DUITSE STEDEN INHOUDSOPGAVE

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "DUITSE STEDEN INHOUDSOPGAVE"

Transcriptie

1 DUITSE STEDEN De hieronder opgenomen reisverslagen van grote steden in Duitsland betreffen korrte reizen die Jos alleen zonder Clim maakte in het afgelopen decennium. INHOUDSOPGAVE BONN (2012)...4 BEETHOVENSTADT...4 BAD GODESBERG...6 BAD NEUENAHR...8 REMAGEN...9 KÖNIGSWINTER / DRACHENFELS...9 MUSEUMDAG BONN...11 KOBLENZ...12 EHRENBREITSTEIN...13 TERUGREIS...14 BIELEFELD (2011)...15 HEENREIS...15 BIELEFELD INNENSTADT...16 DAG 3 EXCURSIE NAAR DETMOLD / TREINREISJE...17 DETMOLD...18 DAG 4 EXCURSIE NAAR LEMGO / TREINREISJE...18 LEMGO...19 DAG 5 TERUGREIS PER TREIN...20 MÜNCHEN / BEIEREN (2007)...21 HEENREIS...22 ALTSTADT REGENSBURG...30 ALTSTADT SCHWABING - THERESIENWIESE...40 NYMPHENBURG - ALTSTADT...42 NEUE PINAKOTHEK...45 AUGSBURG FUGGERSTADT

2 LANDSBERG AM LECH...51 GARMISCH PARTENKIRCHEN...53 SCHLÖSSER SCHLEISSHEIM...55 TERUGREIS...56 DORTMUND (2010)...59 HEENREIS / VERKENNING INNENSTADT DORTMUND...59 KAISERSTRASSENVIERTEL / OSTFRIEDHOF / ALTSTADT...60 KREUZVIERTEL / SÜDWESTFRIEDHOF...60 WUPPERTAL...61 HAGEN...62 MUSEUM KUNST UND KULTURGESCHICHTE...63 TERUGREIS DEUTSCHE BAHN...64 KEULEN (2010)...65 BERLIJN (2007)...70 HEENREIS...71 KREUZBERG...72 HASENHEIDE / SPANDAU...73 MUSEUMDAG I...75 MUSEUMDAG II...77 MUSEUMDAG III...78 POTSDAM...79 OOST - BERLIJN...81 KÖPENICK...83 MITTE / BAHNHOF ZOO...84 WANNSEE...85 HÄCKISCHE HÖFE...86 TERUGREIS...88 FRANKFURT (2009)...89 DAG 1 HEENREIS VIA VENLO, MÖNCHEN-GLADBACH EN MAINZ...89 DAG 2 ALTSTADT / ALTE OPER / HAUPTWACHE / RÖMERBERG...89 DAG 3 FRANKFURT CENTRUM / HOECHST / DOMSCHATZKAMMER / ZEIL...91 DAG 4 SÜDBAHNHOF / PALMENGARTEN / ARCHEOLOGISCH MUSEUM / BIOS...92 DAG 5 OFFENBACH / HANAU / INTERNET...93 DAG 6 BAD HOMBURG

3 DAG 7 DARMSTADT / MARGARETHENHÖHE / EXPOSITIE RUSSLAND DAG 8 WESTEND / MESSE / ESCHINGER TURM / BIOS...95 DAG 9 MUSEUMDAG 1: STÄDTELSCHES / HISTORISCHES MUS. / SACHSENHAUSEN...96 DAG 10 MUSEUMDAG II:...97 DAG 11 TERUGREIS PER TREIN...98 MEER INFO FRANKFURT AM MAIN...99 STUTTGART (2010) HEENREIS STUTTGART CENTRUM UITSTAPJE MET TREIN NAAR ULM OCHTENDEXCURSIE LUDWIGSBURG MIDDAGEXCURSIE ESSLINGEN BAD CANSTATT TWEETAL MUSEA IN ROSENSTEIN LINDENMUSEUM / BINNENSTAD TERUGREIS ESSEN (2008) ESSEN ZECHE ZOLLVEREIN VILLA HÜGEL VAN KRUPP GRUGAPARK BREMEN (2008) BREMEN INNENSTADT HANZESTADT HAMBURG OLDENBURG LEIPZIG (2010) LEIPZIG VÖLKERSCHLACHTDENKMAL HALLE NICOLAI KIRCHE DRESDEN ZWINGER EN SEMPER OPER FRAUENKIRCHE

