Stimuleert discussie over onderwijs, innovatie en talentontwikkeling. Onderwijs & Ouderbetrokkenheid

Transcriptie

1 Stimuleert discussie over onderwijs, innovatie en talentontwikkeling Onderwijs & Ouderbetrokkenheid Maart 2013

2 Colofon NPOINT Opinie is een initiatief van NPOINT, het Nederlands Platform voor Onderwijs, Innovatie en Talentontwikkeling. In elke editie behandelt NPOINT Opinie een thema gerelateerd aan onderwijs en talentontwikkeling, en bieden we een platform aan deskundigen op het gebied van dit thema. Redactie - Martijn de Wild Eindverantwoordelijke - Murat Alici Grafisch ontwerp - CRK DESIGN, Amsterdam Maart, 2013 NPOINT Opinie is een gratis, digitaal magazine. Voor vragen over de inhoud of abonnementszaken, kunt u contact opnemen via of info@npoint.nl Volg NPOINT Foto s op pagina 7, 14 bovenaan, 15 en 17 bovenaan gemaakt door Ender Özçati. NPOINT is een samenwerking van 18 onderwijscentra. Voor meer informatie over deze onderwijscentra kunt u ook terecht op de volgende websites: Alle rechten voorbehouden. Ondanks alle zorg en aandacht die wij besteed hebben aan de samenstelling van dit document is het mogelijk dat er informatie onvolledig of onjuist is. Aan dit document kunnen geen rechten worden ontleend. Beste lezer, U heeft nu de eerste editie van ons nieuwe digitale magazine op uw scherm. NPOINT wil met dit magazine de maatschappelijke discussie over onderwijs en talentontwikkeling stimuleren. In elke editie behandelen we een ander thema gerelateerd aan deze onderwerpen, en laten we een aantal deskundigen aan het woord. In deze eerste editie besteden we aandacht aan het thema ouderbetrokkenheid. De betrokkenheid van ouders bij de schoolloopbaan van hun kinderen heeft een grote positieve invloed op de schoolprestaties. Het benutten van deze betrokkenheid is echter in de praktijk niet zo gemakkelijk. NPOINT ziet ouders als eerste educatieve partners in de ontwikkeling en schoolcarrière van het kind. Samen met de ouders en onderwijzers dragen we bij aan het verzilveren van talenten en het bevorderen van volwaardige participatie in de samenleving. In Rol van ouders en leerkrachten bij ouderbetrokkenheid op pagina 8 beschrijft Francis Wolterbeek van Ouderbetrokkenheid.nl enkele van de problemen waar scholen tegenaan kunnen lopen als ze de ouders meer bij het onderwijs willen betrekken. Zowel aan de kant van de leerkrachten als bij de ouders kunnen barrières liggen die een samenwerking bemoeilijken. Deze barrières kunnen echter geslecht worden; Wolterbeek geeft hiervoor enkele adviezen. De vijf partnerschappen van actief ouderschap - integraal werk maken van ouderbetrokkenheid op pagina 10 beschrijft een algemeen model dat gebruikt kan worden om structuur aan te brengen in het complexe veld van ouderbetrokkenheid. David Kranenburg, Mirjam Faber en Claartje van Eijden van Stichting Actief Ouderschap leggen in detail de verschillende partnerschappen uit die komen kijken bij het betrekken van ouders bij het onderwijs van hun kinderen. John Huiskens, adjunct-directeur van Basisschool Onze Wereld in Den Haag, betoogt in Het beste voor het kind op pagina 14 dat elke ouder maximaal betrokken is bij zijn of haar kind, en dat het de verantwoordelijkheid van de school en de leerkrachten is, deze betrokkenheid in iets concreets om te zetten. Volgens Huiskens is een positieve, open houding de enige manier om een goede relatie met ouders aan te gaan. Tot slot beschrijft Peter de Vries van CPS op pagina 15 drie concrete manieren om contact te maken met ouders, in Drie basisvormen om samenwerking tussen school en ouders tot een succes te maken. Deze basisvormen kunnen eenvoudig worden ingezet, en hebben in de praktijk bewezen de betrokkenheid van ouders sterk te bevorderen. Op de conferentie onderwijs en ouderbetrokkenheid presenteerde Iris Creemers van Platform INS de handleiding Interculturele ouderparticipatie - zo doe je dat! Op pagina 17 leest u hoe deze handleiding kan helpen met het betrekken van biculturele ouders bij het onderwijs. NPOINT wil met deze editie van NPOINT Opinie bijdragen aan de ouderbetrokkenheid in het onderwijs. Wij hopen dat de geboden inzichten en adviezen u helpen om samen met ouders het onderwijs te verbeteren. Namens NPOINT, Murat Alici Voorzitter 2 3

3 v Conferentie onderwijs en ouderbetrokkenheid blz. 6 - Martijn de Wild Rol van ouders en leerkrachten bij ouderbetrokkenheid - Francis Wolterbeek blz. 8 De vijf partnerschappen van actief ouderschap - integraal werk maken van ouderbetrokkenheid - David Kranenburg, Mirjam Faber en Claartje van Eijden blz. 10 Het beste voor het kind - John Huiskens blz. 14 Drie basisvormen om samenwerking tussen school en ouders tot een succes te maken - Peter de Vries blz. 15 Interculturele ouderparticipatie - zo doe je dat! - Martijn de Wild blz. 17 Over NPOINT blz

