeester, secretaris-generaal van Voka. Ondertussen dreigde onze zo fel geprezen sociale zekerheid lang niet meer zo zeker te zijn, terwijl de bedrijven gebukt gingen onder de hoogste fiscale druk in 50 jaar tijd. Het water stond iedereen aan de lippen. De onderhandelaars waren nu wel verplicht duidelijke keuzes te maken. LASTENVERLAGING Ook op federaal niveau lijken de gesprekken de goede richting uit te gaan. Het was alvast een hoopgevend signaal dat het thema van de loonlastenverlaging al snel op de onderhandelingstafel lag. Er is met name sprake om de werkgeversbijdragen op lonen te verlagen van 33 naar 25 procent. Daarmee zouden de onderhandelaars voor een groot deel tegemoet komen aan de vraag van Voka om de loonlastenhandicap ten opzichte van de buurlanden te halveren. Dergelijke competitiviteitsschok kan onze economie nu meer dan ooit gebruiken, zegt Niko Demeester. Maar hij waarschuwt ook: Het mag wel geen vestzak-broekzakoperatie worden, waarbij de bestaande verlagingen afgeschaft worden en de reeds eerder beloofde loonlastenverlagingen opnieuw meegeteld worden. Alleen met een snelle, substantiële en reële verlaging van de lasten voor de werkgever kunnen we de concurrentiepositie van de bedrijven verbeteren en de creatie van nieuwe jobs aanmoedigen. Wij hopen ten stelligste dat het niet bij woorden zal blijven Niko Demeester DEBAT Dat er duidelijke (en drastische) beslissingen zitten aan te komen, blijkt uit de heftige debatten die losgebarsten zijn na de verschillende perslekken over besparingen allerhande. Niko Demeester: Het is goed dat er debat gevoerd wordt, dat kan het draagvlak voor de uiteindelijke beslissingen alleen maar vergroten. We zien ook dat de algemene teneur is dat de besparingen noodzakelijk zijn. Dat wordt niet langer ter discussie gesteld. Evenmin het feit dat de loonlasten voor bedrijven drastisch naar beneden moeten. VLAAMS REGEERAKKOORD Voka is alvast blij met de vele punten van rationalisering die in het Vlaams regeerakkoord terug te vinden zijn. Zo worden de Vlaamse administraties en de provincies afgeslankt, en de 34 verschillende doelgroepenkortingen op loonlasten worden gebundeld voor ouderen, jongeren en personen met een handicap. Dat we langer moeten werken om de sociale zekerheid betaalbaar te houden, is een andere bezorgdheid. De Vlaamse regering komt daaraan tegemoet door de activering van werklozen uit te breiden tot 65 jaar. Het masterplan voor de broodnodige hervorming van het secundair onderwijs dat eerder in twijfel getrokken werd wordt onverkort uitgevoerd. Toch is er ook een bezorgdheid. Niko Demeester: Op heel wat vlakken blijft het regeerakkoord qua cijfers nog te vaag. Zo geeft de regering bijvoorbeeld wel aan dat ze gaat investeren in mobiliteit en innovatie. Dat is goed en ook noodzakelijk. Maar in het regeerakkoord worden daar geen bedragen op geplakt. Dan is het moeilijk inschatten wat het effect zal zijn. Wij hebben berekend dat er zowel voor innovatie als voor mobiliteit jaarlijks minstens 150 miljoen extra nodig zal zijn om onze economie een noodzakelijk duwtje in de rug te geven. We weten nog niet in hoeverre daaraan tegemoet gekomen zal worden. Wij hopen dus ten stelligste dat het niet bij woorden zal blijven. Doe de materialenscan en ontdek hoe duurzaam materialengebruik zowel uw onderneming als de maatschappij ten goede komt. U voelt de noodzaak om te innoveren zodat u uw marktpositie kunt versterken. En u beseft dat efficiënt omspringen met grondstoffen en energie de logische stap is die zal zorgen voor meer bedrijfszekerheid, ook in de toekomst. Laat uw bedrijf dan nu doorlichten door de materialenscan. Die screening is GRATIS en wordt uitgevoerd en opgevolgd door een erkend adviseur. Meer info en het inschrijvingsformulier vindt u op NIEUWE VIVARO KLAAR VOOR HET GROTE WERK. De nieuwe Opel Vivaro ziet het groots, met ruimte voor extra lange ladingen tot 4,15 meter lang of plaats voor 3 europalletten. Bovendien is de Vivaro met een laadvermogen tot 1,2 ton gemaakt om véél werk te verzetten. Fraai design Extra veel laadruimte Functioneel en veelzijdig Mobiel kantoor Zuinig verbruik Efficiënte motoren Dat is Duitse klasse in een nieuwe prijsklasse. 12 IN HET NIEUWS opel.be milieu-informatie (KB 19/03/2004): opel.be 5,9-6,6 L/100 KM G/KM

8 Deceuninck wordt Turkse nummer 1 Pvc-profielenfabrikant Deceuninck neemt zijn Turkse sectorgenoot Pimas Plastik over. Daarmee wordt Deceuninck marktleider op de 93 Brussels regeerakkoord heeft goede punten Voka Metropolitan, de Voka-afdeling voor de Brusselse metropool, ziet goede punten in het Brussels regeerakkoord. Positief is met name de inzet voor een betere mobiliteit en voor het aan de slag helpen van Turkse pvc-ramenmarkt, de op een na grootste in Europa. Het bedrijf jongeren, binnen een metropolitane aanpak waarbij samengewerkt uit Hooglede-Gits betaalt 20 miljoen euro voor een belang van 81,23 wordt met het Vlaams Gewest en de Vlaamse Gemeenschap. Maar er procent. Nadien volgt een verplicht openbaar bod op de overige aande- blijft twijfel bestaan omtrent de inzet van Brussel voor de toekomst len van Pimas. De overname van Pimas zorgt ook voor een uitbreiding van de activiteiten in Rusland. Deceuninck stelt mensen Een belasting op openbare bals, een belasting op loslopende honden, een retributie op fotoshoots Hoe wordt u een Stille Kampioen? van de luchthaven, het verbeteren van de weginfrastructuur, en er lijkt weinig ambitie om bijkomende investeerders aan te trekken. tewerk in 25 landen. De omzet vorig jaar bedroeg 536,5 miljoen euro. en filmopnames of een belasting op barpersoneel, In de regio Antwerpen-Waasland worden door de lokale overheden niet minder dan 93 verschillende soorten belastingen geheven, die Bent u een Stille Kampioen? Of hebt u potentieel U kan met deze Stille Kampioenen kennismaken via telkens van tarief en toepassingsgebied kunnen verschillen, dat onderzocht Voka Antwerpen- om er één te worden? Ontmoet dan andere Stille interactieve, besloten sessies die een aantal Vlaam- Eerste editie van de Delta Summit Waasland. Al deze belastingen samen zijn goed voor een klein miljard aan lokale belastinggelden. Sommige van deze belastingen brengen ook slechts enkele honderden euro s op. Voka vraagt daarom aan de nieuwe Vlaamse regering om in dialoog met de gemeenten het aantal belastingen, reglementen en tarieven terug te dringen om zo te streven naar vereenvoudiging. Kampioenen tijdens interactieve sessies en leer uit hun ambitieuze bedrijfsvoering en ervaringen. Stille Kampioenen? Dat zijn bedrijven die se en potentiële Stille Kampioenen samenbrengen bij een van de deelnemende bedrijven. Elke sessie zoomt in op een van de vijf karakteristieken van de strategie van een Stille Kampioen. Het bedrijf dat Laat bedrijven niet meebetalen voor onderwijs een toppositie hebben in hun niche in Europa gastheer is, treedt op als rolmodel voor deze speci- Voka is geen voorstander om bedrijven te laten meebetalen voor het De Rijn-Schelde Delta is een van de drie grootste (petro-)chemische of de wereld fieke karaktertrek. inschrijvingsgeld bij hogere opleidingen, zoals Alain Verschoren, rector clusters ter wereld. Twee derde van de twintig grootste chemiebedrijven ter wereld hebben er een productievestiging en investeren jaarlijks meer dan 2 miljard euro in het gebied. Om de troeven van deze regio in de verf te zetten, lanceren Voka Antwerpen-Waasland en VNO NCW Rotterdam voor de eerste maal de Delta Summit op 10 oktober in Antwerpen. Centraal staan de uitdagingen waar deze sector tegen- Bespaar tot euro op uw energiefactuur over een kwalitatief beslissingscentrum in Vlaanderen beschikken een leidende marktpositie willen veroveren met een topproduct sterk innovatiegericht zijn zeer sterk internationaal gericht zijn In alle Voka-regio s worden Stille Kampioenensessies georganiseerd. Geïnteresseerd om er een bij te wonen? Contacteer victoria.smet@voka.be of ga naar aan de Universiteit Antwerpen (UA), heeft voorgesteld. Een verhoging van het inschrijvingsgeld mag geen taboe zijn. In tijden van budgettaire schaarste zal iedereen een tandje moeten bijsteken. Voka is ervan overtuigd dat ook onderwijs door middel van efficiëntiewinsten de komende jaren een inspanning kan leveren. Dit is ook mogelijk in het hoger onderwijs onder meer door een nieuwe invulling van de flexibili- aan kijkt. De editie van 2015 zal plaatsvinden in Rotterdam. Inschrij- Uit een bevraging van VREG, de Vlaamse regulator focussen op talent sering en betere oriëntering. ven kan via van de elektriciteits- en gasmarkt, bij onder- winstgevender zijn en beter bestand zijn nemingen blijkt dat heel wat bedrijven nog onvol- tegen de crisis Telenet wordt netwerk van één giga per seconde Netwerkoperator Telenet investeert in de volgende vijf jaar een half miljard euro om op termijn internetsnelheden van minstens één gigabit per seconde mogelijk te maken op zijn hele netwerk. Vandaag surfen Telenet-klanten tegen een snelheid van 160 Mbps. De investering impliceert 250 extra jobs, om de versterkers en 1,8 miljoen andere componenten in het netwerk te vervangen. Telenet streeft er naar om de hinder tijdens de werken voor klanten beperkt te houden. Turkije drinkt Duvel Duvel-Moortgat heeft een samenwerkingsakkoord met de Turkse marktleider Efes Breweries voor de verkoop van het merk Duvel in het land. Met een luxemerk als Duvel wil Efes Breweries de verkoop weer aanwakkeren. Duvel zal geschonken worden in tophorecazaken, vooral in steden als Istanbul en Izmir was het startjaar. Turkije staat nu in de top tien van de 65 landen waar Duvel naar geëxporteerd wordt. Het land is goed voor 14 procent van de groepsomzet, en staat naast de vijf prioritaire exportmarkten China, Frankrijk, Nederland, de UK en de VS. doende op de hoogte zijn van de besparingen die ze kunnen doen door te kiezen voor het goedkoopste energiecontract. Anderzijds geeft wel 75 procent van de bedrijven aan dat ze een lage energieprijs belangrijk vinden. De VREG start daarom een campagne om bedrijven aan te sporen op zoek te gaan naar het goedkoopste energiecontract. De VREG ontwikkelde een objectieve tool, de zogenaamde V-test, voor zelfstandigen, vrije beroepen en kmo s om het goedkoopste elektriciteits- en aardgascontract te vinden. Het is zeker de moeite om dat te doen, zegt André Pictoel, gedelegeerd bestuurder van de VREG. De bedrijven kunnen door op zoek te gaan naar de laagste prijs ongeveer euro besparen voor elektriciteit en 500 euro voor aardgas. Van energieleverancier veranderen is ook veel makkelijker dan soms wordt gedacht. Het is ten eerste gratis voor ondernemingen met een maximaal jaarverbruik en van 50 MWh voor elektriciteit en 100 MWh voor aardgas. Papierwerk komt er amper aan te pas, er moeten geen nieuwe meters geplaatst worden en de oude en de nieuwe leverancier regelen alles onderling. Doe zelf de test op Quote Le communautaire n est pas une fin en soi. C est tout au