Tsunami in Japan ACTUALITEITENMAGAZINE. Extra editie - Schooljaar maart 2011 (extra editie - nr. 5)

Transcriptie

1 Schooljaar ACTUALITEITENMAGAZINE maart 2011 (extra editie - nr. 5) Extra editie - Tsunami in Japan Japan werd op 11 maart door een enorme aardbeving getroffen. Het epicentrum van die beving bevond zich in zee waardoor er enorme vloedgolven ontstonden. De beving, die voor de kust van de Japanse archipel plaatsvond, had een kracht van 8,8 op de schaal van Richter. De metershoge vloedgolven die eerst de kusten van Japan troffen, deinden daarna uit tot zelfs in Australië en Zuid-Amerika. Bovendien werden in Japan enkele kernreactoren beschadigd door de ramp waardoor er ook nog een kernramp dreigt. In de media horen we elke dag nieuwe aantallen dodelijke slachtoffers van deze natuurramp. De omvang van dit drama is enorm en volgens de Japanse premier de zwaarste beproeving van zijn land sinds de Tweede Wereldoorlog. De auteurs

2 Actualiteitenmagazine nr.5 Pagina 2 van 16 Wat is een tsunami? Een Tsunami is een serie van golven die opgewekt worden door bijvoorbeeld een aardbeving, vulkanische uitbarsting en zelfs door het inslaan van een meteoriet. Een Tsunami-golf kan grote schade aanrichten aan kustlijnen. Tsunami is het Japanse woord voor "havengolf". Het bovenste karakter, "tsu" betekent haven en het onderste karakter, "nami" betekent golf. Tsunami-golven onderscheiden zich van andere golven omdat ze niet opgewekt worden door de wind en niet beïnvloed worden door de stand van de zon, maan en planeten. Tsunami-golven hebben dus niets te maken met de getijden. Golven die opgewekt worden door de wind hebben een intervaltijd van ongeveer 10 seconden en een lengte van zo n 150 meter. Een Tsunami-golf daarentegen kan een lengte hebben van 100 kilometer en de intervaltijd kan oplopen tot een uur. Tsunami-golven kunnen in de Atlantische Oceaan voorkomen, maar het meest komen ze in de Grote Oceaan voor. bron: Hoe ontstaat een tsunami? Een tsunami is een supergolf die op gang komt door een onderzeese aardbeving. Het zeewater neemt de energie van de aardbeving op en zet deze om in krachtige golfbewegingen die honderden of duizenden kilometers over de aardbol reizen en elke kust die ze bereiken grote schade kunnen toebrengen. Via tsunami's hebben dus ook onderzeese aardbevingen een verwoestend effect op het land. Het ontstaan en de ontwikkeling van een tsunami verloopt volgens een aantal vaste fasen, die hieronder worden toegelicht.

3 Actualiteitenmagazine nr.5 Pagina 3 van 16 Het aardoppervlak bestaat uit losse platen die ten opzichte van elkaar kunnen bewegen. De grenzen van de platen lopen grotendeels door zee. Waar de platen langs elkaar schuren, tegen elkaar botsen of onder elkaar schuiven, treden grote spanningen in de aardkorst op. Als deze spanningen vrijkomen, ontstaan schokgolven die de aardkorst heftig in trilling brengen of een stukje optillen. Op het land zijn deze trillingen voelbaar als een aardbeving. Vindt de beving op de bodem van de zee plaats, dan wordt de energie van de trillende bodem overgebracht op de bovenliggende waterkolom. Meestal zijn alleen trillingen die vrijkomen als een oceanische plaat onder een continentale plaat schuift (zogenaamde subductie) groot genoeg om een tsunami te laten ontstaan. Er is hiervoor een beving nodig met een kracht van minstens 7,5 op de schaal van Richter. Door de opname van de kinetische energie van de aardbeving begint ook de waterkolom boven het epicentrum van de beving te trillen. Als gevolg hiervan ontstaat een cirkelvormige rimpeling aan het wateroppervlak. De tophoogte van deze rimpeling bedraagt slechts enkele decimeters tot hooguit enkele meters, een hoogteverandering die voor schepen nauwelijks merkbaar is. Ondanks de geringe hoogte wordt een groot gebied in beweging gebracht: de rimpeling bevat daardoor zeer veel energie.