4 Conferentie onderwijs en ouderbetrokkenheid Op 6 november 2012 organiseerde NPOINT in samenwerking met Platform INS (voorheen Dialoog Academie en Islam & Dialoog) de conferentie onderwijs en ouderbetrokkenheid. Deze interactieve avond in Villa Zebra in Rotterdam werd bijgewoond door ongeveer 80 deelnemers, waaronder onderwijsdirecteuren, docenten en ouders. Dit is een samenvatting van de lezingen van prof. dr. Ron Oostdam (UvA en HvA), dr. Frederik Smit (expertisecentrum ouders, school en buurt), Peter de Vries (CPS) en John Huiskens (basisschool Onze Wereld). Ouderbetrokkenheid is een belangrijke factor voor de ontwikkeling van schoolgaande kinderen. Uit onderzoek van Robert Marzano is gebleken dat de leerprestaties slechts voor 20% beïnvloed worden door de activiteiten van de school. De overige 80% wordt bepaald door de eigenschappen van het kind, en de omgeving waarin het opgroeit. De ouders of verzorgers van het kind zijn de dominante factor in de omgeving. Als deze betrokken kunnen worden bij het onderwijsproces, zijn grote winsten te boeken in de ontwikkeling van het kind. Betrokkenheid, verantwoordelijkheid en participatie We kunnen een onderscheid maken tussen drie termen: betrokkenheid, verantwoordelijkheid en participatie van ouders. Betrokkenheid is een emotioneel begrip. Betrokken ouders staan achter het kind, steunen het, en zijn geïnteresseerd in hoe het met het kind gaat en wat het beweegt. Martijn de Wild De leerprestaties worden slechts voor 20% beïnvloed door de activiteiten van de school. De overige 80% wordt bepaald door de eigenschappen van het kind, en de omgeving waarin het opgroeit. De meeste ouders zijn betrokken bij hun kind, en blijven dat ook, los van de verantwoordelijkheid en participatie. De verantwoordelijkheid gaat over de hoeveelheid invloed die de ouders direct op hun kind uitoefenen. Bij jongere kinderen is dit doorgaans meer dan bij oudere. Jonge kinderen hebben immers continu begeleiding en aandacht nodig, terwijl oudere kinderen beter voor zichzelf kunnen zorgen, en ook meer vrijheid nodig hebben. Een afname van de ouderverantwoordelijkheid naarmate het kind ouder en zelfstandiger wordt, is dus niet slecht. Het betekent ook niet dat de ouderbetrokkenheid afneemt. De participatie van ouders is de meest concrete term, die het meest kwantitatief uitgedrukt kan worden. Participatie is elke concrete bijdrage die ouders leveren aan het leren en de school. Dat kan zijn helpen bij huiswerk of in de ouderraad zitten, maar ook hele concrete bijdragen zoals werken in de schooltuin. Hoewel zowel de betrokkenheid, verantwoordelijkheid en de participatie van ouders bijdragen aan de leerprestaties, kunnen scholen alleen de derde direct stimuleren. Dit is echter vaak een probleem. Een veel voorkomende oorzaak is dat scholen zich geen doel stellen, of als ze dat wel doen, dat ze er niet gericht naartoe werken. Het komt bijvoorbeeld voor dat leraren niet eens weten wat de visie op ouderparticipatie is. Hoe kun je een visie dan uitvoeren? Pedagogisch en educatief partnerschap Het komt nu en dan voor dat ouders zich te veel de houding van een klant aanmeten. Ze verwachten dat de school alle verantwoordelijkheid voor het onderwijs op zich neemt, en het geleverde product aanpast aan hun wensen. De meeste ouders willen echter juist meer betrokken worden bij het onderwijs van hun kind. Hierbij vragen ze vooral om meer communicatie. Dat is geen toeval; communicatie is vaak waar het aan schort. Dit kan vreemde effecten hebben: inzet van de ouders thuis voor het taalonderwijs heeft altijd een positief effect, maar als ze proberen te helpen met het rekenonderwijs, ondervindt de leerling meestal alleen maar last. De prestaties met rekenen gaan dan achteruit. De oorzaak? De school heeft nooit gecommuniceerd welke rekenmethodes ze gebruiken. De ouders gebruiken een andere aanpak, en het kind raakt in de war. Het actief betrekken van de ouders bij het onderwijs leidt tot een gezamenlijke verantwoordelijkheid: pedagogisch en educatief partnerschap. Zowel de ouders als de school dragen verantwoordelijkheid voor opvoeding en onderwijs. Dit partnerschap is echter niet helemaal gelijkwaardig: de ouders blijven eindverantwoordelijk voor de opvoeding, en de school voor het onderwijs. Het partnerschap is echter niet het einddooel. Scholen kunnen het pedagogisch en educatief partnerschap stimuleren door een uitnodigend klimaat te creëren. Hierbij draait het weer hoofdzakelijk om communicatie. Informele communicatie maakt de drempel om met de school in gesprek te gaan laag. Luisteren is hierin een belangrijke vaardigheid. De cultuur moet er een zijn van open deuren; communicatie met ouders moet niet beperkt worden tot momenten dat het de school uitkomt. Uitwisseling van informatie is dan eenvoudig. Hoe concreter de informatie, hoe beter. Het