# # Van$adaptief$onderwijs$naar$een$adaptieve$school$ # De#School#als#inspiratiebron#

Transcriptie

1 Van$adaptief$onderwijs$naar$een$adaptieve$school$ DeSchoolalsinspiratiebron MarjoleinPloegman Zandvoort,oktober2012/januari2013 DeAdaptieveschool MarjoleinPloegman januari2013 1

2 Inhoudsopgave 1 Totstandkoming- 3-2 Inleiding- 4-3 De-kern-van-een-adaptieve-school Driesysteemwijzigingen Adaptieveschool eenmisverstand 5-4 Het-belang-van-adaptieve-scholen Passendonderwijs Inclusief,menswaardigonderwijs Blikopdetoekomst 7-5 Adaptatie:-wie-past-zich-waaraan-aan? Adaptiefonderwijs Adaptiefsysteem Adaptieveschool DeSchoolalsvoorbeeldvaneenadaptieveschool 9-6 Adaptief-onderwijs-versus-een-adaptieve-school Benodigdheden-voor-een-adaptieve-school Ict-in-een-adaptieve-school Administratieveorganisatie Leermiddelen Communicatie Ictalssleutelvoorbeteronderwijs 21-9 Brief-aan-een-leerkracht Uitwerkingen DeAdaptieveschool MarjoleinPloegman januari2013 2

3 1 Totstandkoming- "Als%we%de%schoolorganisatie%wijzigen,%ontstaat%er%ruimte%om% onderwijsvernieuwingen%te%realiseren."% Er%wordt%veel%van%scholen%en%leerkrachten%verwacht:%meer%opvoeding,%meer%techniek,%meer%21st%century% skills;%voorkomen%van%pesten,%drugsa%en%alcoholgebruik;%betrekken%van%ouders%bij%school;%kinderen%leren% omgaan%met%geld,%voeding,%cultuurverschillen%en%homoseksualiteit;%actie%ondernemen%bij%vermoedens% van%armoede,%verwaarlozing%en%mishandeling%en%dat%allemaal%naast%de%'gewone'%vakken%als%taal,% rekenen,%aardrijkskunde%en%verkeer.%er%is%steeds%meer%oog%voor%verschillen%tussen%kinderen%en%hun% behoeften%en%we%plakken%steeds%vaker%labels%als:%dyslexie,%dyscalculie,%autisme,%adhd,%pddanos,% hoogbegaafd%en%hoogsensitief.%% Van%scholen%en%leerkrachten%wordt%verwacht%dat%ze%professioneel%omgaan%met%deze%brede%taak%en% enorme%diversiteit,%veelal%zonder%extra%middelen.%om%dit%mogelijk%te%maken%wordt%veel%ontwikkeld%op% het%gebied%van%leermiddelen,%leerinhouden,%didactiek%en%zorg.%echter,%de%grens%van%de%mogelijkheden%is% min%of%meer%bereikt.%meer%van%het%een,%betekent%meestal%eenvoudigweg%minder%van%het%ander.%de%vraag% die%opkomt%is:%kunnen%we%de%systeemgrenzen%verschuiven%zodat%er%meer%mogelijk%wordt?%het%antwoord% is%'ja,%dat%kan!'.%het%kan%als%we%veranderen%wat%nooit%is%veranderd:%de%schoolorganisatie.%juist%in%de% organisatie%van%scholen%zit%ontwikkelingsa%en%financiële%ruimte.%het%gaat%dan%om:% méér%tijd%door%ruimere%openingstijden%van%scholen;% méér%financiële%middelen%door%integratie%van%onderwijs,%opvang%en%zorgvoorzieningen;% méér%benutting%van%kennis%door%medeabesluitvorming%door%medewerkers,%leerlingen%en%ouders;% méér%leren%door%een%realistische,%levensechte%ordening%van%leerstof.% % De%School%is%de%eerste%school%in%Nederland%die%de%organisatie%ingrijpend%heeft%veranderd.%%Hierdoor%is% binnen%één%organisatie%inclusief,%passend%onderwijs%mogelijk%voor%ieder%kind;%is%de%organisatie%flexibel% en%wendbaar%en%de%professionaliteit%hoog.%de%organisatiewijzigingen%maken%'de%adaptieve%school'.%% % Met%support%van%Kennisnet%( beschreven.%in%deze%notitie%komen%zowel%de%praktische%als%beschouwende%aspecten%aan%de%orde.% Na%de%inleiding%belichten%we%de%kern%van%een%adaptieve%school.%Welke%organisatiewijzigingen%zijn%nodig% om%een%school%als%organisatie%adaptief%te%maken?% Aansluitend%brengen%we%het%belang%van%adaptieve%scholen%in%kaart.%Wat%valt%er%te%winnen%bij%een% adaptieve%schoolorganisatie,%nu%en%in%de%toekomst?% Vervolgens%beschouwen%we%het%begrip%adaptatie%en%geven%we%een%overzicht%van%kenmerken%van%adaptief% onderwijs%en%een%adaptieve%school.%% Daarna%brengen%we%uitvoerig%in%kaart%wat%een%adaptieve%school%nodig%heeft%aan%educatief%materiaal,% organisatie%&%systemen%en%kwaliteiten%van%mensen.%bijzondere%aandacht%hierbij%verdient%de%bijdrage%die% ict%kan%bieden%aan%een%adaptieve%school.% We%sluiten%af%met%een%'brief%aan%de%leerkracht'%en%mogelijkheden%om%verdere%uitwerkingen%in%te%zien.%% % Naast%support%voor%de%uitwerking%waren%moed,%doorzettingsvermogen%en%inspiratie%nodig%om%het% project%de%school%te%starten%en%neer%te%zetten.%medewerkers%en%leiding%van%de%school%ben%ik%zeer% erkentelijk%voor%hun%moed%en%doorzettingsvermogen%die%zij%dagelijks%tonen%om%de%adaptieve%school%te% realiseren.%evenals%de%ouders%voor%hun%lef%en%vertrouwen%om%voor%hun%kinderen%voor%onze%school%te% kiezen.%trots%ben%ik%op%alle%kinderen%die%onderwijs%op%de%school%volgen/hebben%gevolgd;%zij%laten%zien% welk%potentieel%er%beschikbaar%is%en%tot%ontwikkeling%komt%in%een%adaptieve%school.% Pieter%Mostert%ben%ik%erkentelijk%voor%zijn%inspiratie,%bemoediging%en%diepgaande%beschouwingen.% - DeAdaptieveschool MarjoleinPloegman januari2013 3

4 2 Inleiding- Hetisnietmoeilijkomtebewerendatonsonderwijsadaptiefisingericht.Sinds Comenius[1638] 1 zittenleerlingenindeklasvanhunniveau,krijgenzelesophun niveaueniserlesmateriaaldatvoorhunniveauisontwikkeld.voorkleineleerlingenis erkleinmeubilairenvoorgroteleerlingengroot.deleesboekjesstaangeordendopaviw niveau,opelkeschoolisremedialteachingenleerlingendiedyslectischzijn,krijgen extrahulp.detafelsstaaningroepjesenleerlingenhelpenelkaar.kortom,watvalter nogtewensen? ZoalsbijelkeschoolishetdeambitievanDeSchoolomvoorelkeleerlingoptimale ontwikkelingsmogelijkhedentecreëren.hetverschilisdatwijkiezenvooreenradicale aanpak,namelijkomhetlereninterichtenaandehandvanindividueleleerplannendie voorelkeleerlingelketienwekenopmaatwordengemaakt.eenindividueelleerplan krijgtpasgestaltealserwerkelijkdifferentiatiemogelijkhedenzijnintijd,inhoud, volgordeenproces. Omdezeaanpaktekunnenuitvoerenmoestenweheelandersover niveau en groep gaandenken,envervolgensstondenwevoordeuitdagingomeenheelandere schoolorganisatietebouwendiehetmogelijkmaaktdatleerlingenlerenaandehand vandateigenleerplan.wemaaktendestapvanadaptiefonderwijsnaareenadaptieve school. 3 Dekernvaneenadaptieveschool- Zoalsweeerderbetoogden,heeftdeschoolinzijnhuidigeorganisatievormWzoalsweer duizendenhebbeninonslandwdegrensvanzijnaanpassingsvermogenbereikt,degrens vanwatjeinzo norganisatievormkuntdoenomindividueelallemaalverschillende leerlingendebestmogelijkeontwikkelingskansentebieden.dathoudteenkeerop,zolaat onderanderedegrotehoeveelheidzorgleerlingenzien. Willenweverderkomeninhetonderwijsendaarmeeveelmeerkindereneenplekgevenop eengewoneschool,danisnudeschoolalszodanigaanzetomzichalssysteemopnieuwuit tevindenenopeenadaptievemanieromtegaanmetdesystemen(kleinengroot)omzich heen:leerlingen,ouders,bedrijfsleven,samenleving.deschoolalsadaptieveschool. 3.1 Driesysteemwijzigingen DeSchoolheeftdrierigoureuzewijzigingenaangebrachtindeschoolalssysteem: differentiatieintijd:deschoolisdagelijksopenvan8.00tot18.00uur,vijfdageninde weeken50wekenperjaar; gespreidebesluitvorming:deregieoverwatenhoedeleerlingleertligtnietlanger volledigbijdeleerkracht,maarleerling,ouderenleerkrachtstellengezamenlijkhetplan samenenvast; realistischeordeningvandeleerstof:eenschoolbreedthemapertienwekenwaarinalle losseleerstofwonderdelenzijngeïntegreerd. 1 JohannesComeniusschreefin1638zijnrevolutionairewerkoverhetonderwijs, DidacticaMagna ;daarinlegthij uithoejeonderwijsgeeftopeenniveaudatpastdeleerling. DeAdaptieveschool MarjoleinPloegman januari2013 4

