Verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan De Bilt

Transcriptie

1 Verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan De Bilt Gemeente De Bilt januari 2010 Definitief

2

3 Verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan De Bilt Gemeente De Bilt januari 2010 Definitief

4

5 INHOUD BLAD SAMENVATTING 1 1 INLEIDING Waarom een GRP? Wat is een GRP? Verbreding van de zorgtaken: een verbreed GRP Geldigheidsduur Procedure: vaststelling VGRP en afstemming met provincie en waterschappen Benchmark Riolering Leeswijzer 6 2 HUIDIGE SITUATIE: WAAR STAAN WE NU? Situatie Gegevens van de voorzieningen Kwaliteit van de voorzieningen Functioneren van de systemen Financiering van de watertaken Organisatie van de watertaken Voorzieningen bij nieuwbouw 15 3 UITGANGSPUNTEN EN DOELEN Wettelijk kader en beleidskader Samenwerking in de afvalwaterketen Benchmark Riolering Klimaatverandering Doelen 20 4 ZORGPLICHT AFVALWATER Niet aangesloten panden Inzicht in kwaliteit van de riolering Ongewenste lozingen op de riolering Ongewenste lozingen vanuit de riolering Voldoende afvoercapaciteit Afstroming in de riolering Gemalen Overlast tijdens werkzaamheden Rioleringsbeheer 25 5 ZORGPLICHT HEMELWATER Inzamelen afstromend hemelwater Geen schoon hemelwater naar zuivering Instroming via kolken Verwerking van hemelwater Inzicht in kwaliteit van de riolering Wijze van hemelwaterafvoer Voldoende afvoercapaciteit 29

6 5.8 Vuiluitworp Afkoppelen verhard oppervlak 30 6 ZORGPLICHT GRONDWATER Grondwaterstand Grondwateroverlast Melden van klachten Beleid inzake structurele grondwateroverlast 33 7 ONDERZOEKEN EN MAATREGELEN MIDDELEN Personele middelen Uitgangspunten kostendekkingsplan Financiële lasten watertaken Resultaten kostendekkingsplan 41 OVERZICHT BIJLAGEN BIJLAGE 1: EVALUATIE GRP BIJLAGE 2: LOCATIES RIOOLOVERSTROTEN BIJLAGE 3: TOETSING VUILEMISSIES AAN BASISINSPANNING BIJLAGE 4: BASISKWALITEIT VRIJVERVALRIOLEN BIJLAGE 5: VERVANGINGSPLANNING VRIJVERVALRIOLEN BIJALGE 6: KOSTENDEKKINGSPLAN BIJLAGE 7: GEINSPECTEERDE RIOLEN

7 SAMENVATTING Inleiding In dit gemeentelijk rioleringsplan (GRP) heeft de gemeente De Bilt de invulling van haar zorgplichten voor stedelijk afvalwater, hemelwater en grondwater vastgelegd voor de periode 2010 tot en met In dit GRP zijn de conclusies en aanbevelingen uit de Benchmark Riolering uit 2008 meegenomen. Evaluatie In de eerste helft van de afgelopen planperiode zijn het reinigen en inspecteren van riolen en het bijhouden van de rioleringsgegevens achtergebleven. Omdat er daardoor onvoldoende inzicht was in de toestand van de riolen, was het niet mogelijk de hoeveelheid rioolvervanging uit het GRP te realiseren. In 2009 is een inhaalslag gedaan met het reinigen en inspecteren van riolen en met het bijwerken van de rioleringsgegevens in het beheersysteem. In de eerste helft van de afgelopen planperiode is in overleg met de waterschappen verhard oppervlak afgekoppeld van de gemengde riolering. Dit was een alternatieve maatregel om de vuilemissie te reduceren. In 2008 zijn de rioolstelsels in De Bilt doorgerekend. In 2009 zijn de riooloverstorten voorzien van meetapparatuur waarmee ze gemonitord worden. De gegevens van de voorzieningen zijn compleet en actueel. Het rioleringssysteem in De Bilt bestaat uit: circa 175km voornamelijk gemengde vrijvervalriolering in de bebouwde kommen en 16 hoofdgemalen 26 externe uitlaatconstructies, waarvan negen voorzien van een randvoorziening circa 50km mechanische (druk)riolering en circa 500 minigemalen in het buitengebied Op basis van hun leeftijd zijn de oudste riolen de komende jaren aan vervanging toe. Dankzij de recente inhaalslag met reinigen en inspecteren is er op strategisch niveau goed inzicht in de toestand van de riolering. De inspectieresultaten moeten nog geanalyseerd en vertaald worden naar een operationeel vervangingsplan. Door het uitvoeren van berekeningen is goed inzicht in het theoretisch functioneren van de riolering en de knelpunten. Uit de berekeningen volgde dat voldaan wordt aan de basisinspanning, maar dat enkele locaties gevoelig zijn voor water op straat. Sinds kort wordt gemeten aan de riooloverstorten om de berekeningsresultaten te verifiëren. Er is nog geen goed inzicht in de grondwatersituatie. De financiële lasten van de rioleringszorg zijn in De Bilt relatief laag. De planrealisatie is echter ook laag. Voor enkele taken is het reguliere budget ontoereikend, met name voor het vervangen van riolen, het reinigen en inspecteren van riolen en het onderhouden en vervangen van mechanische riolering. De lage planrealisatie hangt ook samen met onvoldoende personele capaciteit. Uitgangspunten en doelen Bij het formuleren van de doelen in dit GRP De Bilt is rekening gehouden met: Wet verankering en bekostiging gemeentelijke watertaken Waterwet Wet informatie-uitwisseling ondergrondse netwerken (wion) Waterbeheerplannen van de waterschappen en Regionaal Waterplan van de provincie Utrecht) Conclusies en aanbevelingen uit de Benchmark Riolering 2008 Klimaatveranderingen -1-