partnerschap is echter niet het einddooel. Het is slechts een middel om een doel te bereiken: een goed klimaat voor opvoeding en onderwijs. Participatie vergroten Een belangrijk verbeterpunt voor scholen is de manier waarop ze contact maken met de ouders. Nu gaat dat nog te vaak volgens een vast protocol (bijvoorbeeld jaarlijkse 10-minutengesprekken), wat voor iedereen wordt gebruikt. Verschillende ouders hebben echter behoefte aan verschillende manieren van communicatie. De contactmomenten kunnen dus beter per ouder worden afgesproken. De ouders hebben dan echt het gevoel dat het zinvol is om te komen, en zullen veel minder vaak verzuimen. Het is niet verstandig ouders te zien als een onuitputtelijke bron van participatie die zo veel mogelijk benut moet worden. Niet alle ouders zijn in staat een bijdrage te leveren. Dit kan zijn omdat ze het eenvoudigweg te druk hebben met werk, nevenactiviteiten of andere kinderen, maar er kunnen ook andere redenen zijn. Het is belangrijk Met een relatief kleine investering van tijd en moeite kan het leerklimaat aanzienlijk versterkt worden. keuzes van ouders te respecteren. Als ouders bewust niet willen bijdragen, kunnen ze er misschien toe verleid worden, maar dwingen werkt nooit. Als de keuze voor afzijdigheid gemotiveerd is door onvermogen, kan ondersteuning ze misschien van gedachten doen veranderen. Daarnaast zijn ouders niet de enigen die kunnen bijdragen. In de wijk wonen vaak mensen die graag bereid zijn een handje te helpen, al hebben ze zelf geen kinderen op de school (meer). Dit menselijk kapitaal wordt zelden aangsproken. In elk geval is het productief participanten in te zetten op een plek waar ze zich thuisvoelen. Een tuinier werkt waarschijnlijk liever in de schooltuin, dan dat hij vergaderingen moet voorzitten. Ouders die graag dingen regelen en beslissen zijn op hun plek in de ouderraad. Op het gebied van ouderparticipatie kunnen scholen nog veel winst behalen. Met een relatief kleine investering van tijd en moeite kan het leerklimaat aanzienlijk versterkt worden. Dit moet dan wel met een bewuste aanpak gedaan worden, en een cultuurverandering kan nodig zijn. 6 7

5 Rol van ouders en leerkrachten bij ouderbetrokkenheid Francis Wolterbeek Ouderbetrokkenheid.nl Rol van ouders Ouderbetrokkenheid bij de schoolloopbaan van een kind bestaat uit een breed scala van activiteiten. De wijze waarop ouders dit invullen hangt af van hun eigen kennis en ervaring. De basis van wat je je kind kunt bieden ligt in dat wat je zelf hebt ontvangen en het voorbeeld dat je van je ouders kreeg. Daarom zal iedere ouder zijn of haar rol weer anders invullen. Maar iedere ouder speelt wel een cruciale rol bij de ontwikkeling en het schoolsucces van hun kind. Het gaat daarbij niet alleen om sociale vaardigheden, zelfvertrouwen en motivatie maar juist ook over de leerresultaten van het kind. Globaal kan ouderbetrokkenheid in het onderwijs worden onderverdeeld in 4 categorieën (Booijnk, 2007): Voorwaarden scheppend gedrag (op tijd naar bed, goed ontbijt, opvoeding etc.); Aanmoedigend gedrag (belangstelling tonen, stimuleren, activiteiten op school ondersteunen, praten met je kind, etc.); Ontwikkelingsondersteunend gedrag (bibliotheek- en museumbezoek, tv- en game keuzes, voorlezen etc.); Direct onderwijsondersteunend gedrag (ondersteunen bij huiswerk/ spreekbeurt etc., aanwezig zijn bij rapportgesprekken en ouderavonden). Hoeveel invloed ouders hebben, beseffen zijzelf maar ook de leerkrachten vaak onvoldoende. De rol van ouders bij het schoolsucces van het kind blijkt van groter belang dan de kwaliteit van de leerkracht, ongeacht opleidingsniveau en culturele achtergrond van het gezin. Maar het is wel afhankelijk van de mate waarin de ouders verwachten zelf een bijdrage te kunnen leveren en van de verwachtingen van de leerkracht. Oftewel, ouders leveren een cruciale bijdrage, maar alleen als zij zelf én de leerkrachten erin geloven (Desfouchers en Abouchar, 2003). Dat is lang niet altijd het geval. Met name laagopgeleide, allochtone ouders leggen nog te vaak de autoriteit en verantwoordelijkheid bij de school, onderschatten zichzelf en worden hierin ook onderschat. Deze ouders zijn gebaat met kennis over hun invloed op de schoolcarrière van hun kind en met praktische handvaten over hoe zij met hun, vaak weinige, schoolervaring hun kind optimaal kunnen ondersteunen. Ook bij maatschappelijke thema s zoals integratie, zinloos geweld, emancipatie en radicalisering worden ouders te weinig (preventief) betrokken. Zeker binnen het voortgezet onderwijs. Ouders en familie zijn, ook als zij onvoldoende de verantwoordelijkheid op zich lijken te nemen, een van de meest constante factoren in het leven van een kind. Dat betekent dat zij niet alleen heel veel invloed kunnen hebben, maar ook deskundig zijn waar het hun eigen kind