5 Doordezewijzigingenkandeschoolfunctionerenalseenadaptiefsysteem,eensysteem waarbinnendedriebetrokkenpartijenwleerling,leerkracht,ouderwsamenhetprocesvan aanpassingterhandkunnennemen,entijdeninhoudvoldoenderuimtebiedenvoor individueleleerplannen.metderuimteomintijdeninhoudtedifferentiërenkrijgtadaptief lerenveelmeerbetekenisenblijvenleerlingenbinnenboord. 3.2 Adaptieveschool eenmisverstand Eenadaptieveschoolisvolgensonsbeslistnieteenschooldieleerlingengeheelvrijlaat.Dat deultiemevormvanadaptiefonderwijseruitzoubestaandatdeleerlinggeheelvrijwordt gelateninzijnleerprocesiseengrootmisverstand,dattotopwikipediapagina'sdoorwerkt 2. IndeopvattingvanDeSchoolishethelemaalnietzo adaptief,alsleerlingenbijhetleren geheelvrijzijninhunkeuzevanhetwat,hoe,wanneerenmetwie.datlijkteenparadoxale opvatting,maariseigenlijkheellogisch.hetmonopolieopdebeslissingoverinhouden vormvanhetleerprocesisimmersintactgebleven;alleenishetverschoven,vande leerkrachtnaardeleerling.oudersenleerkrachtenhebbenzichteschikkenindekeuzesvan deleerling;diezegtbijvoorbeeld: ikvindwiskundeeenvormvan onnodigmoeilijk gemaaktrekenen endatboeitmeniet;hebikhetlaternodig,danhaalikhetdanwelin.de leerlingheeftgesproken,dezaakisbeslist.vanwederzijdseaanpassing dekernvaneen adaptiefsysteem isgeensprake.deregieligtimmerseenzijdigbijdeleerling,dusishet monopolieintactgebleven.daaromisdezebeweginginonderwijsvernieuwingnieteen voorbeeldvoordeschool.onzeambitieisspreidingvanregie,benuttingvaniederskennis enhetvoorkomenvanovermacht.datmaaktonsinzienseenschooltoteenadaptieveschool. 4 Het$belang$van$adaptieve$scholen- Waaromishetvanbelangdatwescholenontwikkelenwaarbijorganisatieenmenszich dynamischaanelkaarkunnenaanpassen?andersgezegd:ishetmeerdaneen scholenstrijd,zoalsweerzoveelinhetonderwijshebbengehad,eenstrijdtussen verschillendeopvattingenoverhoejehetbesteeenschoolkuntinrichten?wijzijnvan meningdathethiernietgaatomeendiscussiebinnende pädagogischeprovinz,maar datermaatschappelijkeredenenzijnomalssamenlevingnaareenheelandertype schooltebewegen.indevolgendeparagrafenbehandelenweerdrie. 4.1 Passendonderwijs Inhetdenkenoverschoolenleerlingen opschool,doordeinspectie,door deminister gaanadaptiefonderwijsenpassendonderwijshandinhand.eigenlijkiser geenverschiltussendezebegrippen.bijbeidedraaithetimmersom hetvoorkomen vanuitval,ophetterugdringenvandekansdateenleerling nietmeermeekankomen, endeschoolmoetverlaten.allesiseropgerichtomdeleerlingbinnen hetsysteem te houden. Met hetsysteem bedoelenwehetjaarklassengerichteproductiesysteem,waarbij groepsnormendeleidraadzijnvoordeinterventiesvandeleerkracht.adaptief onderwijsisnietmeerdaneenverfijningervan,metalsdoel:uitvalbeperkinguitde 2 ZulkonderwijsisinNederlandeerstbekendgewordenonderdenaam Iederwijs,laterookaangeduidals natuurlijkleren, democratischonderwijs en'sudburyscholen'. DeAdaptieveschool MarjoleinPloegman januari2013 5

6 groepvanwegehetnietvoldoenaandegroepsnorm.deverfijningbestaatuiteenwaaier aanmaatregelen aanderand ;aandemainstreamverandertniets.nietvoornikswordt ergesprokenvanflankerendbeleid;deaanpassingenvindenopdeflankenplaats.wie gewoondoet,krijgtgewoononderwijs;ietsspeciaalsgebeurterpasalsjeafwijkt. Indepraktijkzienwedatzoweloudersalsleerkrachtenzichzorgenmakenoverde gevolgenvanpassendonderwijs,namelijkdatde'nietstandaard'leerlingenteveel aandachtvragenenkrijgentenkostevande'gewone'leerlingen.dezezorgisterecht zolangdegroepsstandaardhetuitgangspuntblijft:leerlingenindegroepkrijgenalleen groepsaandacht,maariedereenheeftbehoefteaanindividueleaandacht.individuele aandachtisechtervoorbehoudenaandieleerlingendiebuitendegroepsstandaard vallen,enwenoemenhenmeestal'zorgleerlingen'. Watzienwealsgevolghiervanindepraktijk?Elkeleerlingwilietsspeciaals,enelke ouderook,wantzijnofhaarkindisinwelhonderdopzichtenuniek.endusputten oudersenkinderenzichuitomspecialekenmerkenvoorhetvoetlichttebrengenomzo specialemaatregelenaftedwingen: uittestxisgeblekendatmijnkind is/heeft/ nodigheeft;watgaatschooldaarmeedoen?. Degesprekkentussenoudersenleerkrachtenkrijgenhetkaraktervan onderhandelingenovermaatwerk,binnendecontextvaneensysteemdatalle kenmerkenheeftvanconfectie.datwringt,steedsmeer. Omuitdat gewring tekomen,ishetnodighetmodelvandegroepsnormlostelatenen tewerkenvanuithetindividueleleerplanvanelkeleerling,datinsamenspraaktussen leerling,leerkrachtenoudertotstandkomt. 4.2 Inclusief,menswaardigonderwijs HetNederlandseonderwijsheefteensterkeneigingomtotsegregatieovertegaan: gelijkenwordenvanongelijkengescheiden,liefstalineenvroegstadium.hetadagium is ondergelijkenleerjehetbeste.wieeenhoogbegaafdedochterheeftwildatzenaar eenklasofschoolgaatmetallemaalhoogbegaafdekinderen.wieeenhavowzoonheeft, wilnietdatdeschoolhemplaatstineengemengdeklasvmbotwhavo.denederlandse middelbareschoolscoortinalleinternationalevergelijkingenhoogophetpuntvan segregatie:verschillentussenleerlingenwordenalsnelaangegrepenalsredenomhen vanelkaartescheiden. Hetbasisonderwijsistotnutoediedansontsprongen,althansindevormvan verschillendebasisschooltypenvoorverschillendeniveaus.interniserweldegelijk sprakevansegregatie:elkeklaskentweleendriedelinginde'zonnen,sterrenen manen'enalsjemaanbent,wordjezeldeneenzon. Deredeneringdatleerlingenhetbestelerenondergelijken,snijdthoutinhethuidige systeemdatgerichtisopinstructiedoorleerkrachtenineenbeperktaantalkerndoelen. Alswehetzwaartepuntverleggenvaninstructiedoorleerkrachtennaarlerenvan leerlingenenalswedeleermogelijkhedenuitbreidenvanpakwegtienkerndoelen 3 naar alleachtenvijftigkerndoelen,danishetonmiskenbaardateenheterogenegroepeen veelrijkereleeromgevingbiedtdaneen(leeftijdsw)homogenegroep. 3 ZoweldegebruikelijkeleerlingvolgsystemenalshettoezichtkadervandeOnderwijsinspectiefocussenopslechts 9à11vande58kerndoelen,namelijkNederlandsetaalenrekenen&wiskundeendaarvanalleendieaspecten waarvandevaardigheidmetmeerkeuzetoetseninkaartistebrengen. DeAdaptieveschool MarjoleinPloegman januari2013 6

