32 De wereld is definitief veranderd. 36 Topeconomisten met een lokaal. 44 De machine moet opnieuw. 45 Vertrouwen is onvoorspelbaar

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "32 De wereld is definitief veranderd. 36 Topeconomisten met een lokaal. 44 De machine moet opnieuw. 45 Vertrouwen is onvoorspelbaar"

Transcriptie

1 32 De wereld is definitief veranderd 7 aspecten van de economische wereld worden nooit meer als voorheen 36 Topeconomisten met een lokaal perspectief VS, China, India, Turkije en Zwitserland: zit iedereen in hetzelfde bootje? 44 De machine moet opnieuw op dreef Voor Philippe de Buck, topman BUSINESS - EUROPE, mag de crisis geen alibi worden 45 Vertrouwen is onvoorspelbaar Een Nederlandse hoogleraar economische psychologie geeft advies 46 Welke impact heeft de crisis op de bedrijven? 4 moedige bedrijfsleiders getuigen 32 NOVEMBER 2008

2 I Wanneer een financiële crisis uitmondt in een mondiale economische crisis De wereld is definitief veranderd Oktober 2008 zal de geschiedenis ingaan als het moment waarop de werking van onze economische en financiële systemen een nieuwe wending nam. We voorvoelden wel dat de economie een cycluseinde naderde, maar wie had een dergelijke aardschok kunnen voorzien? Wie had kunnen denken dat door een verschrikkelijk domino-effect het onvermogen van de slachtoffers van de American Dream om hun subprimelening terug te betalen, zou leiden tot de ondergang van een instituut van het Amerikaanse kapitalisme zoals Lehman Brothers (opgericht in 1850), of dichter bij ons, de gedeeltelijke nationalisering of uitverkoop van goede huisvaderwaarden zoals Fortis of Dexia. Al meerdere maanden stuurde een aantal economisten of instituten zoals het Internationaal Monetair Fonds of de Bank for International Settlements (BIS) in Bazel waarschuwingen uit zij het misschien niet krachtig genoeg over het risico op uiteenspatten van het verziekte financieel systeem. Waarom heeft toen niemand willen luisteren? We hebben in deze bijdrage niet de bedoeling om verantwoordelijken aan te wijzen - dat zal wel gebeuren in de boeken die de komende tijd de boekhandels zullen overspoelen -, maar citeren de analyse van Richard Portes, voorzitter van het vermaarde Londense Centre for Economic Policy Research: As long as the music plays, you gotta keep on dancing! Maar het bal is intussen afgelopen en de muziek gestopt Een ander treffend beeld komt van Norbert Walter, hoofdeconoom van de Deutsche Bank, die stelt dat we ons in het hart van een lawine bevinden. Een lawine die veel schade zal aanrichten, veel reddingsploegen zal mobiliseren, maar gelukkig ook veel overlevenden zal tellen. Een aantal partijen zal hier zelfs beter uit komen. Wie dit zijn en wat dit allemaal zal betekenen voor het mondiale economische landschap, trachten we hier graag voor u op een rijtje te zetten. Ook de vraag naar de risico s die ons nog boven het hoofd hangen, vraagt een duidelijk, maar niet eenvoudig te formuleren antwoord. NOVEMBER

3 1 2 Leven op krediet kan niet meer De kredietcrisis verplicht consumenten en bedrijven tot een bijsturing van hun ge drag. Een groot gedeelte van de groei en de prijsstijgingen voor activa tijdens de laatste 10 jaar waren maar mogelijk door een overdreven schuldgraad, vernemen we van Georges Ugeux, de Belg die Vice President van de New York Stock Exchange (NYSE) was en nu in Washington een consultancybureau leidt. Hij hoopt dat de Ame ri kaanse overheden eindelijk maatregelen zullen nemen om de burgers te beschermen tegen een te hoge schuldgraad en kredietpraktijken die te gen het on eerlijke aanleunen. Ook be drijven zullen binnenkort niet meer op krediet kunnen leven. Le veraged buy-out operaties zullen niet meer gefinancierd kunnen worden met 10% eigen vermogen, ver volgt Ugeux. De schuld graad van zowel bedrijven als burgers heeft een zo danige omvang aan genomen dat in een aantal westerse landen, vooral in de Ve r enigde Staten en Groot- Brit tan nië, corrigerende maatregelen én een soort opvoeding tot sparen no dig zijn. Het belangrijkste risico is ongetwijfeld dat banken een instant-allergie te - gen risico ontwikkelen, de kredietkraan dichtdraaien en daardoor duizenden bedrijven de dieperik injagen omdat ze hun groei en ontwikkeling op korte termijn niet meer kunnen verzekeren. Londen zal een financiële hoofdstad blijven, maar hele groepen activiteiten zullen verhuizen naar o.a. Dubai en Hong kong Stephen Green (HSBC Holdings) De bank zal nooit meer zijn wat ze geweest is De grootste optimisten onder ons zullen misschien zeggen dat de bank op nieuw wordt wat ze meer dan 20 jaar geleden was, dit wil zeggen een speler voor de ontwikkeling van de economie, die op nieuw een veel - eer industriële dan zuiver fi nanciële logica volgt. We zullen geconfronteerd worden met golven van overnames die het in dustriële landschap zullen hertekenen. Za ken- en retailbanken worden (opnieuw) sa mengevoegd. Ik denk niet dat het beroep van bankier tot een routineberoep zal verworden, maar men zal wel een evenwicht moeten vinden tussen dynamiek en traditie. De tijd van het ge goochel is voorbij, meent Geor ges Ugeux. Om het vertrouwen bij de buitenwereld, maar ook het onderlinge vertrouwen, te her - stellen, zullen de banken transparant moeten zijn en efficiënte ma - nieren vinden om al hun activa on - der de loep te nemen. En dan vooral deze buiten de balans, waarvan het gebrek aan transparantie zwaar bekritiseerd werd. Het belangrijk - ste probleem is de on doorzichtig - heid van het systeem dat zich de laatste tien jaar ontwikkelde, besluit Richard Portes. De subprime - hypotheken wa ren echt niet het eni ge lelijke eendje. De investeerders be grepen niet meer welke de risico s waren en aan welke activa ze gelinkt waren, er kent Stephen Green, de president van HSBC Holdings, de grootste bank ter wereld. De volledige financiële wereld moet weer op het rechte pad komen. Ook de private equity bedrijven, momenteel in vrije val, zullen zich aan een gewetensonderzoek moe ten on derwerpen. Het moet een soort back to the future worden. Het idee van maximale winst in een minimum van tijd ('leveraging') was een vrij recent fenomeen. We zullen te rugkeren naar het idee van een business op langere termijn die over een periode van vijf à tien jaar in bedrijven investeert, bekent Ste phen Pagliuca, algemeen directeur van de in vesteringsmaatschappij Bain Capital. De private equity spelers zijn er niet in geslaagd om uit te leggen wat hun rol is. We moeten overtuigen dat we een deel van de oplossing zijn, en niet een deel van het probleem. Hoewel het nu wat vreemd kan klinken, zouden de beurzen door de kredietcrisis aan belang kunnen winnen. Het is niet uitgesloten dat heel wat kmo s op zoek naar kapitaal naar de beurs trekken. De pu blie ke markt zal voor een groeiend aantal be drijven waarschijnlijk de goedkoopste ma nier zijn om kapitaal te vinden, voor spelt Catherine 3Kinney van NYSE Eu ro next. Nieuwe heerschappij van het overheidskapitalisme Niet alleen het financiële systeem, maar ook het kapitalisme zelf kwam in min of meerdere mate onder vuur te liggen. De meeste waarnemers menen dat het kapitalisme zal overleven, gewoon omdat men (nog) geen beter systeem heeft uitgevonden. Som mi - gen, waaronder Martin Wolf, de bekendste economische commentator van de Financial Times, meent dat we zullen evolueren naar een vorm van overheidskapitalisme, waarbij we in sleutelsectoren zoals financiën en energie meer in menging door regeringen zullen zien. En de autobedrijven zullen zeggen: u hebt de banken goed geholpen, wan neer zijn wij aan de beurt? Nadat ze de financiële in stellingen te hulp zijn geschoten, is het normaal dat de regeringen er de strategie van willen controleren. Ze lopen echter wel het risico om geconfronteerd te worden met een belangenconflict tussen enerzijds innovatie en het nemen van risico s die nodig zijn om de economische groei te stimuleren en anderzijds de bescherming van de in veste- 34 NOVEMBER 2008

4 I ringen, in feite het geld van de belasting be - taler. Het kapitalistische systeem is ge baseerd op risico en innovatie. Een aantal waarnemers van de financiële sector waar schuwt er echter voor dat een overdosis aan regelgeving dodelijk is voor innovatie en dus groei. 4 Multilateraal of protectionistisch? Bij de hele Fortis-kwestie kende geen en kel van de drie betrokken landen de pre cieze si - tuatie van de bank in de twee an dere landen. Dat bewijst de mislukking van een na tionaal kader, stelt Richard Portes. Om te voorkomen dat er in de toekomst nog dergelijke ontsporingen plaatsvinden, is men het er ruimschoots over eens dat er nieuwe internationale, en zelfs mondiale financiële regels moeten komen. Over het feit of de controle van deze regels nationaal of internationaal moet gebeuren, bestaat er al heel wat minder eensgezindheid. In het streven naar meer transparantie voor de financiële wereld, waarvoor er de facto geen grenzen meer zijn, is er momenteel ook veel goede wil om de groeilanden meer bij deze zaak te betrekken, in het bijzonder de Aziatische. Indien de economische crisis ernstig uitbreidt naar de hele wereld, zal het nog flink wat moeite kosten om deze openheid van de markten te be - houden. De vrees voor protectionistische reflexen blijft aanwezig, waarschuwt Ste - phen Green, die ons herinnert aan de ravages die het protectionisme heeft aangericht toen in de jaren '30 ook de nationalistische bewegingen de kop opstaken De zon gaat op in het oosten Het belangrijkste gevolg op lange termijn zal ongetwijfeld de verplaatsing van het economisch zwaartepunt naar het oosten zijn. Onder meer Dubai, Sjanghai en Hong kong zullen met New York en Londen we dijveren als financiële hoofdsteden van de wereld. De Londense City zal het niet graag horen. Londen zal een financiële hoofdstad blijven, maar hele groepen activiteiten zullen verhuizen naar o.a. Dubai en Hong kong, verklaart de president van HSBC Holdings, die tevens een versnelde groei verwacht van de islamitische banken die steeds vernieuwender uit de hoek komen (in Londen, in de Golfstaten of in Maleisië). De commerciële stromen verplaatsen zich nu al: de handel tussen Azië en Afrika, of tussen Azië en Latijns-Amerika breidt uit. Een Chinese recessie zou ondertussen al een grotere bedreiging zijn voor Brazilië dan voor de Verenigde Staten, horen we van Gerard Lyons, hoofdeconoom van de Britse bank Standard Chartered. Deze landen ontwikkelen hun binnenlandse markten. De verschuiving van een deel van het economische overwicht naar het oosten biedt zowel economische (de Chinese groei, zelfs al is die iets zwakker, compenseert gedeeltelijk de recessie in het westen) als financiële opportuniteiten (de Staatsfondsen sovereign wealth funds - kunnen een belangrijke rol spelen als verschaffer van kapitaal in het westen), maar bedreigt ook duizenden banen in Europa. Tot nog toe was er een gunstig evenwicht tussen enerzijds de westerse, vooral An - gelsaksische wereld, die vooral op krediet leeft (in 2007 bereikte het Amerikaanse overheidstekort het recordbedrag van 244 miljard dollar) en anderzijds de groeilanden die op een berg van geldreserves zitten. Maar, om het met de woorden van Olivier Pastré en Jean-Marc Sylvestre te zeggen, het evenwicht tussen tussen de Chinese boeren en de gepensioneerden in Florida hangt aan een zijden draadje. Het ergst denkbare scenario is een koersval van de dollar, waardoor niemand nog leningen wil verstrekken, ongeacht aan wie. Aandacht voor het milieu verdwijnt naar de achtergrond De meest cynische voorspellers zullen zeggen dat de recessie die in grote delen van de wereld voor de deur staat een goede zaak is voor het milieu en de strijd tegen de opwarming van de aarde, gewoon omdat mensen minder geld te besteden zullen hebben. Het echte, slechte nieuws is dat de milieuvraagstukken bij flink wat bedrijven naar de achtergrond worden geschoven. Overleven wordt nu even belangrijker dan milieukwesties. Volgens Gerard Lyons zou de groene revolutie wel eens twee tot drie jaar vertraging kunnen oplopen. Weinig verheugende vooruitzichten Het is moeilijk om een sprankel hoop te vinden met betrekking tot de economische vooruitzichten voor de volgende maanden: re cessie, stijging van de werkloosheid, crisis op de huizenmarkt alle Europese landen zullen dit in min of meerdere mate voelen. Het enige goede nieuws is het feit dat de inflatie zo goed als zeker zal teruglopen, waardoor de centrale banken hun rentevoet opnieuw kunnen laten dalen. De regeringen zullen maatregelen moeten nemen om te voorkomen dat de sociale factuur te zwaar oploopt. Voor de bedrijven zal er nood zijn aan fiscale stimuli. Op korte termijn mogen we budgettaire evenwichten vergeten, voorspelt Richard Portes. De overheidstekorten zullen de volgende jaren in bepaalde landen pijlsnel toenemen tot 7 à 10% van het bbp, iets wat een jaar geleden nog ondenkbaar was, besluit Martin Wolf. * Le roman vrai de la crise financière, Editions Perrin. Olivier Fabes We ontmoetten de meeste van de ondervraagden voor dit artikel tijdens een financiële top, georganiseerd door de Financial Times op 20 en 21 oktober in Londen. NOVEMBER