betreft. Deze kennis en invloed moet beter benut worden. Gemist Professionals binnen en buiten het onderwijs zijn zich natuurlijk bewust van de belangrijke rol van ouders bij de ontwikkeling van het kind. Ook ouders erkennen dat goed contact met leerkrachten en een actieve houding van belang zijn voor het welzijn en de ontwikkeling van hun kind. Vrijwel alle ouders zien dan ook voor zichzelf een actieve rol weggelegd (Booijnk, 2007). Maar omdat zowel ouders als leerkrachten bij de invulling van ouderbetrokkenheid hun eigen ervaringen als uitgangspunt nemen ligt daar een verschil in verwachtingen, waardoor de rol van ouders onvoldoende wordt benut en zij nog te vaak worden gemist op belangrijke momenten. Ouders die zich wel actief inzetten voelen zich niet altijd gehoord en gewaardeerd. De druk op scholen om te presteren, veranderende regelgeving en bezuinigingen maken het voor leerkrachten ook niet gemakkelijk. Niet iedere leerkracht is in staat om effectief een partnerschap aan te gaan. Het wordt hen niet geleerd; ook nu nog is ouderbetrokkenheid geen onderdeel van het curriculum van de (meeste) hogescholen. Ondanks mooie beleidsplannen en goede voorbeelden hangt het resultaat nog te vaak af van de vaardigheden van de individuele leerkracht. Van een educatief partnerschap is dan ook nog lang niet altijd sprake (Onderwijsraad, 2010). Ouders moeten weten wat de school van hen verwacht en wat zij van de school kunnen verwachten, want zonder hun inzet kan er geen sprake zijn van een partnerschap. Partnerschap Veranderingen kosten tijd. Als ouders zichzelf zich niet betrokken tonen bij de ontwikkeling van hun kind, hebben ze dat vaak van huis uit niet geleerd. Zij zullen het op één of meer van de bovenstaande gebieden laten afweten en zullen nieuwe vaardigheden moeten leren om hun kind voldoende ondersteuning te bieden. Kennis is hierbij van belang. Wanneer ouders begrijpen waarom hun rol zo belangrijk is en wat hun actieve inzet aan resultaten kan opleveren voor de ontwikkeling van hun kind, zal dat een verandering teweeg brengen. Dit kost wel tijd. Als leerkracht kunt u helder én regelmatig met hen communiceren wat zij kunnen doen aan ouderbetrokkenheid en welk resultaat dat kan opleveren. Om te komen tot een goede balans tussen het pedagogisch klimaat op school en thuis, is het van groot belang dat ouders en leerkrachten dit met elkaar afstemmen. Voor veel leerkrachten ligt het gevoelig om met ouders het gesprek aan te gaan over bijvoorbeeld opvoeding, zeker als zij het idee hebben dat er bepaalde culturele waarden aan de opvoedstijl van ouders ten grondslag liggen. Ouders en leerkrachten zijn echter gelijkwaardige partners die een gezamenlijk belang hebben, namelijk de optimale ontwikkeling van het kind. Zij hebben daarin beide hun eigen deskundigheid. De ervaring leert dat als ouders als partners worden benaderd, thema s rondom de pedagogische visie besproken en afgestemd kunnen worden. Dat vraagt flexibiliteit van de school en van de ouders, maar ook een degelijke visie op de basis van hetgeen ouders hun kind moeten bieden. Durf daarom vragen te stellen en lastige onderwerpen te bespreken. Je hoeft het niet altijd met elkaar eens te zijn om elkaars keuzes te respecteren. Wees echter wel duidelijk in waar de grenzen liggen en wees reëel in de verwachtingen. Dit biedt veiligheid en zekerheid voor alle partijen. Ouders moeten weten wat de school van hen verwacht en wat zij van de school kunnen verwachten, want zonder hun inzet kan er geen sprake zijn van een partnerschap. 8 9

6 De vijf partnerschappen van actief ouderschap integraal werk maken van ouderbetrokkenheid Het model van de vijf partnerschappen is een handige manier om structuur aan te brengen in het complexe veld van ouderbetrokkenheid. Het kan gebruikt worden door gemeenten en schoolbesturen. Kinderen van betrokken ouders doen het beter Ouders zijn van nature betrokken bij hun kinderen, en leerkrachten zijn van nature betrokken bij hun leerlingen. Als de samenwerking tussen ouders en school (kinderopvang, sportvereniging, Centrum voor Jeugd en Gezin, etc.) goed is, heeft dat een positieve invloed op de ontwikkeling en het welbevinden van kinderen. De professional maakt daarbij het verschil De leerkracht en andere professionals maken daarbij het verschil. Zij hebben immers belang bij een goede verbinding met ouders. Zij zijn de spil in een optimale verbinding. Hoe dan? Maar hoe doe je dat? Waar hebben we het precies over? Moeten scholen vooral investeren in Onderzoek naar het effect van betrokkenheid van ouders bij het leren van kinderen wijst uit dat schoolse prestaties positief beïnvloed worden door sterkere betrokkenheid van ouders (Epstein, 2001; Hoover-Dempsey et al., 2005) medezeggenschap? Is het belangrijk om individueel in gesprek te gaan met ouders over hoe de opvoeding thuis