8 Voor de komende planperiode zijn de volgende doelen geformuleerd: 1. Het inzamelen van het binnen het gemeentelijk gebied geproduceerde afvalwater. 2. Het doelmatig omgaan met de inzameling van hemelwater 3. Het transport van het ingezamelde afvalwater naar een geschikt lozingspunt. 4. Het voorkomen van ongewenste emissies naar bodem, grond- en oppervlaktewater. 5. Het voorkomen van overlast voor de omgeving. 6. Effectief beheer van de riolering. 7. Invulling geven aan de grondwaterzorgplicht. Bij deze doelen zijn in dit GRP functionele eisen opgesteld. Functionele eisen beschrijven de gewenste situatie. Opgave Als de huidige situatie met de gewenste situatie vergeleken wordt, ontstaat een aantal hiaten. Hieruit volgen vier speerpunten voor de komende planperiode: 1. Opstellen en uitvoeren operationeel vervangingsplan riolen Opstellen operationeel rioleringsbeheerplan Beoordelen inspecties en vertalen naar maatregelen Vervangingsplanning afstemmen op andere werkzaamheden Vervangen riolen uit rioleringsbeheerplan 2. Rioleringsbeheer op orde houden Inspecteren en reinigen riolering 14% per jaar Verwerken revisiegegevens 2x per jaar Jaarlijks opstellen operationeel rioleringsbeheerplan 3. Optimaliseren functioneren riolering Monitoren neerslag en riooloverstortingen Doorrekenen riolering met klimaatbui Aanpakken hydraulische knelpunten Maartensdijk en Hollandsche Rading 4. Vastleggen grondwaterbeleid Monitoren en analyseren grondwaterstanden Opstellen Grondwatervisie Middelen Op basis van kengetallen is in de gemeente De Bilt bij het huidige uitbestedingenniveau voor het goed uitvoeren en begeleiden van de watertaken en voor het uitvoeren van het GRP 4,0 fte nodig. Momenteel is 3,0 fte beschikbaar. Dat is onvoldoende. De komende planperiode is structureel 1,0 fte extra nodig. De lasten die met de uitvoering van het GRP gemoeid zijn en de beschikbare budgetten zijn in beeld gebracht. Daaruit volgt een aantal knelpunten. Voorgesteld wordt de volgende jaarbudgetten te verhogen: Jaarbudget vervangingsinvesteringen riolen van EUR 1,7 miljoen verhogen naar EUR 2,6 miljoen in 2010 (daarna geleidelijk aflopend). Het huidige budget van EUR 1,7 miljoen was gebaseerd op een statistische vervangingsplanning en een technische levensduur van 60 jaar. Het voorgestelde budget van EUR 2,6 miljoen is gebaseerd op actuele inspectieresultaten en een technische levensduur van 55 jaar. Jaarbudget reiniging en inspectie vrijvervalriolen van EUR 100 duizend verhogen naar EUR 145 duizend. Het huidige budget van EUR 100 duizend is gebaseerd een hoeveelheid van 10% per jaar. Naar aanleiding van de actuele inspectieresultaten wordt de komende planperiode jaarlijks 14% gereinigd en geïnspecteerd. Het nieuwe budget van EUR 145 duizend is gebaseerd op deze nieuwe hoeveelheid en op actuele marktconforme prijzen.

9 Jaarbudget onderhoud mechanische riolering van EUR 130 duizend verhogen naar EUR 180 duizend. Het huidige budget van EUR 130 duizend is gebaseerd op circa 200 minigemalen in het buitengebied. Dit is destijds te laag ingeschat. Bij de meest recente inventarisatie zijn circa 500 minigemalen in beeld gebracht. Voor een extra fte is EUR 65 duizend benodigd. Dit budget kan gebruikt worden om de eigen binnendienst uit te breiden of om nog meer taken uit te besteden. Daarnaast wordt voorgesteld een extra budget van circa EUR 60 duizend per jaar op te nemen voor de andere onderzoeken uit dit GRP. De exploitatielasten en kapitaallasten die met de rioleringszorg gemoeid zijn, vallen hierdoor de komende jaren hoger uit dan in de huidige begroting is voorzien. In 2010 vallen de lasten circa 0,5 miljoen euro hoger uit dan in de begroting is opgenomen. Dit heeft tot gevolg dat de kostendekkingsgraad bij de voorgenomen tariefsverhoging van 2,8% in 2010 slechts 85% is. Dit tekort kan opgevangen worden door: Een voorziening in te stellen voor rioolvervanging Vanuit de huidige reserve eenmalig 1,3 miljoen euro te doteren aan de voorziening De voorziening aan te wenden voor een deel van de vervangingsinvesteringen waardoor de kapitaallasten omlaag worden gebracht Het rioolrecht geleidelijk te verhogen tot kostendekkend niveau aan het eind van de planperiode De voorziening voor rioolvervanging is tegen die tijd volledig benut De verhoging van het rioolrecht kan op deze wijze beperkt blijven tot de volgende bedragen: Jaar Verbruikersgroep (m 3 /jaar) Stijging ,25 191,82 268,31 2,8% ,37 211,01 295,14 10,0% ,95 229,45 320,93 8,7% ,01 240,39 336,24 4,8% ,98 252,58 353,29 5,1% -3-

10 1 INLEIDING 1.1 Waarom een GRP? Om afvalwater uit de woonomgeving te verwijderen is riolering een onmisbare voorziening. Riolering dient voor de bescherming van de volksgezondheid en de bescherming van oppervlaktewater en bodem. Daarnaast dient riolering tot op zekere hoogte droge voeten te waarborgen. Het aanleggen en beheren van riolering is een zorgtaak van de gemeente. Deze zorgtaak is wettelijk geregeld in de wet Milieubeheer. Volgens de wet Milieubeheer dient elke gemeente te beschikken over een Gemeentelijk Rioleringsplan (GRP). Hierin moet staan hoe invulling wordt gegeven aan de gemeentelijke zorgplicht voor afvalwater, hemelwater en grondwater. In het onderhavige rapport is dat gedaan. De invulling is in overeenstemming met de wet Milieubeheer afgestemd op de overige beleidsterreinen van de gemeente De Bilt en het beleid van de betrokken waterschappen (Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden, Hoogheemraadschap Amstel, Gooi en Vecht en Waterschap Vallei & Eem) en de provincie Utrecht. 1.2 Wat is een GRP? Een GRP is een strategisch beleidsplan waarin de gemeente op hoofdlijnen het rioleringsbeleid voor een aantal jaren vastlegt. De tactische uitwerking en onderbouwing ervan gebeurt in een basisrioleringsplan (BRP) en een rioleringsbeheerplan (RBP). Een BRP gaat in op het functioneren van het rioleringssysteem, een RBP op de toestand van de rioleringsobjecten. De operationele uitvoering kan jaarlijks worden uitgewerkt in het Uitvoeringsplan. In de onderstaande figuur staan de verschillende soorten rioleringsplannen en de onderlinge samenhang: Strategisch (verbreed) GRP Tactisch BRP RBP Operationeel Uitvoeringsplan Figuur 1: Beleidspiramide riolering De genoemde plannen staan niet op zichzelf. Door evaluatie en het continu verzamelen van nieuwe informatie worden de plannen bijgesteld. Daarnaast hebben de verschillende plannen een directe link met elkaar. Beleid en visie op strategisch niveau hebben uiteindelijk gevolgen voor het beheer en onderhoud op operationeel niveau, terwijl informatie verkregen op het operationele niveau kan leiden tot aanpassing van het beleid. De gemeente De Bilt beschikt over een Vuilemissieplan/BRP uit 2008 maar nog niet over een RBP.