5 VS, China, India, Turkije en Zwitserland: zit iedereen in hetzelfde bootje? Topeconomisten met een lokaal perspectief Nergens op aarde ontsnapt men aan de gevolgen van het instorten van het financieel systeem, zoveel is intussen duidelijk. Forward wilde weten hoe men de impact van de crisis inschat in diverse grote markten en hoe men er de economische toekomstverwachtingen evalueert. Gerenommeerde topeconomisten uit de Verenigde Staten, China, India, Turkije en Zwitserland werkten mee en bezorgen ons hun lokaal perspectief. VS: Grote budgettaire tekorten onvermijdelijk Mark Vitner is sinds 1993 senior economist bij Wachovia en is een veelgevraagd ex pert in o.m. The Wall Street Journal, BusinessWeek en bij CNBC en CNN. Vitner doceert eco no - mie aan de University of Georgia. Wachovia Corporation, één van de grootste fi nanciële dienst ver le ners in de VS, fuseerde midden oktober met Wells Fargo, naar eigen zeggen de enige bank in de States met een AAA-rating van zowel Moody's als Standard & Poor's. Wie of wat is volgens u verantwoor - delijk voor deze wereldwijde fi - nanciële cri sis? De huidige financiële crisis is het gevolg van een samenvloeiing van krachten die we blijkbaar hebben on derschat in de eerste helft van dit decennium. De Federal Reserve (FED) verlaagde de federale ka pi - taal rente tot 1 procent als reactie op de ineenstorting van de beurs in 2000/2001, de aanvallen van 9/11 en de angst voor meer terreur. De FED liet daarenboven verstaan dat de rente een tijdlang zo laag zou blijven en dat zorgde voor een herop - leving in de huisvestingssector. Door de plots stijgende vraag naar woninghypotheken steeg de vraag naar Mortgage Backed Se curities en CDO's. Investeerders en Wall Street raakten al gauw verslingerd aan deze effecten, zodat de vraag naar hypotheken snel groter werd dan het aanbod. Tegen 2005 had iedereen die ervoor in aanmerking kwam een hypotheek. Kredietverschaffers reageerden door de leningnormen te verlagen en zo nog meer kopers aan te trekken. Uiteindelijk stortte het hele systeem in omdat meer mensen moeilijkheden kregen met de afbetaling van hun hypotheek. Gelds chie - ters stelden tot slot strengere Waar om heb je een brandweer als ze nooit gaan blussen? Mark Vitner eisen aan wie nog een lening wil - de sluiten, wat het aantal potentiële leners drastisch verminderde en de prijzen deed instorten. Ik denk persoonlijk dus niet dat de kredietcrisis is ontstaan door een gebrek aan voorschriften. Het echte probleem is dat de regelgevers er niet in slaagden om de boekhoudregels op te leggen, en dat firma s manieren vonden om de regels te omzeilen. Er komt nu harde kritiek op de deregulering, nochtans voor zover ik kan zeggen, matigde de afschaffing van de Glass Steagall-Act (wet uit 1933 die bankactiviteiten reguleerde en terug werd afgeschaft in 1999 nvdr.) de problemen waar we nu mee kampen. Welke impact verwacht u op de ruimere economie in uw land? Het lijkt erop dat de Amerikaanse economie nu volop in een vrij diepe recessie zit. Ik verwacht dat het werkloosheidscijfer zal stijgen van de huidige 6,1 tot 8%. Woningbouw zal wellicht naar het laagste niveau sinds de re - cessie van 1973/75 zakken en de bouw van handelszaken zie ik met twee derde dalen. Werden er concrete maatregelen getroffen voor betere wettelijke voorschriften? Tot nu toe zijn er geen regels aangepast. De idee om de regeling van de financiële dienst ensector te verstrengen, vooral niet ge regelde of weinig geregelde markten zoals credit de fault swaps, kent veel bijval. Re gel ge vers en 36 NOVEMBER 2008

6 I marktspelers willen nu financiële ins trumen - ten transparanter maken. Er is im mers geen markt voor ondoorzichtige instrumenten en dat zal nog wel een tijdje zo blijven. De belangrijkste maatregelen m.b.t. nieuwe regelgeving zullen door de federale overheid en de regering van de Staat New York worden getroffen. teem terugbetaald en zal alles weer terug normaal verlopen. De VS kampt met een aanzienlijk handelsen begrotingstekort. Wat gebeurt er als China en de olieproducerende landen hun vertrouwen verliezen in de solvabiliteit van de States? Het federale begrotingtekort blijft een enorme uitdaging voor de Amerikaanse economie. Het handelstekort is het minst grote probleem van de twee. De Ame ri - kaanse con sument zal de komende ja - ren minder geld Zal de subprimecrisis en zijn gevolgen ons economisch model wijzigen? De subprimecrisis heeft ons economisch model op korte termijn gewijzigd. De massale financiële verliezen en het vertrouwensverlies in het financiële systeem noopten de fe de rale regering om kapitaal in het banksysteem te injecteren om het vertrouwen in het Amerikaanse financiële systeem te her-stellen. Velen deden die interventie meteen af als een verwerping van het kapitalisme Ame ri kaanse stijl, maar dit is sterk overdreven. Eén van de redenen waarom we een Federal Re serve en Schatkist hebben, is dat ze een reddende hand kunnen toesteken als de om standigheden hierom vragen. Waar om heb je een brandweer als ze nooit gaan blussen? Zodra de crisis voorbij is, wordt de overheidsinvestering in het banksysuit geven, zodat de import zal dalen. De vraag naar export zal echter ook verslappen, maar niet in die mate dat een verbetering van het handelstekort wordt gehypothekeerd. Het begrotingstekort is een groter probleem en het zal langer duren om dit recht te zetten. Na de grote uitgaven om de financiële crisis op te lossen, zullen er inspanningen komen om economische groei te stimuleren en om groeiende uitkeringen te betalen. We zullen dus zeker nog jaren kampen met grote tekorten, maar het is tijd dat de VS de tering naar de nering zet. SBR Crisis beperkte impact op Chinese draak Twee experts nemen voor ons de Chinese markt onder de loep: Ding Yifan (1), adjunct-directeur van het Institute of World Development, een afdeling van het Development Re search Center of the State Council in China, en Duncan Freeman (2), senior research fellow aan het Brussels Insti tu - te of Contemporary China Studies (BICCS) aan de VUB. In welke mate heeft de internationale fi - nanciële crisis een impact op de Chinese economie? Ding: De crisis beïnvloedt maar in een be - perkte mate. In elk geval bevindt de Chinese regering zich in een veel comfortabelere po - sitie dan de meeste ontwikkelde landen. We hebben immers een aanzienlijke reserve aan buitenlandse deviezen en voor 2008 een be - grotingsoverschot van 1 à 3% van het bbp. De regering beschikt dus over de middelen om fiscale maatregelen te nemen om de eco nomie, en in het bijzonder de binnenlandse vraag, te stimuleren. Ze is dus in staat om een antwoord te bieden op de crisis. Freeman: Tot nog toe meldden de Chinese banken maar een relatief kleine blootstelling aan de subprimeleningen en de daaraan ge - koppelde financiële producten. China kreeg dan ook niet af te rekenen met een credit crunch en de daaruit voortvloeiende moeilijkheden voor financiële in - stellingen. Dit neemt niet weg dat er wél een ruimere impact zal volgen van zo dra de groei in de belangrijkste markten in de VS en Eu - ropa vertraagt of zelfs negatief wordt. In het Westen neemt men gewoonlijk aan dat de Chi nese economie exportafhankelijk is, maar dat is niet correct. De export is maar goed voor een klein percentage van de groei. De Chinese groei wordt in de eerste plaats ge - dreven door investeringen, en dan vooral binnenlandse. Een vertraging van de export zal zeker een impact hebben op die sectoren en regio s die focussen op export. In het algemeen kunnen we wel verwachten dat de groei zal aanhouden. Ding: We zien dat de export wat vertraagt, maar er is toch nog een zekere groei. Drie tot NOVEMBER

7 China heeft de rentetarieven en de verplichte bankreserves verlaagd Duncan Freeman vier jaar lang bedroeg de ex portgroei naar de Ameri kaan se markt meer dan 20%, om dit jaar terug te vallen op 7,8%. Freeman: Vergeet niet dat de vertragende export niet alleen het gevolg is van de economische moei lijkheden op de belangrijkste markten. De export werd ook getroffen door de duurdere yen tegenover de dollar, de stijgende loon- en grondstofprijzen in China en veranderingen in het overheidsbeleid om de export af te remmen voor energieverslindende en vervuilende sectoren of sectoren met een lage toegevoegde waarde. De voorbije maanden sloten in China duizenden speelgoedfabrieken hun deuren als gevolg van een combinatie van deze factoren. Op dit moment is het moeilijk om te zien welk het effect van elke factor afzonderlijk is. De Chinese overheid heeft net bekendgemaakt dat de groei tijdens het afgelopen derde kwartaal 9% bedroeg, dat is de laagste van de afgelopen jaren. Het is echter niet uit te sluiten dat de daling beïnvloed werd door de fabriekssluitingen tijdens de Olympische Spelen. Een groei van 9% blijft nog altijd heel mooi, en de Chinese economie zal blijven groeien, zij het misschien niet meer met twee cijfers zoals de voorbije jaren. Zal China getroffen worden via buitenlandse in ves teringen? Ding: De Chinese economie wordt inderdaad ge troffen via buitenlandse in vesteringen, vooral op de Ame ri - kaanse markt. Een aantal van onze fi - nanciële instellingen heeft Amerikaanse schulden overgenomen, of in Amerikaanse bedrijven en financiële instellingen geïnvesteerd. Maar aangezien Chinezen eerder conservatief en voorzichtig zijn, vertegenwoordigen deze investeringen maar een klein percentage van het geheel. Zelfs voor grote Chi nese banken vertegenwoordigen ze maar ongeveer 1% van hun investeringen. Het verlies in absolute cijfers is tamelijk groot, maar ten opzichte van het totale vermogen is dat momenteel verwaarloosbaar en perfect beheersbaar. Om dit groetritme te behouden, moedigt de Chinese overheid momenteel de binnenlandse vraag aan. Welke maatregelen heeft ze daarvoor tot haar beschikking? Freeman: De Chinese economie beschikt over een bewegingsmarge. De voorbije ja ren heeft het overheidsbeleid de nadruk ge legd op het vermijden van een oververhitting van de economie en de inflatie. Daar om nam ze maatregelen om de economie af te remmen. In het licht van de recente tendensen heeft ze dit beleid omgekeerd en de rentetarieven en de verplichte bankreserves verlaagd. Ding: Al minstens vijf jaar werkt de Chinese overheid aan een bijsturing van het ontwikkelingsmodel en worden Chinese bedrijven aangemoedigd om zich meer toe te leggen op de binnenlandse markt. Dat heeft tot nog toe niet de verhoopte effecten opgeleverd, maar uit - eindelijk zullen de bedrijven wel verplicht zijn. Ik denk dat tegen het einde van het jaar de overheid maatregelen - zoals be lastingvrijstellingen of -verminderingen zal nemen om be - drijven aan te moedigen om te investeren in De regering beschikt over de middelen om maatregelen te nemen om de binnenlandse vraag te stimuleren Ding Yifan sectoren met een belangrijke binnenlandse vraag, en dat zijn er heel wat. Zo moet er ge - werkt worden rond efficiënt energiegebruik, milieubescherming, het terugdringen van vervuiling, enz. Bedrijven moeten hun in vesteringen en ontwikkelingen concentreren op technologieën die een antwoord bieden op deze problemen. Voor de sector van de con - sumptiegoederen denk ik dan aan producten die beter beantwoorden aan de verwachtin- gen van de Chinese con sument. Door het Chi nese begrotingsoverschot beschikt de regering over de middelen om maatregelen te nemen om deze binnenlandse vraag te stimuleren. Hoe ziet u de rol van China bij het tot stand komen van een nieuw internationaal financieel systeem? Ding: China is erg actief in het kader van een regionale correctie. Het land staat bijvoorbeeld zeer positief tegenover de op richting van een Aziatisch fonds om landen te helpen bij deze crisis. Dat komt er niet zo maar. Al enige tijd is China betrokken bij het ASEAN Plus Three -overleg tussen de 10 landen van de As sociatie van Zuidoost-Azia ti sche landen (ASEAN) en China, Japan en Ko rea. Dit heeft tot zeer gunstige resultaten ge leid, in het bijzonder op monetair en financieel vlak. Freeman: Hoewel China markthervormingen heeft doorgevoerd, staat het land nog mijlenver van het Amerikaanse kapitalistische mo del. Recent hebben hooggeplaatste Chi - nese ambtenaren directe kritiek geuit op de werking van het Ame ri kaanse fi - nanciële systeem. China zou wel eens een belangrijke rol kunnen gaan spelen bij toekomstige besprekingen over de hervorming van het systeem. Het is zeker niet ondenkbaar dat er daarbij raakpunten zullen zijn tussen de visie van de EU en China over de noodzakelijke veranderingen aan het systeem. Ding: China is bereid om deel te nemen aan een ruimere dialoog om het volledige internationale monetaire systeem te herbekijken. Zijn de ontwikkelde landen echter bereid om een dergelijke dialoog aan te gaan? Interview: Florence Delhove (1) Yifan Ding is tevens vicevoorzitter van de Chi - nese associatie voor mondiale economische studies. Hij studeerde aan het Instituut voor vreemde talen in Peking (Frans) en aan het Instituut voor politieke studies in Bordeaux. Hij schreef meerdere studies over de globalisering, de euro en internationale financiële crisissen. (2) In Freemans onderzoek ligt de nadruk op het Chinese economische beleid, buitenlandse investeringen en de Europees-Chinese handel en investeringen. Hij woonde en werkte 15 jaar in China en Hongkong en heeft heel wat publicaties over de Chinese economie en het bedrijfsleven op zijn naam staan. 38 NOVEMBER 2008