4 Actualiteitenmagazine nr.5 Pagina 4 van 16 Omdat de zwaartekracht aan het omhoog bewegende water trekt, wordt de verticaal gerichte kinetische energie van de aardbeving omgezet in een horizontale beweging: als gevolg hiervan, en door nieuwe trillingen die door de aarde aan het water worden doorgegeven, splitst de ontstane rimpeling zich op in meerdere golven, die zich van het epicentrum van de beving verwijderen. De golven hebben dezelfde kringvorm en vertonen hetzelfde gedrag als de kringen die ontstaan als men een steen in een vijver gooit. De golven verwijderen zich met hoge snelheid van het epicentrum van de beving, maar de verwijderingssnelheden zijn niet overal even groot. In het algemeen geldt dat golven die zich over diep water verplaatsen een grotere snelheid hebben dan golven die zich over ondiep water verplaatsen. De tsunamigolf die in de richting van de open oceaan gaat verwijdert zich dus sneller van het epicentrum dan de tsunami die zich in de richting de kust verplaatst. Deze golf reist immers over de steeds ondieper wordende continentale plaat en zal onderweg meer weerstand ondervinden, waardoor zijn snelheid steeds meer afneemt. De snelheid waarmee een tsunami over zee reist, is afhankelijk van de kracht van de aardbeving: hoe sterker de schokgolven hoe groter de aan het water afgegeven hoeveelheid energie en hoe sneller de golfverplaatsing. De voortplantingssnelheid van de golf is wiskundig te berekenen. In het algemeen geldt dat de snelheid waarmee de golf zich verplaatst gelijk is aan de wortel van de waterdiepte. Als de waterdiepte 1000 meter is, zal de tsunami met een snelheid van ongeveer 113 kilometer per uur over het wateroppervlak rollen (wortel 1000 = 31,6 meter per seconde x 3,6 = 113,76 kilometer per uur); de golf die vlak bij de kust op een waterdiepte stuit van 10 meter zal zich nog maar met een snelheid van ongeveer 11 kilometer per uur verplaatsen (wortel 10 = 3,16 x 3,6 = 11,37 kilometer per uur).

5 Actualiteitenmagazine nr.5 Pagina 5 van 16 Zodra de tsunami de ondiepe kustzone nadert, begint het zogenaamde grondeffect op te treden. De voorkant van de golf wordt door de weerstand die hij van de oplopende bodem ondervindt geremd, terwijl de achterkant van de golf nog de volledige snelheid heeft. Hierdoor wordt de golf in elkaar gedrukt. Het water kan nog maar één kant op: omhoog. De tophoogte van de golf zal plotseling sterk toenemen. De laatste honderden meters voor de kust neemt de waterdiepte snel af, waardoor de voortrollende watermassa nog meer weerstand ondervindt. De oplopende kustlijn remt de voorkant van de golf steeds meer in zijn beweging, terwijl de achterkant, die zich in dieper water bevindt, met grotere snelheid kan blijven doorrollen. Op een gegeven moment loopt de achterkant van de golf als het ware tegen de voorkant op, waardoor de golf nog verder in hoogte toeneemt. Het klimmen van de golf veroorzaakt zuiging aan de voorkant, waardoor zeewater dat zich tussen de tsunami en de kust bevindt in de golf omhoog wordt getrokken. De kustlijn trekt zich nu in korte tijd tientallen tot honderden meters terug. Even lijkt het eb te worden, een situatie die een minuut of tien kan duren.

6 Actualiteitenmagazine nr.5 Pagina 6 van 16 Als de supergolf uiteindelijk de kust bereikt, rolt hij als een muur van water over het land heen, alles verwoestend wat hij op zijn weg tegenkomt. Wie deze enorm krachtige golf overleeft, is nog niet in veiligheid, omdat het water zich met evenveel kracht als het gekomen is ook weer terugtrekt in zee. Tegen de zuigende werking van het water is vrijwel niets bestand. Bovendien komen achter de eerste krachtige golf meerdere tsunami's aan, soms krachtiger, maar meestal minder krachtig dan de eerste. bron:

