WATER WERKT! TOPSECTOR WATER

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "WATER WERKT! TOPSECTOR WATER"

Transcriptie

1 WATER WERKT! TOPSECTOR WATER

2 WATER WERKT! + + = In het adviesrapport Water verdient het wordt de volgende ambitie voor de watersector geformuleerd: Het Topteam ziet de internationale waterproblematiek als één van de grootste uitdagingen voor de toekomst. De Nederlandse watersector heeft cruciale kennis en kunde in huis om een antwoord te helpen geven op deze problematiek. De wereld heeft ons nodig. De Nederlandse watersector kan samen met andere sectoren en internationale partners aansprekende, duurzame oplossingen voor de komende generaties realiseren. Deze oplossingen vormen een krachtige impuls voor de Nederlandse economie. De internationale markt is groot en groeit sterk: het streven is de toegevoegde waarde van de Nederlandse watersector in de periode tot 2020 te verdubbelen. Deze ambitie en de internationale concurrentie dwingen ons om tempo te maken en krachten te bundelen. Juist op de raakvlakken tussen de Maritieme sector, Deltatechnologie en Watertechnologie liggen grote kansen. Om die kansen te verzilveren zal de sector boven zichzelf uit moeten stijgen, verantwoordelijkheid moeten nemen en leiderschap moeten tonen. Wenkend perspectief is dat Nederland in 2020 het centre of excellence van de internationale watersector kan zijn. Ik ben zeer gemotiveerd deze ambitie voor de prachtige watersector te helpen realiseren. Dat doen we met vele gemotiveerde betrokkenen. Water werkt! Hans Huis in t Veld INHOUD 1. GOUDEN DRIEHOEK WERKWIJZE TOPSECTOR WATER MARITIEME TECHNOLOGIE DELTATECHNOLOGIE WATERTECHNOLOGIE HUMAN CAPITAL EXPORT & PROMOTIE MKB-LOKET FINANCIERING CROSS SECTORAAL GOUDEN DRIEHOEK Samenwerking, kennisuitwisseling en het afstemmen van programma s zijn vitale processen in de ontwikkeling van innovatie. Dit soort ontwikkelingen vinden plaats in wetenschappelijke netwerken, maar vaak ook in netwerken met ondernemers, ambtenaren, politici en eindgebruikers. De verschillende partijen overleggen met elkaar over belangen en behoeften, onderhandelen over middelen en opbrengsten, besluiten over strategie, beleid en uitvoe ring. Dat is precies wat het Topsectorenbeleid beoogt: samenwer king door overheid, onderzoeksinstellingen en het bedrijfsleven. Alle Top- en Kernteams van Topsector Water hebben een vertegenwoordiger van één van de drie bovengenoemde partijen. 3 Vierde druk, mei 2014

3 ORGANOGRAM TOPTEAM BOEGBEELD BEDRIJFSLEVEN OVERHEID ONDERZOEKSINSTELLINGEN SECRETARIAAT Hans Huis in t Veld Willem Buijs Hatenboer Water Jan Hendrik Dronkers Rijkswaterstaat Karel Luyben TU Delft Lennart Langbroek Ministerie IenM lennart.langbroek01@minienm.nl 2. WERKWIJZE TOPSECTOR WATER In het rapport Water verdient het van Topsector Water van juni 2011 heeft toenmalig boegbeeld Koos van Oord verschillende adviezen en actiepunten geformuleerd. Deze zijn tot stand gekomen door een grootschalige consultatie van vele partijen in de watersector. De sector heeft onder leiding van het Topteam het initiatief genomen om invulling aan de actiepunten te geven. De innovatiecontracten van de drie deelsectoren geven duidelijk rich ting in het prioriteren van de marktonderdelen. Gevormde Topconsortia voor Kennis en Innovatie (TKI s) van de Delta-, Water- en Maritieme technologie hebben een kennis- en innovatieagenda samengesteld aan de hand van inhoudelijke consultatie van de sector. Verschillende initiatieven vanuit de markt hebben aanslui ting gevonden bij de gekozen thema s. Deze worden verduidelijkt in de komende hoofdstukken. Overigens betekent het prioriteren van de innovatiethema s niet dat projecten buiten deze thema s, buitengesloten worden. Innoveren wordt gedaan met een open blik. Hans Huis in t Veld, het boegbeeld van de Topsector, en zijn team springen in op verschillende manieren om processen te starten en te versnellen en om communicatielijnen te verkorten. Elke deelsector heeft een Kernteam met daarbinnen de eerder genoemde TKI s en, afhankelijk van de wensen, verschillende werkgroepen. Door de samenwerking binnen de gouden driehoek over de gehele breedte van de sector heeft Nederland een concurrentievoordeel. Deze werkwijze werkt als katalysator en is uniek in de wereld. Wanneer u als waterpartij niet direct betrokken bent, dan hoort u evengoed bij Topsector Water. Dit zijn wij namelijk allemaal. 5 René Berkvens DAMEN Peter Heij Ministerie IenM Jacob Fokkema NWO Patrick Polman Ministerie EZ p.h.polman@minez.nl AANDEEL TOPSECTOREN VAN TOTAAL NEDERLAND VOOR DE KERNINDICATOREN Bedrijven Productie Totaal topsectoren Toegevoegde waarde INFO@TSWATER.NL Karin Sluis Witteveen+Bos Hendrik Postma Boskalis Hendrik@TsWater.nl BOEGBEELD BEDRIJFSLEVEN OVERHEID ONDERZOEKSINSTELLINGEN SECRETARIAAT Topteamleden hebben verschillende portefeuilles, te weten: verbinding met eu, MKB, regionale inbedding, financieringsregelingen en cross-sectorale ontwikkeling. Uitvoer van goederen R&D-uitgaven (eigen onderzoek) Werkzame personen % Overige sectoren Monitor topsectoren. Methodebeschrijving tabellenset. CBS september 2012

4 3. MARITIEME TECHNOLOGIE NEDERLAND: DE MARITIEME WERELDTOP Nederland is het maritieme centrum van Europa en bezit één van de sterkste en meest complete maritieme clusters ter wereld. Die sterke positie is mogelijk door een veelzijdige maritieme industrie, een zeer diverse vloot van zeeschepen, de grootste binnenvaartvloot van Europa en grootste havencapaciteit van de wereld. Daarnaast is Nederland wereldwijd toonaangevend op het gebied van offshore dienstverlening en ontwikkeling van complexe maritieme systemen. 3.1 THEMA S Baanbrekende maritieme producten en diensten van de toekomst, daar gaat de motor van de maritieme sector harder van draaien. Het Maritiem Kennis Centrum is een eerder ontstaan voorbeeld waarbij de gouden driehoek innovatief en inventief is geweest om zodanig de internationale markt te verovereren. Dit centrum speelt ook in de huidige uitwerking van het topsectorenbeleid een stevige rol om de verbinding tussen kennis en kassa tot stand te brengen. MKB ers zijn belangrijke spelers vanwege hun specfieke expertise en creatieve inbreng. Economische en maatschappelijke uitdagingen zijn gecombineerd in vier prioritaire innovatiethema s, te weten: Winnen op zee richt zich op technologische oplossingen om op zee energie en grondstoffen te winnen. De mondiale markt bedraagt enkele tientallen miljarden euro s en groeit. Nederland heeft een sterke positie in de waterbouw, de scheepvaart en de offshore en blinkt uit in operaties op de bodem van de zee en in winning van olie, gas en duurzame energie op zee. De concurrentie is relatief beperkt. In de aanleg en het beheer en onderhoud van windparken op zee is Nederland sterk. Schone schepen worden met de toenemende maatschappelijke druk steeds belangrijker. Er worden verschillende opties onderzocht en gebouwd met betrekking tot brandstofbesparing, emissieverlaging en materiaalbezuiniging. Verschillende alternatieve brandstoftoepassingen worden bekeken en getest, wat leidt tot commercialisering. Geluidreductie onder en boven water valt onder dit thema. En de schoon falen en end-of-life aspecten mogen zeker niet vergeten worden. Slim en veilig varen gaat over de reductie van bemanning, toename van de operationele inzetbaarheid, het handhaven en verhogen van het veiligheidsniveau van varen en werken op zee via het ontwerp van speciale schepen en slimme systemen voor scheepvaart NAVIGABLE INLAND WATERWAYS QUALITY OF WATER TRANSPORTATION (2012) DENMARK... 9,26 NETHERLANDS... 9,26 FINLAND... 9,18 ICELAND... 9,15 SINGAPORE... 9,11 HONG KONG, CHINA... 9,02 GERMANY... 8,78 NORWAY... 8,68 CANADA... 8,66 SWEDEN... 8,59 Source: IMD, The Netherlands has a good physical infrastructure, with the worldclass mainports and the navigable inland waterway system being prime examples. The extensive network of inland waterways has excellent connections to the waterways in the rest of Europe. After Denmark, the Netherlands has the best water transport infrastructure in the world. It also has an extensive road network and is third in the world with regard to road network density. According to IMD (2012), the Dutch energy infrastructure also scores well, taking fifth place overall.