8 I India droomt van nieuwe rol als financieel centrum De 45-jarige Indische economist Chandrajit Banerjee is sinds mei 2008 algemeen di rec - teur van de Confederation of Indian Industry. Hij werkt al 20 jaar voor de organisatie en door - liep diverse regionale afdelingen en sec toren. Hij is één van de pioniers van de cor po rate governance-be we ging in India. Wat is de impact van de fi - nanciële crisis op de bredere economie in uw land tot nu toe? De impact is vooral voelbaar door een ernstig gebrek aan liquide middelen, omdat buitenlandse investeerders die in hun eigen land kapitaal nodig hebben, hun fondsen terugtrekken uit de Indische markten. De voorbije jaren stroomde er veel kapitaal naar India (in stroomde er netto 108 miljard USD toe). Het tij is nu gekeerd. Om het tekort aan liquide middelen te compenseren verlaagde de Reserve Bank of India (RBI) vorige maand haar reservebehoeften met 250 basispunten. Dit verlichtte het tekort Zolang de uitstroom van kapitaal aanhoudt, zal dit een negatieve impact hebben op de economie aan fondsen tussen de banken onderling. De ondernemingen hebben echter nog steeds te kampen met een credit crunch en dit kan een impact hebben op groei en investeringen. Hoe zal de situatie de komende maanden evolueren? De grondslagen van de economie blijven sterk en India is vrij geïsoleerd van de wereldwijde economie omdat het land minder afhangt van export dan van binnenlandse consumptie. Maar zolang de uitstroom van kapitaal aanhoudt, zal dit een negatieve impact hebben op de economie. Volgens mij zal de si tuatie zich stabiliseren na een periode van 3 à 4 maanden. De daling van de grondstofprijzen is een positieve factor voor In dische ondernemingen omdat hun kosten hierdoor dalen. Hierdoor kan de inflatie ook afnemen en in afwachting hiervan heeft de RBI de rentes al verlaagd. De investeringen en groei zouden nog een tijd gematigd kunnen blijven. Maar de aantrekkingskracht van India als investeringsbestemming blijft onveranderd en ik verwacht dat de investeringen weer gaan stijgen zodra de onmiddellijke crisis voorbij is. Werden er concrete maatregelen ge troffen voor betere wettelijke voorschriften? De Indische financiële sector was behoudsgezind en kende weinig of geen blootstelling aan de subprime-aandelen of aan instellingen die failliet ge gaan zijn. De regering beraadslaagt nog over verschillende aanbevelingen voor een hervorming van de financiële sector. Enkele van deze aanbevelingen zijn dat meer buitenlandse investeringen in banken en verzekeringsmaatschappijen worden toegestaan, dat verzekerings- en pensioenfondsen hun investeringsrichtlijnen flexibeler mo - gen op stellen. Door de financiële crisis is de kans wel klein dat deze versoepelingen binnenkort al doorgevoerd worden. De regelgevers worden blijkbaar meer be houdsgezind. Zal de subprime-crisis en zijn nu veel bredere gevolgen ons economisch mo - del wijzigen? Ziet u dit vanuit India als het einde van een kapitalisme waarbij de VS centraal staat? Ja, ten minste is dit het einde van het onafhankelijke makelaarsmodel. Wereld - wijde banken met toegang tot retaildeposito's zijn de duurzame financiële in stellingen van de toekomst. Ten tweede komen de soevereine vermogensfondsen en gro - te banken in Aziatische landen op als de nieuwe kapitaalbronnen. Vele er van hebben al participaties genomen in de Wes - terse banken en financiële in stellingen. Het wordt boeiend om te kijken naar de opkomst van een nieuwe financiële architectuur waarin Azië centraal staat. Welke wijzigingen verwacht u op lange termijn? Zoals gezegd verwacht ik een financiële architectuur waarin Azië centraal staat. Daarnaast verwacht ik meer regelgeving in de Westerse wereld die riskante investeringen beperken en meer transparantie opleggen. Voorts lijken er beperkingen te komen op de lonen van bestuurders als gevolg van de huidige crisis. SBR NOVEMBER

9 Turkije: potentiële groei geschat op 3% Akil Özçay, chief advisor van de CEO, Türk Ekonomi Bankasi, was van 2001 tot 2004 algemeen directeur van de Cen tra le Bank van Turkije (CBT) Afdeling Geld mark ten. Hij lag aan de basis van de maatregelen die de CBT nam om de liquiditeits- en valutacrisis van 2001 te be dwingen. Öz çay stapte onlangs over naar de Türk Ekonomi Ban kası. Turkse Overheid en Centrale Bank. Een van de natuurlijke reacties op deze zware crisis was een doorgedreven reglementering en dito toezicht. De ratio van de kapitaalbehoefte van het Turkse banksysteem ligt met 17,5% aanzienlijk hoger dan die van de meeste ontwikkelde en ontwikkelingslanden. Nadat de EU-lidstaten aanvankelijk uiterst kostbare tijd verloren met ongecoördineerde nationale in spanningen als antwoord op het verlies aan vertrouwen in de eurozone, slaagden ze uit eindelijk toch in een georkestreerd optreden. De Europese landen, waaronder België, troffen aanzienlijke maatregelen die de potentiële negatieve impact zullen temperen. Turkije heeft af te rekenen met een sterk tekort op de betalingsbalans Welke impact heeft de financiële crisis tot dusver op de ruimere economie in uw land? Deze crisis lijkt zowel in tijd als in ernst de algemene verwachtingen van enkele maanden geleden te overtreffen. Hoewel Turkije niet im muun is voor de we reld - wijde ontwikkelingen, stond het land toch iets steviger dan de meeste an dere opkomende mark ten. De verklaring moet worden gezocht bij een sterk banksysteem, geen bloot stelling aan de besmette Ameri - kaan se ac tiva, een laag hypothecair kredietpeil (3,6% van het bbp), een na tionaal gedreven groei, een strak monetair beleid met flexibele wisselkoersen, uiterst lage Staats schul - den en een lage financieringsbehoefte van de overheid. Anderzijds heeft Turkije af te rekenen met een sterk tekort op de betalingsbalans. Voornaamste oorzaken daarvan zijn de hoge olieprijzen en de financiering van dit te - kort via langlopende leningen bij de be drijfswereld. De Turkse reële sector* kijkt aan te gen een stijging van de kredietkosten bij be perkte kredietbedragen. Dit zal gevolgen hebben voor het in ves teringsklimaat. De da lende na - tionale vraag en de afkalvende ex portcijfers zullen het potentiële groeipercentage van Turkije op termijn halveren tot rond 3%. Kan deze sector een oplossing bieden voor de huidige kredietcrisis? Het universele bankzakenmodel is toonaangevend voor het Turkse banksysteem. Terwijl depositobanken goed zijn voor 93% van het Turkse banksysteem, blijft het aandeel van de Is la mi ti sche bank zaken beperkt tot 4%. De huidige kredietcrisis is het ge volg van een extreem verlies van vertrouwen wereldwijd, een toegenomen risicovol ge drag en zwakke wereldwijde ver wachtingen. De terughoudendheid en aarzeling om be - drijven bijkomende financiële middelen ter be schikking te stellen, zijn kenmerkend voor alle modellen, ook voor het Is la - mitische bankwezen. De Turkse en Belgische banksector hebben via Fortis en Dexia nauwe banden. Was de Belgische bankencrisis voelbaar en ging Tur - kije over tot een verscherpte regulering? Turkije kende in 2001 een zware bankcrisis die werd bezworen door een herkapitalisatie van het banksysteem met de steun van de Betekent deze crisis voor Turkije het einde van het kapitalisme met de VS als spil en brengt dit Wall Street een duurzame klap toe? Deze crisis bracht het liquiditeitsrisico en het systemisch risico weer onder de aandacht. Hoe - wel de kredietinstellingen een stevige re putatie genoten, had de aandacht moeten uitgaan naar de afzonderlijk uitgegeven instrumenten, m.a.w. door hypothecaire zekerheid gedekte effecten. Zodra de liquiditeiten op drogen, komen ook de emitterende instellingen in de problemen. Andermaal werd aangetoond dat kortzichtige politici die enkel oog hebben voor verkiezingen de perfecte ingrediënten vormen voor een fatale financiële crisis. Voor de toekomst zal de aantrekkelijkheid van de wereldwijde financiële centra, waaronder Wall Street, afhangen van de betrekkelijke voordelen, de sterke punten en het aanpassingsvermogen van de centra in het kader van nieuwe voorschriften om financiële crises te voorkomen. SBR * De reële sector omvat de activiteiten die verband houden met het totaal van het aanbod van goederen en diensten en het totaal van de vraag binnen een economie. Wat zijn de gevolgen van deze crisis tot dus ver voor de Islamitische bankwereld? 40 NOVEMBER 2008