7 DeAdaptieveschool MarjoleinPloegman januari Zoalsinalleproductieprocessengeldtookvoorhetonderwijs:hoefijnmazigerde beoordelingwordthoemeer exemplaren hetstempelkrijgenvan afwijking.elke leerlingheeftweleenpaarvanzulkeafwijkingen(denkaandeexplosievandyslexie, pddwnosenadhd),enzowordthetmerendeelvandeleerlingenzorgleerling,waariets apartsofaanvullendsvoorgeregeldmoetworden.doorgaansdoenwedatindevorm vanaanvullendestructuren.datisechterweinigmenswaardig,hetisduuren omslachtig. VoorDeSchoolishetsociale,menswaardigedoelvanpassendeninclusiefonderwijs vangrootbelang:kinderenverdieneneengewoneplekopeengewoneschoolinhun eigenbuurt.eengewoneplekiseenplekwaarelkeleerlingvolopkanwerkenaan haar/zijnontwikkelingzondervoortdurendvergelekentewordenmetanderen;dattast hetzelfbeeldaanenisuiteindelijknietmenswaardig. Hetismenswaardiger,effectieverenefficiënteromhetschoolsysteemzelfaantepassen ennietalleenvanhetkindaanpassingtevragen.denknietlangervanuit destandaard' maarvanuithetindividueleleerplanvanelkeleerling.daarbeginthet,nietbijeen groepsstandaarddievervolgensvoorindividueleleerlingen passend gemaaktmoet worden. 4.3 Blikopdetoekomst Endetoekomst?Niemandvanonskanindetoekomstkijken;westaaneralshetware metderugnaartoe.indiezinzijnwijallemaalgelijk:leerling,leerkracht,ouder, externen:niemandheeftdewijsheidinpachtvoorwatindetoekomstrelevantis.de huidigekleutersbetredenoverongeveertwintigjaardearbeidsmarktenwijhebbennu geenclouhoedieerdanuitzalzien.welkebekwaamhedenzijnerdannodigom succesvolengelukkigtezijn?watwezekerwetenisdathetdannietzalzijnzoalshetnu is.eriseengrotehoeveelheidantwoordendenkbaardieallemaalwaarzoudenkunnen zijn.hetisdaaromonverstandigdatalleendeschoolhetmonopolieheeftomtebepalen welkantwoordhetjuisteis.deugdelijkerzouzijnomallebeschikbarekennisdieinhet huidigemomentaanwezigistebenuttenenalleacceptabeleantwoordeninogenschouw tenemenbijhetsamenstellenvanleertrajecten.datkandoormetelkaarteoverleggen ensamenafsprakenmakenoverhethoeenhetwatvanhetlerenvanelkeleerling: leerling,leerkracht,ouderenomgeving.$ $ $ 5 Adaptatie:)wie)past)zich)waaraan)aan?- Juf%Ingrid%heeft%de%kleuters%van%groep%1%en%2%een%week%of%zes%geobserveerd.%Ze%heeft%een% goed%beeld%wie%wat%al%kan%en%wie%nog%niet%zo%ver%is.%toen%ze%aan%het%nieuwe%schooljaar% begon,%had%ze%het%beeld%dat%er%ruwweg%drie%groepen%waren:%de%voorlopers%(4% %5% leerlingen),%de%middengroep%(zo n%12% %15%leerlingen)%en%een%groepje%leerlingen%die%om% allerlei%redenen%wat%achter%bleven%(4% %5%leerlingen).%Die%indeling%beviel%haar%niet,%het% werkte%niet%lekker.%bovendien%had%ze%gelezen%dat%zo n%indeling%zichzelf%versterkt:%wie% eenmaal%voorloper,%middenmoter%of%achterblijver%is,%blijft%dat.%daarom%is%ze%overgestapt%op% een%verfijnder%systeem%en%heeft%de%leerlingen%ingedeeld%in%zes%niveaus.%per%dag%maakt%ze% een%plan%met%passende%activiteiten%voor%elke%leerling%bij%diens%niveau.%juf%ingrid%wordt% geprezen%om%haar%adaptieve%aanpak.%

8 5.1 Adaptiefonderwijs Inditvoorbeeld enduizendenanderen wordenleerlingennaarhunkenmerkenen prestaties ingedeeld,enwelopeenverfijnderemanierdanvoorheen.adaptief onderwijsheeftdandevormvaneenverfijningvanhetgroepsgerichteonderwijs.in plaatsvandater15leerlingen vanhetzelfdeniveau zijn,wordendatnugroepjesvan5, maarhetblijven groepjes ;alleenzijndecategorieënverfijnd.leerlingenwordennetzo lang(voor)gesorteerdtotdatjegroepjesvan hetzelfde hebt.deleerkrachtwerkt vervolgensmetdrietotvijfklasjesinplaatsvanmetéénklas. Endanzijnerdeleerlingendiespecialeaandachtverdienen.JufIngridenvelevanhaar collega svindenhetbelangrijkdatleerlingen meekunnenkomen,nietuitvallen.hun schoolbiedtdaartoeeenstandaardpakketmaatregelenaanstandaardleerlingenaanen biedtbijzonderemaatregelenaanbijzondereleerlingenaan.aldiemaatregelenzijn gerichtopééndoel:voldoenaande(sub)groepsnorm. Deleerlingendeerwt Als%je%doperwten%hebt%gezaaid,%zie%je%na%een%tijdje%dat%ze%niet%allemaal%even%groot%gaan% worden.%ze%variëren%in%grootte;%dat%blijft%zo.%stel%nu%dat%je%als%tuinder%aan%de% conservenfabriek%hebt%beloofd%doperwten%te%leveren%met%een%doorsnee%van%tussen%de%7,5%en% 8,2%mm%(die%klasse%heet% zeer%fijn ),%dan%kun%je%tijdens%het%groeiproces%van%alles%doen%om% dat%te%bereiken:%bodem,%water,%temperatuur%en%licht%probeer%je%zo%af%te%stellen%dat%je%zoveel% mogelijk%doperwten%krijgt%die%aan%deze%kwaliteitsnorm%voldoen.%je%doet%je%best%om%uitval%te% voorkomen.%die%investering%heeft%wel%een%grens;%je%kunt%er%moeilijk%de%hele%dag%naast%gaan% zitten%[zie%het%beroemde%verhaal%van%kikker 4 %en%pad%over%de%nieuwe%zaadjes%in%de%tuin].%de% ingrepen%zijn%er%dus%op%gericht%dat%er%zo%weinig%mogelijk%doperwten%buiten%de% kwaliteitsnorm%vallen.%% % Dergelijkeingrepenzienweinscholenonderdenoemer'adaptiefonderwijs'.Inonze ogenisditnieteenadaptievebenaderingmaarervoorzorgendatzoveelmogelijk leerlingenaandeminimalegroepsnormvoldoen. 5.2 Adaptiefsysteem Hetbegrip adaptief isafkomstiguitdebiologie.hetisdeopvattingdatdenatuurniet statischis,maarbestaatuiteengeheelvan(sub)systemen,dieopelkaarinwerken.elk systeemreageertopveranderingenindeanderesystemen.eensysteemdatniet reageertopveranderingenindeomgevingsterftaf. Systemen kunnenvanheel verschillendeschaalzijn:eenindividuiseensysteemopzich,eenfamilieook,eenschool, eendorp,eenland.debasisregelindenatuurisdaarbij:hetkleinepastzichaanhet groteaan.alshetbuitenkoudis,zettenweallemaalinonseigenhuisdekachelaan.wij zijnklein,hetweerisgroot,wijpassenonsaan.inzandvoortpassendemeeuwenende reeënzichaanhetlevenonderdemensenaan.demeeuwenhebbengeleerdplastic vuilniszakkenopentescheurenendereeënkomen swinterstotindevoortuinomvan hettuingroenteeten.indezedenktrantishetonzinnigomvaneenschoolte verwachtendatheteenadaptiefsysteemisdatzichaanpastaanenkeleleerlingendieuit debootdreigentevallen.datzouimmersbetekenendathetgrotezichaanpastaanhet 4 ArnoldLobel, Detuin,in:AlleverhalenvanKikkerenPad.Amsterdam,2005 DeAdaptieveschool MarjoleinPloegman januari2013 8