5 Innovatie = onderzoek In 1932 ontstaat het Nederlands Scheepsbouwkundig Proefstation in Wageningen door een samenwerking van het bedrijfs leven en de overheid. Anno 2013 is MARIN s werelds leidende instelling op het gebied van Maritiem onderzoek. Kort gezegd is MARIN s doel: Schepen schoner, slimmer en veiliger maken. Dat doet MARIN door het ontwikkelen en toepassen van kennis en het stimuleren van innovatie en samenwerking. en marine. Om de internationale toppositie te behouden moet de maritieme cluster ontwikkelingen starten waarmee de bemanning verder kan worden gereduceerd en het rendement verder kan worden verhoogd (bv meer baggerproductie, toename van de operationele inzetbaarheid van offshore schepen). Ook het handhaven en verhogen van het veiligheidsniveau van het varen en werken op zee en het verminderen van kwetsbaarheid vraagt aandacht. Om complexe schepen en systemen te kunnen blijven bouwen in Nederland, moet daarnaast het ontwerp en bouwproces vernieuwd worden. Effectieve infrastructuur betekend een optimaal ontwerp en systeemintegratie voor communicatie, bouw en aanleg van systemen voor schepen en de infrastructuur van havens en vaarwegen. De algehele economische positie van Nederland wordt in grote mate ondersteund en beïnvloed door de Nederlandse havens en vaarwegen, met Rotterdam als grootste Europese haven voorop. Om die positie verder te versterken, dienen havens, vaarwegen en de schepen optimaal op elkaar worden afgestemd. Dat vereist integratie van kennis en systemen. Minimale behandelingstijden en kosten, verbeterd gebruik van de infrastructuur en een belangrijke rol voor de binnenvaart zijn hierin sleutelonderwerpen. 3.2 MARITIEME TECHNOLOGIE IN ACTIE De afkorting JIP staat voor Joint Industry Project. In de andere deelsectoren wordt gesproken over innovatieprojecten. Deze JIP s hebben in het verleden bewezen MKB ers makkelijker te kunnen betrekken bij internationale projecten. Dit sluit naadloos aan op het huidige Topsectorenbeleid. Het Kernteam heeft vijf doelstel lingen ORGANOGRAM KERNTEAM MARITIEME TECHNOLOGIE ONDERZOEKSINSTELLING VOORZITTER SECRETARIAAT Bas Buchner Marnix Krikke Marin Scheepsbouw Nederland mkr@scheepsbouw.nl BEDRIJFSLEVEN Peter van Terwisga Moritz Krijgsman DAMEN Alewijnse OVERHEID Rob Huyser Ministerie IenM EXTRA (WERK)GROEPEN TKI Maritieme technologie voor 2020 omschreven op het gebied van transport, energie en grondstoffen, duurzaamheid, concurrentie en veiligheid. Internationaal zal Nederland bij het behalen van deze doelen een toonaangevende rol spelen op al deze punten. 9

6 4. DELTA- TECHNOLOGIE BRING IN THE DUTCH Deltatechnologie maakt het mogelijk te leven, te wonen en te werken in laag liggende deltagebieden, zoals Nederland. Wij hebben een sterke internationale reputatie als het gaat om Deltatechnologie. Het aanleggen van de zandmotor en de tweede Maasvlakte zijn geweldige showcases voor het buitenland. Maar de rest van de wereld weet de Nederlandse technologie goed te vinden, bijvoorbeeld bij het het waterproof maken van New Orleans, de bouw van een stormvloedkering in St. Petersburg of het advies na de orkaan Sandy in New York. 4.1 THEMA S De maatschappij vraagt om integrale en duurzame oplos singen voor het beheer van het watersysteem zoals de kwantiteit en kwaliteit van ons oppervlaktewater en de hoogwaterbescher ming. De Deltatechnologiesector heeft ervoor gekozen om de kennisontwikkelingen en innovaties te clusteren in drie thema s, te weten: Waterveiligheid staat voor integraal, verstandig en risicogestuurde hoogwaterbescherming of ook wel meerlaagse veiligheid. Preventie, duurzame inrichting en goede rampenbeheersing zorgen samen voor optimale veiligheid tegen de laagst mogelijke kosten. Het nieuwe innovatieprogramma Flood Control 2100, de opvolger van Flood Control 2015, speelt binnen dit thema een belangrijke rol. Waterbeheer is de duurzame zoetwatervoorziening, leven met zout, waterverdeling, slim beheren van watertoevoer en watergebruik, duurzame mariene ecosystemen Duurzame aanleg, beheer en onderhoud: kostenefficiënt, duurzaam en klimaat- bestendig inrichten van deltagebieden en steden en duurzaam ontwerp van watergerelateerde infrastructuur. Maar ook de innovatieprogramma s Digitale Delta en Energiedijken vallen binnen dit thema. Bedragen Maritiem in Miljard Euro ** Maritiem* Watertechnologie Deltatechnologie * Deze cijfers representeren de gehele maritieme cluster, inclusief de baggersector maar exclusief transport. ** Cijfers Water- en Deltatechnologie voor 2013 betreffen prognoses. Bron: Maritieme technologie: De Nederlandse Maritieme cluster - Monitor 2012, Stichting Netherlands Maritime Technology Water- & Deltatechnologie: Panteia, De Water Export Index (Wex) - prognose 2013, NWP 5 4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 Bedragen Watertechnologie & Deltatechnologie in Miljard Euro 11

7 Nederland = deltaland Nederland is een zeer dichtbevolkte delta met vele uitdagingen. De ontwikkelaars zoeken duurzame manieren om met economisch competitieve prijzen het welzijn van de Nederlandse burger te waarborgen. Innovatieve projecten zijn beter verkoopbaar wanneer verwezen kan worden naar bestaande en goed werkende oplossingen. Deze projecten noemen we showcases. Heel Nederland is een uitstalling van innovatief vernuft. Ooit Nederland als een groot deltagebied bekeken? Buitenlanders zeker wel! Ecologisch ontwerpen draagt bij aan bereiken van zowel economische doelen als doelen op het gebied van natuur en leefomgeving. Het is ontwerpen en bouwen in synergie met natuurlijke krachten, ecosystemen en ruimtelijke functies, innovatieve deltaproductiesystemen. Dit concept is in de afgelopen vijf jaar succesvol ontwikkeld binnen het innovatieprogramma Building with Nature. Het stelt de waterbouwsector nu al in staat om concurrerend te blijven NEDERLAND OP VIERDE POSITIE VAN DE WERELDWIJDE INNOVATIE INDEX 1. SWITZERLAND... 66,59 2. SWEDEN... 61,36 3. UNITED KINGDOM... 61,25 4. NETHERLANDS... 61,14 5. UNITED STATES OF AMERICA... 60,31 6. FINLAND... 59,51 7. HONG KONG, CHINA... 59,43 8. SINGAPORE... 59,41 9. DENMARK... 58, IRELAND... 57,91 Source: INSEAD, 2013 Nederland scoort op de Global Innovation Index (GII) 2013 van INSEAD en de World Intellectual Property Organisation. Voor de volledige index en meer informatie: in de internationale markt. De ambitie is om het ecodynamisch ontwerpconcept voor ruimtelijke ontwikkeling overal ter wereld geaccepteerd, toegepast en doorontwikkeld te zien worden. 4.2 DELTATECHNOLOGIE IN ACTIE Het unieke karakter van Deltatechnologie is dat de concrete projecten altijd onderdeel zijn geweest van innovaties en kennisontwikkeling binnen de sector. In het korte bestaan van Topsector Water heeft het Kernteam een aantal projecten voor dit doel benoemd om beter gebruik te maken van de kansen die er binnen de sector zijn. Tevens heeft de verbetering van ontwikkeling van duurzame en economisch competitieve onderzoeken een hoge prioriteit. Ter ondersteuning hiervoor zijn verschillende actieve werkgroepen ingesteld, waarbij het Kernteam fungeert als de oren en ogen. Zij signaleren op proactieve wijze, bieden hulp, verbinden en vernieuwen. De experts zijn gegroepeerd in de werkgroepen: En er is een commissie opgesteld: Proeftuin NL heeft als doel om in projecten te inventariseren waar ruimte is voor innovaties en kennisontwikkeling. Indien er belemmeringen zijn om Proeftuin NL projecten mogelijk te maken heeft het Kernteam zich gecommitteerd om actief te bemiddelen om deze belemmeringen weg te nemen. Meer informatie: ProeftuinNL@TsWater.nl 13

8 ORGANOGRAM KERNTEAM DELTATECHNOLOGIE Taskforce Deltatechnologie is opgericht om een extra impuls te geven aan Proeftuin NL door het bedrijfsleven (Vereniging van Water bouwers, NL Ingenieurs en Bouwend Nederland). Deze experts zullen concrete voorstellen ontwikkelen om een zo gunstig mogelijk speelveld te creëren waarbinnen het bedrijfsleven de mogelijkheid krijgt om innovaties te realiseren. Verder zal de Taskforce de vertegenwoordigers van het bedrijfsleven in het VOORZITTER SECRETARIAAT Kernteam Deltatechnologie ondersteunen. Voor aanmelding: Peter van der Linde Boskalis Felix Wolf Ministerie IenM 14 De Programmacommissie bestaat uit alle kennisontwikkelaars binnen de sector Deltatechnologie. Dit is noodzakelijk omdat, anders dan in vele anderen sectoren, de projectrealisatie niet enkel technische maar tevens o.a. ecologische, sociologische en maatschappelijke ONDERZOEKSINSTELLINGEN Maarten Smits Deltares 15 aspecten bevatten. De overlappende grensgebieden BEDRIJFSLEVEN binnen één project bieden veel uitdagingen voor de verschillende Maarten Reijgersberg Frank Goossensen kennis instellingen. De Programmacommissie heeft onder meer tot GMB Arcadis doel om de relevantie van wetenschappelijk onderzoek te toetsen en te borgen voor de sector. OVERHEID Jan Hendrik Dronkers Stefan Kuks Waterschap Bart van der Hurk KNMI Ministerie IenM Regge & Dinkel EXTRA (WERK)GROEPEN/COMMISSIE TKI Deltatechnologie Proeftuin NL Taskforce Deltatechnologie Programmacommissie