verloopt? Een fancy fair voor alle ouders en kinderen? Of hebben we het over thuis ondersteunen van kinderen bij het maken van hun huiswerk? De opkomst bij informatieavonden is al zo minimaal. Al deze vragen hebben betrekking op verschillende aspecten van ouderbetrokkenheid. Door kennis vanuit theorie en ervaring uit de praktijk te combineren, heeft stichting Actief Ouderschap een model gemaakt. Dit model helpt om structuur aan te brengen in het complexe veld van ouderbetrokkenheid. Een goede uitwisseling van informatie over wat er op school en thuis gebeurt bevordert niet alleen de leerprestaties maar ook de ontwikkeling van kinderen (Smit et al., 2007). David Kranenburg (directeur) Mirjam Faber (expert) Claartje van Eijden (expert) Stichting Actief Ouderschap De vijf partnerschappen van Actief Ouderschap 10 11

7 Het model van de vijf partnerschappen De brede balk bovenaan in het schema geeft de samenhang weer. Stichting Actief Ouderschap heeft gemerkt dat een integrale aanpak, met een balans tussen de verschillende onderdelen, van belang is. Onder de drie clusters actief burgerschap, onderwijskundig partnerschap en ouderparticipatie vindt u de 5 partnerschappen. Het model van de vijf partnerschappen is schaalbaar en daardoor toepasbaar op verschillende niveaus. Schoolbesturen maar ook individuele scholen en kindercentra kunnen gebruik maken van de vijf partnerschappen van Actief Ouderschap. Op scholen wordt met behulp van het model in kaart gebracht wat er al gebeurt op de diverse partnerschappen. Maar ook wordt benoemd waar het team aan wil werken en welke ambities men op de langere termijn heeft. Hieruit volgt een integrale aanpak met gerichte verbeterstappen op korte en lange termijn. school samenwerken met anderen in de wijk, ten behoeve van het kind? Hoe kan de school ervoor zorgen dat de omgeving van een kind gemobiliseerd wordt zodat een kind zich optimaal kan ontwikkelen? Denk aan een Pedagogische Civil Society (gemeenschappelijke activiteiten van burgers rondom het grootbrengen van kinderen), brede scholen, of integrale kindcentra die verbindingen leggen met de omgeving. Door te denken in partnerschappen met ouders blijven deze begrippen geen abstracte beelden van beleidsmakers, maar worden ze concreet voor de mensen die het in de praktijk uit gaan voeren. Het model van de vijf partnerschappen is schaalbaar en daardoor toepasbaar op verschillende niveaus. Stichting Actief Ouderschap Stichting Actief Ouderschap is een stichting zonder winstoogmerk die zich ten doel stelt om de samenwerking tussen school (kinderopvang, sportvereniging, Centrum voor Jeugd en Gezin, etc.) en thuis te verbeteren. Het ministerie van OCW roept scholen en ouders op met elkaar in gesprek te gaan. Zo kunnen ze samen zorgen voor een veilige sfeer en stimulerende leeromgeving voor het kind, zowel thuis als op school. rekenen tijdens de wekelijkse boodschappen, of VVE (Voor- en Vroegschoolse Educatie)-programma s in de kinderopvang. Kinderen presteren beter als de ouders betrokken zijn. Ouders raken meer betrokken als scholen en professionals daar bewust werk van maken. Stichting Actief Ouderschap wil scholen en professionals hiervan bewust maken en biedt hen ondersteuning als zij aan de slag gaan met ouderbetrokkenheid. Voor gemeenten biedt het model van de vijf partnerschappen een bestuurlijk kader. Op basis hiervan kan een programmatische aanpak van ouderbetrokkenheid voor kinderen van 0 tot 23 jaar worden opgesteld, voor het brede sociale domein. Daarnaast biedt het model praktische handvaten om verbindingen door sectoren heen te realiseren. Hieronder vindt u een korte beschrijving van de vijf partnerschappen. Maatschappelijk partnerschap heeft betrekking op de rol van de school in de wijk. Kinderen komen niet alleen op school, maar ook op andere plekken, zoals bij de sportvereniging of in het buurthuis. Hoe kan de Pedagogisch partnerschap gaat over verbindingen tussen ouders en school wat betreft opvoeding en gedrag. Dit partnerschap gaat over algemene zaken zoals normen en waarden op school en thuis, maar ook over de gezamenlijke aanpak van individuele kinderen. Didactisch partnerschap is gericht op het ondersteunen van het kind door ouders goed te informeren, en in te schakelen bij het leerproces van hun kind. Leesouders bijvoorbeeld vervullen onderwijsondersteunende activiteiten in de school. Onderwijsondersteunende activiteiten kunnen ook thuis gerealiseerd worden: bijvoorbeeld spelenderwijs oefenen met Formeel partnerschap betreft de ouderparticipatie zoals die bij wet geregeld is. Denk daarbij aan de Medezeggenschapsraad (MR) en de Ouderraad (OR). Ook alle formele stukken die de school aan de ouders overlegt, zoals de schoolgids of de ouderovereenkomst, zijn elementen van formeel partnerschap. Informeel partnerschap gaat om de inzet van ouders