plus un moyen d obtenir du socio-économique dans la direction que nous estimons nécessaire In de federale onderhandelingen is er vooralsnog geen sprake van communautaire eisen. De partijen zetten volop in op socio-economische maatregelen. Dat vindt Voka-voorzitter Michel Delbaere een goeie zaak, zo vertelde hij vorige maand aan de Franstalige krant Le Soir. Deze federale regering kan heel wat positiefs teweegbrengen. De omgevingsfactoren zijn alvast gunstig. Zo zijn er de komende vijf jaar geen doorkruisende verkiezingen en zijn de problemen op Europees niveau relatief gestabiliseerd. Delbaere is ervan overtuigd dat de meerderheid in dit land socioeconomische hervormingen belangrijker vindt dan een nieuwe staatshervorming. De Zweedse ploeg heeft dus een verpletterende verantwoordelijkheid om de hooggespannen verwachtingen in te lossen. Voka Health Community vindt buitenlandse partners Voka Health Community en VitaValley hebben een partnerschapsovereenkomst afgesloten. Beide organisaties willen daarmee hun gemeenschappelijke doelstellingen versterken over de landsgrenzen heen en innovaties in de witte economie versnellen. VitaValley, gevestigd in Nederland, en Voka Health Community vormen beide een open innovatieplatform voor vernieuwing in de witte economie of ruime gezondheidszorg. De komende periode gaat Voka Health Community ook nog in andere landen partners zoeken bij gelijkaardige innovatieplatformen in healthcare. Vlaams regeerakkoord is de te volgen weg Voka noemt het Vlaams regeerprogramma de te volgen weg voor de komende jaren. De mensen komen opnieuw centraal te staan. Zo wordt het masterplan onderwijs uitgevoerd en sneuvelen de tussenschotten tussen ASO, TSO en BSO. De provincies worden afgeslankt. De begroting moet vanaf 2015 in evenwicht. Toch zijn er ook wat minpunten. Het akkoord is qua cijfers vrij vaag. Ook de ambities in het doelgroepenbeleid en in de zorg gaan minder ver dan wat Voka vooropstelde. Het is ook belangrijk dat het federale niveau zijn duit in het zakje doet. Shutterstock Download onze App 14 ACTUEEL 15

9 THOMAS EN GEORGES VANDERBEKE, BEKINA COMPOUNDS Nieuwe groei in de derde generatie Bekina Compounds, een kleine fabrikant van speciale rubberproducten uit Kluisbergen (Vlaamse Ardennen), is vorig jaar met dertig procent gegroeid. Een trend die zich dit jaar bevestigt en ons plan is om ook in de volgende jaren flink vooruit te gaan, zegt CEO Thomas Vanderbeke. We willen wereldwijd doorbreken. Hoe ze dat in Kluisbergen willen realiseren? Luisteren naar de markt en blijven verrassen. Erik Durnez Bekina Compounds maakt deel uit van de familiale kmo-groep Vanderbeke. Grootvader Denis Vanderbeke startte in 1962 Bekina als fabrikant van handgemaakte rubber laarzen. In 1970 kwam vader Georges Vanderbeke erbij, en de onderneming evolueerde stap voor stap. Bekina maakte zijn eigen rubbergrondstoffen voor de laarzen, en Georges startte daarom het nevenbedrijf Indurub dat ook moffen, veringen, dichtingsringen en schokdempers maakte op basis van rubber. Maar vanaf de jaren negentig van de vorige eeuw werd stilaan polyurethaan de basisgrondstof voor laarzen, en ook Indurub evolueerde stilaan naar thermoplasten kunststoffen met gelijkaardige eigenschappen als rubber, maar die veel makkelijker te hanteren zijn. Het was een logische stap, meent Thomas Vanderbeke, 32 jaar, derde generatie en sinds enkele jaren samen met zijn vader CEO van de groep. Polyurethaan behoeft minder handenarbeid, heeft uitstekende eigenschappen, en maakt automatisering mogelijk. Vandaag is Bekina wereldwijd medemarktleider van polyurethane veiligheidslaarzen, met een jaarproductie van meer dan paar laarzen. Maar het gevolg was dat Bekina plots een productiecapaciteit van basisrubber had, waarvoor de interne behoefte was opgedroogd. Vroeger maakten we halffabricaten voor onze laarzen, en die hadden we nu niet meer nodig. We hadden een machinepark, we hadden de kennis, en we stonden voor de uitdaging. Wat konden we doen? Er was maar één oplossing: onze halffabricaten verkopen aan de buitenwereld. Medio jaren negentig startte het bedrijf daarom een nieuwe vennootschap op: Bekina Compounds, dat rubbermengsels ging maken voor derden. Voor heel diverse markten. Afdichtingen voor scheepsbouw, bijvoorbeeld. Elektro-isolerende mengsels voor ondergrondse hoogspanningskabels. Mengsels voor de soepele buisjes in parfumflesjes. Mengsels met mineralen erin, om cruciale onderdelen van boorplatformen te beschermen tegen brand. WATEROPZWELBAAR AFDICHTINGSSYSTEEM Bekina Compounds produceert al meer dan twintig jaar bentoniet zwelbanden voor het afdichten van voegen in betonwerken. Vanuit deze kennis ontwikkelden we recent een wateropzwelbare TPE-compound, de basis voor een aantal nieuwe producten zoals onze gepatenteerde betonplug. Dat is een waterdichte en gebruiksvriendelijke oplossing voor het afdichten van afstandhouders in bekistingen, een probleem waar voordien nog geen oplossing voor bestond, zo vertelt Georges Vanderbeke. Water, dat was dus de vijand. Wij hebben er de vriend van gemaakt, zegt Georges. Zo gauw de compound nat wordt, neemt die twee-drie keer zijn volume aan, en op die manier vormt de plug of zwelband een perfecte waterdichting. Thomas Vanderbeke: Hoe we dit konden ontwikkelen? Omdat we de basiskennis in huis hebben. In de bedrijfswereld zijn rubber en kunststoffen klassiek twee verschillende werelden. Bij ons komen die samen. We hebben de verschillende specialiteiten in huis, en die praten met elkaar. We hebben de kennis van de verschillende productiemethodes extrusie en injectie, van grondstoffen, hun eigenschappen en verwerking. Klantgerichte ontwikkeling, dus, maar plots wel voor de hele wereld. Thomas: We doen dat doelgericht en doortastend. Eerst is ons verkoopsteam naar beurzen getrokken in Europa, dan naar Rusland, het Midden-Oosten, de VS, Japan. Bouw is wereldwijd een gigantische markt. En wij kunnen daar dus producten aanbieden die het werk op de werf vereenvoudigen. WERELDWIJD Ze hebben volop geïnvesteerd in knowhow, in grondstoffenkennis. Thomas: Vorig jaar hebben we euro geïnvesteerd in ons labo, en dat werkt dus vandaag voor de verschillende vennootschappen. Voor de laarzen van Bekina, voor de stukken van Indurub, voor Bekina Compounds. Het blijft een kleine onderneming. De hele Vanderbeke Group draait een omzet van 27 miljoen euro, met pakweg honderd medewerkers. Bekina Compounds is goed voor een kwart van die omzet, en het telt zeventien medewerkers. In het gemeenschappelijke labo werken vijf mensen. De ontwikkelingen van de Vanderbeke Group blijken steevast een succes te zijn. Georges Vanderbeke: Of het nu voor de laarzen is, voor de mengsels of voor Indurub, je moet heel goed luisteren naar de klant, je moet precies detecteren wat zijn probleem is. Want als je niet de grond van de zaak door hebt, kan je nooit de correcte oplossing ontwikkelen. De ambitie is duidelijk. Thomas Vanderbeke: Elk bedrijf biedt heel nichegericht oplossingen aan en vermarkt deze via gespecialiseerde partners. Als we dat goed blijven aanpakken, zullen we de volgende jaren kunnen blijven groeien. Want dat is het doel van de bedrijvengroep: marktleider zijn in de niches die openstaan voor kwalitatieve en vooruitstrevende producten. $ Georges en Thomas Vanderbeke, Bekina Compounds: In de bedrijfswereld zijn rubber en kunststoffen twee verschillende werelden. Bij ons komen die samen. Water was de vijand. Wij hebben er de vriend van gemaakt Georges Vanderbeke De Vanderbekes gingen met de eerste prototypes van de betonplug experimenteren bij een bouwwerf in de buurt. En ze geven het grif toe: de eerste oplossing die ze ontwikkelden, voldeed niet. Maar de tweede was raak, zegt Georges. 16 GROEIER Download onze App 17

10 CîME zet in op biocosmetica uit Himalaya De Brusselse startup CîME profileert zich als een hip merk van biologische huidverzorgingsproducten uit Nepal en India. Het bedrijf wil een duurzame en fairtrade markt creëren voor de lokale boeren. De distributie gebeurt via biosupermarkten, de eigen webshop en biowinkels. In de toekomst moeten ook de apotheken een belangrijk verkoopkanaal worden. BeatSwitch op weg naar buitenland Dit jaar stuurt iminds opnieuw een selectie van succesvolle techbedrijven via het Go Global internationalisatieprogramma uit naar de belangrijkste internationale business hubs om er hun expansieplannen waar te maken. Bryo-deelnemer BeatSwitch is één van de zes gegadigden en trekt naar New York. De Antwerpse starter maakt intelligente planningssoftware voor festivals en grote events. Eerste Bryo op Amerikaanse crowdfunding platform De 24-jarige Ruben Opheide uit de Kempen lanceerde eind juni het nieuwe modemerk Ruben O op het Amerikaanse Kickstarter crowdfunding platform. Met deze campagne slaagde hij er in om euro aan startkapitaal op te halen om zo met de productie van de broeken van start te kunnen gaan. Ruben O brengt op maat gemaakte broeken die door de klant gepersonaliseerd kunnen worden, van stiksel tot kleur. Earnieland haalt euro op Begin dit jaar lanceerde ondernemer Steven Spillebeen Earnieland, een digitale klantenkaart waarmee je kan winkelen in meer dan 300 online shops. De verzamelde credits worden vervolgens door Earnieland overgeschreven naar de bankrekening van de klant. Voorlopig opereert Earnieland vanuit België maar het bedrijf lonkt nu ook naar het buitenland. Een Engelse versie is reeds klaar en voor de verdere uitbouw heeft Spillebeen euro opgehaald via crowdfunding. Solvace gaat in zee met Solvay De Gentse startup Solvace biedt een online platform aan voor professionals die zich bezighouden met de voortdurende verbetering (continuous improvement) van hun producten, processen en diensten. Deze zomer heeft Solvace na lange onderhandeling een overeenkomst gesloten met chemiereus Solvay. De multinational gaat de continuous improvement-software wereldwijd uitrollen in zijn productievestigingen, en dit in meer dan tien talen. Bryo staat voor Bright en Young en is het startersproject van Voka. Het project biedt jonge, beloftevolle ondernemers gedurende twee jaar begeleiding aan tijdens de opstart van hun zaak. BNP Paribas Fortis is stichtend partner. Bryo wordt ook ondersteund door Deloitte Fiduciaire, SD Worx en de Vlaamse overheid (Startersinitiatieven Vlaanderen). Meer informatie op Dromen in 3D Bedrijf TripodMaker Plaats Wilrijk Founder Pieter-Jan Vandendriessche Business Ontwerp en verkoop van 3D-printers Oprichting 2013 Droom Uitgroeien tot een gevestigde waarde zowel qua onderzoek als productie #bryo Het zijn spannende tijden voor Pieter-Jan Vandendriessche. De West-Vlaming ruilt deze maand zijn vaste job in voor fulltime ondernemerschap. Het geloof in de slaagkansen van zijn TripodMaker 3D-printer is groot, alsook de ambitie: Ik hoop dat we op een punt komen waarop we de vraag niet langer kunnen bijhouden. Dimitri Cologne Eind mei kwam TripodMaker uitvoerig in het nieuws. De startup won de ondernemerswedstrijd Bizidee en de daaraan verbonden euro. Samen met mijn eigen inbreng kan ik hiermee een jaar lang de try-out en verdere uitbouw van TripodMaker financieren, zegt Pieter-Jan die zich na drie jaar als ingenieur bij Atlas Copco voltijds met zijn eigen bedrijf gaat bezighouden. Tijdens mijn studies speelde ik sowieso al met het idee om te ondernemen. Maar het lauw water uitvinden, wou ik ook niet. Daarom leek het opportuun om eerst knowhow en ervaring op te doen in een groot gestructureerd bedrijf zoals Atlas Copco. TripodMaker brengt in grote mate voor architecten en productontwikkelaars de eerste geassembleerde Belgische 3Dprinter op de markt. De hardware blinkt uit in duurzaamheid en garandeert een feilloos eindresultaat. We onderscheiden ons van courante toepassingen dankzij het gebruik van 3Ddeltatechnologie, vult Pieter-Jan aan. Onze printers worden via eigen kanalen en externe retailers verkocht. We proberen dus op zoveel mogelijk terreinen aanwezig te zijn. Voorlopig zit TripodMaker nog in volle startup-fase. Pieter- Jan coördineert de ontwikkeling van de printers en houdt zich ook bezig met de verkoop. Al hopen we binnenkort iemand te kunnen aanwerven die de sales in goede banen leidt. Ook Eva Spillebeen, de vriendin van Pieter-Jan, draait mee in de zaak. Zij ontfermt zich onder meer over het financiële luik. We werken hard aan een sterke business case om zo kapitaal op te halen want we willen groeien en onze productie is sowieso budgettair gezien intensief. 