9 5. WATER - TECHNOLOGIE KENNIS VAN WATER, KASSA VOOR LATER De sector Watertechnologie levert schoon water van de beste kwaliteit én houdt daarbij de druk op onze leefomgeving zo laag mogelijk. De Nederlandse kennis en technologie, die is ontwikkeld om drink- en industriewater van het hoogste niveau te produceren, wordt wereldwijd toegepast en verkocht. Dit geldt ook voor onze kennis en technologie rond het zuiveren en hergebruiken van afvalwater. 5.1 THEMA S De internationale markt voor Watertechnologie is groot en biedt vooral kansen voor lokale en integrale oplossingen voor de watervoorziening en voor technologie voor (her)gebruik van zoetwater en het gebruik van alternatieve bronnen. Rond alle onderdelen van de sector Watertechnologie zijn een viertal innovatiethema s geformuleerd, te weten: Water for All omvat de productie van drink- en industriewater en de zuivering van afvalwater tegen minimale kosten. De omvang van deze markt wordt wereldwijd geschat op miljard per jaar. De sterke groei van de markt volgt uit de stijgende mondiale behoefte aan zoetwater als bron voor drink en industriewater. Nieuwe afvalwaterzuiveringtechnologie is nodig om duurzaam water van goede kwaliteit te kunnen leveren waarbij het milieu niet wordt belast. De vraag naar deze technologie wordt mede gedreven door meer en strengere regelgeving en hogere kwaliteitsstandaarden. More Crop per Drop stelt een hoogwaardige zoetwatervoorziening voor de productie van voedsel centraal. Door de inzet van innovatieve en duurzame technologieën en integrale oplossingen voor het sluiten van waterkringlopen en hergebruik in de land en tuinbouwsector is veel te winnen. In het verlengde van de land en tuinbouwsector ligt binnen de voedingsmiddelenindustrie een uitdaging voor het efficiënt omgaan met schaarse grondstoffen en de verduurzaming van processen als voorwaarde voor de license to produce. Water & Energie richt zich op de verduurzaming van processen voor de energieproducerende industrie en op nieuwe vormen van schone energie op basis van Watertechnologie. Het waterverbruik in de energiesector blijft toenemen en met de groei van de wereldbevolking en de vraag naar energie moet deze trend gekeerd worden. De verwachting is dat alternatieve vormen van energieopwekking op basis van Watertechnologie een bijdrage zullen gaan leveren aan de energietransitie van fossiel naar schoon. Water & ICT richt zich op het vergroten van de efficientie van Watertechnologie door gebruik te maken van automatische sensing & monitoring van de waterkwaliteit en het optimaal kunnen regelen van de waterketen (process control). Dit biedt mogelijkheden voor een sterke verbetering van de procesvoering van installaties waar water behandeld wordt en voor decentrale waterbehandeling fit for use. 5.2 WATERTECHNOLOGIE IN ACTIE Watertechnologie heeft een ongelooflijke potentie aan marktmogelijkheden. Voor de TKI-toeslag van 2013, een financieringsregeling voor innovatieve projecten tot stand gekomen door het Topsectorenbeleid waarbij de gouden driehoek actief moet zijn, is een bedrag van 3,5 miljoen aangevraagd. Er worden 17

10 Duurzaamheid = toekomst Nog voordat het Topsectorenbeleid uitgeschreven was werkten de gouden driehoek samen in de nieuwe rioolwaterzuiveringsinstallaties van Nereda in Ede. Het resultaat is een duurzame en innovatief hoogstaande waterzuivering waar geld verdiend wordt voor de kennisinstellingen door duurzame wetenschap te ontplooien. technieken ontwikkeld die een bestaande markt verder kunnen uitdiepen. In Nederland is men gewend geraakt aan nimmer falende schoonwaterfaciliteiten maar dat geldt niet voor de gehele wereld. Nederlandse drinkwaterbedrijven zijn daarom actief in verschillende ontwikkelingslanden. In het hoofdstuk Export & Promotie leest u hier meer over. ORGANOGRAM KERNTEAM WATERTECHNOLOGIE VOORZITTER SECRETARIAAT Roelof Kruize Anne Reitsma Waternet Ministerie EZ a.m.reitsma@mineleni.nl In het TKI [Topconsortia Kennis en Innovatie] komen alle initiatieven uit de innovatiecontracten samen waar bedrijven en kennisinstellingen ook echt gezamenlijk in investeren en projecten opzetten. De TKI s hebben een belangrijke functie om deze onderzoek en innovatie inspanningen goed op elkaar af te stemmen en te verbinden met andere initiatieven uit regio s of Europese programma s. De consortia hebben een financieringsregeling ter stimulering. In 2013 is totaal 11,6 miljoen aan TKI aangevraagd: Deltatechnologie 0,62 miljoen, Watertech - nologie 3,8 miljoen en Maritieme Technologie 2,9 miljoen (deze laatste deelsector heeft nog een potentieel van 4,25 miljoen voor business to business research). Wim van Vierssen ONDERZOEKSINSTELLING Cees Buisman Huib de Vriend KWR Water Wetsus NWO BEDRIJFSLEVEN Rob Heim Tom Vereijken Paques NL Ingenieurs OVERHEID Luc Kohsiek Ruud Cino Unie van Waterschappen Ministerie IenM EXTRA (WERK)GROEPEN TKI Watertechnologie 19

11 6. HUMAN CAPITAL NEDERLAND WERKT MET WATER De Nederlandse watersector heeft volop groeikansen, maar daarvoor zijn wel voldoende goed geschoolde mensen nodig. Het vinden van gekwalificeerde mensen die in de sector willen werken, is echter niet zo eenvoudig. Tot 2020 heeft de watersector vacatures te vervullen, deels veroorzaakt door vergrijzing en uitstroom. De opdracht van dit team is helder. 6.1 THEMA S De vacatures in de watersector kunnen maar gedeeltelijk worden gecompenseerd door instroom vanuit de opleidingen. Een instroom die bovendien steeds minder kiest voor een carrière in de techniek of in de watersector. Niet omdat de watersector oninteressant is, maar wel omdat ze de watersector niet kennen. Onbekend maakt onbemind. Om te zorgen dat de watersector in de toekomst over voldoende gekwalificeerd personeel kan beschikken heeft het Kernteam Human Capital een viertal thema s benoemd: Imago & Instroombevordering wordt gestimuleerd door jongeren op jonge leeftijd bekend te maken met de veelzijdigheid van water en techniek. Een voorbeeld hiervan is de gastlessen water estafette. Van begin november 2012 tot eind maart 2013 hebben waterprofessionals 732 gastlessen water gegeven met een bereik van jongeren. Daarnaast wordt ingezet op het versterken van het imago van de watersector als een aantrekkelijke sector. Onderwijs & Onderzoek is een apart thema voor een duidelijke profilering van wateropleidingen (mbo, hbo, wo). Werkgevers en onderwijsinstellingen vormen partnerships waarbij de werkgevers nauw betrokken zijn bij de onderwijstrajecten. Netwerkvorming in wateropleidingen met betrekking tot specialisaties en uitwisseling van curricula wordt gestimuleerd. Zij helpt opleidingen bij het vormen van actuele en boeiende opleidingen waar actuele vraagstukken worden ingebracht. Human Resources zorgt voor het behoud van menselijk kapitaal door in de huidige mensen te investeren. Zij blijven langer inzetbaar door hen voor te bereiden op toekomstige ontwikkelingen in het vakgebied. Tevens wordt ingezet op het stimuleren van kennisuitwisseling op het gebied van HR en personeelsuitwisseling tussen werkgevers in de sector. Daarnaast is het vergroten van zijinstroom in de watersector een belangrijke bouwsteen. OPLEIDINGSCLUSTERS MARITIEME, WATER- EN DELTA- TECHNOLOGIE NOORD NEDERLAND TWENTE ZUID-HOLLAND GELDERLAND ZUIDWESTELIJKE DELTA MBO HBO WO 21

12 Internationalisering heeft als doel (toekomstige) professionals voorbereiden op werken in internationale context en internatio nale talenten werven en behouden voor de Nederlandse arbeidsmarkt. ORGANOGRAM KERNTEAM HUMAN CAPITAL 6.2 HUMAN CAPITAL IN ACTIE Als rode draad door alle activiteiten loopt de samenwerking tussen werkgevers en onderwijsinstellingen. In de vorm van zogenaamde VOORZITTER SECRETARIAAT regionale Human Capital netwerken. Uitgangspunt daarbij is dat Thecla Bodewes Leon Maas werkgevers krachten bundelen en in een regio verbindingen leggen Scheepswerf Leon Maas Management met onderwijsinstellingen. In deze netwerken worden afspraken De Kaap gemaakt over o.a. gastdocenten, de inbreng van casuïstiek, stages, ONDERZOEKSINSTELLING studiebeurzen en traineeships. Tevens heeft de voorzitter van het Ron Kooren Kernteam Human Capital Thecla Bodewes een actieve functie 22 STC-group 23 binnen het masterplan Beta en Techniek en het Techniekpact. Dit zijn onafhankelijke netwerk- en projectenorganisaties, kennisautoriteiten BEDRIJFSLEVEN en samenwerkingspartners bij het duurzaam oplossen Isolde Struijk van arbeidsmarktvraagstukken. Van den Herik-Sliedrecht Eddy Vlijm Werkgroep Human Capital ondersteunt de vertegenwoordigers in Hellebrekers het bedrijfsleven in het Kernteam. De deelnemers bestaan onder meer uit brancheorganisaties van de drie deelsectoren. OVERHEID Mischa van Akkeren Adviesraad Human Capital bestaat uit belangrijke werkgevers, onderwijsvertegenwoordigers Weterskip Fryslan en kennisinstellingen uit de watersector. De raad geeft advies aan het kernteam over de uitvoering van de EXTRA (WERK)GROEPEN human capital agenda en de leden verbinden hun netwerk voor Werkgroep Human Capital afstemming en betrokkenheid bij de uitwerking van de agenda. Adviesraad Human Capital