11 1.3 Verbreding van de zorgtaken: een verbreed GRP Tot 2008 hadden gemeenten een zorgplicht voor de inzameling en het transport van afvalwater inclusief overtollig hemelwater. De systemen die gemeenten hiervoor hadden waren in eerste instantie voornamelijk gemengde systemen voor afvalwater en overtollig hemelwater. De laatste decennia is zowel de techniek als het landelijke beleid meer en meer gericht op het gescheiden inzamelen en afvoeren van afvalwater en hemelwater. Daarnaast was er onduidelijkheid over de verantwoordelijkheden ten aanzien van het grondwater in stedelijk gebied. In 2008 is daarom de Wet verankering en bekostiging gemeentelijke watertaken ingevoerd. Daarmee is een aantal wetten gewijzigd of aangevuld, waaronder de wet Milieubeheer, de Gemeentewet en de wet op de Waterhuishouding. De zorgplichten van de gemeente zijn daardoor opnieuw gedefinieerd. De vernieuwde zorgtaken zijn: 1. Afvalwater. De doelmatige inzameling en het transport van het stedelijk afvalwater (huishoudelijk afvalwater en bedrijfsafvalwater), dat vrijkomt bij de binnen het grondgebied van de gemeente gelegen percelen; 2. Hemelwater. De doelmatige inzameling en verwerking van afvloeiend hemelwater; 3. Grondwater. Het in openbaar gemeentelijk gebied treffen van doelmatige maatregelen om structureel nadelige gevolgen van de grondwaterstand voor de aan de grond gegeven bestemming te voorkomen of te beperken. De Wet verankering en bekostiging gemeentelijke watertaken voorziet tevens in een nieuw bekostigingssysteem: de verbrede rioolheffing. Onder de verbrede rioolheffing kunnen naast kosten gemoeid met de aanleg en het beheer van voorzieningen voor afvalwater, ook kosten worden ondergebracht die gemoeid zijn met de aanleg en het beheer van voorzieningen voor hemelwater en grondwater. De kosten kunnen desgewenst gesplitst worden doorgerekend aan de belastingplichtigen. Gemeenten dienen de invulling van de verbrede zorgtaken en de bekostiging ervan vast te leggen in een verbreed gemeentelijk rioleringsplan (VGRP). 1.4 Geldigheidsduur De gemeente mag zelf de geldigheidsduur van het VGRP bepalen. Het vorige GRP dateert uit 2005 en had een geldigheidsduur van vijf jaar. Gelet op de huidige inzichten en de te verwachten ontwikkelingen is ook het voorliggende VGRP opgesteld voor een periode van vijf jaar ( ). 1.5 Procedure: vaststelling VGRP en afstemming met provincie en waterschappen Het vaststellen van het rioleringsbeleid in het VGRP is een autonome beslissing van de gemeenteraad. Echter, de wet Milieubeheer vraagt gemeenten daarbij samen te werken met de waterschappen en de provincie. Gemeenten hebben een informatieplicht naar deze instanties. Tijdens de totstandkoming van dit VGRP heeft overleg met de provincie en de waterschappen plaatsgevonden. De gemaakte opmerkingen zijn voor zover relevant in dit plan verwerkt. Na vaststelling van het VGRP ontvangt naast de waterschappen en de provincie, het ministerie van VROM een definitief exemplaar. -5-

12 1.6 Benchmark Riolering 2008 In 2008 heeft de gemeente De Bilt meegedaan aan de Benchmark Riolering van de stichting Rioned. Bij de Benchmark is de rioleringszorg in verschillende gemeenten met elkaar vergeleken. Het doel van de Benchmark was om van elkaar te leren en zo de rioleringszorg te verbeteren. De gemeente De Bilt scoorde bij de Benchmark op een aantal gebieden onder het gemiddelde. Met name op het gebied van financiële administratie en planrealisatie en planefficiëntie. De laatste gebieden hangen samen met de krappe personele bezetting die als aandachtspunt voor de gemeente De Bilt is meegegeven bij de Benchmark. De resultaten van de Benchmark Riolering, de conclusies en aanbevelingen, zijn opgenomen in dit GRP. Aandachtsgebieden Benchmark Riolering De volgende aandachtsgebieden zijn bij de Benchmark onder de loep genomen: Toestand en functioneren Milieu-inspanning Uitgaven Organisatievermogen Gegevensbeheer Meldingen en klachten 1.7 Leeswijzer In de evaluatie in hoofdstuk 2 staat wat we de afgelopen planperiode hebben gedaan en wat niet. In hoofdstuk 3 wordt de huidige situatie beschreven. In hoofdstuk 4 staan de uitgangspunten, randvoorwaarden en doelen voor de komende planperiode. Hoofdstuk 5 gaat specifiek in op de zorgplicht voor stedelijk afvalwater: wat willen we bereiken, waar staan we nu en wat moeten we dus nog doen. Hoofdstuk 6 en 7 doen hetzelfde voor de zorgplichten voor hemelwater en grondwater. In hoofdstuk 8 staan de onderzoeken en maatregelen die uit de hoofdstukken 5, 6 en 7 volgen samengevat. Hoofdstuk 9 tenslotte gaat over de benodigde en beschikbare personele en financiële middelen: wat kost het ons?

13 Evaluatie GRP : wat hebben we gedaan? Strategie en speerpunten In 2005 heeft de toenmalige gemeenteraad het huidige GRP De Bilt vastgesteld voor de planperiode 2005 tot en met Het GRP was het eerste GRP voor de gemeente De Bilt na de herindeling. Het was gebaseerd op een aantal onderzoeken die in overleg met de waterschappen zijn uitgevoerd, met name op het afkoppelplan In het afkoppelplan 2004 zijn de resterende milieumaatregelen geoptimaliseerd op duurzaamheid en kostenefficiëntie. Verder zijn voorafgaand aan het GRP op grote schaal percelen in het buitengebied aangesloten op de riolering en randvoorzieningen aangelegd. Bij het opstellen van het GRP werd een aantal knelpunten geconstateerd. De strategie van het GRP was gericht op het aanpakken van deze knelpunten, onder andere op: Het aansluiten van de resterende percelen die nog niet waren aangesloten op de riolering. Het verbeteren van de afvoercapaciteit Het treffen van maatregelen om de vuiluitworp te reduceren Een ander belangrijk speerpunt in het GRP was het in stand houden van de kwaliteit van de riolering door het doelmatig te beheren. Onderhoud, inspecties en reiniging Reiniging en inspectie van riolen zijn de afgelopen planperiode gecombineerd uitgevoerd. Op basis van het GRP had jaarlijks circa 24 kilometer riolering gereinigd en geïnspecteerd moeten worden (jaarlijks 1/7 deel van gemengde riolering en afvalwaterriolering). Als gevolg van capaciteitsproblemen binnen de gemeentelijke organisatie is dat niet gelukt. In 2009 is een grote inhaalslag uitgevoerd op het gebied van rioolreiniging en inspectie. Eind 2009 was deze inhaalslag voltooid. Databasebeheer Met behulp van een compleet en actueel beheersysteem kan planmatig worden gewerkt voor wat betreft onderhoud, reparatie, renovatie en vervangen van riolering. De afgelopen planperiode zouden daarom twee maal per jaar de revisiegegevens worden verwerkt in het rioleringsbeheersysteem. Tot 2008 was er een grote achterstand hiermee. Dit had te maken met de beschikbare personele capaciteit. De gemeente heeft in 2009 een inhaalslag gedaan om het beheersysteem actueel te krijgen. In 2009 zijn alle resterende revisiegegevens ingevoerd. Eind 2009 waren de vaste gegevens in het rioleringsbeheersysteem nagenoeg compleet en actueel. Ook zijn de inspectieresultaten tot en met 2009 ingevoerd in het beheersysteem. Onderzoek De afgelopen twee jaar zijn alle riooloverstorten voorzien van meetapparatuur. De gemeente neemt deel in een samenwerkingsverband met elf gemeenten en HDSR voor het monitoren van de riooloverstorten, inclusief dataverwerking. Eind 2009 is gestart met monitoring voor een periode van 5 jaar. De gegevens worden geregistreerd op een gezamenlijke database van de gemeenten en HDSR. Aan het eind van de planperiode van het GRP wordt er geëvalueerd. Daarbij worden de resultaten van de monitoring vergeleken met de resultaten van de eerder uitgevoerde emissieberekeningen. Het doel daarvan is om het beeld in eventuele knelpunten te verbeteren. Eind 2009 is de gemeente in samenwerking met andere gemeenten in het beheersgebied van HDSR, HDSR en de provincie gestart met een gezamenlijk incidentenplan. -7-