3D-printing is een hype en volgens Pieter-Jan schuilt daar ook het struikelblok voor een vlotte verkoop. De hype is moeilijk te doorbreken. Bijgevolg weten nog te weinig mensen wat zo n printer precies doet en kan. De verwachting wordt vaak verkeerd gestuurd en de ontgoocheling achteraf is groot. Pieter- Jan is daarom ook overtuigd dat een mainstream doorbraak van 3D-printers nog even uitblijft. De groeimarkt is die van de bedrijven die een prototype op schaal willen produceren zonder veel tijd te moeten verliezen. Voor de gewone man in de straat staat de technologie nog te veraf. 18 BRIGHT & YOUNG Michiel Hendryckx gaat voor Vokatribune maandelijks op pad om Bryo-ondernemers in beeld te brengen. Bekijk alle portretten op

11 Prosit % Voka heeft er een traditie van gemaakt om op 11 juli een ontmoeting tussen de economische en culturele wereld te organiseren. Het thema van de editie 2014 was: Creatieve partnerschappen - hoe kan samenwerking tussen de culturele en de bedrijfswereld bijdragen tot groei voor allebei?. Wanneer het op creativiteit en innovatie aankomt, lijken partnerschappen steeds vaker een hefboom voor toekomstig succes. Tegelijkertijd roepen dergelijke samenwerkingen ook veel vragen op. Daarom organiseerde Voka in samenwerking met Kunstenloket vzw een open discussie tussen geïnteresseerde ondernemers, betrokken kunstenaars en organisaties. Dann ^Jan Hautekiet, radiomaker en muzikant, en Christel Dusoleil, Braakland/ZheBilding, gingen in discussie over wat uitwisseling tussen kunst, economie en overheid als resultaat kan hebben. Dann Dann Dann # Voor Gunther Broucke, intendant van Brussels Philharmonic, en Bart Van der Roost, CEO van NeoScores, is de culturele economie al een realiteit. Dann Dann # Polyvalent kunstenaar Frederik De Wilde gaf de aanwezigen duiding bij zijn visie op creatieve partnerschappen en hoe hij op basis van innovatieve ideeën projecten voor diverse bedrijven uitwerkt. # Tim De Kegel van Janssen Pharmaceutica legde uit hoe de farmagroep dankzij open innovatie nieuwe knowhow en buitengewone projecten kan ontwikkelen. Dann ^Jan Timmermans, directeur van Kunstenloket, gelooft sterk in de meerwaarde die culturele partnerschappen kunnen bieden voor zowel kunstenaars als bedrijven. Hij ging gedreven in gesprek met Eric Vermeylen van het Voka Kenniscentrum (links) en Gilles Ledure van Flagey (midden). Lees meer over onze activiteiten op Een selectie uit onze agenda vindt u op pagina

12 Ontdek De Belegger voor Ontdek slechts De Belegger 1 voor slechts 1 VIER HOTELEIGENAARS OVER CRISIS EN DE UITDAGINGEN VAN INTERNET Beleggen geen wetenschap? 9% per jaar, 30 jaar lang, Beleggen is ook geen geen toéval. wetenschap? 9% per jaar, 30 jaar lang, is ook geen toéval. Het huidige renteklimaat doet velen naar de beurs stappen. Zal het prille herstel zich nu verder doorzetten? Of zorgen Rusland en ebola voor onverwachte wendingen? Het huidige renteklimaat doet velen naar de beurs stappen. Meer dan ooit draait beleggen om het maken van de juiste keuzes. Zal het prille herstel zich nu verder doorzetten? Of zorgen Rusland en ebola voor onverwachte wendingen? De Belegger geeft al 30 jaar doordacht en winstgevend advies. Meer dan ooit draait beleggen om het maken van de juiste keuzes. Sinds 1984 haalden zij op hun eigen, reële portefeuille een gemiddeld rendement van 9% per jaar. De Belegger geeft al 30 jaar doordacht en winstgevend advies. Sinds 1984 haalden zij op hun eigen, reële portefeuille Probeer De Belegger nu 30 dagen voor slechts 1, een gemiddeld rendement van 9% per jaar. zonder enige verplichting. Surf naar Probeer De Belegger nu 30 dagen voor slechts 1, zonder enige verplichting. Surf naar Wel en wee van de zelfstandige hotelier Ja, ze hebben de voorbije vijf jaar de crisis gevoeld. We hebben ons moeten aanpassen, geeft de ene toe. We hebben ons business model veranderd. Er zaten sowieso een aantal structurele veranderingen aan te komen, zegt een andere. Ik ben altijd optimist gebleven, en het is blijkbaar aan het keren, zegt een derde. Het is altijd een zware job geweest, maar een mooie, klinkt het ook. Zelfstandige, familiale hotelondernemingen in onze regio: hoe gaat het met hen? Vier meningen van hoteliers met zaken in verschillende formaten, in uiteenlopende regio s, in diverse comfortcategorieën, in verscheiden niches. Erik Durnez Koffie? Gastvrijheid is hun basiskenmerk. Het zit hen in de genen. Het is het eerste wat ze doen: elke gast welkom heten. Ook als dat een journalist is. En terwijl wij slurpen van ons kopje, vertellen zij over hun wel en wee. Frédéric Peeters, eigenaar-uitbater van hotel Den en Heuvel in het Kempense Kasterlee, kocht het familiale hotel vijftien jaar geleden van zijn ouders. Zijn voorouders startten de zaak meer dan 75 jaar geleden als café, later werd het een logiesbedrijf in wat toen nog de Groene Antwerpse Kempen was, Frédéric Peeters maakte er een hotel-restaurant-conferencecenter-traiteur-bistro van, een zaak die in de week vooral drijft op business uit de omgeving. In het weekend zijn vooral wandelaars en fietstoeristen te gast. Vierentwintig kamers, vijf vergaderzalen, dertig medewerkers, veertig couverts, een driesterrenverblijf (geen vier, omdat er geen lift is en geen nachtreceptie). Ik had nooit gedacht dat ik het bedrijf van mijn ouders zou overnemen, zegt Peeters. Maar mijn vrouw zag het ook zitten. Nu is hij er heel tevreden mee. Het is mijn thuis, de twee kinderen leven hier mee, de gasten vinden het leuk, dit is mijn leven. een leuke job. Ze krijgen het hele jaar door toeristen vanuit de hele wereld over de vloer. Toen ze met de zaak startten, stond er nog Chambres pour voyageurs op de gevel geschilderd. De negen kamers hadden toen een lavabo, en op de gang was er een badkamer. Dat kan je je vandaag echt niet meer voorstellen, dat is ondenkbaar, zegt Regi Demeyer. Nu heeft elke kamer zijn eigen badkamer en toilet. Ook in tweesterrenzaken moet alles piekfijn zijn en comfortabel. Aan de Boulevard Maxlaan in hartje Brussel ligt het mooie hotel Le Plaza. Het dateert van 1931, net na de aanleg van de Brusselse Noord-Zuid-verbinding. Architect Michel Polak vond zijn inspiratie in het Parijse Four Seasons Hotel George-V. Industrieel Jean-Baptiste van Gysel de Meise (die mee aan de wieg stond van de Sarma-groep) nam de zaak in 1953 over. Een zelfstandig hotel starten of herstarten, buiten de grote ketens? Het blijft een heksentoer Laurent De Kerf (Le Plaza) Aanbod geldig t.e.m. 01/10/2014, voor nieuwe abonnees in België. Aanbod geldig t.e.m. 01/10/2014, voor nieuwe abonnees in België. Uw vermogen verdient goed beursadvies Uw vermogen verdient goed beursadvies Regi en Corry Demeyer-De Groote baten in hartje Brugge al 27 jaar het kleine tweesterrenhotel Leopold uit. Ze hadden geen van beiden een horeca-achtergrond, ze kwamen via-via in die wereld terecht. We hebben het vak al doende geleerd, zegt Corry. Toen kon dat nog zo. Negen kamers hebben ze, plus drie wat luxueuzere gastenlogies. Het is hard werken, elke dag. Geen van onze twee zonen heeft zin om de zaak over te nemen, zegt mevrouw Demeyer. Maar Regi en zij vinden het REPORTAGE 23

13 VIER HOTELEIGENAARS OVER CRISIS EN DE UITDAGINGEN VAN INTERNET Maar in 1976 besloot hij het hotel te sluiten, toen net voor de deur de Brusselse metro werd aangelegd. Twintig jaar lang werden het studentenkamers, tot zoon Jean-Paul van Gysel samen met zijn kinderen Aurore en Jean het hotel in al zijn glamour heropenden, met een vijfsterrenservice. Dat was een heksentoer, zegt algemeen directeur Laurent De Kerf. Als je twee decennia uit de business bent geweest, is je netwerk weg. Het was van nul herbeginnen, en zonder de marketingmiddelen waarover een grote hotelketen kan beschikken. Het Brusselse hotel draait vandaag vooral op een businesspubliek. Onze eerste doelgroep is wat je in het jargon MICE noemt, zegt De Kerf. Meetings, incentives, congresses, exhibitions. We hebben 190 kamers en tien conferentiezalen. Onze Theater -ruimte heeft een capaciteit van meer dan zeshonderd mensen. MICE-klanten logeren en consumeren vaak in het hotel. De corporate lines zijn de tweede doelgroep: zakenmensen, internationale klanten van grote ondernemingen, die enkele dagen in Brussel logeren. En de derde groep, veel kleiner, zijn de toeristen, die in het weekend Brussel bezoeken. Druk in de week, kalm in het weekend: aan de kust is het schema net omgekeerd. Dat vertelt Stefan Vanhollebeke. Hij baat in Knokke het viersterrenhotel Lugano uit. De kust, dat is toerisme, zegt hij. Dat wil zeggen: een heel korte piek, tussen 15 juni en eind augustus. Met daarnaast nog de weekends en de schoolvakanties. Die sterke seizoensgebondenheid maakt het management van het hotel bijzonder complex. We werken met een vaste ploeg, plus jobstudenten in de zomer. Slechts uitzonderlijk met interim. Elk bedrijf is gebaat met vaste mensen die de job en de klanten kennen. Maar die grote pieken en dalen verplichten ons tot variabele uurroosters. t Is een behoorlijke puzzel. Vanhollebeke komt uit de gelijknamige hoteliersfamilie, waarvan de telgen in Knokke ook de hotels Britannia, Rose de Chopin en Manoir du Dragon uitbaten, en in Brugge de B&B Le Coquin. We zijn nu aan de derde generatie hoteliers, zegt Vanhollebeke. We hebben allemaal onze eigen zaak, maar we overleggen regelmatig. En we delen onze normen. Het welzijn van de klant, daar gaat het ons