13 7. EXPORT & 7.1 THEMA S Het Kernteam Export & Promotie heeft als doel de Nederlandse Watersector wereldwijd bekendheid te geven als Center of Expertise. Het springt direct in op kansen en bedreigingen uit de sector. Activiteiten kunnen worden onderverdeeld in vier thematische hoofdonderwerpen: versimpeling van en verbeterde toegankelijkheid tot financiële mogelijkheden voor export. Samenwerking in de Keten wordt op verschillende manier gevonden. VNO-NCW heeft het initiatief genomen om de prioritaire landen en bijbehorende marktbewerkingsstrategiën van de negen Topsectoren bij elkaar te brengen. Het Kernteam Export & Promotie heeft deze marktbewerkingsstrategie opgesteld in samenspraak met en namens de watersector. Ook de integratie van hulp en handel biedt nieuwe kansen voor samenwerking. PROMOTIE NEDERLAND WATEREXPERTS De Nederlandse watersector heeft zichzelf als doel gesteld om de toegevoegde waarde in de periode tot 2020 te verdubbelen. Het kernteam Export & Promotie draagt bij aan deze ambitie door de samenwerking tussen overheid en bedrijven op het vlak van internationaal ondernemen te versterken en door (de inzet van) instrumenten voor exportpromotie en internationale handelsbevordering te verbeteren. Het Kernteam functioneert daarbij als een klankbordgroep, een schakel tussen overheid en de sector. Business Cases op een succesvolle wijze invullen vraagt om een vergaande samenwerking in de gouden driehoek samen met NGO s. De internationale trend is dat projecten steeds meer integraal -van ontwerp tot uitvoering- op de markt worden gezet. Dat vraagt om integrale oplossingen en innovatieve financieringsconstructies. Het Kernteam speelt hier onder andere op in door de samenwerking tussen publieke en private partijen op de internationale markt te stroomlijnen via Rembrandt Water. Economische Diplomatie is essentieel om in te kunnen spelen op op veranderende economische verhoudingen in de wereld. Een groot deel van de wereldwijde economische groei zal ontstaan uit opkomende markten zoals India, Brazilië, Vietnam en China. Om de potentie van deze markten te kunnen benutten is het belangrijk om handelsbarrières weg te nemen. Dat vraagt om een sterk postennetwerk dat in staat wordt gesteld om het bedrijfs leven optimaal te ondersteunen. Daarnaast werkt het Kernteam aan Landenaanpak is gepubliceerd in de internationaliseringsstrategie voor de watersector. Hierin worden nadere suggesties en aanbevelingen gegeven om de doelstelling van Topsector Water te realiseren. Per land is een marktbewerkingsstrategie opgesteld waarin staat wie er al actief is, waar kansen liggen, wat belemmeringen zijn en welke ondersteuning gevraagd wordt van de overheid. Hiervoor hebben zij een accentuering gemaakt in de vorm van een aantal prioritaire landen. De landen zijn: Rusland Turkije India China Golfstaten Vietnam Singapore Brazilie Zuid Afrika 25

14 Angola Kenia Mozambique Bangladesh Indonesie ORGANOGRAM KERNTEAM EXPORT & PROMOTIE 8. MKB-LOKET Het MKB-loket, ondergebracht bij de Kamer van Koophandel, is voor kleine en middelgrote ondernemingen het toegangsportaal voor direct advies en contact met Topsector Water. Het loket richt watermensen en katalyseert innovatieprocessen zowel binnen Nederland als buiten ons land. Het is geen instelling waar aangeklopt kan worden voor fondsen. Wel heeft de overheid verschillende stimuleringsregelingen waardoor een bedrijf geprikkeld wordt om zich op netwerkvorming, kennisopbouw en kennisverspreiding te innoveren. AgentschapNL en het Ministerie van Economische onder het MKB en andersom het doorgeleiden van de behoeften Zaken heeft een brochure gemaakt met allerlei mogelijkheden. Al deze landen hebben een potentiële groei binnen de drie deelsectoren van Topsector Water. De focus wordt elk jaar bekeken en VOORZITTER SECRETARIAAT vanuit het MKB naar de Topsector. U krijgt direct informatie en advies over hoe u de mogelijkheden die Topsector Water biedt, Deze is te vinden op onder het hoofdstuk documenten en publicaties vult u als trefwoord bespaar en aangescherpt. De vijf prioritaire ontwikkelingslanden zijn: William van Niekerk Lennart Silvis kunt benutten. Wilt u weten welke innovatiethema s of business innoveer in. Voor de Topsectoren zijn er, naast de eerder genoemde Koninklijke BAM groep NWP cases een rol spelen, wat een TKI is of wat precies bedoeld wordt TKI-regeling, de MKB Innovatiestimulering Topsectoren MIT- l.silvis@nwp.nl met een TKI-toeslag? Wilt u kennis ontwikkelen met andere onder- regeling en de Dutch Disaster Risk Reduction Facility. Een aantal EXPORT & PROMOTIE IN ACTIE Op dit moment worden er door het Kernteam verschillende initiatieven gevormd en verder uitgewerkt. Een voorbeeld hiervan is ONDERZOEKSINSTELLING Cees Slingerland WUR/Alterra nemers? U kunt dan niet alleen de kosten delen, maar ook elkaars expertise benutten. Het MKB-loket kan u in contact brengen met ondernemers die op zoek zijn naar dezelfde kennis als u en met ondernemers, kennis- en zakelijke partners die over deze kennis verschillende financieringsbronnen die het Topteam graag gebruikt: Export kredietfinanciering, Revolving Fonds, NWO en EU. 10. CROSS SECTORAAL 27 Rembrandt Water. De kern van Rembrandt Water betreft de bundeling van de krachten van de Nederlandse waterketen zodat de concurrentiepositie op de internationale markt voor de drinken afvalwaterdiensten wordt versterkt. Uitdaging hierbij is om optimaal gebruik te maken van het samenspel van publieke en Martin Bloem Bloem Doze Nienhuis BEDRIJFSLEVEN Robert de Bruin Van Oord Paul Buijs Berson UV beschikken. Om uw vragen zo goed mogelijk te kunnen beantwoorden en u door te kunnen verwijzen naar de juiste partijen werkt het MKBloket samen met (branche)organisaties, overheden en kennisinstellingen die actief zijn in de watersector. Ook worden nauwe Overlappingen met andere Topsectoren is niet vreemd. Voor het innnovatiethema More Crop per Drop bijvoorbeeld zijn er samenwerkingsverbanden met Topsector Tuinbouw en Uitgangs materialen, Agri&food, Life Sciences & Health. Maritieme technologie overlapt met Transport en Topsector Chemie. De Topsectoren private partijen. Een andere recente ontwikkeling is de Dutch OVERHEID banden onderhouden met regionale initiatieven waar u mogelijk High Tech en Energie worden ingezet bij de drie deelsectoren Disaster Risk Reduction Facility. Deze faciliteit heeft als doel om verkennende missies en studies in geval van een waterramp in het buitenland te faciliteren. Kernteam voorzitter Bertrand van Ee Pex Langenberg Ministerie I&M bij kunt aansluiten. Kortom: wij helpen u graag verder! Voor direct contact belt u met: of stuur uw vraag per naar MKBloket@TsWater.nl. van Top- sector Water: Effectieve infrastructuur, Waterbeheer en Water & Energie. Afspraken op overheidsniveau worden voor alle Topsectoren samen gegroepeerd en besproken bij de hoogste is actief binnen het Dutch Trade Board (DTB). Het publiek-private bewindslieden van zo wel Nederland als als buitenlandse over- samenwerkingsverband op het gebied van internationaal onder- 9. FINANCIERING heidsorganen. nemen werkt aan het versterken van de positie van Nederlandse Topsector Water is een netwerk van mensen op allerlei niveaus in ondernemingen in het buitenland. alle doelgroepen binnen de gouden driehoek. Het boeit en verbindt

15 28 Beeldmateriaal mede mogelijk gemaakt door: Marin, Van Oord, Boskalis, Damen, NWP, Koninklijke Vereniging van Nederlandse Reders, Vereniging van Waterbouwers, SNV, Ecoshape, Rijkswaterstaat, Scheepsbouw Nederland en KWR. Topsector Water Bezuidenhoutseweg 12 Malietoren 18e etage Den Haag T info@tswater.nl

Wat is de topsector water

Wat is de topsector water 9 Topsectoren De gouden driehoek Wat is de topsector water Drie deelsectoren Samenwerking tussen deel sectoren Samenwerking tussen sectoren Missie Topsector Water Nederland binnen de top 3 landen op het

Nadere informatie

WATER WERKT! TOPSECTOR WATER

WATER WERKT! TOPSECTOR WATER WATER WERKT! TOPSECTOR WATER WATER WERKT! + + = In het adviesrapport Water verdient het wordt de volgende ambitie voor de watersector geformuleerd: Het Topteam ziet de internationale waterproblematiek

Nadere informatie

WATER WERKT! TOPSECTOR WATER

WATER WERKT! TOPSECTOR WATER WATER WERKT! TOPSECTOR WATER + + = Derde druk, juni 2013 WATER WERKT! In het adviesrapport Water verdient het wordt de volgende ambitie voor de watersector geformuleerd: Het Topteam ziet de internationale

Nadere informatie

Introductie: het maritieme cluster

Introductie: het maritieme cluster Themabijeenkomst Topsector Water Drechtstedendinsdag, 3 oktober 2013, 17:00-18:00 - inleiding Bert van de Burgt - inleiding Hans Tanis - Hans Huis in t Veld, boegbeeld topsector Water Introductie: het

Nadere informatie

innovatiecontract 2014-2015 topsector water

innovatiecontract 2014-2015 topsector water innovatiecontract 2014-2015 topsector water + + = Samenvatting Innovatie contract 2014-2015 Topsector Water INHOUD Samenvatting Verlenging Innovatiecontract 2014-2015...3 Verlenging: continuïteit, vernieuwing