7 Actualiteitenmagazine nr.5 Pagina 7 van 16 Andere aard- of zeebevingen Een overzicht van de krachtigste aardbevingen van de vorige eeuw. 31 januari 1906, Ecuador De kracht van een aardbeving wordt hier duidelijk gemaakt. De schaal van Richter wijst 8,8 aan, en de ontstane vloedgolf doden mensen. De impact is te voelen in heel Centraal- Amerika en zelfs tot in San Francisco. 9 maart 1957, Alaska Met een kracht van 9,1 kan een aardbeving slapende honden wakker maken: de vulkaan Vsevidof barst uit na 200 jaar van inactiviteit. 28 maart 1964, Alaska Amper zeven jaar na de eerder genoemde aardbeving wordt Alaska weer getroffen, nu met een kracht van 9,2; 125 mensen komen om het leven. 21 juni 1990, Iran Vijftigduizend mensen komen om het leven door een aardbeving met een kracht van 7,7. 17 januari 1995, Japan De stad Kobe wordt vernield door een aardbeving met een kracht van 7,2. Zesduizend mensen laten het leven. 26 december 2003, Iran Op die dag beefde de aarde in het Iraanse Bam. De tol was enorm: mensen kwamen om het leven. 26 december 2003, Zuidoost-Azië Op zondag 26 december 2004 vond een zeer zware zeebeving plaats in de Indische Oceaan, die een vloedgolf veroorzaakte die zich in verschillende richtingen over de Indische Oceaan verplaatste met ongeveer doden als gevolg. De catastrofe wordt gezien als één van de ergste natuurrampen in de recente geschiedenis.

8 Actualiteitenmagazine nr.5 Pagina 8 van 16 1 Woordverklaring Opdrachten Woorden die je niet begrijpt moet je eerst trachten te verklaren. Gebruik daarvoor de context, ontleed het woord of zoek het op in een woordenboek of encyclopedie. Verklaar alvast alle onderstreepte woorden of begrippen. 2 Vul onderstaande mindmap verder aan. Om makkelijker te werken mag je ze op een apart blad overtekenen. 3 Op welke manier onderscheiden tsunami-golven zich van andere golven? Geef minstens 3 verschillen. 4 Hoe kunnen onderzeese aardbevingen een verwoestend effect hebben op het land? 5 Waar bevindt zich het epicentrum van een aardbeving die, indien krachtig genoeg, een tsunami kan veroorzaken? 6 Noteer in eigen woorden een beschrijving in 7 fasen van het ontstaan en de ontwikkeling van een tsunami. 7 Licht oorzaak en gevolg toe van de verschuiving van een verticaal gerichte kinetische energie van de aardbeving naar een horizontale beweging. 8 Waarom reist de golf die zicht over de continentale plaat verplaatst trager dan diegene over het water en wat is het gevolg daarvan? 9 Een tsunami kan de illusie van eb veroorzaken. Verduidelijk dit fenomeen met een persoonlijke toelichting.

9 Actualiteitenmagazine nr.5 Pagina 9 van Kaartoefening: blinde kaart van Japan. Kleur de kaart in: de zee wordt blauw, voor het land mag je zelf een kleur kiezen. Duid op het kleine wereldkaartje met een rood vierkantje (z = 1 cm) aan waar Japan zich bevindt. Japan bestaat uit heel veel eilandjes, waarvan vier grote. Schrijf de namen op de juiste plaats in de kaart: Kiushu, Sjikokoe, Honsju, Hokkaido. Welke is de hoofdstad van Japan? Duid ze aan met een zwart punt en schrijf de naam erbij. Zet een duidelijke dikke, rode stip waar het epicentrum van de aardbeving lag en teken er rode, concentrische cirkels rond. Duid de ergst getroffen gebieden aan door ze rood te arceren.

10 Actualiteitenmagazine nr.5 Pagina 10 van 16 Gedeeltelijke kernsmelting in Fukushima Bron: Het Belang van Limburg, maandag 14 maart 2011 In de kerncentrale van Fukushima zou een gedeeltelijke kernsmelting plaatsvinden in reactor 2. Hetzelfde dreigt te gebeuren in nog twee andere reactoren. Dat zegt de Japanse regeringswoordvoerder Yukio Edano. Intussen heeft Japan het Internationaal Atoombureau IAEA officieel om hulp gevraagd. Door deze kernsmelting wordt de kans groter op een lek waardoor er radioactiviteit zou vrijkomen. Technici proberen al dagenlang een meltdown in de centrale te voorkomen. Door de aardbeving en daaropvolgende tsunami is het koelsysteem in de kerncentrale sinds vrijdag uitgevallen. Een eerste poging om de reactor met zeewater te koelen mislukte. Bij Fukushima 1 was er maandagochtend opnieuw een ontploffing. Negen medewerkers raakten daarbij gewond. Volgens Tepco, de exploitant van de centrale, waren de risico's voor de volksgezondheid klein, maar tegelijkertijd verplaatsten de Amerikanen een vliegdekschip in de buurt nadat ze een straling van een laag niveau 160 kilometer van de kust hadden waargenomen. Bovendien werden meer dan mensen uit de omgeving van Fukushima geëvacueerd. Bekijk beelden van de ontploffing in de kerncentrale via YouTube: Atoombureau Intussen heeft Japan het Internationaal Atoombureau IAEA officieel gevraagd een ploeg deskundigen te sturen na de explosies in een atoomfabriek. Dat heeft directeurgeneraal Yukiya Amano van de VN-instelling maandag bekendgemaakt. Volgens woordvoerder Gregory Hartl van de Internationale Gezondheidsorganisatie OMS zijn de risico's voor de volksgezondheid in Japan momenteel miniem. Indien iemand getroffen werd door radioactiviteit, zijn de risico's niet groot.