9 DeAdaptieveschool MarjoleinPloegman januari kleine.datklinktalseenideaal,maarisgeenbiologiewantindebiologiewerkt adaptatievankleinnaargroot,nietvangrootnaarklein. Wijstaanevenwelvoordatideaal.Wijveronderstellendaterzicheennieuwenbreed scalaaanontwikkelingsmogelijkhedenvoorleerlingenwendaarmeevoorde samenlevingwontvouwtindienweeenschoolcreërenwaarbijzowelhetkleinealshet grotezichaanelkaarkanaanpassen.alsdeaanpassingdusnietalleenvandeleerling wordtgevraagdmaarookvandeschoolkankomen,ontstaanerinéénklapveelnieuwe mogelijkhedenvoorlerenenontwikkelen. 5.3 Adaptieveschool Eenadaptieveschoolisduseenschooldiezoisingerichtdatervoortdurende aanpassingplaatsvindtvandeverschillende(sub)systemen.deschoolalssysteem accommodeertdezeveranderingen.inonderwijstaal:ineenadaptieveschoolziejeeen voortdurendeinteractietussenleerlingen,leerkrachtenenouders.samenmakenzijde school.eenadaptieveschoolmaakteengrotestapopdeevolutieladder:hetgroteen kleinepassenzichaanelkaaraan.het adaptieve zit mnietlangerindeaanpassingvan hetkleineaanhetgrote(deleerlingaandeschool)eninhetrealiserenvan aanpassingenoponderdelen,binnendevastestructuurvandeschoolalssysteem.een adaptieveschoolmaakthetmogelijkdatervoordebetrokkenen leerlingen, leerkrachtenenouders volopruimteisomsamenvormtegevenaanhetonderwijs, inclusiefleerinhoudenleertijd. 5.4 DeSchoolalsvoorbeeldvaneenadaptieveschool Wathoudthetadaptiefmakenvaneenschoolalssysteemin?BijhetontwerpenvanDe Schoolalsadaptieveschoolhebbenwedrieradicalewijzigingenaangebrachtinde schoolalssysteem,dusindeorganisatievandeschool.demeestvoordehandliggende isdewijzigingtenaanzienvantijd.meertijdcreëertmeermogelijkheden.ophet momentdaterbinneneenschooldifferentiatiemogelijkisintijd indebreedstezin vanhetbegrip ontstaatpasechtdemogelijkheidtotadaptatie.zoontstonddeeerste jaarrondopenbasisschoolvannederland:dagelijksopenvan8.00tot18.00uur, 5dagenindeweeken50wekenperjaar.Detweedesysteemwijzigingbetreftde besluitvorming.dezeisnietvoorbehoudenaandeschoolofdeleerkracht,maaris gespreidtussenleerkracht,leerlingenouder.inhetharthiervanstaathetindividuele leerplanvandeleerling.datkanpaspassendenuitvoerbaarzijn,alsderegienietlanger vollediginhandenvandeleerkrachtligt,maaralsleerling,ouderenleerkracht gezamenlijkhetplansamenstellenenvaststellen.dederdesysteemwijzigingbetreftde ordeningvanleerstof.wijkennengeenklassiekevakkenindelingmaarordenende leerstofinthema's.daarmeegaranderenwedatenerzijdselkeleerlingaanalle58 kerndoelenwerktendateranderzijdsvoorelkeleerlingvoldoendekeuzewen planningsvrijheidis.hetthemaisschoolbreed;datzorgtvoorstructuur, gezamenlijkheidenboeiendonderwijs. -

10 6 Adaptief)onderwijs)versus)eenadaptieve(school" Hoezieteenadaptieveschoolerindepraktijkuit?Datkunnenwehetbesteduidelijkmakendoordeconcreteverschijningsvormenvan adaptiefonderwijsopeengangbareschool(links)envaneenadaptieveschoolalsdeschool(rechts)metelkaartevergelijken.indeze vergelijkinghanterenwedevierelementenwaaruiteenleerplandoorgaansbestaatenzoalsookopdeschoolwordtgebruikt: leerinhoud,leerresultaat,leerprocesenleertijd.weopenenhetoverzichtmetdevergelijkingtussendetweehoofdvormenvandat leerplanzelf. Bij'leerplan'besprekenwedeverschijningsvormenvanleerplannen,gaanweinopwiezesamensteltenwieeroverbesluiten besprekenwedeplaatsingvandeleerlingineengroep. Bij'leerinhoud'gaathetoverdeordeningvandeleerstof,dehiërarchieinkerndoelenendevariatiemogelijkhedenvoordeindividuele leerlingtenaanzienvaninhoud,niveauenvolgorde. Bij'leerresultaat'gaanweinopwelkeontwikkelingvandeleerlinginbeeldwordtgebracht,welkeinstrumentendaarvoorworden gebruiktenopwelkemomentendemetingenplaatsvinden. Bij'leerproces'kijkenwenaardevariatiemogelijkhedeninleermiddelen,wijzenvanleren,soortenbegeleidingenhuiswerk. Bij'leertijd'tenslottebeschouwenwedehoeveelheidbeschikbaretijdvoordeleerling,devariatiemogelijkhedeninbeginOeneindtijden vandedag,invakantiesenindebestedingvandetijd.! Adaptief!onderwijs! Adaptieve!school!(De!School)! leerplan! GroepsOenindividueelleerplan Leeractiviteitenvanleerlingenkomenvoortuithet groepsplan.voorleerlingendiebuitendebandbreedte vanhetgemiddeldevanhetgroepsleerplanvallen,zijn individueleleerplannen(vaakhandelingsplannen genoemd). GroepsOenindividueelleerplan Leeractiviteitenvanleerlingenkomeninbeginselvoort uithetindividueleleerplan.voorelkeleerlingwordt periodiek(elketienweken,vijfkeerperjaar)een leerplansamengesteld. Gezamenlijkeactiviteitenkomenvoortuitverkenningen indemedewerkersschoolkring,leerlinggroepskringen enoudergroepskringenenuitdeovereenkomsttussen verschillendeindividueleleerplannen. DeAdaptieveschool MarjoleinPloegman januari

11 DeAdaptieveschool MarjoleinPloegman januari ! Adaptief!onderwijs! Adaptieve!school!(De!School)! leerplan! Besluitvormingleerplan Debesluitvormingligtbijdeleerkracht,zowelde beslissingomeenapartleerplanoptestellenalsde beslissingoverdeinhoudvandatleerplan. Groepssamenstellingenmomentvanplaatsing Leerlingenbehorentoteengroep.Groepenkennenvaste kenmerkenwaarvandetebehandelenleerstofde voornaamsteis. Plaatsingineengroepgeschiedtbijnaaltijdaanhet beginvanhetschooljaarnadezomervakantie(met uitzonderingvanhetstartmomentbijdevierde verjaardag). Besluitvorminggroepsindeling Deleerkrachtneemthetbesluitoverplaatsingvande leerlingineengroep. Besluitvormingleerplan Zoweldesamenstellingalsdebesluitvormingvanhet individueleleerplangebeurtindedriehoekleerkracht, leerlingenouderinhetpersoonlijkekringgesprek.een besluitwordtpasgenomenalsgeenvandrieëneen overwegendbezwaarheeft. Persoonlijkekringgesprekkendureneenuurenworden vijfkeerperjaargehoudenmetelkeleerling. Samenstellingvanhetgroepsplanvindtplaatsindedrie genoemdekringenenwordtbesloteninde medewerkersschoolkring(bijvoorbeeldhet tienwekelijkswisselendeaanbodvangastdocenten)en leerlingengroepskringen(bijvoorbeeldde tienwekelijkseexcursiesenworkshops). Groepssamenstellingenmomentvanplaatsing Leerlingenbehorentoteengroep.Groepenkennen dynamischekenmerkendiewordengemaaktdoorde groepsleden(leerlingenenleerkrachten).dete behandelenleerstofiseenondergeschiktkenmerk. Plaatsingineengroepkanopelkmomentinhetjaar. Besluitvorminggroepsindeling Debesluitvormingoverplaatsingvandeleerlingineen groepvindtplaatsinhetpersoonlijkekringgesprek.