om. Want voor mij is dit het mooiste vak dat er bestaat: kwaliteit en service bieden met de glimlach. CRISIS Hebben ze de crisis gevoeld, en hoe zijn ze er dan mee omgegaan? Laurent De Kerf (Le Plaza) windt er geen doekjes om. We hebben 110 medewerkers, die allemaal heel gepassioneerd zijn. Zeventig procent werkt hier al meer dan vijf jaar. Toen de crisis toesloeg, hebben we alles in het werk gesteld om iedereen aan boord te houden. Dat heeft moeite gekost en solidariteit onder de mensen. Maar nu de zaken hernemen, zijn we blij dat iedereen nog aan boord is. Maar de crisis heeft zeker voor blijvende gedragsveranderingen gezorgd. We zien dat de budgetten verschuiven, zegt Frédéric Peeters (Den en Heuvel). Steeds vaker kortere verblijven. Steeds vaker late boekingen. En het wordt steeds minder gastronomisch. De residentiële business meeting met het zware diner en de fles wijn van 60 euro? Dat bestaat al lang niet meer. We hebben sinds de crisis een nieuw business plan ontworpen dat daar op inspeelt. Een gezonde keuken, originele slaatjes, maximaal x calorieën per dag: in de businessmarkt is dat de trend. En daarnaast koppelen we arrangementen aan evenementen in de buurt: een popfestival, of de marathon van Kasterlee, Daar spelen we op in. Stefan Vanhollebeke (Lugano) vertelt een soortgelijk verhaal. Horeca, dat is vertier, plezier en luxe. En dat is het eerste waarop de mensen gaan besparen. Toch heeft hij in de crisis net zijn activiteiten uitgebreid. We hadden voordien wel een restaurant voor de hotelgasten, maar we hebben er in 2009 voor gekozen om van het restaurant een entiteit op zich te maken die zelf rendabel moest zijn. En dat is gelukt. Voor we La Térasse du Zoute openden, hadden we twaalf mensen in dienst. Nu zijn dat er vijftig. Meer mensen in dienst, uitgerekend in een periode waarin de hotelactiviteit steeds moeilijker voorspellen wordt. Vanhollebeke: Vroeger gebeurde het nog dat je zomergasten had voor één of zelfs twee maanden. Nu is een boeking voor een week al uitzonderlijk. Je hebt dus veel meer gasten nodig voor eenzelfde omzet. Hotelplanning aan de kust is een lottospel geworden gelukkig met wat meer winstkansen. Regi en Corry Demeyer (Hotel Leopold) klagen niet over de crisis, maar ook zij zien er soms de gevolgen van. Wij hebben een eerlijke prijs voor een tweesterrenzaak. Maar soms gebeurt het dat de grotere ketens met drie of vier sterren hun bezettingsgraad niet halen, en dan lanceren ze promoties met prijzen onder de onze. Probeer dat maar eens uit te leggen aan je klanten. De introductie van de geregistreerde kassa lijkt weer op zijn Belgisch te zullen gebeuren Frédéric Peeters (Den en Heuvel) INTERNET Ze zien nog een veel belangrijkere evolutie. Regi Demeyer: Vroeger kwamen de reservaties per brief, per telefoon of via de Dienst voor Toerisme. Of mensen kwamen gewoon langsgelopen en vroegen of er nog een kamer vrij was. Nu gebeurt het merendeel van de boekingen via internet. Tien jaar geleden was dat nog via de eigen site, nu komt 80 procent via boekingssites. Goed, wij waren een van de eerste hotels die meestapten bij de start van booking.com. Vandaag zijn boekingssites toch wel heel dominant geworden, zij bepalen de regels. Je bent niet meer baas in je eigen hotel. Maar als je niet in de boekingssites staat, kan je je deuren sluiten. Stefan Vanhollebeke: De mensen luisteren naar de weerberichten en dan gaan ze surfen. Boekingssites hebben vooren nadelen. Ze brengen ons klanten die ons anders niet zouden vinden. Maar die sites vragen daarvoor een fikse commissie. Hotelplanning aan de kust is een lottospel geworden Stefan Vanhollebeke (Hotel Lugano) Aan de kust is dat 12 tot 18 procent, in sommige steden is het nog een flink pak meer. Het is niet goed als ze te dominant worden. Daarom hebben we met de vzw Hotels Knokke-Heist, het samenwerkingsverband van de lokale hoteliers, een eigen VIP-boekingsformule uitgewerkt, met een ander aanbod dan de commerciële boekingssites. En dat slaat toch ook aan. Frédéric Peeters: Vervelend is dat mensen vaak denken dat je volgeboekt bent als het quotum bij de booking agency opgebruikt is, terwijl je in werkelijkheid nog kamers beschikbaar hebt. Het loont meestal om dan ook op de site van het hotel zelf te gaan kijken. Internet is niet alleen belangrijk bij de boeking: in deze tijden van tablets en smartphones bieden de meeste hotels ook gratis wifi aan, bij wijze van service aan de gasten. Kempenaar Peeters, met een glimlach: Je kan bijna niet zonder. Maar wij hebben er wel voor gezorgd dat het signaal het sterkste is in de ruimtes waar ook iets geconsumeerd kan worden. Alleen het kleine Brugse Leopold-hotel heeft zijn aanpak recent veranderd. Corry Demeyer: Vroeger boden we wifi gratis, nu vragen we vijf euro per verblijf. Want op de duur moet alles gratis zijn. REVIEWS Elk hotel heeft zijn sterrenkwalificatie, maar er is een nieuwe rage: de ratings op het internet. Zijn die reviews belangrijk? Stefan Vanhollebeke haalt de schouders op. Reviews op het net zijn deel van het leven geworden, voor elk vak: advocaten, bakkers, hotels. Of ze waarheidsgetrouw zijn? Geen mens die dat kan controleren. Je moet er dus mee leren omgaan. Reviews zijn misschien relevant voor de klant die de zaak nog niet kent. Een vaste klant daarentegen, die heeft geen rating van anderen nodig. Ook Frédéric Peeters neemt ze met een korreltje zout. Mensen weten vaak niet goed hoe ze moeten beoordelen, ze kennen het vak niet echt. En ze zijn steeds meer veeleisend geworden. Dat is ook onze schuld: we hebben ze verwend. Maar laat dat nu juist onze stiel zijn. Regi Demeyer: Vaak krijg je alleen een review als er iets is tegengevallen. Of ze vergelijken ons met een viersterrenzaak die dezelfde prijs afficheert als wij alleen is daar dan het ontbijt niet inbegrepen, en de parkeerplaats. Corry Demeyer: Terwijl we meestal heel aangename klanten hebben. KASSA Zijn ze bang voor de geregistreerde kassa, de kassa die het zwart uit de horeca zou moeten doen verdwijnen en die er blijkbaar binnen enkele jaren zit aan te komen? Laurent De Kerf is formeel. Wij doen alles officieel. In een hotel als Le Plaza werk je volgens de regels, punt. De geregistreerde kassa zal voor ons dus niets veranderen. Ook Stefan Vanhollebeke ziet voor zijn Lugano geen probleem. Dat was deel van ons business plan, toen we met La Térasse du Zoute begonnen: als we dat doen, dan doen we het volgens de regelgeving, in alle opzichten. Werkmateriaal, werkuren, fiscaliteit Maar niet iedereen speelt volgens de normen, zegt hij. En dus zal de introductie van de geregistreerde kassa voor middelgrote hotels en voor heel wat restaurants een zwaar probleem zijn. Frédéric Peeters is het met die laatste opmerking helemaal eens. Omdat het weer op zijn Belgisch lijkt te gebeuren. Niemand weet precies waar, wanneer, hoe en voor wie die kassa zal worden ingevoerd. Als dat niet correct gebeurt, als ik hier de geregistreerde kassa moet gebruiken en mijn overbuur niet, dan komt onze zaak in de problemen. En dus ook onze dertig medewerkers en de dertig gezinnen die er van leven. RENDEMENT Is zelfstandig hotelieren rendabel? Die slotvraag leggen we voor aan de manager van Le Plaza, terwijl we een laatste slok koffie nemen. Laurent De Kerf: Ja, er is een behoorlijk rendement. Maar dat investeren we voor een groot stuk opnieuw in het hotel. Een element in ons succes is namelijk dat gebouw en hotel van dezelfde eigenaar zijn. In ketenhotels zie je vaak een ander model: een vastgoedbedrijf is eigenaar is van het gebouw, een internationale keten geeft zijn naam in franchise en de hoteluitbater moet eerst de twee vorige betalen voor hij zelf wat verdient. Dat is voor de exploitant een heel zware opdracht. Terwijl wij hier zeggen: als hotelmanagement hebben we drie klanten, in willekeurige volgorde: de hotelgasten, het personeel, de aandeelhouders. Als een van die drie niet tevreden is, dan hou je het niet vol. Vandaag zijn de boekingssites toch heel dominant geworden Regi en Corry Demeyer (Hotel Leopold) 24 REPORTAGE 25

14 DE GROENDAKEN VAN ECOWORKS Een stukje natuur in de stad Stel je voor, een stad waar je tussen de meest uiteenlopende fauna en flora kan rondkuieren. Waar de wind door de bomen waait en de vogeltjes rondom je fluiten. Dat is ons ideaalbeeld, vertelt Sander De Kegel, mede-oprichter van technisch groen -bedrijf Ecoworks. Bregt Timmerman Technisch groen? Het is een term die u wellicht nog niet hebt gehoord. Sander De Kegel legt uit. Wij willen met onze producten de ideale randvoorwaarden scheppen voor de natuur om zich in een stedelijk gebied maximaal te ontwikkelen, terwijl mensen er ook van kunnen profiteren. Die producten, dat is voor negentig procent groendaken en zwemvijvers. Daarnaast maakt Ecoworks ook rietvelden en groengevels. Dit zijn voorlopig nog kleinere niches, al geloven we dat dat in de toekomst kan veranderen. Ecoworks wil meer doen dan enkel de installatie of het ontwerp. We doen zoveel mogelijk zelf, we tekenen alles uit, doen de installatie, en verzorgen achteraf desgewenst het onderhoud. Uitbesteden doen ze liever niet. We hebben de kennis in huis om kwaliteit af te leveren. We, dat zijn de vier jonge oprichters van het in 2008 opgerichte bedrijf. Ze hebben elk hun eigen stiel en takenpakket binnen het management. Er werken ondertussen vijftien mensen voor het Vilvoordse bedrijf. Als uw bedrijf haar verpakkingsafval sorteert, is dat niet alleen goed voor het milieu maar ook fi nancieel voordelig. Want VAL-I-PAC biedt fi nanciële steun aan bedrijven die hun verpakkingsafval selectief inzamelen en laten ophalen om gerecycleerd te worden. Niet verbazend dat zoveel kmo ers er al werk van maken. MEER WETEN OVER DE VOORWAARDEN VAN DE RECYCLAGEPREMIES? KIJK OP VALIPAC.BE EN VRAAG DE GRATIS FOLDER AAN! VERPLICHT De grootste afnemers van groendaken zijn de ondernemingen, tenminste als we kijken naar de totale oppervlakte van groendaken die Ecoworks plaatst. Groendaken zijn veelal platte daken waar de groei van diverse vormen van flora mogelijk wordt gemaakt. En die daken zullen we in de toekomst steeds meer zien opduiken. Zo verplichten enkele Brusselse gemeenten nieuwe bouwprojecten om zo n dak te installeren. Sommige Vlaamse gemeentes geven er subsidies voor. Daarom verwachten we dat ons bedrijf in de toekomst nog kan groeien. Het klinkt negatief dat bedrijven verplicht worden, maar dat is het niet. We hebben al meer dan eens meegemaakt dat een ondernemer eerst opteert voor een minimaal groendak, maar later toch een upgrade vraagt met mooiere vegetatie. Veelal omdat het voor de medewerkers toch een meerwaarde betekent. Een groendak aanleggen is zeker geen onverstandige keuze, meent Sander. Er zijn weinig bouwelementen die zoveel voordelen bieden. Zo is zo n dak isolerend in de zomer, de vegetatie onttrekt warmte van de bodem om water te doen verdampen. Zo wordt het gebouw koeler gehouden. De waterdichtingslaag gaat veel langer mee, want de zon kan het niet aantasten. Het verslijt daardoor tot drie keer minder snel. DOSSIER GROENE ECONOMIE _VIP_AD_VOKATRIBUNE_NL_310x220.indd 1 20/08/14 14:04