10 Zwitserland ontspringt de dans niet Cédric Tille is hoogleraar in de economie aan het Ins ti tut universitaire de Hautes Etudes Internationa les et du Dé veloppement in Genève. Daarvoor behaalde hij een doc torsdiploma in Princeton en werkte hij negen jaar bij de Federal Reserve in de Verenigde Staten van Amerika. Wanneer alles goed gaat, zouden de banken hun eigen kapitaal moeten kunnen verhogen, in tijden van crisis zouden ze het kunnen verlagen Hoe is Zwitserland gewapend om het hoofd te bieden aan deze crisis? Zwitserland is, net als België, een klein land met een economie die in grote mate op de rest van de wereld is gericht. Het land is dus altijd heel gevoelig voor de wereldwijde con junctuur. Gelukkig is de export heel ge - varieerd en goed verdeeld tussen de verschillende regio s wereldwijd, wat het mogelijk zou moeten maken om de schok op te vangen. Zwitserland heeft één zaak gemeen met landen als België en Nederland: het zijn stuk voor stuk kleine landen waar heel grote banken gevestigd zijn. Indien Citigroup door een faillissement wordt bedreigd, kunnen de Ve re nig de Staten tussenbeide komen. In - dien Crédit Suisse of UBS echter in dezelfde situatie verkeerde, zou de Zwitserse belastingbetaler dan kunnen volgen? We vinden deze dimensie terug in de tussenkomst van de overheid op 16 oktober (de overheid heeft een reddingsplan van 60 miljard dollar goedgekeurd, nvdr.). De Zwit serse overheid is tussengekomen terwijl UBS nog voldoende eigen kapitaal had, maar met ernstige liquiditeitsproblemen kampte. De soliditeit van de huidige situatie op langere termijn moet worden bestudeerd. Een mogelijke oplossing zou erin bestaan om de genoemde banken in kleinere, ge - specialiseerde entiteiten te splitsen. De activiteiten van de banken zijn heel uiteenlopend en wie aan het hoofd staat van een fi - nanciële instelling kan die activiteiten niet allemaal goed kennen. Kleinere entiteiten 42 NOVEMBER 2008 zouden worden geleid door specialisten in hun activiteitsgebied. Bovendien zou er op die manier meer concurrentie zijn. Zal de financiële crisis andere wijzigingen meebrengen voor de manier waarop het financieel systeem functioneert? Ja. Het systeem voor de regulering van de financiële markten werd vele tientallen jaren geleden ingevoerd, in een tijd waarin er In de centrale bankwereld is zwijgen goud, vertelde een insider ons onlangs. Van de Bank of International Settlements (BIS) horen we dan ook zelden. Nochtans speelt de instelling een centrale rol in het bevorderen van de internationale monetaire en financiële samenwerking. Bovendien is de BIS ook de bank van de respectieve centrale banken en is de Europese Centrale Bank een lid van de BIS, net als bv. de Federal Reserve. Eén van de bekendere initiatieven zijn de Basel-ak - koorden, een internationaal gestandaardiseerd stelsel voor het bepalen van de kapitaalvereisten van banken. Nout Wellink, voorzitter van De Nederlandsche Bank (DNB) en voorzitter van het Basel Committee on Ban king Supervision van de BIS: Toezichthouders focussen doorgaans op een duidelijk onderscheid was tussen zakenbanken enerzijds en investeringsbanken anderzijds. Het systeem moet dus worden aangepast en geconsolideerd. Er moet ook iets worden gedaan aan de perverse gevolgen van de hefboomeffecten. Ze vertegenwoordigen een wezenlijk on - derdeel van de financiële systemen, maar moeten het voorwerp zijn van veel strengere regels. Ten derde eisen de reguleringsinstanties dat de banken een bepaalde hoeveelheid eigen kapitaal hebben: in geval van crisis moeten ze hun activa snel te gelde maken om hun schulden te kunnen delgen en deze ratio te handhaven. Wanneer één bank dat doet, vormt dat geen probleem. Doen ze dat allemaal tegelijk, dan ontstaat er een stroom van verkopen die gevolgen heeft voor de prijzen. Indien de banken hun activa waarderen tegen de marktprijs, dan komt men in een vicieuze cirkel terecht: aangezien deze activa in waarde dalen, zijn ze verplicht er veel meer te verkopen om hun ratio te behouden. Men zou dus de hoeveelheid verplicht eigen kapitaal kunnen berekenen in functie van de con junctuurcyclus: wanneer alles goed gaat, zouden de banken hun eigen ka pitaal moeten verhogen, in tijden van crisis zouden ze het kunnen verlagen. Met andere woorden, wanneer de economie goed draait, houdt men ze kort, wanneer ze slecht draait, laat men ze los. Interview afgenomen door Pierre Cormon (L'entreprise Romande) Bank for international Settlements Nog toekomst voor het Basel-II-akkoord? bankgerelateerde aspecten, maar de crisis heeft ons geleerd dat we ook aandacht moeten hebben voor de algemene financiële stabiliteit. Het Basel-II akkoord biedt nog aldus de topman een adequaat kader om aan de versterking van de sector tegemoet te ko - men. De behoefte aan hogere marges als bescherming tegen onzekerheid wordt ook duidelijk omdat de snelle financiële vernieuwing voortduurt en de onzekerheid toeneemt over hoe deze nieuwe producten, waarderingen, markten en de echte economie op elkaar zullen inwerken in tijden van spanning. Tot slot is het belangrijk dat de banken en toezichthouders de basisregels van een degelijk risicobeheer en inschrijvingspraktijken doen respecteren om een terugkeer naar financiële stabiliteit te promoten.

11 Philippe de Buck, topman BUSINESSEUROPE Machine moet opnieuw op dreef, maar niet tegen gelijk welke prijs Volgens Philippe de Buck, secretaris-generaal van BUSINESSEUROPE, de koepel van Europese bedrijven, mag de crisis niet gebruikt worden als alibi om de overheidsuitgaven opnieuw te laten ontsporen. Wat is de belangrijkste vrees van de Europese bedrijven bij deze financiële crisis die stilaan omslaat in een economische crisis? Philippe de Buck: Onze bedrijven vrezen vooral een beperkte toegang tot krediet. Dat risico verontrust meer dan de terugval van de groei, de tweede grote vrees. Een economie verstikt immers wanneer het financiële systeem niet meer werkt. Bedrijven kunnen niet meer groeien en de consumptie van de gezinnen stokt. Ik wil hier geen onderscheid maken tussen de financiële en de reële economie, beide zijn immers onlosmakelijk met elkaar verbonden. Ten der - de vrezen bedrijven voor het ontstaan van nationale interventionistische bewegingen, die de voordelen van het tot stand komen van de interne markt opnieuw teniet kunnen doen. D. Rys len een gulden middenweg moeten vinden om de machine weer op dreef te brengen. Niemand twijfelt er aan dat de huidige verloningstechnieken deels hebben bijgedragen tot bepaalde elementen van de crisis Zijn eventuele overheidstekorten toelaatbaar om de machine weer op dreef te brengen? Ons standpunt is duidelijk: het stabiliteitsen groeipact is de sok kel waarop de eu - ro rust, het is een es - sentieel onderdeel. Vooral in België we - ten we maar al te goed tot welke ont - sporingen overheidstekorten kunnen leiden. Het pact voorziet echter in uitzonderlijke maatregelen voor uitzonderlijke situaties. De regeringen zullen de opportuniteit ervan moeten beoordelen. Het lijkt ons echter niet aangewezen om nu al te besluiten dat we dure herstelplannen moeten lanceren. Deze kunnen de overheidstekorten elk jaar doen toenemen, met een niet meer te overziene rentelast tot gevolg. Wij Belgen hebben ons lesje voor eens en altijd geleerd. Ik hoop dat dat ook geldt voor de andere landen. De steunplannen voor de banken zijn trouwens niet noodzakelijk kosten op lange termijn. Indien alles loopt zoals ge - pland, zal de overheid het geïnvesteerde geld kunnen recupereren, en er misschien zelfs een rendement op boeken. De huidige Wat verwacht u van de politici? Eerst en vooral zijn we hen erkentelijk voor de uitzonderlijke maatregelen voor het redden van de banken. Dat legt een basis om het vertrouwen langzaam te laten terugkeren. Het is ook bemoedigend om te kunnen vaststellen dat het beleid van de verschillende landen beter op elkaar afgestemd wordt binnen Europa, maar ook op transatlantisch en zelfs mondiaal niveau. Die coördinatie is absoluut noodzakelijk. Nu moeten de maat - regelen die internationaal werden overlegd ook op nationaal niveau worden doorgevoerd. Maar hier zien we het protectionistische spook opduiken. Landen zullen overheidssteun bieden en die zouden dan weer concurrentieverstorend kunnen zijn. We zulsituatie mag niet gebruikt worden als alibi om de overheidsuitgaven opnieuw te laten ontsporen. Een flink deel van de bevolking is geschokt door de gouden parachutes die be taald werden aan een aantal topmensen van banken in moeilijkheden. Hoe staat u hier te genover? De meeste van onze leden hebben ondertussen beseft dat de bedrijven een gematigder verloningsbeleid voor hun topmanagers zullen moeten voeren. Dat moet op nationaal niveau gebeuren, via de statutaire organen van de bedrijven. Er is niets beters dan een gedragscode. We hebben altijd gepleit voor het vrij bepalen van verloningen, maar met dat voorbehoud dat gouden parachutes in verhouding moeten staan tot de korte- en langetermijnresultaten van de bedrijven. Niemand twijfelt er aan dat de huidige verloningstechnieken deels hebben bijgedragen tot bepaalde elementen van de crisis. Ziet u ondanks alles toch iets positiefs aan deze crisis? Ik denk dat er nu vooral be - hoefte is aan een goede Eu ro - pese integratie. Op 21 oktober benadrukte Nicolas Sarkozy in het Europees Parlement de noodzaak van een Europees economisch bestuur. Dat vragen wij al een hele tijd. Daarnaast durf ik hopen dat de financiële sector hier sterker uit zal komen, en zich aan alle bedrijven en gezinnen zal tonen als een verantwoorde sector die zich werkelijk met hun problemen bezighoudt. Gelukkig hebben we in Europa uitstekende banken die wellicht een aantal extra troeven in handen hebben ten opzichte van hun concurrenten in de Verenigde Staten. Interview: Olivier Fabes 44 NOVEMBER 2008

12 I Hoogleraar Fred van Raaij, Universiteit van Tilburg Vertrouwen is onvoorspelbaar Het is nota bene zijn vakgebied, maar de Nederlander Fred van Raaij, hoogleraar economische psychologie aan de Universiteit van Tilburg, had niet verwacht dat de kredietcrisis zo zou ingrijpen op het vertrouwen van beleggers en spaarders. Een pasklare oplossing heeft hij niet, maar banken moeten terug naar de klant en de regering moet vertrouwenwekkend communiceren. is cynisch om te zeggen dat deze crisis goed is voor de economische psychologie, maar het Het klopt dat mijn vakgebied in beeld komt als er sterke schommelingen in de economie zijn. Zaken als vertrouwen en emotie krijgen dan meer aandacht. Maar economen blijven huiverig voor psychologische verklaringsfactoren. Ze willen graag dat economie een exacte wetenschap is met harde cijfers. Het werken met vragenlijsten om het vertrouwen in kaart te brengen, wordt beschouwd als minder exact. Hoe erg is het gesteld met het vertrouwen? Het vertrouwen in de al - gemene economie de ontwikkeling van de werkgelegenheid, de in flatie, groei is al een tijdje aan het dalen, maar over de eigen eco nomische situatie is de con sument een stuk positiever. En juist dat vertrouwen in de eigen economie is belang rijk, want dat be - paalt het koop- en spaargedrag van consumenten. ( ) Het zou interessant zijn om te weten hoe het consumentenvertrouwen zich de afgelopen weken heeft ontwikkeld. Als daaruit blijkt dat het consumentenvertrouwen is gedaald, zal dat leiden tot meer pessimisme over de toekomst. In die zin werkt het consumentenvertrouwen als een selffulfilling prophecy. Het jaargetijde zit ook niet mee: in het najaar is de consument negatiever dan in het voorjaar. Maar dat heeft met het weer te maken. De crisis geeft aan dat markt werking niet goed functio neert ven en particulieren die daar rekeningen hebben uitstaan. Ik vind het extreem om te stellen dat het kapitalisme heeft gefaald, maar de crisis geeft wel aan dat marktwerking niet goed functioneert als er zul ke grote marktpartijen zijn. En het er ge is: als gevolg van de kredietcrisis worden de overgebleven banken nóg groter. In Nederland zou je op den duur nog twee grote banken kun nen overhouden. Daar krijg ik een unheimisch gevoel bij. Drie grote banken in Ne - der land lijkt mij het minimum, met elk zo n 30% marktaandeel. Dan houd je nog 10% over voor de kleine banken. Hoe kun je het vertrouwen herstellen? Het is niet een knop waarop je drukt. Je kunt als regering proberen de trend te ke ren door maatregelen te nemen en vertrouwenwekkende mededelingen te doen. Kun je in dit soort situaties beter niets zeggen? Je móet wat zeggen. Dat verlangt de burger. Maar je moet niet veel meer dan het hoogst noodzakelijke zeggen. Je moet niet zeggen dat je het gezonde deel van Fortis hebt veiliggesteld. Je moet niet te concreet worden en geen vergelijkingen maken met vroeger of met andere marktpartijen. Dus ook niet zeggen dat Fortis-ABN Amro nu de veiligste bank van Nederland is, want daarmee zeg je dat de andere banken minder vei lig zijn. In dit geval zou ik het houden bij: uw spaargeld is veilig. Wat de regering verder kan doen, is het bieden van lichtpuntjes op an dere terreinen. Als bijvoorbeeld het na - jaarsoverleg met de sociale partners een ak - koord op levert, kun je laten zien dat het niet Wat is er bijzonder aan de huidige crisis? Deze crisis gaat over het falen van het fi nancieel systeem zelf. Fortis is onderdeel van dat systeem, net als AIG, waar de helft van de Ame rikanen is verzekerd. Als bedrijven van die omvang omvallen, raakt dat alle bedrijalleen maar kommer en kwel is. En als de burger dan ook nog eens merkt dat er aan zijn ei - gen fi nanciële situatie weinig verandert, kan hij daarin het bewijs zien dat het eigenlijk wel meevalt. Hoe kan de banksector weer vertrouwen winnen? Wat het beste zou werken, zijn positieve er - varingen die klanten hebben met hun bank. Banken moeten hun best doen om de klant tevreden te stellen. Kijk naar de Ame ri kaan se Citibank, die verkoopt desnoods fi nanciële producten van de concurrent als de klant die wil en de bank ze zelf niet levert. De push market, waarbij tussenpersonen steeds nieuwe financiële producten aanbieden aan de con - sument, is geen goede markt. Banken moeten meer op de vraag van klanten reageren, samen met de klant de lange-termijnlevensdoelen in kaart brengen met de financiële behoeften die daarbij horen. Tussen per sonen zouden meer een fi nancial planner moeten zijn, die los staat van een bank of verzekeraar en geen commissie krijgt. Paul Scheer, Jiska Vijselaar (uit een interview dat op 16 oktober gepubliceerd werd in FORUM, het blad van de Nederlandse werkgeversorganisatie VNO-NCW) NOVEMBER