12 DeAdaptieveschool MarjoleinPloegman januari ! Adaptief!onderwijs! Adaptieve!school!(De!School)! leerinhoud!! Ordeningvanleerstof Deleerstofismeestalgeordendinafzonderlijke leerstofgebiedendiedóórlopen. Hiërarchieinkerndoelen Kerndoelendiecorresponderenmetlandelijk genormeerdetoetsen(schriftelijketaalenrekenen& wiskunde)kennenmeestaleenhogerepositieopde schaalvanbelangrijkheiddandeanderekerndoelen. Variatiemogelijkheden Inhoud:deinhoudligtvrijwelvolledigvast;variatiein deinhoudisvaakbeperkttotbijzondereprojecten. Niveau:vaakishetgroepsaanbodindrieniveaus(voor gemiddeldeleerlingen,voorlopersenachterlopers). Volgorde:somskandeleerlingkeuzesmakenin volgordevandevasteinhoud. Ordeningvanleerstof Deleerstofisgeordendintwintigthema's,elkmeteen duurvantienweken.eenleerlingdiezijnvolledige basisschoolloopbaanopdeschooldoorbrengt, doorlooptdustweekeerhetzelfdethema.dethema's wordenschoolbreedgeorganiseerd. Hiërarchieinkerndoelen Allekerndoelenzijnevenbelangrijk. Variatiemogelijkheden Inhoud:eendeelvandeinhoudligtvast,daarnaastkan elkeleerlingeindelozekeuzesmakenwaarbijdeenige grensgevormdwordtdoorderelatiemethetthema. Niveau:erzijnonbegrensdemogelijkhedenvoor variatiesinhetniveau. Volgorde:erzijngrotevariatiemogelijkhedenin volgorde,degrenswordtgevormddoordeafgebakende themaperiodevantienweken.

13 DeAdaptieveschool MarjoleinPloegman januari ! Adaptief!onderwijs! Adaptieve!school!(De!School)! leerresultaat!! Temetenontwikkeling Elkeschoolisverplichtombijelkeleerlingde ontwikkelingintaalenrekenentemeten.inklassikaal onderwijswordtdeontwikkelingvaakookop groepsniveauinkaartgebracht.voordeoverige ontwikkelingsgebiedengeldengeenvoorwaardenenis elkeschoolvrij.opeengrootdeelvandescholenwordt deontwikkelingopdeoverige(48)kerndoelenniet systematischinkaartgebracht. Meetinstrumenten Vooraspectenvantaalenrekenenishetverplichtom landelijkgenormeerdetoetsentegebruiken. Meetmomenten Voordelandelijkgenormeerdetoetsengeldenvaste momenteninhetjaar. Temetenontwikkeling Voorwatbetrefttaalenrekenengeldendezelfderegels. Omdatwijgeenhiërarchieinkerndoelenkennen, brengenwedeontwikkelingvanelkeleerlinginalle domeinen(kerndoelen)systematischinkaart. Meetinstrumenten Vooraspectenvantaalenrekenenishetverplichtom landelijkgenormeerdetoetsentegebruiken. Vooralledomeinengebruikenwijdaarnaasthet OnwikkelingsVolgModel(ovm)vanhetSeminarium voororthopedagogiekteutrecht. Meetmomenten Leerlingenwerkenvanuiteenindividueelleerplanen wijwerkenmetvijfperiodesvantienwekenperjaar. Elkeperiodevindtereenpersoonlijkkringgesprek plaatstussendeleerkracht,leerlingenouder.de leerresultatenzijneenonderdeelvanditgesprek.elke tienwekenwordtdetotaleontwikkelingvanelke leerlingdusinkaartgebracht(ovm)enbesproken. Dooronzeorganisatiewijze(individueleleerplannenen jaarrondopen)kennenwijnietdebekendemarkeringen inhetjaarals'start,middeneneind'.wijwerken daaromnietmetvastemeetmomentenvoordelandelijk genormeerdetoetsten.

14 DeAdaptieveschool MarjoleinPloegman januari ! Adaptief!onderwijs! Adaptieve!school!(De!School)! leerproces!! Hetleerprocesisconformhetgroepsleerplan,met aanpassingenindiennodig. Leermiddelenenleerwijzen MeestalwordendeleermiddelenenOwijzen voorgeschrevendoordegekozenmethodeenisde diversiteitdusafhankelijkvandediversiteitdiede gekozenmethodebiedt. Gebruikbijzondereleermiddelenismeestalalleenop indicatie(bijvoorbeeldgesprokenteksten). Begeleiding Overhetalgemeenbestaatdestandaardbegeleidinguit groepsinstructies.indieneenleerlingbuitenhet gemiddeldevalt,iserextrabegeleidingbeschikbaarin devormvanextraaandachtindegroep(somsdooreen onderwijsassistent),preoteachingofremedialteaching. Debegeleidingwordtgegevendoordeeigenleerkracht eninmoeilijkeresituatiesdooreenremedialteacherof internbegeleider. Huiswerk Demeestescholengevenleerlingenhuiswerk.De hoeveelheidhuiswerkisvaakafhankelijkvande snelheidvanwerkenvandeleerlingtijdensschooltijd. Hetleerprocesisconformhetindividueleleerplan,met daarinruimtevooralledenkbarevariatiesinwaarmee, hoe,waarenmetwie. Leermiddelenenleerwijzen OokDeSchoolwerktmetmethoden,vooreendeelvan hetprogramma.dezezijngeselecteerdopgrondvande variatiemogelijkhedeninleermiddelenenleerwijzen (activiteitenvoorhoofd,hartenhand). Demethodeisnietverplicht,inbeginselzijnalle leermiddelenenleerwijzenmogelijk. Begeleiding Debegeleidingwordtverzorgddooreenteamvaste leerkrachtenensluitaanopdeafsprakeninhet individueleleerplan.ookhierbijzijnalle variatiemogelijkhedendenkbaar.omdaternietwordt vertrokkenvanuiteenstandaardgroepsaanbod,kennen wijgeenpreoteachingenremedialteaching.ookkennen wijgeenremedialteacherseninternbegeleiders. Naasthetvasteteamleerkrachteniservrijweldagelijks eengastdocentmetbijzonderethematischeexpertise diesamenmetdevasteleerkrachtleeractiviteiten begeleidt(voorbeelden:engels,koken,filosofie,kleding maken,animatiesmaken,interviewen,schilderen). Huiswerk DeSchoolgeeftgeenhuiswerk.Ditisnietnodigdoorde variabeleschooltijdenenindividueleleerplannen. Indiengewenst,ishuiswerknatuurlijkwelmogelijk.Dit isdanonderwerpinhetpersoonlijkekringgesprek.

15 DeAdaptieveschool MarjoleinPloegman januari ! Adaptief!onderwijs! Adaptieve!school!(De!School)! leertijd!! Beschikbaretijd Debeschikbaretijdvoorbegeleidlerenisvooralle leerlingengelijk.dezekomtbijnaaltijdovereenmethet wettelijkeminimumenmetdetijddatdeschoolis geopendenligtopofnetboven940uurperjaar. BeginOeneindtijdenenvakanties BeginOeneindtijdenvandedagliggenvast,evenalshet aantaldagenperweekendevakanties. Bestedingvantijd Binnendetotaleleertijdisersomsenigevariatie mogelijkinbestedingvantijddoorhetverkortenof verlengenvandeduurvanbepaaldeleeractiviteiten.het effectdaarvanisdat'snelle'leerlingentijdhebbenvoor extraactiviteitenenmindersnelleleerlingenniet.indien detijdnietvoldoendeisvoordeminimaleleerstofdan krijgtdeleerlinghuiswerk. 'Nablijven'wordtingezetengezienalsstraf. Beschikbaretijd Debeschikbaretijdvoorbegeleidlerenverschiltper leerlingenligttussen940en2.500uurperjaar. DeSchoolis2.500uurperjaaropenendaarbinnen volgenleerlingenhunleerplan;tijdmaaktdaarvandeel uitenkandusvariërenperleerlingenperperiode.het totaalaantalurenligttussen940en2.500uurperjaar. DeSchoolisdagelijksgeopendvan8.00tot18.00uuren alleengeslotenoperkendefeestdagen. BeginOeneindtijdenenvakanties DebeginOeneindtijdenvandedagzijnvariabel.Slechts opvierurenperdagisgeen'inoenuitloop'toegestaan (datisvan10.00tot12.00uurenvan14.00tot16.00 uur).hetaantaldagenperweekisvariabelenerzijn geenvastevakanties(opdekerstvakantiena). Bestedingvantijd Erzijnzeerveelmogelijkhedenvoorvariatiesintijdop dedag,indeweek,demaandenhetjaaren vanzelfsprekendindeinvullingvandietijdmet leeractiviteiten. 'Nablijven'bestaatniet. "