15 OVERSTROMINGEN Het laatste grote argument is dat de daken het risico op overstromingen serieus inperken. Dat is meteen ook de reden waarom overheden hier voorstander van zijn. Door de verandering van het klimaat worden de weersomstandigheden extremer, dat uit zich in zeer hevige regenbuien en de riolering kan dat meer dan eens niet aan. Groendaken houden van zestig tot bijna honderd procent van het water vast, afhankelijk van hoeveel substraat (dat is een lichtere variant van gewone aarde, het voornaamste bestanddeel is lava, red.) op het groendak ligt. Sander wil ook een lans breken voor de esthetiek. Een groendak is heel wat aangenamer om naar te kijken dan een gewoon zwart dak. De lucht wordt terwijl gezuiverd en je helpt de biodiversiteit vooruit. Vaak komen bedrijfsleiders om een upgrade van hun groendak vragen Sander De Kegel % Sander De Kegel, Ecoworks: Denk aan de tekeningen van Luc Schuiten en je weet waar we naartoe streven. De aanleg van een groendak gebeurt meestal bij de constructie van een nieuw gebouw. Zo kan de architect rekening houden met het gewicht als hij het dak ontwerpt. Bij oudere daken gaat het ook, maar dan moeten we zeker zijn dat de dakstructuur sterk genoeg is en dat de waterdichting nog jong is. De sector is in volle expansie. Er worden heel wat innovaties ontwikkeld. Zo geraakt groen op hellende daken steeds meer ingeburgerd. We zijn momenteel bezig met de aanleg van een daktuin voor Corda Campus in Limburg. Je moet wel rekenen dat de kostprijs daarvan hoger ligt. Eenvoudigweg omdat er meer technologie bij komt kijken. Zo heb je een installatie nodig die het water naar boven haalt. Het regenwater verdwijnt immers onmiddellijk in de goot. Dezelfde technologie gebruiken we trouwens voor onze groengevels. De meerwaarde van deze gevels is vooralsnog esthetisch. Het is een visitekaartje, bijna niemand beschikt over iets dergelijks. Maar ook hier is er heel wat in beweging. We geloven dat groengevels in de toekomst ook een functionele meerwaarde zullen meekrijgen. Samen met groendaken kunnen ze een schild vormen, dat de gebouwen tegen de natuurelementen beschermt. ZONNEPANELEN Dan zijn er nog de groendaken in combinatie met zonnepanelen. Zonnepanelen werken optimaal bij een temperatuur van 25 graden. Maar als de zon volop schijnt, kan het op zo n dak al snel tot zeventig graden worden. Een groendak houdt die warmte tegen, waardoor het rendement van de zonnepanelen hoger blijft. Een tweede meerwaarde is het gewicht. Zonnepanelen staan schuin, waardoor ze veel wind kunnen vangen en dreigen los te komen. Om dat op te lossen worden de panelen vaak met betonblokken op het dak gehouden of ze worden aan de dakstructuur met perforatie van de waterdichting vastgehouden, waardoor de kans op lekken groter wordt. Als er een groendak ligt, kunnen er stevige elementen onder het gewas en het substraat gestoken worden, waardoor beschadiging aan het dak niet hoeft. GROENTEN EN FRUIT Ook dakmoestuinen beginnen furore te maken. Deze originele landbouwtechniek wordt ook wel urban farming genoemd. Denk aan de Dakakker in Rotterdam, of de Brooklyn Grange in New York. Op het dak van gebouwen worden er groenten en fruit gekweekt die dan bijvoorbeeld verwerkt worden bij plaatselijke restaurants. Dat heeft vooralsnog een sociale en toeristische waarde. Maar dat kan op termijn veranderen. Ook bij ons staan er dergelijke projecten in de stijgers. Denk aan de Abbatoir de slachthuizen en markten van Anderlecht waar men van plan is om boven een nieuwe voedingshal zo n dakmoestuin aan te leggen. Laat uw gebruikte smeerolie ophalen door een erkend inzamelaar en alles loopt gesmeerd. Dan zijn er nog de rietvelden. Een project dat meer steun verdient van de overheid. Het is immers zo dat een verbazend groot percentage van de Vlaamse woningen niet beschikt over een riolering. Het water wordt daarom gewoon geloosd in beekjes of zelfs op straat. Dat mag niet meer van de EU. Een rietveld is daar een duurzame oplossing voor. Je hebt een zuiveringsinstallatie in je achtertuin. De weg licht dus open voor ontelbare innovaties. Het ultieme einddoel? Denk aan de tekeningen van Luc Schuiten en je weet waar we naartoe willen. De stad en de natuur die hand in hand gaan. Een omgeving die gunstig is voor mens, maatschappij en de natuur. Eén druppel gebruikte olie kan maar liefst 1000 liter water vervuilen. Mede daarom bent u als professionele oliegebruiker verplicht uw gebruikte olie te laten ophalen door een erkend inzamelaar. Let er evenwel op dat dit correct gebeurt. Immers: alleen als uw olie volgens de door OVAM, BIM of OWD voorgeschreven procedure is opgehaald, kan deze op een milieuvriendelijke manier worden gerecycleerd. Meng uw olie bijvoorbeeld niet met andere afvalstoffen, want dat maakt recyclage een heel stuk moeilijker. Uw gebruikte olie laten ophalen is ook goed voor uw portemonnee. Voor kleine hoeveelheden hebt u namelijk onder bepaalde voorwaarden recht op een forfaitaire vergoeding. Zo lopen de zaken pas echt gesmeerd EERST SMEREN, DAN RECYCLEREN De gehomologeerde Valorlub inzamelaars vindt u op Valorlub is een initiatief van het bedrijfsleven met de steun van de drie gewesten _VLB_Prof_Radars_VokaTribune_NL_310x220.indd 1 18/08/14 12:34

16 ECONOMIE VERSUS ECOLOGIE Duurzaamheid? Dat gaat over de schaarse middelen, toch? Duurzame ontwikkeling, duurzaam ondernemen. De terminologie is nu al meer dan twintig jaar in ons taalgebruik binnengedrongen. Ook in ons gedrag? Mathias Bienstman, beleidsmedewerker klimaat bij de Bond Beter Leefmilieu: Daar is geen twijfel over. We zijn een pak duurzamer geworden. Maar we zijn nog lang niet bij ons doel. Stijn Decock, hoofdeconoom Voka: Twintig jaar geleden ging het nog over idealisten. Nu zijn er realisten. Erik Durnez Aanpassen? Ondernemingen passen zich aan, zegt econoom Stijn Decock. De onzekerheid over weer en klimaat: dat wordt een factor waar bedrijven rekening mee houden. En ze doen dat met steun van wetenschappers, die bekijken wat we kunnen doen om te anticiperen op veranderende weersomstandigheden. Adaptatie is nuttig, maar volstaat niet, vindt ecoloog Mathias Bienstman. Niemand zal kunnen vluchten voor de klimaatverandering. We voelen het nu al. De brandpolis wordt steeds duurder, omdat ze rekening moet houden met extreme weersomstandigheden. En steeds hogere dijken bouwen, dat zullen we in onze belastingen voelen. Tot het op zeker ogenblik onbetaalbaar wordt. Economie en ecologie: hoe groot zijn de tegenstellingen? Voka-econoom Stijn Decock maakt de rekening eenvoudig: een derde van de ondernemers is overtuigd dat er wat moet gebeuren, een derde vindt het flauwekul, een derde is opportunistisch: als het opbrengt, doen ze het. Hoe zit dat nu met duurzaam ondernemen? Ecoloog en klimaatexpert Mathias Bienstman: Voor mij is het eenvoudig. Een financieel analist bij een bank die alleen de resultaten van een vennootschap zou bekijken en niet de balans, die krijgt meteen zijn C4. Voor duurzame ontwikkeling is het net hetzelfde. We moeten het hele plaatje bekijken, niet enkel de economische prestaties meten maar ook de toestand van de ecosystemen. Zo komen we te weten of we écht welvaart creëren of slechts op de natuurlijke reserves teren. Duurzaamheid, dat betekent solidariteit binnen de generatie, en tussen de generaties. Ondernemers hebben het al vertaald als triple p : profit, planet, people. Het grote probleem blijft natuurlijk: hoe verhouden die zich tot elkaar? Loon uitkeren in de vorm van een auto en een tankkaart? Dat is toch onzin Mathias Bienstman Stijn Decock: Duurzaamheid gaat vooral over het goed gebruik van schaarse grondstoffen. Dat wil dus zeggen: prijs gaat een rol spelen. Ondernemingen springen vandaag al veel zuiniger om met energie en middelen. Ze doen dat niet enkel om hun imago op te poetsen, ze doen dat uit welbegrepen eigenbelang. Als ze van afval een grondstof kunnen maken, dan zegt de economische logica dat ook te doen. Dat is duidelijk. EVOLUTIE Duurzaamheid: het concept dook op in de late jaren 80 van vorige eeuw. Het was, zegt de Voka-econoom, nog de tijd van de dromers en de greenwashers de mensen die groen gebruikten als imagoversterker. Die twee zijn er wat uit, zegt Decock. Vandaag gaat het over realisten. Dat is eigenlijk een recente evolutie. Nog niet zo lang geleden leefden we op hoop: groene energie zou snel rendabel worden, zo was de heersende idee. Zonnepanelen werden een hype en vandaag weet iedereen dat dit niet terecht was. Het basisidee is: kijk naar de hele balans. Niet alleen naar het financiële kapitaal, maar ook naar het natuurlijke en het menselijke, zegt Mathias Bienstman. Decock kan zich daar voor een groot stuk in vinden, en hij is ook optimistisch. Ondernemingen die vooral in Europa actief zijn, met Europese klanten en Europese leveranciers, en die zich houden aan de regelgeving die zijn vandaag naar internationale normen duurzaam bezig. De moeilijkheid is: wat doe je als je leveranciers of je klanten niet aan die regels zijn onderworpen? Wat doe je met partners in landen die het niet zo nauw nemen met de regels van duurzaamheid? Kan je concurreren met ondernemingen die zich niet aan dezelfde normen moeten houden? Bienstman ziet het probleem. De verantwoordelijkheid ligt niet enkel bij het individuele bedrijf. Er is coördinatie nodig, een gelijk speelveld. Vertrekkend vanuit hoge normen zoals de Europese. We moeten vanuit de EU ook grootmachten als China en de VS tot een goede regelgeving inspireren. De toegang tot de grootste markt ter wereld, de Europese, zou een stok achter de deur kunnen zijn bij onderhandelingen. Strenge normen zijn niet per se een concurrentieel nadeel, geeft Decock toe. Dat hebben we gezien in de automobielsector. De meer performante Duitse auto s hebben de Amerikaanse in de hoek geduwd. Maar dat lukt niet altijd. Als je te strenge regels zet, breng je de eigen productie vaak in gevaar Bienstman: Dat klopt natuurlijk. In de milieubeweging begrijpen we dat het weinig zin heeft als je door bijkomende regulering de industrie verplaatst naar minder gereguleerde regio s. Maar we merken dat zo een argument tegen milieunormering te vaak wordt ingeroepen: meestal staan ondernemingen om heel andere redenen onder druk. Bovendien maakt de ondernemerswereld zich soms te veel zorgen. Bijvoorbeeld, tachtig procent van de broeikasgasemissies in Vlaanderen houdt verband met gebouwen, transport, landbouw en energieproductie. Er is dus heel wat mogelijk aan emissiereducties zonder gevaar voor delokalisering van ondernemingen. De meeste klimaatmaatregelen creëren zelfs heel wat economische activiteit en werkgelegenheid. En van de twintig procent overige wel, daar zijn ook nog grote verschillen. Staal, cement, chemie: dat zijn industrieën met