Nadere informatie

Nederland: de Maritieme Wereldtop

Nederland: de Maritieme Wereldtop 1 Nederland: de Maritieme Wereldtop Veilig, duurzaam en economisch sterk Maritiem Cluster in de Topsector Water: Innovatiecontract en Topconsortium Kennis en Innovatie V2.0, Samenvatting, 23 december 2011

Nadere informatie

Topsectoren. Hoe & Waarom

Topsectoren. Hoe & Waarom Topsectoren Hoe & Waarom 1 Index Waarom de topsectorenaanpak? 3 Wat is het internationale belang? 4 Hoe werken de topsectoren samen? 5 Wat is de rol voor het MKB in de topsectoren? 6 Wat is de rol van

Nadere informatie

Het creëren van een innovatieklimaat

Het creëren van een innovatieklimaat Het creëren van een innovatieklimaat Bertholt Leeftink Directeur- Generaal Bedrijfsleven & Innovatie Inhoud 1. Waarom bedrijven- en topsectorenbeleid? 2. Verdienvermogen en oplossingen voor maatschappelijke

Nadere informatie

Innovatiethema s. Pagina! 1 van! 5

Innovatiethema s. Pagina! 1 van! 5 Innovatiethema s MIT 2016 Pagina 1 van 5 Innovatiethema s MIT 2016 Innovatieve MKB-ers kunnen subsidie aanvragen binnen de MKB Innovatiestimuleringsregeling Topsectoren (MIT). Daarin zijn de volgende instrumenten

Nadere informatie

Operationeel Programma EFRO Noord-Nederland

Operationeel Programma EFRO Noord-Nederland Samenvatting Operationeel Programma EFRO Noord-Nederland 2014-2020 Inzet op innovatie en een koolstofarme economie In het Europa van 2020 wil Noord-Nederland zich ontwikkelen en profileren als een regio

Nadere informatie

Kansen in de deltatechnologie

Kansen in de deltatechnologie Kansen in de deltatechnologie 23 april 2013 Kennisconferentie Deltaprogramma Missie Topsector Water 1.Nederland binnen de top 3 landen op het gebied van water innovatie 2.Verdubbelde toegevoegde waarde

Nadere informatie

Topsectoren aanpak en de Nederlandse Defensie & Veiligheid gerelateerde industrie. Samen naar de top!

Topsectoren aanpak en de Nederlandse Defensie & Veiligheid gerelateerde industrie. Samen naar de top! Ministerie van Economische Zaken, Landbouw & Innovatie Topsectoren aanpak en de Nederlandse Defensie & Veiligheid gerelateerde industrie Samen naar de top! Drs. G.M. Landheer Directeur Topsectoren en Industriebeleid

Nadere informatie

Leercyclus Enschede-Dordrecht-Zwolle

Leercyclus Enschede-Dordrecht-Zwolle Leercyclus Enschede-Dordrecht-Zwolle Regionaal uitvoeringsprogramma economie en arbeidsmarktbeleid Enschede, 26 januari 2012 Gido ten Dolle Programmadirecteur Ruimtelijk economische strategie en arbeidsmarktbeleid

Nadere informatie

De Waarde van Watertechnologie Joke Cuperus. TUD Vakantiecursus Delft, 11 januari 2019

De Waarde van Watertechnologie Joke Cuperus. TUD Vakantiecursus Delft, 11 januari 2019 De Waarde van Watertechnologie Joke Cuperus TUD Vakantiecursus Delft, 11 januari 2019 TKI DELTA- TECHNOLOGIE Wateruitdagingen oplossen om de wereld welvaart te verhogen, dat is waar Topsector Water & Maritiem

Nadere informatie

Speech Maxime Verhagen bij 50-jarig jubileum GMB Openluchtmuseum Arnhem, donderdagmiddag 5 september 2013

Speech Maxime Verhagen bij 50-jarig jubileum GMB Openluchtmuseum Arnhem, donderdagmiddag 5 september 2013 Speech Maxime Verhagen bij 50-jarig jubileum GMB Openluchtmuseum Arnhem, donderdagmiddag 5 september 2013 Geachte aanwezigen, Nederland heeft een al sterke internationale reputatie als het om deltatechnologie

Nadere informatie

Hoe verder? (Bas Buchner)

Hoe verder? (Bas Buchner) Hoe verder? (Bas Buchner) 1 Het Maritiem Innovatiecontract Er wordt goed samengewerkt in projecten én er is ruimte/geld voor funderend (middel)lange termijn onderzoek. Zo ontwikkelen we de kennis en de

Nadere informatie

Economische kracht van de maritieme sector in de Zuidvleugel (van tweede Maasvlakte tot Gorinchem) verder versterken door inzet op vier lijnen:

Economische kracht van de maritieme sector in de Zuidvleugel (van tweede Maasvlakte tot Gorinchem) verder versterken door inzet op vier lijnen: Bijlage 1B behorend bij Voortgangsrapportage vragen Economie door gemeenten MKB: overzicht initiatieven MKB-kennisinstellingen Naam project Maritime Delta Economische kracht van de maritieme sector in

Nadere informatie

De Nederlandse Maritieme Cluster High Tech, Hands On

De Nederlandse Maritieme Cluster High Tech, Hands On De Nederlandse Cluster High Tech, Hands On Speerpunten 2016 FACTS & FIGURES HUMAN CAPITAL Totaal 253.000 mensen werkzaam 25% Havens 15% Offshore 11% Scheepsbouw 10% Binnenvaart 9% toeleveranciers 8% Jachtbouw/

Nadere informatie

Scheepsbouw in de Delta Sterk in Techniek en Logistiek. Sjef van Dooremalen 12 maart 2012

Scheepsbouw in de Delta Sterk in Techniek en Logistiek. Sjef van Dooremalen 12 maart 2012 Scheepsbouw in de Delta Sterk in Techniek en Logistiek Sjef van Dooremalen 12 maart 2012 1 Inhoud 1. Sterk in de Cluster 2. Belangrijk in de Delta 3. Voorop in kennis en innovatie 4. Logistiek en Techniek

Nadere informatie

Topsectoren en de Samenwerkingsagenda EZ-provincies-MKB

Topsectoren en de Samenwerkingsagenda EZ-provincies-MKB High Tech Systems & Materials Life Sciences & Health Agro-Food Logistiek BEDRIJVEN Water Topsectoren en de Samenwerkingsagenda EZ-provincies-MKB Creatieve Industrie Energie Meer geld en betere dienstverlening

Nadere informatie

NL.IN.BUSINESS Mondiale uitdagingen, Nederlandse oplossingen

NL.IN.BUSINESS Mondiale uitdagingen, Nederlandse oplossingen NL.IN.BUSINESS 2020 Mondiale uitdagingen, Nederlandse oplossingen MONDIALE UITDAGINGEN Verstedelijking, economische groei en verduurzaming brengen uitdagingen met zich mee op bijvoorbeeld het gebied van

Nadere informatie

Agendabrief Topsectoren 2017 Verbinden om te vernieuwen

Agendabrief Topsectoren 2017 Verbinden om te vernieuwen Agendabrief Topsectoren 2017 Verbinden om te vernieuwen De topsectoren in 2017 Het afgelopen jaar waren de resultaten van het topsectorenbeleid breed zichtbaar. De weg naar economisch herstel is doorgezet,

Nadere informatie

Bijlage 2. Human Capital Agenda s

Bijlage 2. Human Capital Agenda s Bijlage 2 Capital s De topsectoren gaan een human (onderwijs en scholing) voor de langere termijn opstellen en zullen onderwijsinstellingen hierbij betrekken. De s bevatten o.a. een analyse van de behoefte

Nadere informatie

1. Ambitie, doelstellingen, acties

1. Ambitie, doelstellingen, acties 1. Ambitie, doelstellingen, acties Van Nederlandse distributie naar Nederlandse ketenregie Uitvoering van het Nationaal Innovatieprogramma Logistiek en Supply Chain Management 1 Agri-Food Chemie Hightech

Nadere informatie

Uitvoeringskader Watertechnologie 2014-2020. Bijlage Succesvolle watertechnologieprojecten

Uitvoeringskader Watertechnologie 2014-2020. Bijlage Succesvolle watertechnologieprojecten Uitvoeringskader Watertechnologie 2014-2020 Bijlage Succesvolle watertechnologieprojecten Overzicht succesvolle waterprojecten Vanaf 2000 wordt in Fryslân gewerkt aan de ontwikkeling van het watertechnologiecluster

Nadere informatie

KRIMP INLEIDING. voor de welvaart. Bevolking -1,2% Banen -4% In 2012 hebben het Ministerie van Binnenlandse Zaken en de provincie Zuid-Holland

KRIMP INLEIDING. voor de welvaart. Bevolking -1,2% Banen -4% In 2012 hebben het Ministerie van Binnenlandse Zaken en de provincie Zuid-Holland SMART WATER INLEIDING In 2012 hebben het Ministerie van Binnenlandse Zaken en de provincie Zuid-Holland - nieuw te ontwikkelen) projecten en activiteiten aan worden verbonden en worden KRIMP voor de welvaart

Nadere informatie

Human Capital in de watersector. Huiberdien Sweeris (NWP)

Human Capital in de watersector. Huiberdien Sweeris (NWP) Human Capital in de watersector Huiberdien Sweeris (NWP) Wereldwijde trends Water spelt een belangrijke rol in de 21e eeuw: verstedelijking, klimaatverandering, groeiende bevolking Water wordt steeds

Nadere informatie

Samen sterker in het buitenland met de overheid als partner

Samen sterker in het buitenland met de overheid als partner Internationaal Ondernemen Samen sterker in het buitenland met de overheid als partner In opdracht van het ministerie van Buitenlandse Zaken Partners for International Business Internationaal ondernemen

Nadere informatie

Holland High Tech High Tech Solutions for Global Challenges Topsector High Tech Systemen en Materialen

Holland High Tech High Tech Solutions for Global Challenges Topsector High Tech Systemen en Materialen Holland High Tech High Tech Solutions for Global Challenges Topsector High Tech Systemen en Materialen Amandus Lundqvist Voorzitter Topteam HTSM 21 maart 2014 Topteam HTSM advies toename private én publieke

Nadere informatie

Kennis en Innovatieagenda Topsector Water 2016-2019. Topsector Water Bezuidenhoutseweg 12 2594 AV Den Haag. www.topsectorwater.nl

Kennis en Innovatieagenda Topsector Water 2016-2019. Topsector Water Bezuidenhoutseweg 12 2594 AV Den Haag. www.topsectorwater.nl Kennis en Innovatieagenda Topsector Water 2016-2019 Topsector Water Bezuidenhoutseweg 12 2594 AV Den Haag www.topsectorwater.nl 1 juni 2015 Visie Kennis en Innovatieagenda Topsector Water Gezamenlijke

Nadere informatie

Hoe gebruiken we de Maritieme Strategie om maritieme innovatie te stimuleren?