13 CMI, Umicore, Etilux en Option getuigen Welke impact heeft de crisis op de bedrijven? Krapte op de kredietmarkt, meer faillissementen, productiesites die sluiten de gevolgen van de internationale financiële crisis zijn duidelijk voelbaar in het bedrijfsleven. Vier bedrijfsleiders maken de balans op. CASE 1 Umicore - Marc Grynberg, Vice President Een van de gevaren is dat de zwakke conjunctuur in Noord-Amerika en Europa de groei van de Aziatische economie aantast Belga De ma terialentechnologiegroep Umicore zegt nog geen rechtstreeks effect van de financiële crisis te ondervinden. Dit is omdat we een relatief lage schuld kennen die bovendien gespreid is in de tijd. Ook bij onze klanten zien we nog geen betalingsproblemen. Maar we blijven uiteraard waakzaam, reageert Marc Grynberg, Vice President van Umicore en vanaf 20 november CEO van het bedrijf. Het uitdeinen van de crisis naar Azië beschouwt Grynberg als het grootste risico. De groei in opkomende landen, en dan vooral in Azië, was de voorbije jaren een belangrijke motor voor de groei van de groep. Onze groei in deze landen compenseerde de zwakkere Noord-Amerikaanse markt. Een van de grote gevaren van de huidige financiële crisis is dan ook dat de zwakke conjunctuur in Noord- Amerika en Europa de groei van de Aziatische economie aantast, want die blijven sterk afhankelijk van export en via een sneeuwbaleffect ook de groei van de binnenlandse vraag. Ondanks de huidige financiële crisis is Umicore niet zinnens haar beleid om te gooien. We beheren onze kosten, onze productiecapaciteit en onze investeringen Om het effect van de stijgende kosten van grondstoffen en materialen te beperken, nemen we specifieke maatregelen met de nodige voorzichtigheid, zoals altijd. Op die manier behouden we onze winstgevendheid en verzekeren we dus de financiering van onze groei op lange termijn. De huidige omstandigheden veranderen daar niets aan. Anderzijds zijn de kosten van bepaalde grondstoffen en andere materialen gestegen de afgelopen jaren. Om het effect daarvan te beperken of te verminderen, nemen we specifieke maatregelen, zegt Grynberg. HV CASE 2 Etilux - Didier Bronne, gedelegeerd bestuurder Niet alle producten en markten zullen het tegelijk slecht doen De Luikse kmo Etilux is actief in verschillende domeinen, zoals het maken en verkopen van etiketten, industriële kleefstoffen en trackingoplossingen voor goederen. Gedelegeerd bestuurder Didier Bronne blijft ondanks de crisis vol vertrouwen in het groeipotentieel van het bedrijf. "De omzet en de sta tus van de grote bestellingen zijn stabiel ten opzichte van het vorige boekjaar. Daarom houden we het investerings - plan aan dat we nog voor de crisis hebben opgemaakt." Deze kmo, die actief is in verschillende producten en dien- 46 NOVEMBER 2008

14 I CASE 3 Cockerill Maintenance & Ingénierie (CMI) Bernard Serin, gedelegeerd bestuurder We hebben de 'luxe' dat we enkele maanden kunnen wachten De Groep CMI is een internationale fabrikant van technische uitrusting die actief is in de sectoren energie, industrie en defensie. Tot nu toe heeft deze groep nog geen impact ondervonden van de financiële crisis, meldt Bernard Serin, voorzitter en gedelegeerd bestuurder van CMI. "Voor onze engineeringactiviteiten (o.a. bouw van elektriciteitscentrales en staalfabrieken) heeft de crisis geen onmiddellijke gevolgen, want vanaf het ogenblik dat het contract gesloten werd, lopen deze projecten over 24 tot 30 maanden." De meeste contracten werden een of twee jaar geleden, of zelfs begin dit jaar gesloten. Energie en staalindustrie, de twee belang - rijkste activiteitengebieden voor engineering van CMI, zouden echter op een andere manier beïnvloed kunnen worden. "Op het vlak van energie hebben bepaalde regio s in de wereld projecten op stapel staan die sterk politiek getint zijn, zoals Rusland en de Golfstaten. Momenteel zien we hier nog geen weerslag van de crisis." In de staalindustrie daarentegen, is CMI bang voor een erg snelle reactie van sommige groepen wat hun investeringsbeslissingen betreft, aangezien de binnenkomende bestellingen in deze sector ook erg snel dalen. "Bedrijven zouden deze beslissingen kunnen bevriezen tot ze een duidelijk zicht hebben op de impact van de fi - nanciële crisis op de economie. Maar deze bevriezing zal voor ons waarschijnlijk niet voor eind 2009 of begin 2010 voelbaar zijn." Kunnen de lo - pende onderhoudsen serviceactiviteiten, die meer ge richt zijn op de Eu ropese markt, meer te lijden hebben on der de economische crisis? "Tot nu toe niet. Maar de ko mende maanden zouden we te kampen kunnen krijgen met een daling van de activiteiten van onze klanten, wat zich dan weer zou kunnen vertalen in een daling van de onder- De komende maanden zouden we te kampen kunnen krijgen met een daling van de activiteiten van onze klanten houdsprogramma's. Het is echter nog te vroeg om de omvang hiervan in te schatten." CMI is momenteel nog vrij gerust in de toekomst. "Alle activiteiten bij elkaar genomen kunnen we een daling van de werkbelasting van zo'n 20 tot 30% opvangen, en gedurende enkele maanden kunnen we zelfs grotere dalingen aan." Maar alles zal afhangen van de omvang van de daling van de bestellingen, en van de duur van deze daling. "We hebben de 'luxe' dat we en - kele maanden kunnen wachten, tijd genoeg om ons eventueel aan te passen aan de wijzigende marktomstandigheden." FD Reporters sten op tal van markten, is ervan overtuigd dat deze diversiteit een waarborg is voor stabiliteit, zeker in periode van beroering. "Ik denk niet dat alle producten en alle markten het te - gelijk slecht gaan doen." Het bedrijf verwacht dan ook dat het zich meer dan ooit kan blijven profileren op de exportmarkt. "Momenteel behalen we 50% van on ze omzet in België en 50% uit export. Dat is voor ons een geruststelling. Die ex port is een belangrijke groeimotor voor het be - drijf." De bedrijfsleiding focust op de aanwezigheid op verschillende beurzen en mark ten, meer bepaald via de AWEX (Waals Agentschap voor Exportpromotie)-activiteiten. Men wil voorrang geven aan een aanwezigheid op de markten in Oost- Europa en op de Amerikaanse markt als de dollar gevoelig sterker wordt ten opzichte van de euro. "Voor een bedrijf als het onze is het belangrijk om flexibel te zijn en in een mum De middelen die de onderneming uittrekt voor export worden volop ontwikkeld van tijd te reageren op marktevoluties door ze op te nemen in ons businessmodel." In zijn dagelijks werk wil Etilux bijvoorbeeld meer aandacht schenken aan de naleving van de betalingsvoorwaarden van de klanten en leveranciers, of laattijdige betalingen veel beter opvolgen. Wat de middelen daar - entegen betreft, is het bedrijf mo menteel niet van plan om personeel te laten afvloeien. Op financieel vlak ten slotte zal Etilux er in het bijzonder op letten dat het sneller over zijn financiële sta ten kan beschikken, om elke eventuele afwijking ten opzichte van de budgetlijnen op te sporen. "In één moeite door werd een grondig denkproces opgestart om de reële partnerrelatie tussen de onderneming en haar bankiers te versterken; dit zou namelijk moeten leiden tot een betere controle van de financiële kosten." FD NOVEMBER

15 CASE 4 Option - Jan Callewaert, CEO Innovatie is het enige antwoord op de huidige crisis Jan Callewaert, CEO van het beursgenoteerde technologiebedrijf Option, zegt nog geen effect te ondervinden van de huidige financiële crisis. We zitten aan de goede kant van de medaille omdat we net uit een transitieperiode komen. We zijn geëvolueerd van een btob-georiënteerd bedrijf naar een consumentengericht bedrijf. We spelen nu in op consumentenbehoeften die deel uitmaken van een nieuwe levensstijl en die levensstijl is mobiel en draadloos. Onze producten zitten perfect op de kruising van beide elementen. Ik zie consumenten wel de aankoop van een multimedia flatscreen of digitale camera uitstellen, maar omwille van de crisis smijt niemand zijn gsm weg. Het moet gezegd dat de mobiele telecomoperatoren ons daar flink bij helpen. Hen is het om datatrafiek te doen. Je ziet dan ook grote campagnes waarbij onze producten bijna worden weggegeven in combinatie met een abonnement van zes maanden of een jaar, of langer. Bovendien spoort de crisis be drijven aan nog efficiënter te werken. Be drijven schrappen in hun reisbudgetten, maar wil - len wel contact houden met klanten. Dit zal de vraag naar allerlei vormen van videoconferencing nog doen stijgen. Een prachtig voorbeeld van een draadloze en mobiele levensstijl. Nog eens, mo biele operatoren zien dat ook en die gaan hier in de toekomst fors op inspelen. In de we reld van de datacommunicatie (USB sticks, mobiele in - ternettoestellen) is er nog steeds een pak minder keuze dan bijvoorbeeld in de handsetmarkt, waar je kunt kiezen uit tientallen merken en honderden modellen. Ook dat is een goede zaak voor ons bedrijf. Het gebrek aan vertrouwen tussen financiële instellingen onderling, dat broodnodig is om de motor van de economie op gang te houden, ziet Callewaert als grootste risico. Als dit vertrouwen weg is, wordt het ook voor bedrijven moeilijker om kredieten te krijgen. En dat moet absoluut vermeden worden. Ook de capriolen van de dollar/ euro wisselkoersen is een aandachtspunt. Wij kopen veel in dollars en, omdat we snel Azië heeft nog een on ontgonnen thuismarkt waarop men zich kan richten om zich verder te ontwikkelen aan het internationaliseren zijn, verkopen we ook steeds meer in dollars. Een normale hedging politiek is op dit ogenblik zeker niet gemakkelijk, zegt Callewaert. Hij wijst naar Noord- en Zuid-Amerika, Europa, maar ook naar Rusland als regio s die het meeste risico lopen. Azië daarentegen heeft nog een onontgonnen thuismarkt waarop men zich kan richten om zich verder te ontwikkelen. Volgens Callewaert is het enige antwoord op de financiële crisis zoveel mogelijk en zo snel mogelijk innoveren. Waarbij de in no - vatie volop moet in - spelen op gewijzigde marktomstandigheden en behoeftes. Al blijven we steeds op onze hoede en volgen we de financiële en economische situatie op de voet, benadrukt Callewaert. Hij verwacht dat het tot de tweede helft van 2009 zal duren alvorens we het ergste van de crisis zullen gezien hebben. Vanaf dan zal het stilaan beginnen te dooien, besluit hij. HV Met één klik op weet u wat wij weten. Via onze site kunt u zich gratis elektronisch abonneren op onze persberichten en onze nieuwsbrief Infor. Of u raadpleegt er thema-analyses, Focusuitgaven, VBO-brochures of de agenda van de events en seminars. Als u zich registreert (gratis, via de module 'Aanmelden'), zult u onmiddellijk op de hoogte worden gebracht van elk nieuw initiatief van het VBO. Zo bent u volledig mee met de actualiteit.

Michiel Verbeek, januari 2013

Michiel Verbeek, januari 2013 Michiel Verbeek, januari 2013 1 2 Eens of oneens? De bankiers zijn schuldig aan de kredietcrisis. De huidige economische crisis is het gevolg van de kredietcrisis van 2008. Als een beurshandelaar voor

Nadere informatie

Internationale varkensvleesmarkt 2012-2013

Internationale varkensvleesmarkt 2012-2013 Internationale varkensvleesmarkt 212-213 In december 212 vond de jaarlijkse conferentie van de GIRA Meat Club plaats. GIRA is een marktonderzoeksbureau, dat aan het einde van elk jaar een inschatting maakt

Nadere informatie

Hoe (slecht) gaat het met de conjunctuur? Edwin De Boeck Fedustria 13 oktober 2011

Hoe (slecht) gaat het met de conjunctuur? Edwin De Boeck Fedustria 13 oktober 2011 Hoe (slecht) gaat het met de conjunctuur? Edwin De Boeck Fedustria 3 oktober Grote Recessie was geen Grote Depressie Wereldhandel Aandelenmarkt 9 8 7 8 VS - S&P-5 vergelijking met crash 99 Wereld industriële

Nadere informatie

Financieel Forum West-Vlaanderen Kortrijk 4 mei Herman Daems

Financieel Forum West-Vlaanderen Kortrijk 4 mei Herman Daems Financieel Forum West-Vlaanderen Kortrijk 4 mei 2010 Na de financiële storm Hoe gaan we verder? Herman Daems Deze presentatie is onvolledig zonder de mondelinge toelichting. Gelieve niet te citeren zonder

Nadere informatie

Slechts 1 antwoord is juist, alle andere zijn fout (en bevatten heel vaak onzin)!