bij allerhande activiteiten die zonder de hulp van ouders niet of onvoldoende gerealiseerd kunnen worden. Hierbij kunt u denken aan meewerken aan excursies, creatieve en culturele activiteiten, het organiseren van overblijfmogelijkheden, hoofdluiscontrole of het beheren van een documentatiecentrum. Informeel partnerschap functioneert alleen optimaal bij een open houding vanuit professionals. Meer weten? Wilt u meer weten over het model van de vijf partnerschappen? Stichting Actief Ouderschap helpt u graag bij de praktische toepassing ervan in uw situatie. Dat doet Stichting Actief Ouderschap door: Landelijke expertise organisatie te zijn op gebied van Actief Ouderschap; Ouderbetrokkenheid op de agenda te zetten bij politiek, media, in landelijke, regionale en lokale verbanden en bij individuele scholen; Scholen, samenwerkingsverbanden en andere instellingen te adviseren over hoe zij ouderbetrokkenheid concreet kunnen organiseren; Producten en diensten aan te bieden die bijdragen aan het doel, zoals trainingen en het ISOP-label ism de Radboud Universiteit; Langdurige relaties aan te gaan met scholen (kinderopvang, etc.) en besturen. Stichting Actief Ouderschap Telefoon info@actiefouderschap.nl 12 13

8 Het beste voor het kind Alle ouders, overal ter wereld, willen maar één ding: het beste voor hun kind. Ze willen voor hun kind het mooiste huis, het leukste speelgoed, het gezondste eten, de schoonste speelomgeving, de gezelligste vriendjes, de beste school en de meest fantastische ouders. Maar iedereen weet dat er heel veel verschillen zijn, en wat de één mooi vindt, vindt de ander maar lelijk; leuk of stom, gezellig of saai. En de meeste mensen zijn beperkt in hun mogelijkheden: beperkt door hun omgeving (de plek op de wereld), beperkt door hun inkomen, beperkt door hun eigen vaardigheden of beperkt door de kansen in het leven. In dat fantastische speelveld mag een school een belangrijke rol spelen. Namelijk: de ouder die binnenloopt om te vragen of jij als school samen met hen wil gaan zorgen voor dit kind, is voor 100% betrokken. Mijn stelling hierbij is dan ook: als de ouder niet bewust kiest voor de school moet hij/zij zich eerst nog eens verder oriënteren, anders maken de school en de ouder een valse start. Het is aan de school (de directeur, de leerkracht en al het andere personeel) om de betrokkenheid naar het kind en zijn brede omgeving uit te blijven stralen: interesse tonen, vragen stellen, nieuwsgierig zijn. En allemaal uit betrokken belangstelling. En merk je dan dingen die niet goed gaan? Steek de helpende hand uit. Want alleen op die manier word je uitgenodigd om achter de voordeur te komen. En daar ligt de winst! Als er positief wordt gedacht en gesproken over de school komt dit de schoolse resultaten ten goede. Er is aandacht voor thuiswerkopdrachten, er is samenspraak over de prestaties, er wordt gezocht naar wegen ter verbetering. En het gezin staat open voor suggesties, nieuwe John Huiskens Basisschool De Wereld Link: Link: ouderbetrokkenheid inzichten en het wil misschien zelfs nieuwe vaardigheden ontwikkelen. En dat alles omdat het goed is voor het kind. Relatie, competentie en autonomie. Van de drie basisbehoeften van Stevens vind ik relatie het belangrijkste. Als ouders een bewuste keuze maken (ook al zou het de jouwe niet zijn, maar de wet wordt niet overtreden), dan dien je die keuze te respecteren. Kom niet aan dat stukje autonomie. Maar als ouders een keuze maken uit onmacht (gebrek aan competentie) steek dan weer die helpende hand uit om op basis van het wederzijds vertrouwen de volgende stap te zetten. Vanuit de betrokkenheid is er participatie. Vooral thuis. Maar onderzoek (Marzano 2003, White 1982) heeft aangetoond, dat juist die participatie vanuit een positieve sfeer uiteindelijk meer oplevert dan de lesgevende kwaliteiten van een gemiddelde leerkracht. Dit wetende is het dus belangrijk, dat leerkrachten mét in plaats van tégen ouders praten en voldoende tijd inruimen voor het opbouwen van de relatie. Maar soms is het zo simpel als er gewoon zijn : zijn in de straat als de school aangaat en uitgaat, zijn in de gang waar ouders en kinderen hun weg vinden en zijn bij de klassendeur waar de kinderen doorheen gaan, er zijn als het nodig is Scholen die problemen hebben met het werven van ouders voor activiteiten of scholen die te weinig respons krijgen op de uitnodiging van de ouderavond moeten éérst Peter de Vries CPS onderwijsontwikkeling en advies Link: eens bij zichzelf te rade gaan. Vraag eens persoonlijk na bij wat ouders waarom ze niet (meer) willen, waarom ze niet meer komen. Neem daar de tijd voor en vraag die ouders heel vriendelijk en beleefd of ze vooral eerlijk antwoord willen geven. Bij dit gesprek past alleen een luisterende houding. Ouders zullen je dan eerlijk vertellen wat hen allemaal tegenhoudt. En