14 Milieu-inspanning De gemeente heeft de benodigde emissiereductie de afgelopen jaren vooral vorm gegeven door het afkoppelen van verhard oppervlak van gemengde riolering en de aanleg van riolering in het buitengebied. Daarnaast is een aantal andere verbeteringsmaatregelen uitgevoerd die in vorige GRP s waren opgenomen. Bij het opstellen van het Vuilemissieplan in 2008 is berekend dat de gemeente voldoet aan de milieueisen (de basisinspanning). Uit het Vuilemissieplan 2008 volgden een aantal maatregelen ter verdere optimalisatie van de riolering en vergroting van de afvoercapaciteit. Deze maatregelen zijn in 2009 uitgevoerd (zie bijlage 6, verbeteringsmaatregelen). Aansluiten ongerioleerde percelen In de afgelopen planperiode zijn alle panden in het buitengebied die bij het opstellen van het vorige GRP bekend waren aangesloten op de riolering. Het betrof de Noordeweg 2, 2a en 4 (aangesloten op het rioolstelsel van de gemeente Zeist) en Eyckensteinseweg 34. Bij nadere inventarisatie zijn alsnog twee panden aangetroffen die niet zijn aangesloten op de riolering en hun afvalwater lozen op de bodem (een aan de Noordweg en een aan de Universiteitsweg). Rioolvervangingen In principe worden rioolvervangingen (of andere maatregelen aan de riolering) uitgevoerd op basis van inspectieresultaten. Tot halverwege 2009 was echter een achterstand met reguliere rioolinspecties: slechts 45% van de riolen was tot dan toe geïnspecteerd. In de tweede helft van 2009 is deze achterstand grotendeels weggewerkt. Een vertaling van de inspectieresultaten naar een operationele vervangingsplanning heeft nog niet plaatsgevonden. Van de in het GRP voorgenomen rioolvervangingen is daardoor volgens de Benchmark ongeveer de helft uitgevoerd. Behalve onvoldoende inzicht in de kwaliteit van de riolen was het jaarlijks beschikbare budget onvoldoende om alle rioolvervangingen uit het GRP te kunnen uitvoeren. Alleen bij knelpunten of integrale projecten zijn riolen vervangen. Er is daardoor een achterstand in rioolvervangingen ontstaan. Nieuwbouw Per nieuwbouwprojecten is onderzocht wat het meest doelmatige systeem is. Twee belangrijke nieuwbouwprojecten van de afgelopen planperiode: Brandenbrug, hier is een verbeterd gescheiden stelsel aangelegd Citroenvlinder, dit is aangesloten op het bestaande gemengde stelsel

15 2 HUIDIGE SITUATIE: WAAR STAAN WE NU? 2.1 Situatie De gemeente De Bilt beslaat hectare. Het totale aantal inwoners bedraagt per februari De huidige gemeente De Bilt is op 1 januari 2001 ontstaan na een gemeentelijke herindeling en samenvoeging met de gemeente Maartensdijk. De gemeente De Bilt bestaat nu uit de volgende zes kernen De Bilt Bilthoven Maartensdijk Groenekan Hollandsche Rading Westbroek. In het rioolstelsel van De Bilt zijn verschillende typen rioolstelsels te onderscheiden. Het grootste gedeelte van het stelsel is aangelegd als een gemengd rioolstelsel. Op het rioolstelsel van De Bilt is door middel van een drietal gemalen met persleiding het rioolstelsel van de kern Den Dolder (gemeente Zeist) aangesloten. Het totale aanbod van hemel- en afvalwater wordt afgevoerd via het eindgemaal afgeboerd naar AWZI De Bilt aan de Groenekanseweg. Na zuivering wordt het effluent geloosd op de Biltse Grift. De oudste riolering in de gemeente De Bilt dateert uit Het grootste deel van de riolering in de bebouwde kom is aangelegd in de periode Vanaf 1978 houdt de ontwikkeling van het rioolstelsel gelijke tred met de uitbreiding van het woon- en werkgebied. Van recente datum is de aanleg van drukriolering in de zogenaamde buitengebieden. Vanaf de jaren tachtig is het landelijk beleid gericht op het saneren van alle ongezuiverde lozingen. Van de in Maartensdijk aanwezige riolen zijn de oudste in 1963 aangelegd. Het afgevoerde rioolwater werd doorgaans geloosd op oppervlaktewater. Toen de grenzen van de opvang- en verwerkingscapaciteit van deze wateren werden bereikt is overgegaan op het zuiveren van het afvalwater in daarvoor gebouwde installaties. Historische ontwikkeling In het midden van de 19e eeuw werd een duidelijke relatie gelegd tussen het ontstaan van (pest)-epidemieën en het stedelijk afvalwater. Langzaam werd begonnen met de aanleg van (gemengde) riolering. Op deze manier ontdeed men zich van het hinderlijke afvalwater (stankoverlast), kon straatvuil gemakkelijk worden weggespoeld en bleven wegen beter begaanbaar. Daarnaast bleef echter een groot deel van de bevolking aangewezen op het "tonnetjessysteem", waarmee beerputten periodiek werden geleegd. Na de Tweede Wereldoorlog werden vele woonkernen geleidelijk van riolering voorzien. Het afgevoerde rioolwater werd doorgaans geloosd op het oppervlaktewater. De grenzen van de opvang- en verwerkingscapaciteit van het oppervlaktewater werden spoedig bereikt. Daarom werd overgegaan op zuivering van het afvalwater in daarvoor gebouwde installaties. -9-