Hoe gebruiken we de Maritieme Strategie om maritieme innovatie te stimuleren? Hoe gebruiken we de Maritieme Strategie om maritieme innovatie te stimuleren? Brigit Gijsbers - Directeur Maritieme Zaken, Ministerie van Infrastructuur en Milieu De Nederlandse Maritieme Strategie 2015-2025

Nadere informatie

Het Bedrijfslevenbeleid

Het Bedrijfslevenbeleid Het Bedrijfslevenbeleid NAAR DE TOP! Sjoerd Visser Programmadirectie Topsectoren i.o. Inhoud Regeerakkoord Bedrijfslevenbeleid - ambitie - topsectoren - ruimtelijke aspecten - financiering - Proces fasering

Nadere informatie

Europese EFRO-subsidies voor innovatie en CO 2 -reductie

Europese EFRO-subsidies voor innovatie en CO 2 -reductie Europese EFRO-subsidies voor innovatie en CO 2 -reductie Europese EFRO-subsidies voor innovatie en CO 2 -reductie Via het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) stimuleert Europa de regionale

Nadere informatie

Achterhoek 2020 Tom van der Horst, TNO 28 januari 2015 1

Achterhoek 2020 Tom van der Horst, TNO 28 januari 2015 1 Achterhoek 2020 Tom van der Horst, TNO 28 januari 2015 1 Dutch industry fit for the future?! onze wereld verandert en dus ook onze industrie. met impact op economie en samenleving smart industry agenda

Nadere informatie

Campus Zeeland Investeren in economische structuurversterking in de Zuidwestelijke Delta

Campus Zeeland Investeren in economische structuurversterking in de Zuidwestelijke Delta Campus Zeeland Investeren in economische structuurversterking in de Zuidwestelijke Delta Bijpraten Raadsleden Vlissingen, 10 april 2017 Agenda > Welkom: Harry van der Maas (voorzitter stuurgroep) > Stand

Nadere informatie

Krachten bundelen, kennis delen en allianties vormen

Krachten bundelen, kennis delen en allianties vormen The Next Step: Coalition of the Willing Krachten bundelen, kennis delen en allianties vormen The Next Step: Coalition of the Willing Krachten bundelen, kennis delen en allianties vormen Een regio om trots

Nadere informatie

Topsector en de Buitenland Promotie Logistiek

Topsector en de Buitenland Promotie Logistiek Topsector en de Buitenland Promotie Logistiek Presentatie ALV NDL 20/11/2014 Agenda 1. Topsector logistiek 2. Organisatie en uitgangspunten 3. Cross-overs 4. Logistiek Koffertje en lonkend perspectief

Nadere informatie

Kansen voor groei. Nederland aan kop in luchten ruimtevaart

Kansen voor groei. Nederland aan kop in luchten ruimtevaart Kansen voor groei Nederland aan kop in luchten ruimtevaart Partners in groei Internationaal liggen er grote kansen voor groei van de Nederlandse lucht- en ruimtevaart; met positieve effecten voor werkgelegenheid,

Nadere informatie

DE INDUSTRIE: MOTOR VAN VERNIEUWING. Drie acties voor een nieuw Kabinet. Manifest 2017

DE INDUSTRIE: MOTOR VAN VERNIEUWING. Drie acties voor een nieuw Kabinet. Manifest 2017 DE INDUSTRIE: Drie acties voor een nieuw Kabinet MOTOR VAN Manifest 2017 VERNIEUWING Nederlandse industriële bedrijven behoren tot de top van de wereld. We zijn wereldmarktleider in chipmachines en medische

Nadere informatie

AgriFood Capital Monitor Belangrijkste feiten en cijfers

AgriFood Capital Monitor Belangrijkste feiten en cijfers AgriFood Capital Monitor 2018 Belangrijkste feiten en cijfers Inleiding AgriFood Capital Monitor In dit boekje presenteren wij de feiten en cijfers van de AgriFood Capital Monitor 2018*. De Monitor geeft

Nadere informatie

Toekomst HR in logistiek

Toekomst HR in logistiek Toekomst HR in logistiek Seminar 13 februari 2012 Bart Banning, Sector Banker Transport en Logistiek Logistieke arbeidsmarkt, úw uitdaging! uw meest waardevolle asset is sterk in beweging ABN AMRO Sectorrapport

Nadere informatie

Aan de voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG

Aan de voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG a 1 > Retouradres Postbus 16375 2500 BJ Den Haag Aan de voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Datum: 22 april 2013 Betreft: Beleidsreactie op het advies "De

Nadere informatie

Campus Zeeland Investeren in economische structuurversterking in de Zuidwestelijke Delta

Campus Zeeland Investeren in economische structuurversterking in de Zuidwestelijke Delta Campus Zeeland Investeren in economische structuurversterking in de Zuidwestelijke Delta BZW Bijeenkomst Middelburg, 4 april 2017 Inhoudsopgave 1. Campus Zeeland 2. Bèta College 3. Kennis & Innovatie Netwerken

Nadere informatie

Businesscase Van Deltadialoog naar Deltaplan naar Deltabusiness

Businesscase Van Deltadialoog naar Deltaplan naar Deltabusiness Businesscase Van Deltadialoog naar Deltaplan naar Deltabusiness Van Deltadialoog naar Deltaplan naar Deltabusiness Een businesscase voor overheid, kenniswereld en bedrijfsleven om de Nederlandse state

Nadere informatie

Dutch Sports Infrastructure. Nationaal Export Event. Ruben Dubelaar

Dutch Sports Infrastructure. Nationaal Export Event. Ruben Dubelaar Nationaal Export Event Ruben Dubelaar I 1 Wat doet FME met voetbal? I 2 Clusters FME Agro & Food Betaalbaar en gezond voedsel voor iedereen met technologie uit NL door slimmere samenwerking in de keten.

Nadere informatie

Nationaal Kennis- en Innovatieprogramma Water en Klimaat (NKWK) Kwartiermakersteam NKWK:

Nationaal Kennis- en Innovatieprogramma Water en Klimaat (NKWK) Kwartiermakersteam NKWK: Nationaal Kennis- en Innovatieprogramma Water en Klimaat (NKWK) Kwartiermakersteam NKWK: Roeland Allewijn (RWS/WVL) Jos van Alphen (staf Deltacommissaris) Pieter van Berkum/Cornelis Israël/Nienke Siekerman

Nadere informatie

Ambitie Samen werken in de wereld

Ambitie Samen werken in de wereld WELKOM AAN BOORD Ambitie Samen werken in de wereld Gezamenlijke kansen NLWorks onderscheidt zich door het vinden en verbinden van innovatieve ondernemers, overheden en onderwijsinstellingen met internationale

Nadere informatie

Naar meer scherpte in de Rijk-Regio agenda voor innovatiestimulering. Berry Roelofs Principal Consultant

Naar meer scherpte in de Rijk-Regio agenda voor innovatiestimulering. Berry Roelofs Principal Consultant Naar meer scherpte in de Rijk-Regio agenda voor innovatiestimulering Berry Roelofs Principal Consultant Utrecht, 17 december 2015 Goede uitgangssituatie, maar Nederland doet het goed 16 e economie van

Nadere informatie

Techniekpact Twente: wat is dat ook alweer? Waarom een techniekpact in Twente? Programmalijnen

Techniekpact Twente: wat is dat ook alweer? Waarom een techniekpact in Twente? Programmalijnen Jaarverslag 2016 Techniekpact Twente: wat is dat ook alweer? Techniekpact Twente klinkt steeds meer mensen bekend in de oren. Maar wat is het ook alweer? Techniekpact Twente is een uitvoeringsprogramma

Nadere informatie

Proeftuin DigiShape. Science Fiction or Science Vision? NKWK Conferentie, 14 mei 2019

Proeftuin DigiShape. Science Fiction or Science Vision? NKWK Conferentie, 14 mei 2019 Proeftuin DigiShape Science Fiction or Science Vision? NKWK Conferentie, 14 mei 2019 Programma 13:30 - Introductie DigiShape 14:00 - Rondleiding Deltagoot 14:45 - Demonstraties ID-Lab 15:30 - Naar Lijm&Cultuur

Nadere informatie

Europese EFRO-subsidies voor innovatie en CO 2 -reductie

Europese EFRO-subsidies voor innovatie en CO 2 -reductie Europese EFRO-subsidies voor innovatie en CO 2 -reductie Europese EFRO-subsidies voor innovatie en CO 2 -reductie Via het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) stimuleert Europa de regionale

Nadere informatie

Tussenstand OP EFRO Noord-Nederland 2014 2020. SNN PS bijeenkomst 25 juni Yvonne van Mastrigt