van die informatie kan de school alleen maar beter worden. Neem de kritiek van ouders serieus. Peter de Vries Veel plezier met het fantastische werdat werk dat we we voor voor de de samenleving mogen verrichten! Drie basisvormen om samenwerking tussen school en ouders tot een succes te maken Dat een goede samenwerking tussen school en ouders essentieel is voor goed onderwijs aan leerlingen, daarvan is iedereen inmiddels overtuigd. Maar hóe we deze samenwerking het beste vorm kunnen geven weten we nog niet zo goed. In dit artikel drie basisvormen die leiden tot een goede, niet vrijblijvende samenwerking tussen school en ouders. Deze basisvormen hebben zich bewezen in de praktijk. Elk jaar een startgesprek Elk jaar een startgesprek tussen ouders, leerling en de groepsleerkracht/mentor. Dat zorgt voor een goed begin waardoor de leerling ervaart dat zijn ouders en zijn leraar samenwerken om het beste voor hem eruit te halen. En als in het leven van de leerling andere personen een belangrijke rol spelen, bijvoorbeeld een oom of een oma, kan die uiteraard ook bij het gesprek aanwezig zijn. Het gesprek kan bijvoorbeeld gaan over wat het kind wil leren in het komende jaar, welke uitdaging ouders zien voor hun kind en welke kansen 14 15

9 op cognitief of intellectueel gebied de leraar voor het kind ziet in het komende seizoen. Zo n interactief contactmoment aan het begin van het seizoen werpt z n vruchten af voor het hele jaar. Dit eerste contact zorgt er namelijk voor dat ouders zich committeren aan de school van hun kind, meteen aan het begin, op basis van een persoonlijke relatie. Gekend maakt bemind. Individuele gespreksarrangementen In hetzelfde gesprek worden contactmomenten tussen school en ouders vastgesteld op basis van de behoeften van de leerling. Doorgaans worden contactvormen tussen school en ouders nu bepaald door het jaarrooster van de school (de 10- minutengesprekken) en de ideeën van de school, of een selecte groep ouders (de ouderraad) die bijvoorbeeld een thema voor een ouderavond vaststelt. Individuele contactvormen afspreken samen met ouders, op basis van de behoeften van de individuele leerling, kan op verschillende manieren. In de ene situatie sparren ouders en school twee keer per cursusjaar een half uur over de ontwikkeling van het kind. Hierbij kunnen ze elkaar grondig informeren. In een ander geval is huisbezoek wenselijk, omdat het voor die leerling goed is dat de leraar hem of haar eens thuis ontmoet. En in weer een andere situatie is intensief contact (voorlopig) nodig. Bij het vaststellen van de contactmomenten kan meteen worden geïnventariseerd welke behoeften ouders hebben aan collectieve (informatie)bijeenkomsten. Bij het vaststellen van de contactmomenten kan meteen worden geïnventariseerd welke behoeften ouders hebben aan collectieve (informatie) bijeenkomsten. Zo ontdekte men op een school dat ouders van groep 5 en 6 vrijwel unaniem niet zaten te wachten op een informatieavond aan het begin van het jaar. Ze hadden het gevoel ieder jaar dezelfde informatie te ontvangen. Ouders van de groepen 3 en 8 wilden echter wel graag zo n informatieavond. In de praktijk blijkt dat ouders vrijwel altijd op komen dagen, als ze op deze wijze commitment geven aan een gesprekscyclus die door de school en henzelf sámen is vastgesteld. Of ze kunnen eenvoudig worden aangesproken op de met hen gemaakte afspraken. Wanneer ouders elkaar kennen ontstaat er vaak meer begrip voor elkaars kinderen en voelen zij zich meer verantwoordelijk voor het wel en wee van de hele klas. Een nieuwjaarsreceptie in augustus Voor de leerling is niet alleen het contact tussen zijn ouders en de groepsleerkracht/mentor belangrijk, ook het contact tussen ouders onderling. Begin daarom elk cursusjaar met een ongedwongen samenzijn in elke groep of klas. Een uurtje samen eten en drinken, dat mede door leerlingen en ouders kan worden georganiseerd. Wanneer ouders elkaar kennen ontstaat er vaak meer begrip voor elkaars kinderen en voelen zij zich meer verantwoordelijk voor het wel en wee van de hele klas. Wanneer ze via hun zoon of dochter horen dat een medeleerling wordt gepest kunnen ze hun kinderen hierin beter begeleiden. Ook hier geldt: gekend maakt bemind. Verder kunnen ouders eerder ingrijpen wanneer hun kind signalen afgeeft over ongelukkige klasgenoten, bijvoorbeeld door vanuit een relatie contact op te nemen met de ouders van deze klasgenoot. Peter de Vries is auteur van onder andere Handboek Ouders in de school. Interculturele ouderparticipatie zo doe je dat! Martijn de Wild Op de conferentie onderwijs en ouderbetrokkenheid op 6 november 2012 in Rotterdam presenteerde Platform INS de handleiding Interculturele ouderparticipatie zo doe je dat! Deze handleiding gaat in op wat ouderparticipatie in het onderwijs is, en op manieren om deze te stimuleren. Hij