16 De hoofdriolering is in beheer bij de gemeente. Dit houdt in dat de gemeente verantwoordelijk is voor het onderhouden en functioneren van de riolering. De gemeente is verdeeld in 14 districten. De indeling en de naamgeving van de districten komt overeen met de indeling die door de gemeente wordt gehanteerd. In het vakantiepark De Biltse Duinen, nu Bospark geheten, en in district 4 ( Holle Bilt ) ligt een afvalwater- of dwa-stelsel. De overige districten hebben een gemengd rioolstelsel. District 12 betreft twee drukrioleringsgebieden. Het betreft Bilthoven-noord en de Hercules Segherslaan tussen de Soestdijkseweg-noord en de Vuurscheweg en in De Bilt langs de Utrechtseweg tussen de Veldzichtlaan en het KNMI. De gemeente is verantwoordelijk voor het beheer en onderhoud van het drukrioleringssysteem, inclusief de bijbehorende pompen. Het drukrioleringssysteem is volledig uitgevoerd in kunststof (PE / PVC). 2.2 Gegevens van de voorzieningen Riolen De vaste gegevens van de riolen zijn opgeslagen in een digitaal beheersysteem. De vaste gegevens zijn bij het opstellen van dit GRP nagenoeg compleet en actueel. Van tenminste 95% van de riolen zijn lengte, diameter, materiaal en aanlegjaar bekend. Het verhard oppervlak in het beheersysteem is in 2008 geactualiseerd. Bij de Benchmark Riolering eind 2008 scoorde de gemeente De Bilt bovengemiddeld wat gegevensbeheer betreft. Met behulp van het beheersysteem zijn de volgende overzichten van de riolering gemaakt: Tabel 1 Kenmerken rioolstelsel De Bilt (oktober 2009) Onderdeel rioolstelsel Omvang (eenheid) % vh vrijvervalsysteem Vrijvervalriolering gemengd 151 km 88% Vrijvervalriolering voor regenwater (rwa) 5 km 3% Vrijvervalriolering voor afvalwater (dwa) 16 km 9% Subtotaal vrijvervalriolen % % vh totale systeem Persleiding en drukriolering 48 km 22% Veruit het grootste deel van de riolering maakt deel uit van een gemengd stelsel. Dit betekent dat hemelwater en vuilwater in de meeste gevallen door een gemeenschappelijke voorziening naar de AWZI worden afgevoerd. Als bij zware neerslag de capaciteit van de riolering onvoldoende is, kan het met afvalwater gemengd te veel hemelwater via riooloverstorten de riolering verlaten. In percentages is het aandeel van de diverse rioolstelseltypen (lengte van de leidingen als percentage van het totaal) als volgt, zie figuur 3. 78% Totaal 221 km 100%

17 22% 7% 2% 69% Gemengd stelsel Gescheiden, RWA Gescheiden, DWA Persleiding + drukriool Figuur 3: Overzicht aantal kilometers (in percentage) per stelseltype De leeftijdsopbouw van het rioolstelsel in de gemeente De Bilt staat in onderstaande afbeelding Lengte (km) A anleg t/m Figuur 4: Overzicht jaar van aanleg riolering Jaar van aanleg Op basis van een technische levensduur van 55 jaar zullen in de komende planperiode de riolen uit de aanlegperiode , de eerste grote aanlegperiode, aan vervanging toe zijn. Gemalen en mechanische riolering Om het stedelijk afvalwater dat wordt ingezameld (uiteindelijk) naar de AWZI te verpompen, heeft de gemeente zestien hoofdgemalen in beheer. Het buitengebied van de gemeente De Bilt is gerioleerd door middel van mechanische riolering. Daarin bevinden zich 482 minigemalen die in beheer bij de gemeente zijn. Daarnaast heeft de gemeente De Bilt circa 48 km persleiding in Hoofdgemalen in beheer bij de gemeente Locatie (putnummer) Capaciteit 1. Biltstein (31727) 8 m 3 /u 2. Blauwkapelseweg (51750) 17 m 3 /u 3. Burg.fabiuspark (112902) 36 m 3 /u 4. De holle bilt (41730) 22 m 3 /u 5. Dillenburg (221104) 15 m 3 /u 6. Dokter Welfferweg (500374) 6 m 3 /u 7. Dorpsweg (700006) 5 m 3 /u 8. Emmalaan (Bilthoven) (21680) 14 m 3 /u 9. Graaf Floris V weg (150001) 10 m 3 /u 10. Industrieweg (210508) 5 m 3 /u 11. Nieuwe Weteringseweg (600093) 15 m 3 /u 12. Utrechtseweg (61800) 19 m 3 /u 13. Soestdijkseweg Noord (71901) 15 m 3 /u 14. Weltevreden 10 m 3 /u 15. Westerlaan (51750) 15 m 3 /u 16. Gaailaan (102433) 7 m 3 /u -11-

18 beheer. De mechanische riolering is grotendeels aangelegd in het midden van de jaren 80. Uitlaten, overstorten en randvoorzieningen In de gemeente De Bilt zijn 26 externe uitlaatconstructies in het vrijvervalstelsel aanwezig: zestien overstorten vanuit het gemengde stelsel acht regenwateruitlaten vanuit het regenwaterstelsel een overstort vanuit het verbeterd gescheiden stelsel een nooduitlaat vanuit het afvalwaterstelsel. In 2008 zijn de hoogtes van de overstortdrempels opnieuw ingemeten. De resultaten hiervan zijn meegenomen in het Vuilemissieplan in In tabel 2 staan de riooloverstorten vanuit de gemengde riolering en de verbeterd gescheiden riolering en de gemeten drempelhoogten. Negen van de zestien gemengde riooloverstorten zijn voorzien van een randvoorziening. Deze staan ook in tabel 2. Tabel 2: Overzicht riooloverstorten en randvoorzieningen met actuele drempelhoogten Locatie Nummer Randvoorziening De Bilt (m 3 ) drempelhoogte m NAP drempellengte Boslaan (nieuw) ,95 9,00 Kloosterpark - Emmalaan ,83 0,95 Blauwkappelseweg ,05 9,00 Martin Luther Kingweg ,06 3,95 Melkweg ,55 10,86 Groenekanseweg-West ,35 4,40 Groenekanseweg-Oost ,81 6,00 Veldzicht ,70 0,50 Groenkan Eiklaan ,99 1,55 Groenekanseweg ,65 2,50 Grothelaan ,97 1,40 Maartensdijk Maartensdijk industrieterrein ,87 3,00 Nachtegaallaan ,29 3,00 Koningin Julianalaan ,63 3,00 Prinsenlaan (VGS) +2,23 1,40 Prinsenlaan ,00 2,50 Hollandse Rading Spoorlaan ,85 6,50 Westbroek Molenweg ,39 1,50 De voormalige riooloverstorten aan de Looydijk ( ), Kapelweg ( ), Kerklaan ( ) en Biltzicht ( ) in De Bilt zijn opgeheven. m