16 7 Benodigdheden)voor)een)adaptieve)school" Nuwedeverschijningsvormenvanadaptieflerenineenadaptieveschoolhebbenbeschreven,kunnenwedevraagbeantwoordendie Kennisnetaanonsheeftvoorgelegd:waarmeemoeteenschoolallemaalrekeninghouden,alsheteenadaptieveschoolwilworden?Er zijnveleantwoordenopdievraag,enomdieteordenenkiezenweopnieuwvooreeneenvoudigschema.aandeenekantscherpenwe devraagaantot"welkeeisenstelthet(willen)zijnvaneenadaptieveschoolaaneducatievematerialen,aansystemen(zowel organisatorischealsict)enaanmensen?".aandeanderekantgebruikenwe omdieeisenteordenen deindelingdiewehiervoor hebbengehanteerdendieweontlenenaandeopbouwvanhetleerplan.aldusbrengenweinkaartwelkekenmerkenbijvoorbeeldhet educatiefmateriaalheeft,alshetgeschiktisvoorleerlingenmetelkeeneigenleerplan,dieonderlingforsverschillenqualeerinhoud, leerresultaat,leerprocesenleertijd.wevermeldendiekenmerkendienaaronzeervaringhetbelangrijkstzijn.! leerplan leerinhoud leerresultaat leerproces leertijd educatief! materiaal! O erisheelveelmateriaal,dat bovendienheeldiversisqua inhoud,niveau,procesen volgorde O hetmateriaalisintermen vanleerlingoactiviteiten beschreven O hetmateriaalisopgebouwd uitzelfstandige componenten O hetmateriaalisleerkrachto onafhankelijktevolgen O hetmateriaalismediumo onafhankelijktegebruiken O hetmateriaalis geschiktvoorvariatie ininhoud,niveau, procesenvolgorde O hetmateriaalis mindereen schoolboek enmeer een bronnenboek O hetmateriaalis flexibelinde volgorde 5 O hetmateriaalbevat veeldwarsverbanden metandereleerstof 6 O detoetsenbeperkenzich niettothetvaste, gestandaardiseerdedeel vanhetonderwijs,maar helpendeleerlingen leerkrachtomalle leerresultateninkaartte brengen O detoetsengeven belangrijkeinformatie voorhetvolgende individueleleerplan O hetmateriaaliszo gemaaktdat differentiatieinhet leerprocesmogelijkis 7 O hetmateriaalmaakt variatiemogelijkin hoeveelheiden spreidingvantijd 8 5 Voorbeeld:hetmenselijklichaam;devolgordevandeleerstof(zoalsskelet,spieren,bloedsomloop,zintuigen,enz.)doeternietechttoe;eenleerlingkan bijvoorbeeldbijdeogenbeginnen. 6 Voorbeeld:deAmazone,nietalleentopografie(watenwaar),maarookeencompleetecoOsysteem(mens,plant,dier,water,klimaat,klimaatverandering, ontbossing,enz.),enhetwoonoenleefgebiedvandiverseindianenstammen(metelkhuneigentaalencultuur). 7 Voorbeeld:deleerlingkankiezenuitwelofgeenbeknopteinstructie,eenfilmpje/animatie,opdrachtomzelfietsuitteproberen/teonderzoeken,een hoofdstukuiteenboek,adviesvan/samenwerkingmeteenandereleerling,enz. 8 Voorbeeld:kanikbijhetmateriaalomEngelstelerenervoorkiezenom3wekenintensiefEngelstedoen,ofmoethetindevormvan2uurperweek? DeAdaptieveschool MarjoleinPloegman januari

17 ! leerplan leerinhoud leerresultaat leerproces leertijd eisen!aan! organisatie! en!systemen! O leerkrachtenenleiding beschikkenoverdynamiek, snelheidencreativiteit O deperiodestructuuris helder,metduidelijke werkprocessenenplanning O erismaximalepersonele inzetnodigvoorde realisatievan leerplangesprekken(5xper jaar,1uurperleerling Odeinzetvanmedewerkersis nietgelijkmatigoverjaar verdeeld O administratieveorganisatie iszoingerichtdatalle leerplannenmakkelijk toegankelijkzijnvooralle leerkrachten O degespreidebesluitvorming isvastgelegdineen organogram O systemenalseen'besluiteno volgsysteem'met argumentatie, leerplansystemenen planningssystemenzijnzo ingerichtdatuitwisselingen samenwerkingtussen collega sinheelveel vormenenopheelveel momentenmogelijkis O eriseengrote variëteitaan leermiddelen beschikbaar O erisbudget beschikbaaromsnel passende leermiddelenaante schaffen O eigenoen gastleerkrachtenzijn flexibelinzetbaar O herontwerpvande kwaliteitszorg,omdatde kwaliteitvandeschool maartendeleisaftelezen aanderesultatenvande gestandaardiseerde toetsen O nieuweinstrumentenvoor devergelijkingtussen leerlingenentussen groepenleerlingen O hetleerlingvolgsysteem beslaatalle58kerndoelen (i.p.v.alleenschriftelijke taalenrekenen) O hetleerlingvolgsysteem kanmetandere leerresultatenuitde voetendancijfers 9 O deinrichtingvande ruimteondersteuntde variatieinleerwijzen 10 O hetmeubilairisgeschikt voorgrote leeftijdsverschillenin éénruimte O hetagendaoen planningssysteemvoor leerlingenen leerkrachtenis gekoppeldaanhet leerplansysteem O deschoolislangeropen daneenleerlingop schoolis O hetsysteemvoorde registratievan onderwijstijdper leerlingkanalle variatiesaaninde leerplannenvande leerlingen O hetsysteemvoorde planningenregistratie vandewerktijdenkan allevariatiesaaninde werktijdvan leerkrachten O hetbeheervanhet gebouw(schoonmaak, onderhoude.d.)is aangepastaanderuime schooltijden O hetbeleidtenaanzien vanverzuimentelaat komenisaangepastaan devariatieinde leerplannen O deafsprakenten aanzienvanleerplicht (meldingen)zijn aangepastaande variatieinde leerplannen 9 Gangbaresystemenleggendeleerresultatenvastingetallen.Leerresultatenkunnenechterheelanderevormenaannemenendatvraagtomheelanderewijzen vanvastlegging. 10 Hetklassiekeklaslokaalvoldoetnietmeer;erontstaatbehoefteaanruimtesomalleentewerken,inkleinegroepjes,ingroteregroepen,rustigeruimtenen 'lawaai'oruimten. DeAdaptieveschool MarjoleinPloegman januari

18 ! leerplan leerinhoud leerresultaat leerproces leertijd eisen!aan! mensen! O dynamiek,snelheiden creativiteitinhetdenken overenhetorganiserenvan eendynamischprogramma O vermogenomleerambitie bijkinderenaantejagenen leervragenlosteweken O nietterugvalleninde klassiekegedachtevan acceptabelegemiddelde prestaties,tempo,interesse e.d. O vermogenomvanuiteigen professiegelijkwaardigom tegaanmetleerlingenen ouders O kennisvanontwikkelingso enleerlijnenenditkunnen inzettenbijde samenstellingenuitvoering vanleerplannen O vermogenomintensief samentewerken,met collega s,leerlingenen ouders O breedrepertoireaan inhoudelijkekennis endidactische vaardigheden O vermogenom intensiefsamente werkenineenteam enmetdocentenvan buiten O kennisomtoetsente ontwikkelen,analyseren, duidenenvertalennaar nieuweleerplannen O vermogenom leerresultatentevertalen vooroudersenleerlingen O vermogenomafwijkingen vande'norm'te accepterenenomte zetteninvolgende passendeleerplannen O aanpassingvanhet functiebouwwerk,zois ergeenremedialteacher meer O vermogenomintensief samentewerkenineen teamenmetdocenten vanbuiten O vermogenom voortdurendeigenen andermansfunctioneren bespreekbaartemaken (deurenzijnopen,voor ouders,collega'sen buitenwereld) O sterkontwikkeld vermogentot organiserenen improviseren O aanpassingvande arbeidsvoorwaarden waarhetflexibelewerko envakantietijden betreft O aanpassingvanhet taakbeleid,gezienhet loslatenvande koppelingvaneen leerkrachtaaneengroep endeflexibele taakverdeling DeAdaptieveschool MarjoleinPloegman januari