grote emissies. Maar het is perfect mogelijk een beleid te voeren dat ook hun toekomst spaart, en dat duurzaam is. En wat met de energievoorziening? Moeten de kerncentrales toe? Wat doen we met Doel 3? Voor Stijn Decock is het duidelijk. Wij zeggen niet dat versleten centrales open gehouden moeten worden, wij zeggen ook niet dat ze moeten sluiten. Voor ons zijn er drie eenvoudige prioriteiten: zorg voor bevoorradingszekerheid, zorg voor betaalbare energie, zorg ervoor dat de nodige infrastructuur vergund geraakt. En dat het veilig is. Daar gaat het over. We hebben een energie-intensieve en -performante industrie in Vlaanderen, die drie elementen zijn voor ons van levensbelang. Duurzaamheid, dat gaat niet meer over idealisten Stijn Decock Moeten we toch, zoals de VS, in schaliegas investeren? Stijn Decock is voorzichtig. Een aantal cowboys hebben schaliegas in de beginjaren een slechte reputatie bezorgd. Maar het zou toch interessant zijn als we de technologie tenminste onderzoeken. Vinden we betere oplossingen, met een minimale milieuimpact? Mathias Bienstman is duidelijk tegenstander. In een dichtbevolkte regio als Vlaanderen Schaliegas maakt hier geen kans. Hier kan je de voordelen van die technologie bereiken met energie-efficiëntie. Zonder de nadelen. We hebben de rekening al gemaakt. Vervang alle niet-efficiënte verlichting, alle slecht afgestelde pompen en ventilatoren, alle niet optimale verwarmingstoestellen en je spaart elk jaar Doel 3 uit. Twee graden? Tegen 2100 twee graden meer dan voor de industriële revolutie: halen we dat? Zitten we op schema? Mathias Bienstman is er niet gerust op. Absoluut niet. Als we de huidige trends doortrekken, komen we uit op vier graden extra. En dat is een globaal gemiddelde, daar zitten lokale of seizoensgebonden uitschieters bij tot acht of negen graden. Dat gaat ongelooflijke gevolgen hebben. Ik weet niet of de mensen in Vlaanderen dat beseffen. Water is voor ons het grootste probleem: het zeeniveau aan onze kust stijgt nu al een centimeter per drie jaar. Ook als de emissie van broeikasgassen nu stabiliseert, zal zich dat nog decennia voortzetten. Antwerpen, de economische motor van Vlaanderen, is echt kwetsbaar voor overstromingen. Bedrijfswagens? Eén op drie auto s in onze regio is vandaag een bedrijfswagen. Mathias Bienstman ziet een grote verantwoordelijkheid. Milieu en ondernemingswereld ontmoeten elkaar stilaan. Wij zien de nadelen voor de gezondheid, jullie zien de kosten van de files. Maar, kort gezegd, loon uitkeren in de vorm van een auto plus een tankkaart, dat is toch onzin? Stijn Decock ziet opportuniteiten: Je moet in de eerste plaats het volledige debat zien. Het gaat over loonkosten, daar moet je dus iets aan doen. Maar tegelijk, je kan met bedrijfswagens ook sturen: groenere auto s, kleine auto s doorheen het jaar en familiewagens in de vakantie, combinatie van auto en openbaar vervoer Van het autobudget een mobiliteitsbudget maken, dat geeft veel mogelijkheden. 30 DOSSIER GROENE ECONOMIE Download onze App 31

17 Duurzaam produceren levert kansen op Dirk gaat voor 15% minder... Circulaire economie en duurzaam materialenbeheer winnen gestaag aan terrein. Toch is deze combinatie van recupereren en produceren niet langer een nice to have maar eerder een must. Grondstofvoorraden raken stilaan uitgeput en reserves hebben we amper, klinkt het bij transitienetwerk Plan C. Dimitri Cologne Bij Plan C is de doelstelling zichzelf op termijn overbodig maken. Als iedereen goed bezig is op het vlak van duurzaam materialenbeheer en produceren, zijn wij niet langer nodig, zegt program manager Jan Leyssens. Tot dan is er nog veel werk voor de boeg. Het gaat immers verder dan enkel correct recycleren. Bedrijven moeten al vanaf de eerste productiefase nadenken over wat er met hun product moet gebeuren aan het einde van de gebruiksduur, aldus Leyssens. Hoe minder je je als onderneming bezighoudt met duurzaamheid, hoe meer je de toekomst hypothekeert. SCHAARSTE We beschikken op Europese bodem over veel grijze materie: knowhow dus. Anderzijds zijn hier amper natuurlijke grondstoffen. Het is daarom een must om alles wat binnenkomt te koesteren, want we hebben lang niet efficiënt gehandeld, merkt Sam Deckmyn van Plan C op. We importeerden massaal uit andere continenten en daarna verscheepten we alles opnieuw in de vorm van afval. Op die manier dumpten we onder andere het edelmetaal verwerkt in onze verouderde elektronica terug in Afrika. Vandaag zijn we door een gebrek aan nieuwe grondstoffen genoodzaakt om dat allemaal terug te halen en hier te recycleren. Dat zijn geen slimme moves. Volgens waarnemers is de tendens sowieso dat grondstoffen steeds schaarser en dus duurder worden. Vooral de sectoren die gebruik maken van niet-hernieuwbare materialen gaan anders moeten nadenken over hun business model. Door de schaarste zijn ondernemingen meer en meer genoodzaakt om alternatieven te bekijken zoals landfill mining, oftewel oude storten open gooien om er materialen en energie uit te recupereren. Ook de digitale evolutie gaat het voor ons mogelijk maken dat we op maat en heel lokaal kunnen produceren, we denken dan aan 3D-printing. Maar dan is het een must om materialen dichtbij te hebben, vult Jan Leyssens aan. We willen ons als transitienetwerk op termijn overbodig maken Jan Leyssens PRODUCT- EN DIENSTMODEL Circulaire economie is kapitaalintensief omdat je als onderneming de initiële investering moet dragen, en die kan hoog oplopen. Bedrijven passen daarom hun model aan naar product én dienst. Rolls Royce is daarvan een goed voorbeeld. Zij verkochten vliegtuigmotoren maar hadden niet langer een strategisch voordeel met de verkoop van bulkmateriaal. Daarom hebben ze een monitorsysteem uitgebouwd waarmee ze perfect de slijtage aan hun motoren kunnen opvolgen en mensen ter plaatse kunnen sturen. Op die manier garanderen ze een langere staat van dienst van hun producten, wat op langere termijn een sterk efficiëntieverhaal wordt. % Sam Deckmyn en Jan Leyssens, Plan C: We beschikken amper over natuurlijke grondstoffen. Daarom moeten we alles wat binnenkomt koesteren. Tegen 2020 wil Vlaanderen 15% minder bedrijfsafval storten of verbranden. Daarom sorteert Dirk niet alleen papier, karton en pmd, maar ook glas, olie en vetten, textiel, hout, metaal, batterijen... en nog zoveel meer. Maar Dirk rekent ook op u. Op ontdekt u hoe ook u het best uw afval kunt sorteren in uw bedrijf. Of maak een afspraak met uw afvalinzamelaar. Hij helpt u graag verder. 2014_Select-inz-OVAM-adv-h152-b220.indd 1 8/07/2014 9:14:31 Plan C Tasja Van Rijmenant 32 DOSSIER GROENE ECONOMIE Plan C is het Vlaamse transitienetwerk voor duurzaam materialenbeheer. Individuen, bedrijven, consumenten, overheidsinstanties, kennisinstellingen en organisaties werken er samen aan een economie en maatschappij die op duurzame wijze met materialen omgaat. De missie van Plan C is het versnellen van doorbraken in duurzaam materialenbeheer. De drie kernactiviteiten zijn visievorming, de activering van een lerend netwerk, en de ondersteuning en versterking van transitie-experimenten. Thuis sorteren we bij na perfect. Samen kunnen we dit succesverhaal verder uitbreiden door PMD ook op onze werkplek te sorteren. Fost Plus, het Belgisch beheersorganisme voor huishoudelij k verpakkingsafval, ondersteunt daarom bedrij ven bij het opstarten of optimaliseren van de PMD-inzameling. Kij k snel op SorterenOpHetWerk.be voor advies, nuttige tips en communicatiemateriaal. Samen > Goed sorteren > Beter recycleren

18 WARMTE UIT DE DIEPE AARDE Aardwarmte als alternatieve energiebron Janssen Pharmaceutica overweegt diepe geothermie De zoektocht naar duurzame energiebronnen duurt voort. Er zijn ondertussen heel wat alternatieven. Denk aan waterkrachtkoppeling, zonnepanelen, windenergie. Geen enkele techniek is perfect. Zo is er niet altijd zon of wind, of is de techniek nog zo duur dat ze in normale economische omstandigheden niet rendabel is. Geothermie zou daarvoor een oplossing kunnen zijn. Bregt Timmerman Geothermie is de techniek om energie te halen uit de warmte die opgeslagen is in de aarde. Maar waar komt die aardwarmte vandaan? Naar schatting 4,6 miljard jaar geleden kreeg ons zonnestelsel, en dus ook de aarde, vorm. Dat ging gepaard met miljarden botsingen tussen brokstukken en stofdeeltjes. Daardoor kwam een enorme hoeveelheid energie vrij. Die energie zorgde ervoor dat het samengeklitte gesteente ging smelten. Daardoor is er in de kern van de aarde nog steeds een hitte van om en bij de graden Celsius. Een ander deel van de aardwarmte is het product van het verval van radionucliden in de aardkorst. Die warmte zoekt zich een weg naar het aardoppervlak, en daar zitten de voordelen. er voldoende warmtevoerende lagen aanwezig? We weten het onvoldoende. We botsen hier op dezelfde problemen als bij het onderzoek naar schaliegas. In de jaren tachtig heeft de overheid beslist om bodemonderzoek te doen naar lagen die toentertijd interessant waren. Te weten steenkoollagen, die niet zo diep zitten. Sindsdien is er amper onderzoek geweest. Vandaag zitten we dus met een kennishandicap tegenover onze buurlanden. Ook op vlak van technologie zitten we met een probleem. Onvoldoende Vlaamse bedrijven hebben geothermietechnieken ontwikkeld of opgevolgd. Als we ooit de techniek op grote schaal zouden uitrollen, zullen we beroep moeten doen op het buitenland. POTENTIEEL Rudy Swennen is ervan overtuigd dat geothermie heel wat voordelen biedt, niet het minst qua duurzaamheid. Er worden geen conventionele energiebronnen zoals gas of olie naar boven gehaald en bij de boringen komen weinig tot geen chemicaliën aan te pas. Potentieel is er zeker. Vooral in de Kempen hebben we een vermoeden dat de ondergrond geschikt is om aardwarmte uit de grond te halen. Onderzoek in de Antwerpse Kempen uit de jaren tachtig, de verkenning van de Noorderkempen voor gasopslag en de recente projecten in Nederlands Limburg bevestigen dat alvast. Elders in Vlaanderen kan er ook aardwarmte gebruikt worden, maar daar botsen we wellicht op de problematiek dat er op grote diepte geen warmtevoerende lagen voorkomen. Er zullen waarschijnlijk nieuwe en andere technologieën nodig zijn om aan die warmte te geraken. En dat zal het kostenplaatje snel doen oplopen. Bodemonderzoek in de Kempen Janssen Pharmaceutica overweegt om zijn bestaande stookinstallatie te vervangen door een installatie die gebruik maakt van aardwarmte. Als dit project lukt, zal Janssen de eerste industriële speler in Vlaanderen zijn, die deze duurzame energiebron aanwendt. De site van Janssen in Beerse telt zowat medewerkers. Er is vooral R&D en productie gevestigd. Deze site verbruikt het meeste energie van alle Johnson & Johnson-sites wereldwijd. Het verbruikte vermogen is 1,2 terrajoule per jaar, weet Eric Snoeckx, directeur innovatie en netwerking. Om de energiekosten binnen de perken te houden, is het bedrijf op zoek naar alternatieve energiebronnen. Het ging tussen twee soorten energiebronnen. Een eerste optie was een waterkrachtkoppeling. Een tweede geothermie. Voor deze laatste hebben we twee scenario s, licht Hartwin Leen, manager Energiesystemen toe. We kunnen een put boren tot 2,4 kilometer diep. Dan bereiken we een temperatuur van negentig graden. Dat is voldoende voor koeling en verwarming. Als we dieper boren tot 3,6 kilometer, zouden we een temperatuur van 120 graden bereiken. In dat geval kunnen we tevens elektriciteit opwekken. 