19 2.3 Kwaliteit van de voorzieningen Bij de Benchmark Riolering in 2008 scoorde de gemeente De Bilt wat inzicht in de kwaliteit van de riolen betreft gemiddeld. Tot dan toe was circa 45% van de riolering geïnspecteerd. In 2009 is een grote inspectie-inhaalslag uitgevoerd. Daarbij is circa 80 km geïnspecteerd. Van de 172 kilometer vrijvervalriolering is daardoor nu 95% geïnspecteerd. Het inzicht in de kwaliteit van de riolering is daardoor op strategisch niveau goed. De onderstaande figuur geeft een overzicht van de meest voorkomende schadebeelden (ingrijpmaatstaven) in de gemeente De Bilt. Schade aan het buisoppervlak en scheuren zijn de meest voorkomende schadebeelden, die komen in respectievelijk 9% en 7% van de vrijvervalriolen voor. Schade aan het oppervlak Scheuren Waterpeil Infiltratie Verplaatste verbinding, Axiaal Aangehechte afzetting Instekende aansluiting Andere obstakels 0% 1% 2% 3% 4% 5% 6% 7% 8% 9% 10% Het verwerken en beoordelen van de inspectieresultaten loopt momenteel. Begin 2010 wordt een operationeel rioleringsbeheerplan opgesteld. Hierin worden de inspectieresultaten geanalyseerd en vertaald naar een operationeel maatregelenprogramma. 2.4 Functioneren van de systemen Hydraulisch functioneren Het inzicht in het hydraulisch functioneren is goed. Op dit onderdeel scoorde de gemeente De Bilt bij de Benchmark in 2008 goed. Dit komt doordat de gemengde rioolstelsels, het grootste deel van de riolering in de Bilt, recent een herberekening heeft plaatsgevonden (Vuilemissieplan in 2008). Hierbij is het rioolstelsel doorgerekend met een theoretische regenbui die eens in de twee jaar voorkomt. Hierbij werd op enkele locaties water-op-straat berekend. Dit kan duiden op onvoldoende afvoercapaciteit en een verhoogde kans op wateroverlast. In de praktijk is dit bij enkele van de berekende locaties ook bekend. De grootste hydraulische knelpunten zijn in: Hollandsche Rading: o Bosbergschool Maartensdijk: o Dorpsweg westzijde, o Dierenriem e.o o Dr. J.J.F. Steijlingsweg -13-

20 o noordelijk deel Prins Bernardlaan Parallel aan het opstellen van dit GRP zijn deze hydraulische knelpunten geanalyseerd en vertaald naar verbetermaatregelen. Deze verbetermaatregelen zijn verderop in dit GRP opgenomen en zullen in de komende planperiode worden uitgevoerd. Milieutechnisch functioneren In het vorige GRP is uitgebreid aandacht besteed aan de volgende milieuaspecten: De vuilemissie via de overstorten tot een aanvaardbaar niveau beperken. De term vuilemissie wordt in dit rapport gebruikt voor de vuiluitworp via riooloverstorten. Bij overstortingen wordt met afvalwater gemengd hemelwater vanuit de riolering ongezuiverd geloosd op oppervlaktewater. Het effect van het overstortend water op de kwaliteit van het ontvangende oppervlaktewater (waterkwaliteitspoor). In overleg met de verschillende waterschappen is in het vorige GRP een pakket aan maatregelen vastgesteld om aan de vuilemissie via te overstorten te reduceren. Dit betrof met name het afkoppelen van verhard oppervlak van de gemengde riolering. Inmiddels is circa 12,5 ha verhard oppervlak afgekoppeld van de gemengde riolering. In 2008 is het hydraulisch en milieutechnisch functioneren van de gemengde riolering doorgerekend in het kader van het Vuilemissieplan. Daarbij is gebruik gemaakt van actuele gegevens van riooloverstorten en aangesloten en afgekoppeld verhard oppervlak. Uit deze berekeningen volgde dat de gemengde riolering inmiddels aan de emissie-eisen van de waterschappen (de basisinspanning) voldoet. In het theoretisch functioneren van de gemengde riolering heeft de gemeente goed inzicht. Bij de Benchmark Riolering in 2008 scoorde de gemeente op dit onderdeel echter nog niet goed omdat er geen inzicht was in de werkelijke (gemeten) emissies vanuit de riolering op het oppervlaktewater, waardoor de berekeningen nog niet geverifieerd konden worden. In 2009 is daarom in samenwerking met HDSR en enkele andere gemeenten een meetplan riooloverstortingen en neerslag opgezet en zijn alle riooloverstorten voorzien van meetapparatuur. Eind 2009 is gestart met meten. 2.5 Financiering van de watertaken Uit de Benchmark Riolering in 2008 volgde dat de gemeente De Bilt per inwoner minder uitgeeft aan de rioleringszorg dan gemiddeld. De kapitaallasten zijn laag. De gemeente betaalt weinig direct uit de lopende rekening. De beheerlasten liggen onder het gemiddelde. De reinigingskosten per km aanwezige riolering zijn lager dan gemiddeld en daarnaast zijn de reinigingskosten per gereinigde kilometer riolering ook lager dan het gemiddelde. Bij de Benchmark scoorde de gemeente De Bilt echter op het gebied van planrealisatie beneden het gemiddelde: Van de geplande verbeteringsmaatregelen, rioolvervangingen en onderzoeken uit het vorige GRP is circa de helft gerealiseerd. De ervaringen binnen de gemeente zijn dat de budgetten voor rioolvervanging te laag zijn. Jaarlijks wordt EUR 1,7 miljoen beschikbaar gesteld, waar momenteel circa EUR 2,6 miljoen benodigd is. Het restant moet uit de reserve onttrokken worden. Ook de jaarlijkse budgetten voor reiniging en inspectie en voor beheer en onderhoud van de mechanische riolering blijkt in de praktijk niet toereikend: Voor inspectie en reiniging van riolen is jaarlijks EUR beschikbaar. Op basis van een reinigingscyclus van zeven jaar en een marktconforme prijs van EUR 6,00 per meter is jaarlijks circa EUR benodigd. Dit komt overeen met de ervaringen binnen de gemeente. Er is jaarlijks EUR extra nodig om de riolen voldoende te kunnen reinigen en inspecteren. Voor beheer en onderhoud (inclusief vervangingen) van mechanische riolering is jaarlijks EUR beschikbaar. Op basis van de onderstaande vervangingswaarde (conform Leidraad Riolering) en technische levensduur is jaarlijks circa EUR nodig (gemiddeld per jaar gedurende de hele