Slechts 1 antwoord is juist, alle andere zijn fout (en bevatten heel vaak onzin)! Slechts 1 antwoord is juist, alle andere zijn fout (en bevatten heel vaak onzin)! Vragen aangeduid met een * toetsen in het bijzonder het inzicht en toepassingsvermogen. Deze vragenreeksen zijn vrij beschikbaar.

Nadere informatie

"De financiële sector is het probleem,

De financiële sector is het probleem, 1 van 5 22-2-2019 07:44 sg.uu.nl "De financiële sector is het probleem, niet de oplossing" 6-8 minuten Investeren in een duurzamere wereld? Als het aan de aandeelhouders ligt, liever niet. Onderzoeker

Nadere informatie

Veel gestelde vragen kwartaalcijfers pensioenfondsen

Veel gestelde vragen kwartaalcijfers pensioenfondsen Veel gestelde vragen kwartaalcijfers pensioenfondsen 1. De kwartaalcijfers van de pensioenfondsen zijn negatief. Hoe komt dat? Het algemene beeld is dat het derde kwartaal, en dan in het bijzonder de maand

Nadere informatie

Slechts 1 antwoord is juist, alle andere zijn fout (en bevatten heel vaak onzin)!

Slechts 1 antwoord is juist, alle andere zijn fout (en bevatten heel vaak onzin)! Slechts 1 antwoord is juist, alle andere zijn fout (en bevatten heel vaak onzin)! Vragen aangeduid met een * toetsen in het bijzonder het inzicht en toepassingsvermogen. Deze vragenreeksen zijn vrij beschikbaar.

Nadere informatie

Naslagwerk Economie van Duitsland. Hoofdstuk 8: Financiële stelsel. 8.1 Overzicht

Naslagwerk Economie van Duitsland. Hoofdstuk 8: Financiële stelsel. 8.1 Overzicht Naslagwerk Economie van Duitsland 8.1 Overzicht Het Duitse bankenstelsel is anders georganiseerd dan in de meeste andere landen. Naast een centrale bank, de Bundesbank, de reguliere zaken en retailbanken

Nadere informatie

Factsheet 1 WAAROM EEN INVESTERINGSPLAN VOOR DE EU?

Factsheet 1 WAAROM EEN INVESTERINGSPLAN VOOR DE EU? Factsheet 1 WAAROM EEN INVESTERINGSPLAN VOOR DE EU? Als gevolg van de wereldwijde economische en financiële crisis heeft de EU met een laag investeringsniveau te kampen. Alleen met gezamenlijke gecoördineerde

Nadere informatie

Voorjaarsprognoses : Europees herstel houdt aan ondanks nieuwe risico's

Voorjaarsprognoses : Europees herstel houdt aan ondanks nieuwe risico's IP/11/565 Brussel, 13 mei 2011 Voorjaarsprognoses 2011-2012: Europees herstel houdt aan ondanks nieuwe risico's Het geleidelijke herstel van de EU-economie zet door, zo blijkt uit de vooruitzichten voor

Nadere informatie

Internationale Economie. Doorzettend, maar mager groeiherstel, veel neerwaartse risico s

Internationale Economie. Doorzettend, maar mager groeiherstel, veel neerwaartse risico s Internationale Economie Doorzettend, maar mager groeiherstel, veel neerwaartse risico s Wim Boonstra, 27 november 2014 Basisscenario: Magere groei wereldeconomie, neerwaartse risico s De wereldeconomie

Nadere informatie

Beleggingsthema s 2016. What a difference a day makes (1975), Dinah Washington

Beleggingsthema s 2016. What a difference a day makes (1975), Dinah Washington Beleggingsthema s 2016 What a difference a day makes (1975), Dinah Washington Inleiding De dagen die in 2015 het verschil maakten, zijn de dagen waarop centrale bankiers uitspraken deden, what a difference

Nadere informatie

Kredietverlening aan Nederlandse bedrijven loopt terug

Kredietverlening aan Nederlandse bedrijven loopt terug Het Nederlandse bedrijfsleven is in sterke mate afhankelijk van bancaire kredietverlening. De groei van de zakelijke kredietverlening is in de tweede helft van 28 vertraagd. Dit hangt grotendeels samen

Nadere informatie

PERSBERICHT. Versterking kapitaalpositie ING met 10 miljard euro

PERSBERICHT. Versterking kapitaalpositie ING met 10 miljard euro PERSBERICHT Versterking kapitaalpositie ING met 10 miljard euro Op 19 oktober 2008 is bekend gemaakt dat ING haar kapitaal verder heeft versterkt met behulp van de Nederlandse overheid. De solvabiliteit,

Nadere informatie

De Pensioenkrant. Wilt u ook uw pensioen veilig stellen? Lees verder in de pensioenkrant...

De Pensioenkrant. Wilt u ook uw pensioen veilig stellen? Lees verder in de pensioenkrant... De Pensioenkrant Wilt u ook uw pensioen veilig stellen? Lees verder in de pensioenkrant... Het probleem Levensstandaard behouden wordt moeilijker Uit cijfers van het nationaal instituut voor statistiek

Nadere informatie

COUNTRY PAYMENT REPORT 2015

COUNTRY PAYMENT REPORT 2015 COUNTRY PAYMENT REPORT 15 Het Country Payment Report is ontwikkeld door Intrum Justitia Intrum Justitia verzamelt informatie bij duizenden bedrijven in Europa en krijgt op die manier inzicht in het betalingsgedrag

Nadere informatie

Hoofdstuk 2: Het Taylor-Romer model

Hoofdstuk 2: Het Taylor-Romer model Hoofdstuk 2: Het Taylor-Romer model 1. Opbouw van de AV-lijn A. Relatie tussen reële bbp en rente Fragment: Belgische glansprestatie (Tijd, 31/12/2004) Bestedingen De consumptie van de gezinnen groeide

Nadere informatie

Economische voorjaarsprognoses 2015: herstel wint aan kracht dankzij economische rugwind

Economische voorjaarsprognoses 2015: herstel wint aan kracht dankzij economische rugwind Europese Commissie - Persbericht Economische voorjaarsprognoses 2015: herstel wint aan kracht dankzij economische rugwind Brussel, 05 mei 2015 De economie in de Europese Unie profiteert dit jaar van een

Nadere informatie

Praktische opdracht Economie De kredietcrisis en verder

Praktische opdracht Economie De kredietcrisis en verder Praktische opdracht Economie De kredietcrisis en verder Praktische-opdracht door 1859 woorden 2 juni 2014 5 4 keer beoordeeld Vak Methode Economie LWEO Opdracht 1: D. E. Met de term economische groei wordt

Nadere informatie

Het managen van balansen, risico s, risicoprofielen waar u allen druk mee bezig bent, herken ik dus goed.

Het managen van balansen, risico s, risicoprofielen waar u allen druk mee bezig bent, herken ik dus goed. Speech Bert Boertje, divisiedirecteur Toezicht pensioenfondsen bij DNB, tijdens het beleggersberaad van Pensioen Pro op 8 oktober 2015, getiteld Beleggen tussen twee vuren. In zijn speech ging Boertje

Nadere informatie

Waarom loopt de economie nog steeds niet echt lekker? Michiel Verbeek, 2 december 2015

Waarom loopt de economie nog steeds niet echt lekker? Michiel Verbeek, 2 december 2015 Waarom loopt de economie nog steeds niet echt lekker? Michiel Verbeek, 2 december 2015 4 Onderwerpen: 1. De financiële crisis van 2008 2. Geldschepping 3. Hoe staan de landen er economisch voor? 4. De

Nadere informatie

Oktober 2015. Macro & Markten. 1. Rente en conjunctuur :

Oktober 2015. Macro & Markten. 1. Rente en conjunctuur : Oktober 2015 Macro & Markten 1. Rente en conjunctuur : VS Zoals al aangegeven in ons vorig bulletin heeft de Amerikaanse centrale bank FED de beleidsrente niet verhoogd. Maar goed ook, want naderhand werden

Nadere informatie

Als de lonen dalen, dalen de loonkosten voor de producent. Hetgeen kan betekenen dat de producent niet overgaat tot mechanisatie/automatisering.

Als de lonen dalen, dalen de loonkosten voor de producent. Hetgeen kan betekenen dat de producent niet overgaat tot mechanisatie/automatisering. Top 100 vragen. De antwoorden! 1 Als de lonen stijgen, stijgen de productiekosten. De producent rekent de hogere productiekosten door in de eindprijs. Daardoor daalt de vraag naar producten. De productie

Nadere informatie

Financieel Forum Leuven 11 oktober 2010. Herman Daems

Financieel Forum Leuven 11 oktober 2010. Herman Daems Financieel Forum Leuven 11 oktober 2010 Banken en ondernemingen Op zoek naar een nieuwe relatie Herman Daems Deze presentatie is onvolledig zonder de mondelinge toelichting van de auteur. Gelieve dit document

Nadere informatie

Om de sector zo goed mogelijk te vertegenwoordigen, hebben we alle ondernemingen geïdentificeerd die hun jaarrekening op de website van de NBB

Om de sector zo goed mogelijk te vertegenwoordigen, hebben we alle ondernemingen geïdentificeerd die hun jaarrekening op de website van de NBB 1 Om de sector zo goed mogelijk te vertegenwoordigen, hebben we alle ondernemingen geïdentificeerd die hun jaarrekening op de website van de NBB (Nationale Bank van België) hebben gepubliceerd. Ondernemingen

Nadere informatie

Aan het college van burgemeester en schepenen,

Aan het college van burgemeester en schepenen, Ham, 19 september 2011 Aan het college van burgemeester en schepenen, Betreft: Schriftelijke vraag met schriftelijk antwoord over de Gemeentelijk Holding Geacht college, De Gemeentelijk Holding (verder:

Nadere informatie

1 140 miljard euro bij

1 140 miljard euro bij PRIVATE S.A. Page: 1+2 3 Circulation: 330835 92b4f4 1390 De Nieuwe Gazet No. of publications: 2 ECB drukt 1 140 miljard euro bij Met die som in 50 euro biljetten kan je de negen bollen van het Atomium

Nadere informatie

Uitdagingen voor een financiële sector ten dienste van mens en economie. Financial Forum Gent, 29 mei 1

Uitdagingen voor een financiële sector ten dienste van mens en economie. Financial Forum Gent, 29 mei 1 Uitdagingen voor een financiële sector ten dienste van mens en economie Financial Forum Gent, 29 mei 1 Agenda 19.00u. Welkomstwoord 19.15u. Presentatie door Michel Vermaerke, Gedelegeerd Bestuurder Febelfin

Nadere informatie

Beleggersprofiel - Vragenlijst voor de klant(en) :

Beleggersprofiel - Vragenlijst voor de klant(en) : Beleggersprofiel - Vragenlijst voor de klant(en) : Naam persoon 1 :.Voornaam :.. Naam persoon 2 :.Voornaam :.. Adres :. Heeft u een partner? : ja / neen Aantal kinderen ten laste + hun leeftijd :. Voor

Nadere informatie

Samenvatting: positief sentiment en gewijzigde rekenrente (UFR) stuwen dekkingsgraad

Samenvatting: positief sentiment en gewijzigde rekenrente (UFR) stuwen dekkingsgraad Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Derde kwartaal 2012-1 juli 2012 t/m 30 september 2012 Samenvatting: positief sentiment en gewijzigde rekenrente (UFR) stuwen dekkingsgraad Nominale dekkingsgraad

Nadere informatie

TURBULENTE TIJDEN. KOEN DE LEUS Hasselt, 23/11/2016

TURBULENTE TIJDEN. KOEN DE LEUS Hasselt, 23/11/2016 TURBULENTE TIJDEN KOEN DE LEUS Hasselt, 23/11/2016 Wereld: lage(re) groei-omgeving Financieel Forum - Hasselt 23/11/2016 2 IMF: Groundhog day Financieel Forum - Hasselt 23/11/2016 3 Wereldhandel vertraagt

Nadere informatie

Regeringsverklaring. woensdag 31 december "Werken aan het vertrouwen"

Regeringsverklaring. woensdag 31 december Werken aan het vertrouwen Regeringsverklaring woensdag 31 december 2008 "Werken aan het vertrouwen" Het jaar dat vandaag zijn allerlaatste dag beleeft is getekend door de grootste financiële wereldcrisis sedert de jaren dertig

Nadere informatie

Veranderingen in de internationale positie van Nederlandse banken

Veranderingen in de internationale positie van Nederlandse banken Veranderingen in de internationale positie van Nederlandse banken De Nederlandse bancaire vorderingen 1 op het buitenland zijn onder invloed van de economische crisis en het uiteenvallen van ABN AMRO tussen

Nadere informatie

De economische omgeving. Een cruciaal jaar voor Nederland en Europa

De economische omgeving. Een cruciaal jaar voor Nederland en Europa De economische omgeving Een cruciaal jaar voor Nederland en Europa Inhoud Wereldeconomie Traag herstel Verengde Staten Europa Nederland Ook 2017 een conjunctureel goed jaar Ons land staat er heel goed

Nadere informatie

Voorjaarsprognose : naar een licht herstel

Voorjaarsprognose : naar een licht herstel EUROPESE COMMISSIE - PERSBERICHT Voorjaarsprognose 2012-13: naar een licht herstel Brussel, 11 mei 2012 Na de productiekrimp eind 2011 wordt de EU-economie nu geacht in een milde recessie te verkeren.