20 MILJOEN Beide projecten zijn bijzonder duur. Voor de kleinste boring zouden we naar schatting 20 miljoen euro moeten betalen, voor de diepste boring is dat 50 miljoen. Naast het veel hogere kostenplaatje is er de problematiek van de onderzoekskosten. Er is veel geweten over de samenstelling van de bodem bij ondiepe geothermie. Er zou echter nog heel wat onderzoek nodig zijn om de samenstelling te kennen bij de diepere boring. Daar stopt het niet. Ook het juridisch kader ontbreekt voorlopig. De Vlaamse overheid stimuleert het onderzoek naar deze techniek maar er moet nog een heel traject afgelegd worden alvorens we deze investeringen kunnen valoriseren. We vermoeden dat vooral in de Kempen de ondergrond geschikt is om aardwarmte uit de grond te halen Rudy Swennen Als er in de gesteenten onder het aardoppervlak voldoende warmtevoerende waterlagen zitten, kunnen we met diepe boorputten dat warme water naar boven halen, het aanwenden voor verwarmingsdoeleinden, en dan afgekoeld terug in de ondergrond pompen. Hoe dieper je gaat, hoe warmer het water logischerwijze is. Aardwarmte kan voor verschillende doeleinden aangewend worden, vertelt Rudy Swennen, professor geologie aan de KU Leuven. Vanaf een warmte van 25 graden kan je het bijvoorbeeld voor de verwarming van visvijvers of de voorverwarming van ventilatielucht aanwenden. Vanaf 70 graden kan je de warmte aanwenden voor koeling en boven 120 graden kan je elektriciteit opwekken. Tegen het einde van het jaar wil Vito starten met een bodemonderzoek op de Balmattsite in Mol. De boringen gaan van 2,5 tot 3,5 kilometer diep, want in die diepere lagen is de warmte hoog genoeg om er elektriciteit mee te kunnen genereren. Resultaten worden in de loop van volgend jaar verwacht. Het is vooral een onderzoek naar economische haalbaarheid, legt Ben Laenen, expert geothermie bij Vito uit. We rekenen er op dat de resultaten positief zullen zijn, eerdere projecten in Nederlands Limburg waren alleszins succesvol. Voorlopig zijn er enkel boringen gepland in de Kempen, dat heeft vooral met de goeie structuur van de ondergrond te maken. We kunnen onze energiekosten met bijna twintig procent doen dalen Hartwin Leen MINDER ENERGIEKOSTEN Nochtans heeft geothermie tegenover bijvoorbeeld warmtekrachtkoppeling heel wat voordelen. De implementatie van het project zou voor Janssen Pharmaceutica allereerst een daling van de CO 2 -uitstoot met meer dan 25 procent kunnen betekenen. De kostprijs is ook heel wat lager. Om op een efficiënte manier klimaatdoelstellingen te behalen is voor aardwarmte bijvoorbeeld ruim tien keer minder subsidie nodig per ton CO 2 in vergelijking met geldende steunmaatregelen voor waterkrachtkoppeling. De verwachting is dat mits verdere doorontwikkeling, deze technologie zelfs rendabel wordt zonder subsidiëring. Voor ons zijn de voordelen ook significant, we kunnen onze energiekosten met bijna twintig procent doen dalen. Als grootste energieverbruiker van de Johnson & Johnson-groep, is dat een belangrijk signaal naar het management in de VS. COMPLEX Maar het is een complex verhaal, weet de professor. Of de bodem geschikt is voor diepe geothermie, hangt af van verschillende factoren. Allereerst is er de samenstelling van de ondergrond. Uit welke gesteenten bestaat die in Vlaanderen? En zijn Professor Rudy Swennen is tevreden dat de boringen binnenkort van start kunnen gaan. Deze techniek heeft tal van voordelen, het grote voordeel is misschien wel dat de goegemeente niet tegen geothermie gekant is, wat je van de boringen naar schaliegas niet kan zeggen. Download onze App 34 DOSSIER GROENE ECONOMIE 35

19 Agenda TEL TEL TEL TEL Galerij der Prominenten 10/9, 18u30 Voka (Antwerpen) Hervorming sociale bijdragen voor zelfstandigen in /9, 16u00 Voka (Antwerpen) Achter de schermen bij Koffie Verheyen 16/9, 08u00 Deurne Arbeidsmarkt: visuele beperking en werk 16/9, 18u30 Voka (Antwerpen) Meet & Greet Estland 18/9, 12u00 Voka (Antwerpen) Is tijd- en plaatsonafhankelijk werken iets voor mijn medewerkers? 22/9, 14u00 Voka (Antwerpen) Ambassadeurslunch Peru & Colombia 24/9, 12u00 Voka (Antwerpen) Service Level Agreements 29/9, 16u00 Voka (Antwerpen) Antwerp Real Estate /10, 13u30 BNP Paribas Fortis (Antwerpen) Btw van bij de basis 6/10, 16u00 Voka (Antwerpen) Kick-Off HR Netwerk 7/10, 13u30 Voka (Antwerpen) Delta Summit: De toekomst van de (petro-) chemische cluster 10/10, 13u30 BNP Paribas Fortis (Antwerpen) Fiscale en sociale controle 23/10, 16u00 Voka (Sint-Niklaas) Excellente ondernemingen 5/11, 18u00 KBC (Antwerpen) Opstartsessie: Lerend Netwerk duurzaam aankopen 9/9, 09u00 Voka (Leuven) Opstartsessie: Lerend Netwerk management assistants 12/9, 13u00 Voka (Vilvoorde) Opstartsessie: Lerend Netwerk energie besparen 15/9, 13u30 Voka (Vilvoorde) Wijzigingen aan het milieuhandhavingsdecreet 16/9, 13u30 Voka (Vilvoorde) Hoe LinkedIn nu ECHT gebruiken om nieuwe klanten te vinden 18/9, 13u00 Voka (Vilvoorde) Het evaluatiegesprek, een moeilijk gesprek? 18/9, 09u00 Voka (Vilvoorde) De gerechtelijke reorganisatie: de laatste reddingsboei? 22/9, 12u00 Voka (Vilvoorde) IATA certified training: aviation policy and advocacy 24/9, 09u30 Voka (Vilvoorde) Opstartsessie: Lerend Netwerk strategische KPI s 24/9, 18u00 Voka (Vilvoorde) Financieel management voor niet-financiëlen 25/9, 09u00 Voka (Vilvoorde) Inspiratiesessie: MBA Highlights /9, 19u00 Volvo Lacom (Vilvoorde) Motiveren van medewerkers 30/9, 13u30 Voka (Vilvoorde) Opstartsessie: ga op salespad met de Ipad 2/10, 13u00 Voka (Vilvoorde) Infosessie: Imex International Management Excellence Program 9/9 Voka (Hasselt) Lunch & Learn Verenigde Staten en Canada 10/9 Voka (Hasselt) Fashion date 11/9 Modemuseum, Hasselt Startersavond 15/9 Voka (Hasselt) Startevent Netwerken 18/9 De Barrier (Houthalen-Helchteren) Startevent Netwerken Bedrijfsleiders 23/9 Voka (Hasselt) Koning(s) in het Vastgoed 29/9 Voka (Hasselt) Lunch & Learn Douane 2/10 Voka (Hasselt) Onder Ondernemers: METES vs. Danny 6/10 METES (Dilsen-Stokkem) Toppolitici ontmoeten Ondernemers: Geert Bourgeois 7/10 Voka (Hasselt) Week Internationaal Ondernemen Turkije, het economische groeiwonder 9/10 Voka (Hasselt) Dag van HRM 21/10 Onder Ondernemers: DIRESCO vs. Slagmolen 17/11 Diresco (Opglabbeek) Budgettering voor non-financials 10/9, 13u00 Voka (Mechelen) Ontslagmotivatie: Evaluatie- en functioneringsgesprekken na het eenheidsstatuut 11/9, 14u00 Voka (Mechelen) Lunch & Learn - Finance 11/9, 11u30 Voka (Mechelen) Award@Voka 18/9, 18u00 Utopolis (Mechelen) Actuasessie: Hoe beschermt u uw intellectuele eigendom? 23/9, 08u00 Voka (Mechelen) E-commerce: Een mobiele business, maar niet zonder gevaren 24/9, 13u00 Voka (Mechelen) Lunch & Learn HRM 30/9, 11u30 Voka (Mechelen) Actuasessie Finance: Efficiënt debiteurenbeheer met een klantenen leveranciersanalyse 30/9, 08u00 Voka (Mechelen) Bar International: zakelijke opportuniteiten in USA 1/10, 18u00 Voka (Mechelen) Uw verlichting: Klaar en efficiënt voor de toekomst? 2/10, 08u30 Schréder (Bornem) Trek geïnformeerd naar boomende Zuiden van VS 7/10, 14u00 Voka (Vilvoorde) Lunch & Learn Noord-Europa II: informele lunch met de VLEV's uit het VK en Ierland 9/10, 09u00 Voka (Mechelen) Lunch & Learn - Familio 10/10, 11u30 Voka (Mechelen) TEL TEL TEL TEL Workshop Hoe presenteer je uw bedrijf op een beurs? 11/9, 13u30 Voka (Geel) Workshop Jobkanaal Positief omgaan met verschillen 16/9, 08u00 Voka (Geel) Ontbijtsessie Smart Grids 19/9, 08u00 Voka (Geel) Ledenontmoeting 25/9, 16u00 Voka (Geel) Feest van de Innovatie /9, 14u00 Waranda (Turnhout) Basisopleiding Financieel management voor niet-financiëlen 2/10, 09u00 Voka (Geel) Basisopleiding Onderhandelen met een beter resultaat 6/10, 09u00 Voka (Geel) Basisopleiding Leiding geven voor eerstelijnsverantwoordelijken 7/10, 09u00 Voka (Geel) Voka Kempen West bedrijfsbezoek Garage Peeters 14/10, 17u00 Garage Peeters (Herentals) Voka Kempen Zuid bedrijfsbezoek Thys Group 16/10, 17u00 Thys Group (Westerlo) Voka Kempen Oost bedrijfsbezoek Mora 22/10, 18u00 Mora (Balen) Voka Kempen Midden 7in1 Event 23/10, 18u00 Bobbejaanland (Lichtaart) Workshop Slimmere marketing door Google 18/11, 13u30 Voka (Geel) Recruitment 2020: Sollicitant is de baas 9/9, 13u30 Faculty Club (Leuven) Infosessie - Doorgroeien na een opportuniteitsanalyse 12/9, 12u00 Faculty Club (Leuven) Creatieve prospectiemethodes 16/9, 13u30 3hoog (Leuven) Zit Leuven echt vol? - Uitdagingen van onze regio op vlak van mobiliteit en ruimte 23/9, 19u00 Tiensevest 170 (Leuven) Infosessie - Starters Creative Xchange 24/9, 18u30 Faculty Club (Leuven) Nieuwe wetgeving elektriciteitscabine: u bent voortaan persoonlijk aansprakelijk 29/9, 13u00 Lerend netwerk HRM op bezoek bij Siemens 30/9, 14u00 Faculty Club (Leuven) Actualiteit: Crowdfunding 1/10, 19u00 Park Inn Hotel (Leuven) Te gast bij de gevangenis Leuven Centraal 2/10, 12u45 Geldenaaksevest 64 (Leuven) Economische opportuniteiten in het Zuiden van de VS 7/10, 14u00 Medialaan 26 (Vilvoorde) Inspiratiesessie intern ondernemerschap 7/10, 09u00 Dorpsstraat 1 (Winksele) Lean admin: minder tijdverlies bij administratie 9/10, 09u00 Green Drive@lunch 9/10, 12u00 Rodestraat 7 (Diest) Verenigde Staten: yes you can! 5/9, 09u30 Voka (Gent) Le français à midi 9/9, 11u30 Voka (Gent) Voka Visit - Seminck Gas 10/9, 18u15 Seminck Gas (Schendelbeke) Financierings- en contractmodellen voor de circulaire economie 10/9, 18u00 Voka (Gent) Blind typen heb je zo in de vingers 10/9, 09u00 Pcvo Waas & Durme (Zele) Regiofeest Meetjesland-Leiestreek - verkiezing Voka Ambassadeur /9, 18u00 Seven Event Space (Eeklo) Energy talks Relighting 11/9, 13u30 EOC Surfactants (Evergem) Lerend netwerk - Kortcyclische arbeid in uw organisatie 12/9, 09u30 Voka (Gent) Voka Atelier Leer effectief werken met sociale media 12/9, 09u00 Voka (Gent) Voka Atelier - ERP 15/9, 13u30 Voka (Gent) Introductie in de Roemeense markt 16/9, 14u30 Voka (Gent) Financieel drieluik: balans lezen 17/9, 09u00 Voka (Gent) #CrunchTwunch met Tom Klaasen 17/9, 18u00 Voka (Gent) GPBV-forum cyclus /9, 13u30 Voka (Gent) Voka-actua: Bouwen? Plan van aanpak 9/9, 08u00 Kortrijk Xpo B2BnB 11/9, 18u30 VPC (Zeebrugge) Voka-update: Zaken doen met Chili en Peru 16/9, 18u30 Wijnen De Clerck (Heule) Voka-actua : Wat zijn de economische tendensen 2015 in de wereld, voor Vlaanderen en voor u? 17/9, 08u00 Kortrijk Xpo De vier v s: is uw lading goed gezekerd en wie is aansprakelijkheid? 