besteedt extra aandacht aan de participatie van ouders met een biculturele achtergrond. De handleiding verdeelt ouders over zes verschillende categoriën, die elk een eigen aanpak vereisen. Zo zijn de afwezige ouder en de kwelgeest moeilijker bij het onderwijs te betrekken dan de supporter en de superouder. Biculturele ouders zijn voor scholen vaak moeilijker te bereiken dan autochtone. Hier zijn een aantal oorzaken voor aan te wijzen. Veel van de biculturele ouders vinden dat ze te weinig informatie krijgen om te kunnen meepraten over het beleid op school, terwijl hun kinderen wel inspraak hebben. Dat zijn ze niet gewend. Op kleurrijke scholen, waar meer dan 70% van de leerlingen een biculturele achtergrond heeft, is de taalbarrière groot. Bijna tweederde van de biculturele ouders daar beheerst het Nederlands onvoldoende om te participeren in medezeggenschapsraden of schoolbesturen. Verder komen biculturele ouders vaak uit een cultuur waar ouders zich niet met schoolzaken bemoeien, en kennen ze het Nederlandse onderwijssysteem niet. Ze weten niet dat de verantwoordelijkheid voor het onderwijs hier meer gedeeld wordt, en het is voor hen niet gebruikelijk om kritisch te denken over de aanpak en expertise van leerkrachten. De handleiding gaat in op manieren om ouders bij het onderwijs te betrekken, en houdt rekening met de extra complexiteit die optreedt als de ouders een Iris Creemers van platform INS met de handleiding interculturele ouderparticipatie - zo doe je dat! biculturele achtergrond hebben. Hij bespreekt een voor de hand liggende uitdaging als omgaan met een taalbarrière, maar behandelt ook cultuurverschillen die minder in het oog springen, maar die even belangrijk zijn. De handleiding verschaft inzicht in de processen van ouderparticipatie, en biedt concrete tips en adviezen voor het stimuleren van de ouders, zowel autochtone als biculturele. Veel van deze adviezen betreffen de communicatie: hoe spreek je effectief met iemand die het Nederlands beperkt beheerst? Maakt de school wel voldoende duidelijk wat de bedoeling is? Wordt er ook wel echt geluisterd als de ouders iets inbrengen? De handleiding Interculturele Ouderparticipatie - zo doe je dat! is te downloaden op onze website via deze LINK De handleiding kan ook in een papieren versie besteld worden

10 Over Het Nederlands Platform voor Onderwijs Innovatie en Talentontwikkeling (NPOINT) is een landelijk samenwerkingsverband tussen 18 onderwijscentra, waar ruim 400 vrijwilligers werkzaam zijn en 1400 leerlingen deelnemen aan activiteiten. Deze centra kenmerken zich door een sterke ouderbetrokkenheid en voeren regionaal activiteiten uit op het gebied van talentontwikkeling, weekendscholing en onderwijsevenementen gericht op basis- en middelbare scholieren. Het aanbod van de onderwijscentra is voornamelijk gericht op taalverbetering middels de weekendschool, het ontdekken van talenten middels het excellentieprogramma JASTIN Academy, en het bieden van maatschappelijke oriëntatie door rolmodellen. Daarnaast verhogen de onderwijscentra in de regel de sociale cohesie in de omgeving. Buurtbewoners en lokale ondernemers worden actief betrokken bij de activiteiten van de onderwijscentra. Tevens vormen de centra een schakel tussen school en het gezin. NPOINT hanteert de volgende speerpunten: 1. Excellentie in onderwijs en talentontwikkeling 2. Innovatie en kennisdeling 3. Vrijwilligers met ambitie Met dit perspectief draagt NPOINT en haar leden op een brede wijze hun steentje bij aan onderwerpen als burgerschap, maatschappelijke participatie en onderdeel zijn van de samenleving. Met goed onderwijs, voldoende educatieve bagage en verzilvering van talenten staan burgers steviger in hun schoenen en grijpen ze de mogelijkheden aan om hun kennis in te zetten voor een beter Nederland. NPOINT verenigt een uitgebreide kennis en ervaring op het gebied van naschoolse onderwijs- en talentontwikkelingsactiviteiten. Daarbij behartigt NPOINT de belangen van haar partners en biedt zij ondersteuning bij het ontwikkelen van lesmateriaal, communicatie en bedrijfsvoering. Door de verbindende werkwijze wordt het delen van kennis tussen de onderlinge centra gestimuleerd. Dit heeft tot gevolg dat de efficiëntie van de organisaties wordt verhoogd en dat vrijwilligers zich volledig kunnen focussen op de kern: het bieden van goed onderwijs. NPOINT levert de volgende service aan haar partners: Het delen van kennis Het ontwikkelen van les-, en toetsmateriaal Het behartigen van belangen van de partners Het opleiden en begeleiden van docenten NPOINT is een samenwerking van: 18 JASTIN Junior Academy of Science, Talents and Innovation is begonnen! int.n Leadership Academy Science Academy Media Academy Art Academy Language Academy Alle JASTIN academies hebben veel te bieden, dus dat wordt nog lastig kiezen! l

11