Nadere informatie

Facts & Figures uitwerking Pensioenakkoord

Facts & Figures uitwerking Pensioenakkoord Facts & Figures uitwerking Pensioenakkoord Waarom langer doorwerken? De levensverwachting stijgt Elke generatie leeft langer dan de vorige. Dat is al langer bekend, maar de stijging van de levensverwachting

Nadere informatie

Van Lieshout & Partners Nieuwsbrief 1 e kwartaal 2019

Van Lieshout & Partners Nieuwsbrief 1 e kwartaal 2019 In deze nieuwsbrief blikken wij terug op het afgelopen jaar, lichten wij ons beleggingsbeleid nader toe en presenteren wij onze visie op de financiële markten voor de komende periode. Terugblik 2018 Voordat

Nadere informatie

Economic Developments

Economic Developments Economic Developments 11 juni 29 Han de Jong Economisch Bureau 1 Hoe is de kredietcrisis ontstaan? Forse deregulering financiële markten vanaf 198 Rentetarieven te lang te laag na IT-zeepbel Opwaartse

Nadere informatie

Facts & Figures uitwerking Pensioenakkoord

Facts & Figures uitwerking Pensioenakkoord Facts & Figures uitwerking Pensioenakkoord Waarom langer doorwerken? De levensverwachting stijgt Elke generatie leeft langer dan de vorige. Dat is al langer bekend, maar de stijging van de levensverwachting

Nadere informatie

Internationale vorderingen Nederlandse banken onder druk

Internationale vorderingen Nederlandse banken onder druk Internationale vorderingen Nederlandse banken onder druk De vorderingen van Nederlandse banken op het buitenland zijn onder invloed van de financiële crisis en de splitsing van ABN AMRO in 2007 en 2008

Nadere informatie

Perscommuniqué. Het Federaal Planbureau evalueert de gevolgen van de duurdere dollar en de hogere olieprijzen voor de Belgische economie

Perscommuniqué. Het Federaal Planbureau evalueert de gevolgen van de duurdere dollar en de hogere olieprijzen voor de Belgische economie Federaal Planbureau Economische analyses en vooruitzichten Perscommuniqué Brussel, 15 september 2000 Het Federaal Planbureau evalueert de gevolgen van de duurdere dollar en de hogere olieprijzen voor de

Nadere informatie

27 april 2010 Emerging Markets Monthly Report

27 april 2010 Emerging Markets Monthly Report 27 april 2010 Emerging Markets Monthly Report Door Wim-Hein Pals, Head Robeco Emerging Markets Equities Vanwege hogere economische groei en sterkere financiële balansen, zijn de opkomende markten aantrekkelijker

Nadere informatie

Voorjaarsprognoses 2013: EU-economie herstelt langzaam van een aanhoudende recessie

Voorjaarsprognoses 2013: EU-economie herstelt langzaam van een aanhoudende recessie EUROPESE COMMISSIE PERSBERICHT Brussel, 3 mei 2013 Voorjaarsprognoses 2013: EU-economie herstelt langzaam van een aanhoudende recessie Na in 2012 in een recessie te hebben verkeerd, zal de EU-economie

Nadere informatie

TREVI VASTGOEDINDEX OP 31/12/2017: 113,81 VASTGOED, GEMOEDSRUST OP Z N BEST

TREVI VASTGOEDINDEX OP 31/12/2017: 113,81 VASTGOED, GEMOEDSRUST OP Z N BEST PERSBERICHT 8 januari 2017 TREVI Group J. Hazardstraat 35 1180 Brussel Tel. +32 2 343 22 40 / Fax +32 2 343 67 02 TREVI VASTGOEDINDEX OP 31/12/2017: 113,81 VASTGOED, GEMOEDSRUST OP Z N BEST De TREVI-index

Nadere informatie

Conjunctuur enquête. Technologische Industrie Nederland

Conjunctuur enquête. Technologische Industrie Nederland Conjunctuur enquête Technologische Industrie Nederland Gunstig beeld met internationale onzekerheden Het CBS kopt donderdag 16 februari dat het ondernemersvertrouwen in Nederland nog nooit op zo n hoog

Nadere informatie

Marktwaardedekkingsgraad per 30 september ,8%, een toename van 1,3%-punt ten opzichte van 30 juni 2013.

Marktwaardedekkingsgraad per 30 september ,8%, een toename van 1,3%-punt ten opzichte van 30 juni 2013. Kwartaalbericht 2013 Samenvatting Marktwaardedekkingsgraad per 30 september 2013 122,8%, een toename van 1,3%-punt ten opzichte van 30 juni 2013. Meer informatie vindt u op de website. Beleggingsrendement

Nadere informatie

Gemiddelde hypotheekrentes in 2012 met NHG

Gemiddelde hypotheekrentes in 2012 met NHG rente rente Datum: 2 januari 2013 Terugblik renteontwikkeling 2012: de hypotheekmarkt is dood 2012 was een heel saai jaar. Er waren maar heel weinig wijzigingen in de hypotheekrentes. Je kunt wel zeggen

Nadere informatie

Het Nederlandse geldstelsel is als een timmerman zonder hamer

Het Nederlandse geldstelsel is als een timmerman zonder hamer Het Nederlandse geldstelsel is als een timmerman zonder hamer De Nederlandse centrale bank heeft haar instrumenten verloren aan de Europese centrale bank. Toen ik in de jaren 70 en 80 economieonderwijs

Nadere informatie

Persbericht ABP, eerste halfjaar 2008

Persbericht ABP, eerste halfjaar 2008 Persbericht ABP, eerste halfjaar 2008 Hoofdpunten Rendement over eerste helft 2008 is 5,1%. De dekkingsgraad is medio 2008 uitgekomen op 132%. De kredietcrisis eist zijn tol. Vooral aandelen en onroerend

Nadere informatie

Eindexamen economie 1 vwo 2001-I

Eindexamen economie 1 vwo 2001-I Opgave 1 Hoge druk op de arbeidsmarkt Gedurende een aantal jaren groeide de economie in Nederland snel waardoor de druk op de arbeidsmarkt steeds groter werd. Het toenemende personeelstekort deed de vrees

Nadere informatie

Investments. Verontrustende signalen op de oliemarkt. December 2018

Investments. Verontrustende signalen op de oliemarkt. December 2018 Investments December 2018 Verontrustende signalen op de oliemarkt Na heel even boven 80 dollar per vat te zijn gestegen, de eerste keer in meer dan vier jaar, is de prijs van Noordzee-olie (Brent) sinds

Nadere informatie

Financiële repressie: twee sleutelwoorden voor elke financieel intermediair in dit decennium. FiDiB, Vught, 17 september 2012

Financiële repressie: twee sleutelwoorden voor elke financieel intermediair in dit decennium. FiDiB, Vught, 17 september 2012 Financiële repressie: twee sleutelwoorden voor elke financieel intermediair in dit decennium FiDiB, Vught, 17 september 2012 Agenda Waar hebben we mee te maken? Structurele gevolgen deze crisis Financiële

Nadere informatie

Van Lieshout & Partners Nieuwsbrief 3 e kwartaal Bron: Reuters

Van Lieshout & Partners Nieuwsbrief 3 e kwartaal Bron: Reuters In onze eerste nieuwsbrief nieuwe stijl willen wij terugblikken op het afgelopen kwartaal, lichten wij ons beleggingsbeleid nader toe en uiteraard geven wij onze visie op de financiële markten. Terugblik

Nadere informatie

Standaard Eurobarometer 80. DE PUBLIEKE OPINIE IN DE EUROPESE UNIE Najaar 2013 NATIONAAL RAPPORT BELGIË

Standaard Eurobarometer 80. DE PUBLIEKE OPINIE IN DE EUROPESE UNIE Najaar 2013 NATIONAAL RAPPORT BELGIË Standaard Eurobarometer 80 DE PUBLIEKE OPINIE IN DE EUROPESE UNIE Najaar 2013 NATIONAAL RAPPORT BELGIË Opiniepeiling besteld en gecoördineerd door de Europese Commissie, Directoraat-generaal Communicatie.

Nadere informatie

Beursdagboek 12 September 2013.

Beursdagboek 12 September 2013. Beursdagboek 12 September 2013. De Amerikanen lieten tijdens de herdenking van 9-11 de markten voor de derde achtereenvolgende dag fors stijgen. Gisterenavond Tijd 22:10 uur. Zoals ik al schreef in mijn

Nadere informatie

Winstgroei en buffers ondersteunen investerings herstel

Winstgroei en buffers ondersteunen investerings herstel Na de snelle daling van de bedrijfswinsten door de kredietcrisis, is er recentelijk weer sprake van winstherstel. De crisis heeft echter geen gat geslagen in de grote financiële buffers van bedrijven.

Nadere informatie

Wederom onrust op de beurs: hoe nu verder?

Wederom onrust op de beurs: hoe nu verder? Wederom onrust op de beurs: hoe nu verder? Net als we vorig jaar meerdere keren hebben gezien, zijn de beurzen wederom bijzonder nerveus en vooral negatief. Op het moment van schrijven noteert de AEX 393

Nadere informatie

Eindexamen economie pilot havo 2009 - I

Eindexamen economie pilot havo 2009 - I Beoordelingsmodel Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 maximumscore 2 ja Een voorbeeld van een juiste

Nadere informatie

2) Wanneer gaan de verschillende maatregelen in? Per 1 januari 2013

2) Wanneer gaan de verschillende maatregelen in? Per 1 januari 2013 Oktober 2012 Nieuws hypotheekrenteaftrek Zoals het er nu voorstaat zal er vanaf 2013 alleen aftrek worden genoten voor hypotheekrente bij minimaal een annuïtaire aflossing. Op dit moment mag je nog de

Nadere informatie

Outlook 2016. Figuur 1: Invloed van Chinese groei op wereldwijde groei. (bron: Capital Economics) december 2015 Pagina 2 van 7

Outlook 2016. Figuur 1: Invloed van Chinese groei op wereldwijde groei. (bron: Capital Economics) december 2015 Pagina 2 van 7 Outlook 2016 Inleiding 2016 is in China het jaar van de aap. Apen zijn de genieën van de Chinese dierenriem. Ze leven in groepen, zijn intelligent en geestig. Niets is voor hen te moeilijk. Als het wel

Nadere informatie

UIT de arbeidsmarkt

UIT de arbeidsmarkt Verandering van de werkloosheid. Vraag en aanbod op de arbeidsmarkt zijn onderhevig aan continue veranderingen. Als gevolg daarvan verandert de omvang van de werkloosheid in een land ook continue. Werkloosheid

Nadere informatie

Examen VWO. Economie 1 (nieuwe stijl)

Examen VWO. Economie 1 (nieuwe stijl) Economie 1 (nieuwe stijl) Examen VWO Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 1 Donderdag 17 mei 13.30 16.30 uur 20 01 Voor dit examen zijn maximaal 65 punten te behalen; het examen bestaat uit

Nadere informatie

Statistisch Magazine Internationale economische ontwikkelingen in de periode 2010 tot en met 2012

Statistisch Magazine Internationale economische ontwikkelingen in de periode 2010 tot en met 2012 Internationale economische ontwikkelingen in de periode 2010 tot en met 2012 Inleiding Lorette Ford De economische ontwikkeling van een land kan door middel van drie belangrijke economische indicatoren

Nadere informatie

UITSLAGEN WONEN ENQUÊTE

UITSLAGEN WONEN ENQUÊTE UITSLAGEN WONEN ENQUÊTE 3 E KWARTAAL 211 Gemaakt voor NVM Wonen Gemaakt door NVM Data & Research Inhoudsopgave 1 Introductie enquête... 3 1.1 Periode... 3 1.2 Respons... 3 2 Staat van de woningmarkt...