21 levensduur). Op basis van haar ervaringen verwacht de gemeente vooralsnog dat een verhoging van het jaarbudget met euro voldoende is om de komende planperiode de mechanische riolering goed te onderhouden. Op lange termijn zal dit bedrag wellicht verder omhoog moeten als gevolg van de veroudering van de mechanische riolering. Vervangingsinvesteringen mechanische riolering Vervangingswaarde (EUR) Afschrijvingstermijn Vervanging per jaar (EUR) gemalen bouwkundig jaar gemalen mechanisch -elektrisch jaar persleidingen en drukriolering jaar drukriolering - pompunits bouwkundig jaar drukriolering - pompunits mech-elec jaar 96,400 + Totaal , Organisatie van de watertaken Uit de Benchmark Riolering uit 2008 volgde dat de gemeente De Bilt op het onderdeel planrealisatie beneden gemiddeld scoort. Van de geplande verbeteringsmaatregelen is 50% gerealiseerd en van de rioolvervangingen 50%. Van de onderzoeken is 50% gerealiseerd. Het activiteitenniveau van de gemeente is lager dan gemiddeld. Het bestede aantal mensjaren arbeid in de jaren 2006 en 2007 is daarnaast relatief laag. Uit de Benchmark blijkt verder dat de bestede tijd voor reiniging en onderhoud niet overeenkomt met de verwachting. De situatie is ten opzichte van de geëvalueerde periode ( ) verbeterd door het aantrekken van een ervaren vaste beleidsadviseur. De inhaalslag die in 2009 is gedaan op het gebied van het actualiseren van de gegevens en het verbeteren van het inzicht bevestigen dit. Voldoende personele capaciteit blijft voor de komende planperiode een aandachtspunt. (Zie verder paragraaf 9.1 over personele middelen.) 2.7 Voorzieningen bij nieuwbouw Volgens opgave van de gemeente worden er in de periode tot 2015 nog 1200 nieuwe woningen gebouwd. Bij nieuwbouw wordt in alle gevallen gestreefd naar een aansluiting op het rioolstelsel, dan wel een adequate voorziening voor decentrale zuivering van het afvalwater. Uitgangspunt daarbij is dat de voorzieningen met betrekking tot het milieu minimaal gelijkwaardig functioneren aan de aanleg van een verbeterd gescheiden stelsel. Verbeterd gescheiden stelsel Een verbeterd gescheiden stelsel is een stelsel waarbij het eerste afstromende en verontreinigde regenwater naar het gemeentelijk riool wordt afgevoerd. Het relatief schone regenwater wordt daarna afgevoerd naar het oppervlaktewater of rechtstreeks geïnfiltreerd in de bodem. Dit kan bijvoorbeeld bereikt worden door gebruik te maken van speciale overstortputten of speciaal daarvoor ontworpen straatkolken. Verder kan gedacht worden aan het afkoppelen van regengoten. Onder meer in het kader van het duurzaam bouwen, zal worden bezien welke mogelijkheden precies op dit punt bestaan. -15-

22

23 3 UITGANGSPUNTEN EN DOELEN In de volgende paragraaf is een overzicht gegeven van verschillende uitgangspunten waarmee bij het vaststellen van de uiteindelijke doelen en strategieën rekening is gehouden. 3.1 Wettelijk kader en beleidskader Wet verankering en bekostiging gemeentelijke watertaken Deze wet bevat onder meer de nieuwe rioolbelasting: de verbrede rioolheffing ter vervanging van het rioolrecht, waarmee de gemeenten de aanleg en het beheer van de voorzieningen bekostigt. Gemeenten moeten uiterlijk 1 januari 2010 de rioolheffing hebben ingevoerd. De Wet verankering en bekostiging gemeentelijke watertaken definieert en verheldert de taak van gemeenten voor wat betreft afvloeiend hemelwater en grondwater. Daarmee verduidelijkt het ook de rolverdeling tussen de gemeente en met name de perceeleigenaar. Gemeenten moeten binnen 5 jaar na inwerkingtreding van de wet, dus uiterlijk 1 januari 2013, over een verbreed GRP beschikken met daarin de invulling van de verbrede zorgtaken. Deze wet gaat op in de nieuwe Waterwet, die 22 december 2009 in werking is getreden. Waterwet De overheid staat voor grote opgaven in het waterbeheer. Om het beheer van de toekomst zo goed mogelijk vorm te geven en uit te voeren is van belang dat het huidige wettelijke instrumentarium wordt gestroomlijnd en gemoderniseerd. Daarbij staat integraal waterbeheer centraal. De Waterwet regelt het beheer van oppervlaktewater en grondwater en verbetert de samenhang tussen waterbeleid en ruimtelijke ordening. Daarnaast levert de Waterwet een flinke bijdrage aan kabinetsdoelstellingen zoals vermindering van regels, vergunningstelsels en administratieve lasten. De Waterwet vervangt de bestaande wetten voor het waterbeheer in Nederland: Wet op de waterhuishouding Wet op de waterkering Grondwaterwet Wet verontreiniging oppervlaktewateren Wet verontreiniging zeewater Wet droogmakerijen en indijkingen (Wet van 14 juli 1904) Wet beheer rijkswaterstaatswerken (het zogenaamde 'natte gedeelte') Waterstaatswet 1900 Ook verhuist de saneringsregeling voor waterbodems van de Wet bodembescherming naar de Waterwet (dit gebeurt via de Invoeringswet). Naast de Waterwet blijft de Waterschapswet als organieke wet voor de waterschappen bestaan. Met de Waterwet zijn Rijk, waterschappen, gemeenten en provincies beter uitgerust om wateroverlast, waterschaarste en waterverontreiniging tegen te gaan. Ook voorziet de wet in het toekennen van functies voor het gebruik van water zoals scheepvaart, drinkwatervoorziening, landbouw, industrie en recreatie. Afhankelijk van de functie worden eisen gesteld aan de kwaliteit en de inrichting van het watersysteem. -17-

24 Een belangrijk gevolg van de Waterwet is dat de huidige vergunningstelsels uit de afzonderlijke waterbeheerwetten worden gebundeld: zes vergunningen uit de bestaande 'waterbeheerwetten' gaan op in één watervergunning. Voor de gebruiker betekent dit vooral minder administratieve handelingen. Voor het bevoegde gezag betekent het dat de vergunning aan álle aspecten van het waterbeheer moet worden getoetst. Zie het thema watervergunning. Wet informatie-uitwisseling ondergrondse netwerken (wion) De wet Informatie-uitwisseling ondergrondse netwerken (wion), ook wel grondroerdersregeling genoemd, is in 2008 in werking is getreden. De wet beoogt gevaar of economische schade door beschadiging van ondergrondse kabels of leidingen te voorkomen. De nieuwe wet vervangt de (vrijblijvende) zelfregulering zoals die bestaat in de vorm van het Kabels en Leidingen informatiecentrum, kortweg KLIC genoemd. De netbeheerder is verplicht alle "belangen", zaken die het bedrijf in bezit of beheer heeft, te registreren bij het kadaster. Ook heeft de beheerder de verplichting om te zorgen voor actueel betrouwbaar kaartmateriaal en tekeningen van de leidingen. De wet verplicht de netbeheerder informatie over ondergrondse kabels en leidingen binnen 1 werkdag beschikbaar te stellen aan iedere partij die van plan is om te gaan graven, heien, boren, sonderen etc. Beheerders van leidingen met gevaarlijke inhoud of leidingen met een grote economische waarde zijn verplicht om voorzorgsmaatregelen te treffen om schade te voorkomen. Zo moet de beheerder de locatie van de leiding ter plaatse aanwijzen aan de grondroerder. Voor de gemeente De Bilt betekent deze wet dat gegevens van de riolering volledig en actueel moeten zijn. De gravende partij, in de wet grondroerder genoemd, is verplicht om minimaal 3 dagen voorafgaand aan de werkzaamheden maar uiterlijk 20 dagen van tevoren een melding te doen. Daarnaast moet de grondroerder voorzichtig te werk gaan, hij is verplicht om de tekeningen van de kabels en leidingen op locatie beschikbaar te hebben. 3.2 Samenwerking in de afvalwaterketen De gemeente streeft naar een uitbreiding van de samenwerking met het Waterschap. Inmiddels worden op verschillende terreinen samengewerkt. Ook bij het opstellen van dit GRP is het waterschap actief betrokken. De provincie Utrecht, het Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden (HDSR) en de gemeenten De Bilt, Montfoort, Nieuwegein, Oudewater, Rhenen, Utrecht, Utrechtse Heuvelrug, Wijk bij Duurstede en Woerden zetten zich actief in voor meer samenwerking in de afvalwaterketen, zowel onderling als samen met HDSR. Onderzocht wordt waar de verschillende organisaties behoefte aan hebben. Bij projecten waar een samenwerking meerwaarde heeft, wil de gemeente De Bilt de krachten bundelen. Waterbeheerplannen (Waterschappen) en Regionaal Waterplan (provincie Utrecht) Waterschappen, provincies, gemeenten en Rijk overleggen met elkaar over het waterbeheer van de toekomst, samen met maatschappelijke organisaties. Waterkwaliteitsbeheerder HDSR heeft recentelijk haar beleid vastgelegd in het nieuwe waterbeheerplan HDSR: Water voorop! De andere waterschappen en de provincie zijn bezig met het opstellen van een nieuwe (waterbeheer)plannen. In deze plannen wordt het beleid voor het waterbeheer op hoofdlijnen vastgelegd.