19 DeAdaptieveschool MarjoleinPloegman januari Ict!ineenadaptieve(school!" Welkebijdragekanictleverenaaneenadaptieveschool?Inhetvorigehoofdstuk hebbenwebij'eisenaansystemen'tweedomeinenbelichtwaaraanicteengrote bijdragekanleveren:deadministratieveorganisatieendeleermiddelen.indit hoofdstukgaanwehieropnaderin,evenalsophetdomeincommunicatie.webesluiten meteenbeschouwingop'ictalssleuteltotbeteronderwijs'. 8.1 Administratieve/organisatie/ Eenadaptieveschoolbrengteenheelandereadministratieveorganisatiemetzichmee daneengangbareschool.denkhierbijbijvoorbeeldaandeindividueleleerplannenvan elkeleerling,derelatietussendieleerplannen,hetvolgenenstimulerenvande ontwikkelingvanleerlingen,deregistratievanonderwijstijdvanleerlingenenwerktijd vanleerkrachten,deplanningvanschooll,groepslenindividueleleeractiviteitenende werkroostersvanleerkrachten. Watenhoeermoetwordenvastgelegd,isbepaaldinhuidigewetLenregelgeving,zoals 'minimaleonderwijstijd'(wetophetprimaironderwijs),'aantaltewerkenuren'(cao PO),'verzuim'(Leerplichtwet)en'leeropbrengsten'(Toezichtkaderprimaironderwijs). Eenadaptieveschoolstaatvoordeopgavezijnadministratieveorganisatiezointe richtendathetenerzijdshetadaptieveonderwijsproces(variatieintijd,inhoud, resultaatenproces)ondersteuntenanderzijdsvoldoetaanbestaandewetlen regelgeving,dieisvoortgekomenuiteennietladaptief,productiegericht leerstofjaarklassensysteem.dezeopgavelegtmomenteeleenonevenrediggrotedrukop scholendieadaptiefwillenzijnenindezeveranderingvooroplopen. Hoewelicteenonbeperktemogelijkheidzoukunnenbiedenindifferentiatie,blijkende meestesystemendievooradministratieveonderwijstoepassingenwordenontwikkeld uittegaanvanhetklassiekejaarklassensysteem.zo nsysteemisongeschiktvoor adaptievescholen,omdathethenineenkeurslijfdwingtdatzejuisthebbenlosgelaten. Hetzelfdegeldtvoorleerlingvolgsystemendiehelemaalgebouwdzijnrondomde landelijkgenormeerdetoetsenentraditioneleschooljaren. 8.2 Leermiddelen/ Eenadaptieveschoolsteltandereeisenaanleermiddelendaneengangbareschool. Denkaandereikwijdtevanleermiddelendienodigisomindegrotehoeveelheidvragen vanleerlingentevoorzien,deopbouwvanleerinhouden('losse'componenten),de variëteitinvormenmedium,detoegankelijkheidvanhetmateriaalende zelfstandigheidwaarmeeleerlingenermeemoetenkunnenwerken.ookhierkanicteen enormebijdrageleveren. Veelvandehuidigedigitaleleermiddelenvoldoenechter(nog)nietaandezewensen. Hetgrootsteaanbodvanleermiddelenbestaatuitopdrachtenvoorleerlingen,als aanvullingopdeleerstofdieindemethodesstaat.weziennogheelweinig programma'sdiequaleerstofeenbeteralternatiefzijnvoordemethodesinboekvorm. Leersystemendieleerlingenhelpenomhunredeneringinkaarttebrengen,die contextgevoeligefeedbackgevenaanleerlingenindevormvaneentutorialof expertsysteemofdiederolvandeleerkrachtalsinstructeur,motivatorenbijstuurder overnemen,zijnernietofnauwelijks.

20 Wekennennoggeenprogramma'sdieuitdevoetenkunnenmeteigenopdrachtenvan leerlingen,terwijleigenopdrachten,ontleendaanhetvastgesteldeindividueleleerplan, dekernvanhetlerenuitmaken. Dezecategorieëndigitaleleermiddelenzijnthansbreedbeschikbaarvoorleerlingen: Oefenprogramma's Dezehelpenleerlingendoormiddelvanherhalingbijhetzogehetenautomatiseren. HiervanishetprogrammaRekentuineenvoorbeeld( thuispaginastaatbijvoorbeeldhetsuccesverhaalvaneenmoederwiensdochtergeen uren maaktebijhetmakenvanrekensommenenviarekentuindatwelisgaandoen, waardoorzeeenaantalrekenroutinesnuheeftgeautomatiseerd. Digitaleoefenprogramma'szijnvoorleerlingenvaakaantrekkelijkerdanpapieren mogelijkheden.daarnaastzijnzevoorleerkrachtenefficiënter. Internet InternethelptleerlingenbijhetoriënterenLhetverkennenvaneeneersteantwoord ofglobalerichtingwaarinhetantwoordkanwordengezochtlenbijhetopzoeken vaninformatie,bijvoorbeeld:waaromzijnergeenpinguinsopdenoordpool,waarom stolteiwitalsjehetverhit,waaromisergeenkleinsteofgrootstegetal,hoeveeltalen zijneropdewereld,heetteeengirafvroeger'kameelpaard'ofisdateenfabeltje? Oriënterenenopzoekengaanveelgemakkelijkervia'internet'danvia (school)boeken.internetzetdaarmeevoorleerlingendevenstersvandeschoolopen. SocialemediaeneLmail Dezemiddelenhelpenbijhetincontactkomenmetanderenbinnenenbuitende school.ditcontactkanbehulpzaamzijnvoorinformatie,motivatie,associatieen feedback. Alswekijkennaardeleermiddelendiemeertendienstestaanvandeleerkrachtdan springendedigitaleschoolbordenendigitaletoetseninhetoog.eendigibordpast volgensonsmeerineenonderwijssysteemdatklassikaalisingericht,meteenleerkracht inhetcentrumeneenbordwaarop deleerstof verschijntwaarvanisbepaalddatdie vooralleleerlingenindieklasrelevantis:"hetis9.15enalleleerlingenvangroep3 gaannurekenen;hetis10.45enalleleerlingeningroep7krijgennulesoverdesahara". Inonderwijsdatzoisgeorganiseerd,iseendigibordeeninnovatie.Maaropeen adaptieveschoolzijnerrelatiefweinigvanditsoortgroepsactiviteiteneniseen digibord omhetpolemischtezeggen onbuigzaam,teweinigflexibel. Hetzelfdegeldtvoortoetssystemen.Systemendiedeontwikkelingvanleerlingenin beeldbrengengaanmeestalnietverderdanmeerkeuzevragenengoed/foutpercentages. Zulkesystemendragennietbijaanderealisatievaneenadaptieveschool. 8.3 Communicatie/ Decommunicatieineenadaptieveschooliscomplexerdanineengangbareschool.Denk aanhetteamwerk,deindividueleleerplannen,degrotediversiteitinleeractiviteitenvan leerlingen,dedocentenvanbuitenendeafstemmingmetouders.ictleverthiereen belangrijkebijdrageaanindevormvanvoorallebetrokkenenbeschikbareen toegankelijkesystemendietegelijkertijddeprivacybeschermen. DeAdaptieveschool MarjoleinPloegman januari

21 8.4 Ict/als/sleutel/voor/beter/onderwijs/ Ineeninteressantpleidooi('Onderwijsinnovatie',december2011)noemtRobMartens 11 drievoornameconsequentiesvanictdietezamendesleutelvormentotbeteronderwijs: L vrijheid:ictvergrootdevrijheidsgradenvoordeleerlingtenaanzienvanwat,in welkevorm,opwelkmoment,opwelkeplaatsenopwelkemanierergeleerdwordt. Dezevergrotingvankeuzevrijheidvergrootdemotivatieeninteresse. L samenwerking:ictvergrootdemogelijkhedentotsamenwerkingtussenleerlingenuit anderegroepenentussenleerlingenenpersonenbuitendeeigenschool.dit veronderstelteenrijkereleeromgeving. L competentie:degroterekeuzevrijheidleidttotdelstandaardisatie,uniekeleerroutes endaardoortotminderonderlingevergelijkingentussenleerlingen.hierdoor ontstaateengrotergevoelvancompetentie. Ingrotelijnenonderschrijvenwedezeelementenvoorgoedonderwijs.Echter,inonze opvattingligthetnietindeverwachtingdaticthieropeenradicaleinvloedzalhebben. Detoepassingenvanictinonderwijsvolgeneerderdebestaandestructuren.Daarnaast zienwedeafgelopenjaren gedurendedejarendaticteenwegvondnaarscholen juisteenbewegingdeanderekantop.denkaande'canoninhetprimaironderwijs'(slo, mei ),hetverplichtegebruikvanlandelijkgenormeerdetoetsenvoorallegroepen 1totenmet8,deverplichteeindtoetsenhetstriktegebruikvandeCitoLeindscorevoor toelatingtothetvoortgezetonderwijs.aldezeontwikkelingenstaan differentiatiemogelijkhedenwatbetreftinhoudvoordeindividueleleerlingindeweg. Deontwikkelingenrond'ouderbetrokkenheid'gaanmeerinderichtingvan'ouders moetenhetcontractvandeschoolondertekenen'en'ouderszijnthuishetverlengstuk vandeleerkrachtenmoetendaarhetschoollerenvoortzetten'danvancolcreatieen gespreideverantwoordelijkheid. Tenaanzienvandeonderwijstijdiseengrotestapgezetmethetlandelijkeexperiment 'flexibeleschooltijden',maarbijdegangbarescholenzienweeenbeperkingvande onderwijstijdtothetminimumvan940enextrastrengecontrolesvande leerplichtambtenarenrondschoolvakanties. Wijdenkennietdatictdittijkankeren,deenigendiedatkunnenzijnde(grote) schoolbesturendoorhunscholenadaptiefinterichten. Denota'Klaarvoordestart?Eisenaaneendigitaleleeromgevingvoorprimair onderwijsopmaat'vankennisnetenaps 13 bevateenuitvoerigprogrammavaneisen vooreendigitaleomgevingvooradaptiefonderwijs.wevolstaanhiermetdaarnaarte verwijzen. " 11 RobMartens,'Waaromictdesleuteltotbeteronderwijsis',Onderwijsinnovatiedecember Decanoninhetprimaironderwijs,Stichtingleerplanontwikkeing, Surfnet/Kennisnet:Klaarvoordestart?Eisenaaneendigitaleleeromgevingvoorprimaironderwijs opmaat. Utrecht,maart2011 DeAdaptieveschool MarjoleinPloegman januari