Tussenstand OP EFRO Noord-Nederland 2014 2020. SNN PS bijeenkomst 25 juni Yvonne van Mastrigt Tussenstand OP EFRO Noord-Nederland 2014 2020 SNN PS bijeenkomst 25 juni Yvonne van Mastrigt Noordelijke specialisatie in beeld Samengestelde behoeften Samengestelde oplossingen Achtertuin als proeftuin/

Nadere informatie

Samen sterker in het buitenland met de overheid als partner

Samen sterker in het buitenland met de overheid als partner Internationaal Ondernemen Samen sterker in het buitenland met de overheid als partner >> Als het gaat om duurzaamheid, innovatie en internationaal Partners for International Business Overheid als strategische

Nadere informatie

Een Smart Industry is een industrie met (productie)faciliteiten die een maximale flexibiliteit realiseren met betrekking tot:

Een Smart Industry is een industrie met (productie)faciliteiten die een maximale flexibiliteit realiseren met betrekking tot: Jac. Gofers 16 april 2015 1 Smart Industry Een Smart Industry is een industrie met (productie)faciliteiten die een maximale flexibiliteit realiseren met betrekking tot: de productvraag (specificaties,

Nadere informatie

Waterschappen: proeftuin & etalage van de Nederlandse watersector

Waterschappen: proeftuin & etalage van de Nederlandse watersector Waterschappen: proeftuin & etalage van de Nederlandse watersector Waterschappen hebben het imago alleen proven concepts toe te passen. Niets is minder waar. Jaarlijks investeren de waterschappen 1,3 miljard

Nadere informatie

HAN en duurzame energie

HAN en duurzame energie Beroepsonderwijs tijdens de energie transitie HAN en duurzame energie Van buiten naar binnen. Tinus Hammink programma-manager SEECE Hogeschool van Arnhem en Nijmegen HBO en topsectoren; keuze van HAN 1.

Nadere informatie

PROEFTUIN VOOR HET EUROPESE ENERGIESYSTEEM VAN DE TOEKOMST

PROEFTUIN VOOR HET EUROPESE ENERGIESYSTEEM VAN DE TOEKOMST NOORD-NEDERLAND: PROEFTUIN VOOR HET EUROPESE ENERGIESYSTEEM VAN DE TOEKOMST PROEFTUIN ENERGIE- TRANSITIE REGIONALE PARTNER IN DE EUROPESE ENERGIE UNIE Noord-Nederland is een grensoverschrijdende proeftuin

Nadere informatie

Samen sterker in het buitenland met de overheid als partner

Samen sterker in het buitenland met de overheid als partner Samen sterker in het buitenland met de overheid als partner Partners for International Business Als het gaat om internationaal ondernemen en samenwerken Partners for International Business (PIB) is een

Nadere informatie

Aanpak arbeidsmarkt Zuidoost-Nederland 2016-2020. Illustratie regionaal arbeidsmarkt dashboard. Inleiding

Aanpak arbeidsmarkt Zuidoost-Nederland 2016-2020. Illustratie regionaal arbeidsmarkt dashboard. Inleiding Aanpak arbeidsmarkt Zuidoost-Nederland 2016-2020 Illustratie regionaal arbeidsmarkt dashboard. Inleiding Wil Zuidoost-Nederland als top innovatie regio in de wereld meetellen, dan zal er voldoende en goed

Nadere informatie

ECONOMISCHE STRATEGIE

ECONOMISCHE STRATEGIE ECONOMISCHE STRATEGIE S m a r t W a t e r Smart technologie: connected, interactief en intelligente systemen die door betere communicatie, toezicht en controle, gebruikers een significant verhoogde gebruikswaarde

Nadere informatie

Tuinbouwakkoord. Preambule

Tuinbouwakkoord. Preambule Tuinbouwakkoord Preambule Ondergetekenden beogen een Nationale Tuinbouwagenda 2019 2030, onder het motto Circulaire tuinbouw in de praktijk, zoals voorbereid en opgesteld door bedrijfsleven, kennispartners

Nadere informatie

Het TKI SOLAR ENERGY in het Nederlandse Energie- / Topsectorenbeleid

Het TKI SOLAR ENERGY in het Nederlandse Energie- / Topsectorenbeleid Het TKI SOLAR ENERGY in het Nederlandse Energie- / Topsectorenbeleid SundayNL 2014-19 november 2014 - Arnhem Wijnand van Hooff Programmadirecteur TKI Solar Energy Inhoud Het Nederlandse Energiebeleid en

Nadere informatie

Voorwoord. In deze brochure geven wij u inzicht in de branche en de rol van NLingenieurs als haar vertegenwoordiger.

Voorwoord. In deze brochure geven wij u inzicht in de branche en de rol van NLingenieurs als haar vertegenwoordiger. Voorwoord De Nederlandse advies- en ingenieursbranche levert innovatieve en duurzame oplossingen voor de Nederlandse en internationale samenleving. De branche is bepalend geweest voor het ontstaan van

Nadere informatie

Innovatieplatform Twente S a m e n w e r k e n a a n i n n o v a t i e

Innovatieplatform Twente S a m e n w e r k e n a a n i n n o v a t i e Innovatieplatform Twente S a m e n w e r k e n a a n i n n o v a t i e Twente is een innovatieve regio die nationaal en internationaal sterk in opkomst is. Daarom is op initiatief van de provincie Overijssel

Nadere informatie

Inleiding MCN. Cees van Duyvendijk, Voorzitter Bestuur MCN Maritime Maintenance Conferentie, Den Helder 28 november 2013. www.maritimecampus.

Inleiding MCN. Cees van Duyvendijk, Voorzitter Bestuur MCN Maritime Maintenance Conferentie, Den Helder 28 november 2013. www.maritimecampus. Inleiding MCN Cees van Duyvendijk, Voorzitter Bestuur MCN Maritime Maintenance Conferentie, Den Helder 28 november 2013 Missie: Het duurzaam aanwenden van de zee en haar omgeving ten behoeve van het langdurig

Nadere informatie

DORDRECHT. Aan. de gemeenteraad

DORDRECHT. Aan. de gemeenteraad *P DORDRECHT Retouradres: Postbus 8 3300 AA DORDRECHT Aan de gemeenteraad Gemeentebestuur Spuiboulevard 300 3311 GR DORDRECHT T 14 078 F (078) 770 8080 www.dordrecht.nl Datum 4 december 2012 Begrotingsprogramma

Nadere informatie

Carrousel Drechtsteden Fysiek

Carrousel Drechtsteden Fysiek Carrousel Drechtsteden Fysiek Regionaal uitvoeringsprogramma economie en arbeidsmarktbeleid Alblasserdam 2 oktober 2012 Proces Zuidvleugel: Economische Agenda Zuidvleugel November 2011: Economische Agenda

Nadere informatie

Operationeel Programma EFRO Noord-Nederland Inzet op innovatie en een koolstofarme economie

Operationeel Programma EFRO Noord-Nederland Inzet op innovatie en een koolstofarme economie Samenvatting Operationeel Programma EFRO Noord-Nederland 2014-2020 Inzet op innovatie en een koolstofarme economie oktober 2014 In het Europa van 2020 wil Noord-Nederland zich ontwikkelen en profileren

Nadere informatie

MBO HBO. Maritieme techniek. Deeltijdopleidingen voor professionals WWW.STC-GROUP.NL

MBO HBO. Maritieme techniek. Deeltijdopleidingen voor professionals WWW.STC-GROUP.NL MBO HBO Maritieme techniek Deeltijdopleidingen voor professionals WWW.STC-GROUP.NL DEELTIJD MBO- EN HBO-OPLEIDINGEN Nederlandse scheeps- en jachtwerven horen tot de absolute wereldtop. De voorsprong op

Nadere informatie

Duurzaamheid: speerpunt voor industrie en onderwijs

Duurzaamheid: speerpunt voor industrie en onderwijs Duurzaamheid: speerpunt voor industrie en onderwijs Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie Nelo Emerencia, Speerpuntmanager Onderwijs & Innovatie Utrecht, 9 februari 2012 DAS Docentenconferentie

Nadere informatie

Wind op zee en India. 11 December, 2013. Ir. Leon Wijshoff

Wind op zee en India. 11 December, 2013. Ir. Leon Wijshoff Wind op zee en India 11 December, 2013 Ir. Leon Wijshoff Programma Energie Internationaal (PEI) - Doelstelling:EZ ondersteunen bij het uitvoeren van internationale energiebeleid, op het gebied van duurzame

Nadere informatie

Nota inzake Economic Development Board

Nota inzake Economic Development Board Nota inzake Economic Development Board Inleiding De economische ontwikkeling van Noord-Limburg krijgt een grote impuls met de campusontwikkeling, maar daarmee zijn niet alle economische uitdagingen deze

Nadere informatie

100 MW GETIJDENENERGIE 100% VOORSPELBAAR 100% FLEXIBEL

100 MW GETIJDENENERGIE 100% VOORSPELBAAR 100% FLEXIBEL TIDAL POWER 100 MW GETIJDENENERGIE 100% VOORSPELBAAR 100% FLEXIBEL In 2025 100.000 Zeeuwse huishoudens voorzien van duurzame electriciteit uit getijdenenergie met een totale CO2-reductie van 140.000 ton

Nadere informatie

Inhoud presentatie Cohesiebeleid 2014-2020 Situatie 2007-2013 Uitdaging 2014-2020 EU2020

Inhoud presentatie Cohesiebeleid 2014-2020 Situatie 2007-2013 Uitdaging 2014-2020 EU2020 OP EFRO OOST-NEDERLAND 2014-2020PRESENTATIE KENNISPARK, 23 APRIL 2014 JOLANDA VROLIJK, PROGRAMMAMANAGER EFRO OP EFRO Oost-Nederland 2014-2020 Inhoud presentatie 1. Inleiding Europese Fondsen: cohesie beleid