11 Actualiteitenmagazine nr.5 Pagina 11 van 16 Opdrachten 1 Geef het begrip voor volgende omschrijvingen. Alle antwoorden vind je in het artikel hierboven. Een ongeluk met een kernreactor waarbij de kern van de reactor oververhit raakt en brandstofelementen smelten. Dat kan tot gevolg hebben dat radioactief materiaal vrijkomt, en maakt in ieder geval de reactor onbruikbaar tot de kern is gerepareerd of vervangen. Een installatie waarin een kettingreactie van kernsplijtingen plaatsvindt onder gecontroleerde en stabiele omstandigheden. Kernreactoren leveren warmte voor de opwekking van elektriciteit, verwarming van huizen en industrieën 2 Schrijf de gevonden woorden uit de vorige vraag onder de juiste afbeeldingen. 3 Surf op het internet en ga op zoek naar de recentste berichten omtrent deze dreigende kernramp. Geef kort de feiten van de laatste dagen. 4 Surf naar YouTube en bekijk een filmpje van één van de explosies. Wat zie je gebeuren? Vuur? Rook? Bibberende beelden?

12 Actualiteitenmagazine nr.5 Pagina 12 van 16 Vloedgolf aan amateurvideo's van tsunami en beving Bron: Het Belang van Limburg, zondag 13 maart 2011 Op YouTube beginnen amateurbeelden binnen te lopen van mensen die hun situatie gefilmd hebben toen de beving plaatsvond en de tsunami het land overspoelde.soms zijn dat warrige beelden, soms hebben de inzenders de moeite gedaan om beelden te compileren. Hieronder vindt u een kleine selectie. De eerste video is een indrukwekkende aaneenschakeling van beelden voor en na de tsunami. In het tweede filmpje heeft iemand dramatische muziek gezet op zijn vlucht uit het huis, de straat op. Huizen drijven in verschillende richtingen. Water stijgt tot meer dan 2 meter in 2 minuten, auto's drijven voorbij. Mensen lopen in paniek op straat, als de stofwolk wegtrekt is de kerktoren ingestort. Een man staat op zijn koertje in het kabaal van rammelende betonplaten.

13 Actualiteitenmagazine nr.5 Pagina 13 van 16 Opdrachten Surf naar de site van Het Belang van Limburg en bekijk de filmpjes. 1 Schrijf een 15 regels tellende tekst over jouw gevoelens bij het zien van deze beelden. Wat heeft je het meest verbaasd? Welke filmpje bleef het meeste hangen en waarom? Zou jij ook zo reageren als deze mensen? Wat ging er door je heen? Filmpje 1: Japan Earthquake 2011 Before And After movie pictures 2 Geef vijf bijvoeglijke naamwoorden die deze beelden het best omschrijven. Filmpje 6: 2011/03/11 Japan Earthquake Tokyo Amateur Footage 3 Wat zijn de eerste woorden die de filmer zegt? 4 Welke geluiden hoor je? 5 Daar wil je niet staan. Geef enkele dingen die kunnen gebeuren in de situatie van de filmer.