25 3.3 Benchmark Riolering In 2008 heeft de gemeente De Bilt meegedaan aan de Benchmark Riolering van de stichting Rioned. Daaruit volgde dat de gemeente De Bilt minder dan gemiddeld scoorde op het gebied van organisatievermorgen, activiteitenniveau en planrealisatie (van de voorgenomen maatregelen is slechts de helft uitgevoerd). De score op de gebieden gegevensbeheer, meldingen/klachten, uitgaven rioleringszorg per inwoner waren beter dan gemiddeld. Op het gebied van inzicht in toestand en functioneren, planefficiëntie, milieu-inspanning scoorde de gemeente gemiddeld. Deze conclusies zijn terug te vinden in de hoofdstukken hiervoor. Uit de Benchmark volgde de volgende aanbevelingen voor de rioleringszorg in De Bilt: 1. Verbeter het inzicht in het functioneren van de riolering door een meetprogramma op te starten voor de gemengde rioolverstorten 2. Blijf regelmatig video-inspecties uitvoeren van de riolering om het inzicht in de toestand van de riolering te waarborgen 3. Zorg voor een snellere verwerking van de revisiegegevens om de actualiteit van het gegevensbeheer te waarborgen, ook met het oog op de Wion. Overweeg eventueel om dit werk uit te besteden aangezien de interne personele capaciteit niet ruim bemeten is. 4. Voer zo snel mogelijk een automatisch registratiesysteem in om inzicht te krijgen in het werkelijk functioneren van de riolering. Onderzoek de aard van de meldingen en klachten. 5. Pas de financiële administratie zodanig aan dat de bestedingen op de diverse onderdelen qua rioleringszorg beter inzichtelijk worden. 6. Voer een evaluatie uit van de afkoppelprojecten van de afgelopen planperiode, zowel uitvoeringstechnisch als financieel. 7. Kijk nog eens kritisch naar de personele bezetting en naar de totale tijdsbesteding voor de uitvoering van de rioleringszorg. Er zijn aanwijzingen dat de inzet veel lager is dan noodzakelijk. De conclusies en aanbevelingen vanuit de Benchmark Riolering worden meegenomen bij het bepalen van de strategie voor de komende planperiode in dit GRP. 3.4 Klimaatverandering Onderzoek van onder meer het KNMI wijst uit dat het klimaat verandert. Het gaat steeds vaker en harder regenen. Dit heeft belangrijke gevolgen voor de riolering en de waterhuishouding. Het is daarom verstandig tijdig het waterhuishoudkundig systeem aan te passen aan de veranderende omstandigheden. Het hydraulisch functioneren van de bestaande vrijvervalstelsels is namelijk niet berekend op intensievere buien. Daardoor is de kans aanwezig dat vaker water-op-straat optreedt en riooloverstorten frequenter in werking treden dan theoretisch berekend. Water-op-straat kan leiden tot overlast voor bewoners en een hogere overstortfrequentie kan tot gevolg hebben dat de oppervlaktewaterkwaliteit negatief beïnvloed worden. De klimaatverandering vraagt om bezinning over de toetsingskaders. -19-

26 3.5 Doelen De doelen die gemeente stelt in dit GRP zijn ingegeven door de volgende aspecten: - de conclusies en aanbevelingen uit Benchmark Riolering en de evaluatie van het vorige GRP. - (nieuwe) wet- en regelgeving - het relevante beleid van andere overheden Voor de komende planperiode heeft de gemeente De Bilt de volgende doelen geformuleerd: Doel 1 Het inzamelen van het binnen het gemeentelijk gebied geproduceerde afvalwater. Doel 2 Het doelmatig omgaan met de inzameling van hemelwater (dat niet mag of kan worden gebruikt voor de lokale waterhuishouding. Doel 3 Het transport van het ingezamelde afvalwater naar een geschikt lozingspunt. Doel 4 Het voorkomen van ongewenste emissies naar bodem, grond- en oppervlaktewater. Doel 5 Het voorkomen van overlast voor de omgeving. Doel 6 Effectief beheer van de riolering. Doel 7 Invulling geven aan de grondwaterzorgplicht. De doelen worden vertaald naar functionele eisen waaraan voldaan moet worden. Hierbij is rekening gehouden met de regionale en lokale beleidskaders. De doelen en functionele eisen worden getoetst aan de hand van maatstaven en bijbehorende meetmethoden. In de onderstaande figuur zijn de relaties tussen de doelen, functionele eisen, maatstaven en meetmethoden aangegeven. Doelen Gewenste toestand ( Wat wil men bereiken?) Tijdloos en uniform Functionele eisen Vertaling van de doelen in systeemeisen ( Hoe moet het systeem zich gedragen?) Maatstaven & Meetmethoden Locatiegebonden Getalsmatige precisering Specificatie van methode van Functionele Eisen i.v.m. vastlegging maatstaf Veranderlijk in de tijd Theoretisch gedrag specificatie rekenmodel Werkelijk gedrag specificatie waarnemingen (+ andere registratie) Afbeelding 1: Relatie tussen doelen, functionele eisen, maatstaven en meetmethoden Een volledig overzicht van de doelen, de hieruit volgende functionele eisen, maatstaven en meetmethoden voor de gemeente De Bilt is opgenomen in bijlage 2. Hierbij is uitgegaan van de Leidraad Riolering, module A1100 (Doelen, functionele eisen, maatstaven en meetmethoden). In de volgende drie hoofdstukken worden de functionele eisen, huidige situatie en strategieën voor de komende planperiode per zorgtaak uitgewerkt en ingevuld: Hoofdstuk 5: Invulling van de gemeente De Bilt van de zorgplicht voor afvalwater Hoofdstuk 6: Invulling van de gemeente De Bilt van de zorgplicht voor hemelwater Hoofdstuk 7: Invulling van de gemeente De Bilt van de zorgplicht voor grondwater