18/9, 09u00 Voka (Kortrijk) Balans lezen voor beginners 18/9, 16u30 Voka (Kortrijk) Bezoek aan de Thorntonbank 19/9, 09u30 Oostende HR Lab: Check Up 23/9, 13u30 Bedrijvencentrum (Wevelgem) Voka-actua: Steunmaatregelen 25/9,08u00 Voka (Kortrijk) Te gast bij Braem 25/9, 18u30 (Handzame) Te gast bij Vlaamse Visveiling 26/9, 06u30 Klagende klanten bijten niet! 30/9, 13u30 Voka (Kortrijk) Vokafé bij Blue Woods Hotel 30/9, 18u30 (Deerlijk) (Design) Creatives: let s get inspired 30/9, 18u00 Bar Jules (Kortrijk) Schrijf u in voor het Vokacongres op 20 november Schrijf u in voor het Health Community congres op 30/9 Op donderdag 20 november vindt het jaarlijkse Vokacongres plaats. Locatie is Brussels Expo Paleis 1, de deuren gaan open vanaf 17 uur. Tijdens het congres, dat ook het tienjarig bestaan van Voka zal vieren, vragen we ons af hoe we de vierde industriële revolutie moeten aanpakken. Hoe zullen ondernemingen, onze medewerkers en de sociale dialoog de volgende tien jaar het verschil maken? De keynote spreker is dit jaar Carlos Brito, CEO van AB Inbev. Inschrijven kan via De Health Community, het ondernemend platform voor innovaties in de zorgsector, organiseert voor de vierde keer haar congres met als thema Slaap is het jaar van het brein en tijdens het congres maakt u onder meer kennis met wat er in uw hersenen gebeurt als u slaapt. Dit jaar vindt het congres plaats op dinsdag 30/9 in Brussel. Het Congres staat open voor elke organisatie, voor leden en niet leden van de Health Community. Hebt u vragen? Neem dan contact op met ria.binst@voka.be Inschrijven kan via Photonews Shutterstock 36 AGENDA 37

20 HOE ZOU HET NOG ZIJN MET... A girl s best friend Vokatribune is het magazine van Voka, Vlaams netwerk van ondernemingen Koningsstraat Brussel Tel: Fax: info@voka.be Redactie Dimitri Cologne Björn Crul Erik Durnez Frederik Meulewaeter Bregt Timmerman Redactiecoördinator Sandy Panis Verantwoordelijke uitgever Jo Libeer i.o.v. Vevia vzw Brouwersvliet 5 bus Antwerpen Advertenties Voka Mediaregie - Chris Lens Tel: chris.lens@voka.be Opmaak Group Van Damme, Oostkamp Druk PurePrint Word lid van de groep 'Voka, Vlaams netwerk van ondernemingen' op LinkedIn Volg Voka op Twitter Hij omschrijft zichzelf als een steppewolf. Omdat hij graag alleen werkt, zijn ding doet, tegen de stroom in zwemt. Zijn bedrijf heet Maverick Gems Antwerp, waarbij maverick vrij vertaald vrijdenker betekent. Pieter Bombeke is een fenomeen in de wereld van de diamantslijpers. Hij staat gekend voor zijn vakmanschap, maar hij haalde ook verschillende keren de pers voor zijn originele diamanten die afwijken van de klassieke diamantslijpvormen. Tot vandaag is daarvan afwijken in de conservatieve diamantsector nog vaak gelijk aan vloeken in de kerk. Want een diamant moet nu eenmaal liefst de perfecte briljantslijpvorm hebben, een achthoekige structuur met 57 facetten. Ik krijg die speciale stenen amper aan de man gebracht. Maar het is een hobby. Ik kan het niet laten, lacht Pieter Bombeke, wanneer hij ons ontvangt in zijn atelier in de Hoveniersstraat, het hart van de Antwerpse diamantwijk. Hij is derdegeneratie: de stiel van het diamantslijpen is in de familie doorgegeven van de ene op de andere generatie. Van zijn vijftiende al beoefent hij het vak, hij heeft er ondertussen 47 jaar ervaring opzitten. In het milieu wordt hij als een topmeester beschouwd. Maar ook voor zijn originele stenen weten ze hem ondertussen te vinden. Zo sleep hij onder meer de perfecte mercedesster in een ronde diamant. Mercedes Benz België was meteen geïnteresseerd. Pieter Bombeke was dit jaar ook laureaat in de nationale wedstrijd Ambacht in de Kijker, dat ambachten wil promoten bij het grote publiek. Hoe zou het nog zijn met de diamantslijpers? Het is een terechte vraag. Want tot dusver is diamantslijpen per definitie nog steeds een ambachtelijk beroep. En zoals geldt voor heel wat van de ambachten, verhuist de productie dan naar het Verre Oosten: India of China. In de diamantsector is dat niet anders. Hoewel? België, en meer bepaald Antwerpen, wordt toch steevast gezien als het wereldcentrum van de diamant. Dreigt het zijn positie te verliezen dan? Piet Bombeke stelt al snel gerust. Het klopt dat er een verschuiving naar het oosten is. Maar de hele grote lees: dure stenen, die worden hier bewerkt. En ook de expertise wordt nog steeds in Antwerpen ontwikkeld. Niemand zal vandaag ontkennen dat Antwerpen het wereldcentrum van de diamanthandel is. Liefst tachtig procent van de wereldproductie van ruwe diamant wordt in Antwerpen verhandeld. En meer dan de helft van de wereldwijde handel in geslepen diamant passeert via Antwerpen. En dat alles gebeurt in de diamantwijk, vlakbij het Centraal Station. De wijk neemt in feite niet meer dan drie verkeersvrije straten in beslag, de Rijfstraat, de Hoveniersstraat en de Schupstraat. Wie er doorloopt, merkt meteen dat dit niet zomaar een wijk is. Geen detailhandel hier, dus ook vrijwel geen toevallige passanten. Hier worden zaken gedaan, big business, vaak aan hallucinante bedragen, voor kleine, schitterende steentjes. Het atelier van Pieter Bombeke bevindt zich in een van de vele onopvallende flatgebouwen. Hier zijn de ateliers van de meeste diamantslijpers gelegen. Een doolhof van gangen leidt naar verdiepingen met allemaal dezelfde deuren, af en toe een naambordje, soms ook niet, maar bijna altijd is er een camera die de deur permanent in het oog houdt. Het is in een van die camera s dat we tuurden toen we dachten aan te bellen bij Pieter Bombeke. Maar we hadden ons vergist. Een chassidische Jood opent de deur en kijkt ons ietwat verbouwereerd aan. Hier is men geen onverwacht bezoek gewoon. Hij kan ons gelukkig het juiste atelier aanwijzen: dat van Pieter Bombeke. Pieter Bombeke heeft heel wat Joodse buren. Een groot stuk van de diamanthandel is in hun handen. Pieter Bombeke: Diamant is iets dat zeer waardevol is, én zeer klein. Vaak zijn het de volkeren die veelvuldig moesten verhuizen, die handel drijven in diamant. Zij konden moeilijk investeren in vastgoed, dus bewaarden ze hun fortuin in de vorm van edelstenen die ze heel snel en heel gemakkelijk overal met zich mee konden nemen. Het eerste wat opvalt in het atelier van Pieter Bombeke is een gigantische kluis met een loodzware deur, vastgemetseld aan de muur. Daarin verdwijnen s avonds de diamanten waarmee ik bezig ben, zegt Pieter Bombeke. Naast de ambachtelijke zaagmachine en het slijpmateriaal, is ook een computer een van de werkinstrumenten van de diamantbewerker. Via een scanner wordt de ruwe diamant door een daarvoor speciaal ontworpen programma volledig geanalyseerd. Hij toont het model van de meest waardevolle slijpvorm die eruit te halen is. Het is dan aan de vakman om die vorm er ook effectief uit te halen met zo weinig mogelijk afval, zegt Pieter Bombeke. Want de kleinste fout wordt meteen afgestraft: dan moet de steen kleiner worden, verliest hij dus karaat, en bijgevolg ook waarde. De waarde van de diamant wordt voor een groot stuk bepaald door het aantal karaat. Karaat is niet meer dan een gewichtsmaat. Eén karaat staat voor 200 milligram. Voor een aantal karaten worden al gauw hallucinante bedragen neergeteld. Pieter Bombeke toont een diamant die later op de dag afgehaald zal worden door een klant. Hij haalt daarvoor een leren koffertje boven, gevuld met in vier gevouwen papiertjes. De steen die hij tevoorschijn tovert vier karaat schittert magnifiek. Het is een steen van een zeer hoge kwaliteit. Hoe perfecter de facetten, en hoe helderder de kleur, hoe meer de steen schittert. Naast het gewicht, bepaalt dat mee de waarde. Hij legt de steen in de palm van mijn hand: het geheel voelt quasi gewichtsloos aan. Hoeveel is dit nu waard, vraag ik hem. Zo n zeventigduizend dollar, antwoordt Bombeke... Pieter Bombeke vouwt nog een ander papiertje open. Hier ben ik mee bezig, zegt hij. Maar deze steen is van mindere kwaliteit. En inderdaad, op de steen zijn een aantal gele vlekjes zichtbaar. Die moet ik eraf slijpen, maar helemaal zal ik ze niet wegkrijgen. Ik vrees dat deze klant zich heeft laten bedotten. In de diamantwereld gebeurt veel op basis van vertrouwen. Relaties met klanten, leveranciers, diamantairs en diamantslijpers zijn vaak langetermijnengagementen, net om dat vertrouwen te doen groeien en bedrog uit te sluiten. Dat is ook de reden waarom Antwerpen zo belangrijk blijft voor de diamantsector, zegt Pieter Bombeke. De sector is ook bijzonder zwaar gereglementeerd. Alles passeert via het Antwerp World Diamond Center dat de herkomst van de ruwe diamanten controleert, om zogenaamde conflictdiamanten uit te sluiten. Als aan alle voorwaarden voldaan is, krijgen de handelaars een Kimberley certificaat uitgereikt. De ruwe stenen komen meestal via erkende handelaars in Antwerpen toe. Maar af en toe krijgt Pieter Bombeke de vraag van een klant om mee te reizen naar Afrika om daar ter plekke bij de diamantdelvers een kwaliteitsvolle ruwe steen uit te zoeken. Ook dat is een vak apart. Ik doe dat graag. Je betaalt ter plekke misschien wat meer voor de stenen, maar de voldoening is wel groter. Hoe ziet hij de toekomst voor de diamantslijpers? Goed, maar er is een groot tekort aan goede slijpers, zegt hij. In 2012 werd diamantbewerker officieel als knelpuntberoep erkend. In Antwerpen kun je in het secundair beroepsonderwijs een opleiding volgen tot diamantbewerker. Maar jaarlijks studeren slecht twee à drie leerlingen af. Daarom is de VDAB nu gestart met een spoedcursus. De kandidaten worden op voorhand geselecteerd op basis van een aantal eigenschappen die een goede diamantbewerker moet bezitten, zegt Bombeke. Hij moet geduldig zijn, beschikken over een groot concentratievermogen, en hij moet een verfijnd 3D-zicht hebben. Diamantbewerker is het mooiste beroep dat er is, mijmert Pieter Bombeke. Wij zijn allemaal fiere werkers. Wij zijn slijpers, wij bewerken het onoverwinnelijke. Het hardste materiaal van de wereld, vormen wij om tot een kleine schat. En om meteen de daad bij het woord te voegen, toont hij me ten slotte nog zijn paradepaardje, een eigen ontwerp. De Dreamcatcher, zo noemt hij de steen. Een diamant met 56 facetten, wie goed kijkt ziet er een spiraalvorm in verwerkt. Het is altijd mijn droom geweest de meest perfecte diamant te slijpen, hiermee ben ik er bijna, zegt hij. Wij zijn fiere werkers. Wij zijn diamantslijpers, we bewerken het onoverwinnelijke # Pieter Bombeke: Bij het diamantslijpen wordt de kleinste fout meteen afgestraft: de steen verliest karaat en daarmee een stuk van zijn waarde. ^ Dreamcatcher : de bijna perfecte diamant van Pieter Bombeke Journaliste Sandy Panis gaat terug in de tijd 38 Structurele partner van Voka en zoekt naar verloren of vergeten gewaande producten, mensen, plaatsen of zaken, mail dan naar 39 producten, plaatsen, mensen en zaken. Vraagt u zich ook af hoe het nog zou zijn met bepaalde sandy.panis@voka.be