22 DeAdaptieveschool MarjoleinPloegman januari Brief%aan%een%leerkracht" Besteleerkracht, Jijenjouwteamhebbenhethartopdegoedeplek.Injulliewerkdraaithetomde leerlingen,omelkeleerling.julliezittenregelmatigbijelkaaromhetonderwijsnog beterophenaftestemmen.jebenterabsoluutvanovertuigddatwatindeschoolgids staat namelijkdatjulliekindgerichtwerkenendatelkkindtotzijnrechtkomt ookde praktijkis.dieovertuigingisterecht. Watwijindezenotitiestellenisdatelkeleerlingenelkeschool ookjullieschoolmet jullieleerlingen extraontwikkelingsmogelijkhedenkanverkrijgenalsde schoolorganisatiezodanigwordtdatereenadaptieveschoolontstaatwaarallekinderen adaptiefkunnenleren.eenschoolwaarbijzoweldeleerlingalsdeschoolzichaanelkaar kunnenaanpassen. Eenadaptieveschoolverandertdedagelijksegangvanzakenbehoorlijk,zoervarenwij opdeschool. Eendaguithetlevenvaneenleerkracht/leerling/ouder isopde Schoolandersdanwezijngewend.Dedagisnietlangergeordendvolgenshetprincipe van leerkracht+klas+programma maarvan individueelleerplanperkind+heleteam +ouders. Omdieverschuivingmogelijktemakeniseenandereschoolorganisatienodig,eendie elkedagdeheledagopenis.dieverruimdeopeningstijdenzijnnodigomvooralle leerlingenruimtetecreërenvoorhuneigenleerplan.deschoolheeftindekrantgestaan metverhalenals handigvooroudersdieindezomerwerken(bijvoorbeeldeen strandtentrunnen)',maardatisvooronsnietdedrijfveergeweest.doorslaggevend vooronswashetinzicht,datalsdeschoolmaarheelbeperktopenis(denkaande940 uurineenjaar,terwijlermeerdan2000ineenjaarpassen),jevanzelfleerlingengaat dwingenommeetemarcherenineenvastgelegdprogramma.jekuntimmersgeen minuutmissen.endat'je'verwijstnietalleennaardeleerling,ooknaarjouals leerkracht!wiljedatleerlingenkunnenvariëreninwatenhoezeleren,danmoet daarvoorookdetijdzijn.detijdvoorleerlingenendetijdvoorleerkrachten.anders werkthetniet. Maartijdalleenisnietgenoeg.Omruimtetemakenvoorindividueleleerplannenper leerlingishetooknodigomheelanderstekijkennaarhoebesluitentotstandkomen. Een10Lminutengesprekmetdeoudersoverhunkindofeenpaarkeerperjaareen ouderavondisdaarvooronvoldoende.voorzo nindividueelleerplanishetnodigdat leerlingen,leerkrachtenenoudersregelmatigmetelkaarspreken,uitgebreidsprekenen hetvervolgenssameneensworden,zodathetweliswaarhetindividueleleerplanvandie eneleerlingis,maarweleenwaarmeeleerkrachtenenouders elkvanuithun verantwoordelijkheid kunneninstemmen. Betekentditdatoudersdidactischonderlegdmoetenzijn,dekerndoelenende methodesmoetenkennen?nee,oudersgevenaaninwelkemate,totopwelkniveauen vanuitwelkeopvattingenzijbetrokkenwillenzijnbijdetotstandkomingvanhet leerplanvanhunkind.deaardenmatevandeouderbetrokkenheidkanvariëren.ook hierinisernietéén groepsnorm vooralleouders.hetzelfdegeldtvoordeleerlingen: ookhunaandeelindetotstandkomingvanhetleerplankanvariëren.maarwatvaststaat ishetuitgangspunt:elkeleerling,elkeouderenelkeleerkrachtheefteenstem,diestem

23 wordtgehoordeneenleerplanwordtpasafspraakalselkermeekanleven;eigenlijk heelvoordehandliggend. Maartoch,komthetgezamenlijkvaststellenvanhetindividueleleerplanerinde praktijknietgewoonopneerdatdeleerkracht,jijdus,eendeelvanzijn zeggenschap moetinleveren?inplaatsvandatdeleerkrachtbepaalthoehetleerprocesvanleerlingx eruitziet,moethijofzijhetnumetdeleerlingendiensoudershierovereensziente worden. Alshetdaaropneerkomt,danstaatdathaaksopdetrendinonzesamenlevingomde leerkrachtjuistmeerzeggenschaptegeven,meer professioneleruimte zoalsdatinde beleidsnota sheet omopbasisvandeeigenprofessionaliteitvasttestellenwathet besteis.deaobsteltbijvoorbeeldeenwetswijzigingvoorvandewetophetprimair onderwijs 14,omdaarinexplicietvastteleggendatdezeggenschapvandeleerkrachtin elkgevalinhoudtdathijofzij: a. deleerstofselecteertenordent, b. werkvormen,materialenenmediakiest, c. deprestatiesvandeleerlingbeoordeelt,waarondermedewordtbegrepenhet makenvantoetsen,hetkiezenensamenstellenhiervan, d. debegeleidingvandeleerlingvaststelten e. hetcontactmetdeoudersonderhoudt. Datklinktlogisch,maarhoezietdaterindepraktijkuit?Wordtinditwetsvoorstelmet 'deleerkracht'gedoeldopdeindividueleleerkracht?datzoubetekenendatbinneneen schooleenleerkrachtdegenoemdebesluiteninzijneentjezoumogennemen: zo onderhoudikcontactenmetdeouders, zobegeleidikleerlingen.datwordthopelijk nietbedoeld,zogaathetooknietopdemeestescholen.dergelijkebesluitenwordenin teamverbandgenomen.jebentnietinjeeentjeprofessional,jebenthetsamen. OpDeSchoolhebbenwedeopvattingvanwat samen'isuitgebreidenrekenenernaast deleerkrachten/leidingookdeleerlingenendeouderstoe.samenkomenzijtoteen besluitwaariedereengoedmeekanleven.eenwetdiedatonmogelijkzoumaken, vindenwijeenheelongelukkigewet,misschienzelfsweleenonmaatschappelijkewet. Zeggenschapiseengrootgoed,maarisietsandersdandeautoriteit/hetgezagzijn; zeggenschapkunjeooksamenhebben,moetjeooksamenhebben,wantookleerlingen enoudershebbeneenstem.hetzouimmersvreemdzijnom: eenkindopteleidenvooreeninternationale,dynamische,veranderlijkewereldin eenstatisch,vast,onbeïnvloedbaarschoolsysteem; vanleerlingentevragenomsociaaltezijn,oogenrespecttehebbenvoorverschillen, verschillentebenutten+teaccepterenineenomgevingdiemaarinheelbeperkte mateoogheeftvoorverschillen; leerkrachtenallevertrouwenteschenken,opbasisvanhunopleidingen professionaliteit,enkinderenenoudersgeenvertrouwenteschenken; ervanuittegaandatalleendeleerkrachteen'professional'is.iseenoudergeen professionalindeopvoedingvanzijnkind?eniseenkindnieteenprofessionalinzijn eigenbelevingswereldeninschattingvanzijnvermogens? Ookeenprofessionalkannietverderkijkendantotzijneigenhorizon.Hetkindende ouderstaanopandereplekkenopdeaardbolenziendustoteenanderehorizon.samen zienzehetmeest. 14 Zievoordetoelichtingenhetvoorstel: DeAdaptieveschool MarjoleinPloegman januari