14 Actualiteitenmagazine nr.5 Pagina 14 van 16 Tweeduizend doden gevonden langs Japanse kust Bron: De Standaard, maandag 14 maart 2011 In de zwaar getroffen prefectuur Miyagi op het eiland Ojika zijn ongeveer tweeduizend nieuwe doden gevonden. Nog duizenden Japanners worden sinds de aardbeving en de tsunami van vrijdag vermist. Het officiële dodental staat op ruim 2.800, maar dat zal vermoedelijk nog drastisch oplopen. In totaal werden gebouwen vernietigd. Het blijft onduidelijk hoeveel slachtoffers de natuurramp van vrijdag heeft gemaakt. Heel wat kustplaatsen die zwaar getroffen werden door een tsunami konden nog niet worden bereikt. De politie spreekt over vijfduizend bevestigde doden en vermisten. De lokale autoriteiten vrezen dat het aantal doden kan oplopen tot meer dan Sinds vrijdag werden al mensen geëvacueerd. Geen elektriciteit In Soma arriveerden maandag de eerste ploegen reddingswerkers om slachtoffers te bergen. Met pikhamers en kettingzagen probeerden brandweerlieden een onbeschrijflijke janboel van brokken hout, stukken plastic, daken, modder, verwrongen auto's, elektriciteitskabels en meubels te ontwarren. Een derde van het 38 duizend inwoners tellende stadje is overstroomd. Miljoenen Japanners zitten voor een derde nacht op rij zonder leidingwater en elektriciteit. Voedsel en brandstof worden schaars omdat wegen geblokkeerd zijn door het puin. Mensen hamsteren voedsel, zoals brood, rijst, fruit, groenten, tofu, vis en vlees. De schappen in supermarkten in Tokio geraken stilaan leeg. De Tokyo Electric Power Company (Tepco) is maandag laat (plaatselijke tijd) begonnen met opeenvolgende gecontroleerde black-outs : elektriciteit wordt gerantsoeneerd om de sluiting van kerncentrales door de aardbeving van vorige week op te vangen. Zelfs aan lijkenzakken en lijkkisten is zoveel gebrek, dat Japan hiervoor mogelijk een beroep moet doen op het buitenland. Wij hebben begrafenisondernemingen in het hele land om lijkenzakken en kisten gevraagd, maar er zijn er gewoon niet genoeg, zei Hajime Sato van de prefectuur Iwate. Verkeershinder in Tokio Maandag werden Tokio en het noordoosten van Japan rond 10 uur plaatselijke tijd (2 uur Belgische tijd) opgeschrikt door een hevige naschok met een kracht van 6,2 op de schaal van Richter. De gebouwen in de Japanse hoofdstad daverden letterlijk op hun grondvesten. Na die hevige aardschok lanceerde de Japanse regering een nieuwe tsunamiwaarschuwing. Er werd gevreesd dat

15 Actualiteitenmagazine nr.5 Pagina 15 van 16 golven van drie tot vijf meter binnen het kwartier de kusten van Japan zouden bereiken. Maar dat alarm werd even later weer afgeblazen. De naschok zorgde voor grote verkeershinder gezorgd in Tokio. Vandaag reed voor de eerste dag na de aardbeving het spoor weer normaal. Japan Rail, de grootste spooroperator van het land, legde het verkeer stil op alle stadslijnen, met uitzondering van vier. Maar ook op die lijnen was het verkeer verstoord. De treinstations, waar reizigers geduldig wachtten op een trein, waren drukbevolkt. Opdrachten 1. Zoek onderstaande woorden in de woordzoeker. L D P R E F E C T U U R W R H E R R Z T G O O N R I P P A C O E J T R T C N R A D P M P E B E S H I O W F Q R W S P E S N N W C M Q Z G E P T R A E J A E B C N P Z E I E F K E F R J O E L U E U U R W F G D Z T C S B G A C P E Y R D B R X E A T S J A C N P R Q M J A Z D Y A Z V H N K D A O S P S W L A R Ë D E C L O B H Z W T T C P E M G W L Q I U U C O I T V G G R D E B Q V F T F S S W G R E M A H K I P V T S Y C X F B U T D X U U C Z W Y B H G Z BERGEN BLACK-OUTS DRASTISCH GERATSOENEERD GEËVACUEERD HAMSTEREN JANBOEL PIKHAMER PREFECTUUR SCHAPPEN 2. Gebruik je woordenboek en zoek de betekenis van bovenstaande woorden (in hun context) op. Gebruik ze daarna in een goede, Nederlandse zin.

16 Actualiteitenmagazine nr.5 Pagina 16 van 16 Vreselijke foto s aardbeving en enorme Tsunami in Japen Bron: De Morgen en Het Nieuwsblad, maandag 14 maart 2011 De eerste foto's die ons bereiken van de enorme aardbeving en tsunami die Japan getroffen hebben, komen vooral van tv-beelden. De aardbeving veroorzaakte al veel schade, onder meer enkele wolkenkrabbers en een raffinaderij vlogen in brand. Veel erger is de verwoesting die de tsunami heeft aangericht. Vooral uit de stad Sendai komen er vreselijke luchtfoto's. Zelfs de luchthaven is er volledig overstroomd en mensen wachten er op het dak van de terminal op evacuatie.