Nadere informatie

AMBITIE NUTRIËNTEN 2018

AMBITIE NUTRIËNTEN 2018 AMBITIE NUTRIËNTEN 2018 ACTIEPLAN Als uitwerking van de Ambitie Nutriënten 2018 zullen de leden van het Nutrient Platform, ondersteund door het secretariaat, de komende twee jaar de volgende activiteiten

Nadere informatie

Navigatie topsectoren

Navigatie topsectoren Navigatie topsectoren Beleidsthema s en - doelen Beleid in cijfers Beleidsinstrumentarium 1 Versie oktober 215 Beleidsthema s en doelen topsectoren Specifiek beleid, ondersteunend aan doelen Bedrijvenbeleid:

Nadere informatie

Kick-off programma Kwaliteit van de Samenleving in Zuid-Holland 10 december 2015

Kick-off programma Kwaliteit van de Samenleving in Zuid-Holland 10 december 2015 Kick-off programma Kwaliteit van de Samenleving in Zuid-Holland De aftrap Op heeft JSO met u de aftrap gegeven van het programma Kwaliteit van de Samenleving in Zuid- Holland. Het programma voorziet in

Nadere informatie

Netwerkbijeenkomst VAVI, VIGEF & NEBAFA

Netwerkbijeenkomst VAVI, VIGEF & NEBAFA Netwerkbijeenkomst VAVI, VIGEF & NEBAFA Bio-based Economy Den Haag, 17 april 2013 VAVI VAVI is een belangenvereniging die de belangen behartigt van 7 Nederlandse ondernemingen binnen de aardappelverwerkende

Nadere informatie

Burdock, the standard in project management, recruitment & consultancy. Continuous effort is our standard

Burdock, the standard in project management, recruitment & consultancy. Continuous effort is our standard Burdock, the standard in project management, recruitment & consultancy Continuous effort is our standard Burdock lost kennis- en capaciteitsvraagstukken op bij opdrachtgevers in de civiele techniek, infrastructuur,

Nadere informatie

Human Capital Tafel Logistiek in Drenthe op 3 oktober 2013

Human Capital Tafel Logistiek in Drenthe op 3 oktober 2013 Human Capital Tafel Logistiek in Drenthe op 3 oktober 2013 Op 3 oktober 2013 hebben Stenden Hogeschool en de provincie Drenthe samen met Transport en Logistiek Nederland, EVO en de Kamer van Koophandel

Nadere informatie

Een nationale alumnistrategie

Een nationale alumnistrategie Een nationale alumnistrategie Kijk voor meer informatie op www.nuffic.nl Het Nederlandse onderwijs is populairder dan ooit. Jaarlijks volgen meer dan 112.000 internationale studenten uit 164 landen een

Nadere informatie

Green Deals gesloten voor stimuleren groene economische groei

Green Deals gesloten voor stimuleren groene economische groei Green Deals gesloten voor stimuleren groene economische groei Burgers, bedrijven, milieu-organisaties en overheden hebben vandaag op initiatief van minister Verhagen van Economische Zaken, Landbouw en

Nadere informatie

Symposium Groene chemie in de delta

Symposium Groene chemie in de delta DPI Value Centre als onderdeel van TKI SPM en het valorisatienetwerk 2.0 Symposium Groene chemie in de delta A. Brouwer, 12 November 2012 TKI Smart Polymeric Materials Topresearch in polymeren 5-10 jaar

Nadere informatie

Ondernemen in de kansrijke groeimarkten van de Topsectoren

Ondernemen in de kansrijke groeimarkten van de Topsectoren Ondernemen in de kansrijke groeimarkten van de Topsectoren Syntens, Maart 2013 Paul d Hond pdh@syntens.nl Voorbeeld: Ambitie Innovatiecontract: Topsector High Tech Systemen en Materialen De topsector

Nadere informatie

ECOSYSTEEM TOPSECTOR ENERGIE

ECOSYSTEEM TOPSECTOR ENERGIE ECOSYSTEEM TOPSECTOR ENERGIE Organisatie en hoofdactoren Ø Topteam: Manon Janssen (boegbeeld), Fokko Pentinga (vertegenwoordiger namens het MKB), Tim van der Hagen (vertegenwoordiger namens de kennisinstellingen),

Nadere informatie

Clean Tech Delta. Innovative solutions to climate and energy challenges

Clean Tech Delta. Innovative solutions to climate and energy challenges Clean Tech Delta Innovative solutions to climate and energy challenges De New Green Deal voor innovatie en schone technologie in de regio Rotterdam-Delft Clean Tech Delta gezamenlijk innovatie en schone

Nadere informatie

Toelichting op de NWO-bijdrage Topsectoren

Toelichting op de NWO-bijdrage Topsectoren Toelichting op de NWO-bijdrage Topsectoren 2016-2017 Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek Inhoudsopgave Toelichting op de NWO-bijdrage Topsectoren 2016-2017 1 Inleiding en werkwijze

Nadere informatie

Amsterdamse haven en innovatie

Amsterdamse haven en innovatie Amsterdamse haven en innovatie 26 september 2011, Hoge School van Amsterdam Haven Amsterdam is een bedrijf van de gemeente Amsterdam Oostelijke handelskade (huidige situatie) Oostelijke handelskade (oude

Nadere informatie

Valorisatie Technosprong. Paul Althuis, 10-10-2011

Valorisatie Technosprong. Paul Althuis, 10-10-2011 Valorisatie Technosprong Paul Althuis, 10-10-2011 Visie Op regionaal niveau heeft Technosprong over 2010-2016 bijgedragen aan de realisatie van een optimaal starterklimaat in een regio vol open innovatie

Nadere informatie

Internationale Waterambitie

Internationale Waterambitie Internationale Waterambitie Adequate watervoorziening Grotere weerbaarheid Minder schade wereldwijd Een toelichting op de beleidsaccenten Eén ambitie Minister Infrastructuur en Milieu Mw. Drs. M.H. Schultz

Nadere informatie

KvK dienstverlening topsectoren

KvK dienstverlening topsectoren MIT regeling 2014 KvK dienstverlening topsectoren Bon Uijting senior adviseur KvK 15 mei 2014 KvK verzorgt vele MKB loketten topsectoren Telnr MKB Loket MKB loketten topsectoren MKB loket Agro Food 088-585

Nadere informatie

Sustainable solutions from a multidisciplinary approach

Sustainable solutions from a multidisciplinary approach Sustainable solutions from a multidisciplinary approach Infrastructures & Mobility Delft Research Initiatives Delft Research Initiatives Energie, Gezondheid, Infrastructuren & Mobiliteit, en Leefomgeving

Nadere informatie

Update Naar een veerkrachtige arbeidsmarkt

Update Naar een veerkrachtige arbeidsmarkt Update Naar een 2016-2019 Met het uitvoeringsprogramma Naar een maken we de provinciale ambitie concreet: zoveel mogelijk Brabanders aan de slag. We werken aan vitale werknemers en vitale bedrijven die

Nadere informatie

Topgebied Energie: kansen voor Oost-Nederland Workshop - H. Datum 05 april 2011

Topgebied Energie: kansen voor Oost-Nederland Workshop - H. Datum 05 april 2011 Topgebied Energie: kansen voor Oost-Nederland Workshop - H Datum 05 april 2011 kiemt KANSEN CREËREN EN BENUTTEN Thecogas Binnenstadservice.nl Sidcon Ingrepro Bredenoord Nuon Helianthos Ubbink Solar Solesta

Nadere informatie

De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA Den Haag

De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA Den Haag a 1 > Retouradres Postbus 16375 2500 BJ Den Haag De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag Rijnstraat 50 Den Haag Postbus 16375 2500 BJ Den Haag www.rijksoverheid.nl

Nadere informatie

Meer waarde creëren. Assetmanagement op maat

Meer waarde creëren. Assetmanagement op maat Meer waarde creëren Assetmanagement op maat Zo maken wij assetmanagement toepasbaar Met de toolbox Zeven bouwstenen van professioneel assetmanagement maken we de ISO55000 toepasbaar voor u. Belanghebbenden

Nadere informatie

De juiste partners voor uw innovaties

De juiste partners voor uw innovaties De juiste partners voor uw innovaties Een project van: Ondernemer met innovatieplan Juiste partner(s) Kennis Financiering Ondernemers Overheid Onderzoekers Onderwijs Innovatief idee verdient partnerschap

Nadere informatie

Internationaal Ondernemen. Samen sterker in het buitenland met de overheid als partner

Internationaal Ondernemen. Samen sterker in het buitenland met de overheid als partner Internationaal Ondernemen Samen sterker in het buitenland met de overheid als partner Partners for International Business Internationaal ondernemen is een belang - rijke pijler onder de Nederlandse economie.

Nadere informatie

Subsidiemogelijkheden EFRO 2007-2013 Oost-Nederland

Subsidiemogelijkheden EFRO 2007-2013 Oost-Nederland Subsidiemogelijkheden EFRO 2007-2013 Oost-Nederland 2 Europees stimuleringsprogramma versterkt positie Oost-Nederland Let s GO Gelderland en Overijssel toonaangevend in innovatie Oost-Nederland is een

Nadere informatie

ECONOMIC BOARD VOORNE-PUTTEN DE ECONOMIE VAN. Ruimte voor wonen, werken, innovatie, recreatie & Toerisme en natuur

ECONOMIC BOARD VOORNE-PUTTEN DE ECONOMIE VAN. Ruimte voor wonen, werken, innovatie, recreatie & Toerisme en natuur ECONOMIC BOARD VOORNE-PUTTEN DE ECONOMIE VAN VOORNE-PUTTEN Ruimte voor wonen, werken, innovatie, recreatie & Toerisme en natuur INHOUD Inleiding 5 De kracht van Voorne-Putten 6 Thema 1: duurzame en bereikbare

Nadere informatie