Nadere informatie

Op zoek naar rendement? Zoek niet langer

Op zoek naar rendement? Zoek niet langer Op zoek naar rendement? Zoek niet langer High-yield en opkomende markten Juni 2014 Uitsluitend voor professionele beleggers De rente op staatsobligaties blijft nog lang laag. In het nauw gedreven door

Nadere informatie

Recepten voor duurzame groei Beschouwingen naar aanleiding van het Jaarverslag 2014 van de Nationale Bank van België

Recepten voor duurzame groei Beschouwingen naar aanleiding van het Jaarverslag 2014 van de Nationale Bank van België Recepten voor duurzame groei Beschouwingen naar aanleiding van het Jaarverslag 2014 van de Nationale Bank van België Financieel Forum Gent - 26 februari 2015 Jan Smets A. De stand van zaken 1. De (lange)

Nadere informatie

Koopkrachtpariteit en Gini-coëfficiënt in China: hoe je tegelijkertijd arm én rijk kunt zijn.

Koopkrachtpariteit en Gini-coëfficiënt in China: hoe je tegelijkertijd arm én rijk kunt zijn. Koopkrachtpariteit en Gini-coëfficiënt in China: hoe je tegelijkertijd arm én rijk kunt zijn. 1. De Wereldbank berichtte onlangs dat de Chinese economie binnen afzienbare tijd de grootste economie van

Nadere informatie

Verdieping: Kan een land failliet gaan?

Verdieping: Kan een land failliet gaan? Verdieping: Kan een land failliet gaan? Korte omschrijving werkvorm De leerlingen lezen fragmenten uit artikelen over wat het betekent als Griekenland failliet gaat en maken daar verwerkingsvragen over.

Nadere informatie

10 JAAR NA DE FINANCIËLE CRISIS

10 JAAR NA DE FINANCIËLE CRISIS 10 JAAR NA DE FINANCIËLE CRISIS Wat is er veranderd? Banken moeten aanzienlijk strengere regels volgen Na de crisis zijn er duizenden pagina s wetgeving gekomen om in de toekomst het risico op een crisis

Nadere informatie

QE in de eurozone: bezit van de zaak, einde van het vermaak?

QE in de eurozone: bezit van de zaak, einde van het vermaak? QE in de eurozone: bezit van de zaak, einde van het vermaak? Komt er QE in de eurozone? Sinds enige maanden wordt er op de financiële markten gezinspeeld op het opkopen van staatsobligaties door de Europese

Nadere informatie

Slechts 1 antwoord is juist, alle andere zijn fout (en bevatten heel vaak onzin)!

Slechts 1 antwoord is juist, alle andere zijn fout (en bevatten heel vaak onzin)! Slechts 1 antwoord is juist, alle andere zijn fout (en bevatten heel vaak onzin)! Vragen aangeduid met een * toetsen in het bijzonder het inzicht en toepassingsvermogen. Deze vragenreeksen zijn vrij beschikbaar.

Nadere informatie

Domein GTST havo. 1) Gezinnen, bedrijven, overheid en buitenland; of anders geformuleerd: (C + I + O + E M)

Domein GTST havo. 1) Gezinnen, bedrijven, overheid en buitenland; of anders geformuleerd: (C + I + O + E M) 1) Geef de omschrijving van trendmatige groei. 2) Wat houdt conjunctuurgolf in? 3) Noem 5 conjunctuurindicatoren. 4) Leg uit waarom bij hoogconjunctuur de bedrijfswinsten zullen stijgen. 5) Leg uit waarom

Nadere informatie

De besparingen van Amerikaanse huis houdens na de financiële crisis

De besparingen van Amerikaanse huis houdens na de financiële crisis De besparingen van Amerikaanse huis houdens na de financiële crisis De besparingen van Amerikaanse gezinnen bereikten vlak voor de crisis een naoorlogs dieptepunt. Na de crisis moeten huishoudens fors

Nadere informatie

Spirit AeroSystems Holdings Inc.

Spirit AeroSystems Holdings Inc. TIP 3: Spirit AeroSystems Holdings Inc. Beurs Land Ticker Symbol ISIN Code Sector New York Stock Exchange Verenigde Staten SPR US8485741099 Industrial Goods - Aerospace/Defense Products & Services Spirit

Nadere informatie

Kans op Amerikaanse dubbele dip is klein

Kans op Amerikaanse dubbele dip is klein Kans op Amerikaanse dubbele dip is klein De Verenigde Staten gaan meestal voorop bij het herstel van de wereldeconomie. Maar terwijl een gerenommeerd onderzoeksburo recent verklaarde dat de Amerikaanse

Nadere informatie

Dutch Meat Importers Association. Noordwijk, 7 nov 2014

Dutch Meat Importers Association. Noordwijk, 7 nov 2014 Dutch Meat Importers Association Noordwijk, 7 nov 2014 Introductie Laurens Maartens Nooit verlegen om een praatje! Geeft met veel plezier zijn visie op de markten. Oa DFTtv en WallStreetJournal. UBS /

Nadere informatie

Recepten voor duurzame groei Beschouwingen naar aanleiding van het Jaarverslag 2014 van de Nationale Bank van België

Recepten voor duurzame groei Beschouwingen naar aanleiding van het Jaarverslag 2014 van de Nationale Bank van België Recepten voor duurzame groei Beschouwingen naar aanleiding van het Jaarverslag 2014 van de Nationale Bank van België Financieel Forum West-Vlaanderen Kortrijk - 24 februari 2015 Jan Smets A. De stand van

Nadere informatie

Pensioenseminar 2013 speech Joanne Kellermann

Pensioenseminar 2013 speech Joanne Kellermann Pensioenseminar 2013 speech Joanne Kellermann De Nederlandsche Bank ontvangt u vandaag met veel plezier op deze sportieve middag. Pensioenfondsbestuurders en toezichthouders hebben verschillende taken.

Nadere informatie

Sectorwerkstuk Economie Economische crisis

Sectorwerkstuk Economie Economische crisis Sectorwerkstuk Economie Economische crisis Sectorwerkstuk door A. 2214 woorden 2 februari 2013 6,6 119 keer beoordeeld Vak Methode Economie Pincode Deelvraag 1: Wat zijn de oorzaken van de Economische

Nadere informatie

Twaalf grafieken over de ernst van de crisis

Twaalf grafieken over de ernst van de crisis Twaalf grafieken over de ernst van de crisis 1 Frank Knopers 26-04-2012 1x aanbevolen Voeg toe aan leesplank We hebben een aantal grafieken verzameld die duidelijk maken hoe ernstig de huidige crisis is.

Nadere informatie

Groep Wegingsfactor Prijsverandering Partieel prijsindexcijfer Woning 40% +10% 110 Voeding 30% -10% 90 Kleding 20% +20% 120 Diversen 10% +15% 115

Groep Wegingsfactor Prijsverandering Partieel prijsindexcijfer Woning 40% +10% 110 Voeding 30% -10% 90 Kleding 20% +20% 120 Diversen 10% +15% 115 Samenvatting door M. 1480 woorden 6 januari 2014 7,2 17 keer beoordeeld Vak Methode Economie Praktische economie Tijd is geld De ECB leent geld uit aan de banken. Ze rekenen daar reporente voor. Banken

Nadere informatie

Marktwaarde van de pensioenverplichtingen in het tweede kwartaal gestegen van 15.941 miljoen naar 16.893 miljoen ( 15.008 miljoen ultimo Q4 2013).

Marktwaarde van de pensioenverplichtingen in het tweede kwartaal gestegen van 15.941 miljoen naar 16.893 miljoen ( 15.008 miljoen ultimo Q4 2013). Kwartaalbericht 2014 Samenvatting Marktwaardedekkingsgraad per 30 juni 2014 129,5%, een toename van 0,9%-punt ten opzichte van 31 maart 2014. Over de eerste zes maanden steeg de marktwaardedekkingsgraad

Nadere informatie

Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA Den Haag

Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA Den Haag > Retouradres Postbus 20201 2500 EE Den Haag Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag Korte Voorhout 7 2511 CW Den Haag Postbus 20201 2500 EE Den Haag www.rijksoverheid.nl

Nadere informatie

Hieronder vindt u de belangrijkste sheets uit de presentatie van Mr. Drs. J. Wijn, zoals deze zijn vertoond tijdens de 'ABN AMRO blikt

Hieronder vindt u de belangrijkste sheets uit de presentatie van Mr. Drs. J. Wijn, zoals deze zijn vertoond tijdens de 'ABN AMRO blikt Hieronder vindt u de belangrijkste sheets uit de presentatie van Mr. Drs. J. Wijn, zoals deze zijn vertoond tijdens de 'ABN AMRO blikt vooruit'-bijeenkomsten, gehouden tussen 21 en 28 september 2010. Een

Nadere informatie

Beleggingen institutionele beleggers in 2004 met 8,1 procent omhoog

Beleggingen institutionele beleggers in 2004 met 8,1 procent omhoog Publicatiedatum CBS-website Centraal Bureau voor de Statistiek 9 december 25 Beleggingen institutionele beleggers in 24 met 8,1 procent omhoog drs. J.L. Gebraad Centraal Bureau voor de Statistiek, Voorburg/Heerlen,

Nadere informatie

Atradius Landenrapport

Atradius Landenrapport Atradius Landenrapport Nederland November 214 Overzicht Algemene informatie Belangrijkste sectoren (213, % van bbp) Hoofdstad: Amsterdam Diensten: 72% Regeringsvorm: Constitutionele monarchie Industrie:

Nadere informatie

PERSCONFERENTIE. Technologische industrie blijft groeien

PERSCONFERENTIE. Technologische industrie blijft groeien PERSCONFERENTIE Technologische industrie blijft groeien Groei activiteit en werkgelegenheid versterkt nog in 2016......maar verslechterende wereldconjunctuur...en we mogen aandacht voor herstel concurrentievermogen

Nadere informatie

E F F E C T U E E L. augustus 2011-18. Slachtoffer van eigen succes? Hilaire van den Bergh

E F F E C T U E E L. augustus 2011-18. Slachtoffer van eigen succes? Hilaire van den Bergh E F F E C T U E E L augustus 2011-18 Slachtoffer van eigen succes? Hilaire van den Bergh Hilaire van den Bergh werkt bij BCS Vermogensbeheer B.V. te Rotterdam. De inhoud van deze publicatie schrijft hij

Nadere informatie

Marktwaardedekkingsgraad per 31 maart 2014: 128,6%, een toename van 3,3%-punt ten opzichte van 31 december 2013.

Marktwaardedekkingsgraad per 31 maart 2014: 128,6%, een toename van 3,3%-punt ten opzichte van 31 december 2013. Kwartaalbericht 2014 Samenvatting Marktwaardedekkingsgraad per 31 maart 2014: 128,6%, een toename van 3,3%-punt ten opzichte van 31 december 2013. Meer informatie vindt u op de website. Beleggingsrendement

Nadere informatie

Ezcorp Inc. TIP 2: Verenigde Staten. Ticker Symbol. Credit Services

Ezcorp Inc. TIP 2: Verenigde Staten. Ticker Symbol. Credit Services TIP 2: Ezcorp Inc. Beurs Land Ticker Symbol ISIN Code Sector Nasdaq Verenigde Staten EZPW US3023011063 Credit Services Ezcorp (EZPW) is een bedrijf dat leningen verstrekt en daarnaast tweedehands spullen

Nadere informatie

Marktwaarde van de pensioenverplichtingen in het derde kwartaal gestegen van 16.893 miljoen naar 17.810 miljoen ( 15.008 miljoen ultimo Q4 2013).

Marktwaarde van de pensioenverplichtingen in het derde kwartaal gestegen van 16.893 miljoen naar 17.810 miljoen ( 15.008 miljoen ultimo Q4 2013). Kwartaalbericht 2014 Samenvatting Marktwaardedekkingsgraad per 30 september 2014 130,4%, een toename van 0,9%-punt ten opzichte van 30 juni 2014. Over de eerste negen maanden steeg de marktwaardedekkingsgraad

Nadere informatie

Economie en financiële markten

Economie en financiële markten Economie en financiële markten Bob Homan ING Investment Office Den Haag, 11 oktober 2013 Vraag 1: Begraafplaats Margraten gesloten vanwege. 1. Bezuinigen bij de Nederlandse overheid 2. Op last van Europese

Nadere informatie

Eurobarometer Standaard 82. DE PUBLIEKE OPINIE IN DE EUROPESE UNIE Najaar 2014 NATIONAAL RAPPORT BELGIË

Eurobarometer Standaard 82. DE PUBLIEKE OPINIE IN DE EUROPESE UNIE Najaar 2014 NATIONAAL RAPPORT BELGIË Eurobarometer Standaard 82 DE PUBLIEKE OPINIE IN DE EUROPESE UNIE Najaar 2014 NATIONAAL RAPPORT BELGIË Opiniepeiling besteld en gecoördineerd door de Europese Commissie, Directoraat-generaal Communicatie.

Nadere informatie

Recente ontwikkelingen in de kredietvoorwaarden van banken

Recente ontwikkelingen in de kredietvoorwaarden van banken Recente ontwikkelingen in de kredietvoorwaarden van banken Een van de informatiebronnen voor de ecb bij het voeren van het monetaire beleid is de Bank Lending Survey, een kwalitatieve kwartaalenquête naar

Nadere informatie