4 BONN (2012) BONN EN OMGEVING Reisverslag augustus 2012 / Jos alleen op reis 1. ZONDAG 26 AUG. / HEENREIS NAAR BEETHOVENSTADT BEETHOVENSTADT Hasjhond speurt naar Drogen Op het laatste moment ontvang ik op zaterdag het ticket van Der Bahn. Op zondag taxi naar station om uur, chauffeur Ihsan Sancak met een slimme dochter (gymnasium) en analfabete vrouw. Op het perron ontmoet ik Gerda Geene, op weg naar haar jarige moeder. Zij vertelt me dat Thuur Bouten kankeruitzaaiingen heeft en niet lang meer te leven heeft. (Hij is op 7 september in Roermond gecremeerd.) Overstappen in Venlo, ik ben een half uur te vroeg. Op weg naar Viersen stappen twee vrouwelijke douanebeambten met hasjhond in. In Düsseldorf heb ik een half uur om geurige en sterke Guatemala koffiebij de Cafetiero te drinken. Zo rond uur bereik ik met de IC trein de gewezen hoofdstad Bonn. Daar drink ik weer koffie op het station voor ik naar mijn hotel wandel tien minuten verderop. Hotel midden in het moderne centrum Ik check in bij een oudere heer die overigens eigenaar van dit Hotel Eschweiler am Beethoven Haus vlak bij de Markt blijkt te zijn. Mijn kamer in dit omgebouwde herenhuis ligt op de derde etage, het Robert Schumann Zimmer genaamd, uitkijkend op de winkelstraat en het terras van het Mexicaanse restaurant onder me. Er is gratis internet in de lobby annex eetzaal, ook is er gratis koffie en thee verkrijgbaar. Roken kan ik op een zoge naamd Sommerterrasse, een platje op de eerste verdieping dat voorzien is van tuinstoelen, parasols en asbakken. Er is echter geen lift aanwezig (groot minpunt!) en om de steile en smalle trappen te vermijden rook ik doorgaans vanuit mijn open raam. Schoonmaakdienst in actie Het centrum van Bonn is opvallend schoon. De straten worden er voortdurend geveegd en van afval en zwerfvuil ontdaan door manskerels die gezien hun uiterlijk dit karweitje dienen uit te voeren om hun uitkering te kunnen behouden. Wel valt me op dat er nogal wat straatschuimers de afvalemmers en vuilnisbakken afgrazen, niet zozeer om wat eetbaars op te kop te tikken, maar vooral om lege drankblikjes en flessen voor het statiegeld te scoren. Fietsen steeds populairder Vergeleken met vroeger wordt er in Duitsland veel meer gefietst, zo ook hier. De infrastructuur voor fietsers blijft bij die ontwikkeling achter, er zijn wel fietspaden, maar veel te weinig. Meestal moet je op de stoep uitkijken voor fietsers die het gevaar van de rijweg ontvlucht zijn en hun rit op het trottoir voortzetten. Dat mag hier, het is niet regelwiedrig, maar Nederlanders zoals ik die dit niet gewend zijn komen nogal eens in aanvaring met die stoeprijders. Op een enkel fietsenrek na zijn er evenmin fietsenstallingen. Een storend gevolg 4

5 is dan ook dat er overal willekeurig fietsen geparkeerd staan, soms zelfs tegen monumenten aan. Zo erg als in anarchistisch Amsterdam en andere Hollandse steden is het echter nog lang niet. Genieten van degelijke kost Op advies van mijn hospes eet ik in het authentieke Rheinländisches Gasthaus Im Höttchen, een vroegere Brauerei aan de Markt. Dat wordt Himmel un Ärdj, een gerecht bestaande uit zuurkool, aardappelpuree, appelmoes, lever en worst. Ik vind het heerlijk, elf euro inclusief een drankje. Het restaurant ligt naast het witgepleisterde Stadhuis met zijn bordes. Ik ben van plan hier vaker terug te komen, maar dan om Schweinehaxen met Sauerkraut en Eisbein te eten. Tocht langs de bezienswaardigheden Na mijn avondeten is het nog lang licht, waarvan ik gebruik maak door en passant wat bezienswaardigheden te bezoeken en te bekijken. Daaronder vallen: de Namen Jesu Kirche (dicht) en het Beethoven Haus (geboortehuis van de componist, nu museum) in mijn straat, gebouwen van de universiteit, waaronder het Schloss met de Hofgarten, het Akademisch Kunstmuseum, de klassieke school en seminarie Albertineum, Botschaften van allerlei landen, de drukbewandelde oever van de Rijn met het Rheinpaviljoen. Daar moet ik tussen de Russische toeristen schuilen voor een fikse hagelbui. Als het droog is en zij naar de aanlegsteigers lopen voor voortzetting van hun Rijncruise, roep ik hen in het Russisch na: Het regent niet meer, goede reis! Daar kijken ze van op, want onder het schuilen heb ik niet met hun gesproken. Bier halen bij de Turk Voort gaat het; de Alten Zoll (een bolwerk met kanon) tot aan de Berliner Freiheit met het moderne Opernhaus waar de verkeersbrug over de rivier begint. Tijd voor koffie en een biertje in een nostalgisch bierhuis naast een excentrieke Teppichladen van een Iraniër. Ik ontdek per toeval een kiosk die door een Turkse driegeneratiefamilie uit Karamanmarasj wordt gedreven. Ik sla koele flessen bier in, terwijl ik mijn Turks weer eens van stal haal. De familie blijkt alavitisch te zijn, een niet zo populaire vorm van Islam in Turkije. Maar ook niet in Syrië is inmiddels gebleken. Televisie vertoont kuren Terug op mijn kamer blijkt dat er in mijn straat s avonds ineens veel meer terrasjes zijn dan overdag. Er is dus veel herrie buiten, per slot van rekening is het nog weekend. Gelukkig kunnen de ramen dicht en de hoorapparaten uit, dus heb ik nergens last van. Mijn televisie vertoont geen beeld, de avondreceptioniste schiet me na mijn protest te hulp. Na enig zoeken blijkt de Fernbedienung niet te functioneren. Het euvel wordt verholpen door me de afstandbediening van een leegstaande kamer ter hand te stellen. Tegen twaalf uur ga ik slapen in het ruime tweepersoonsbed. 5

6 BAD GODESBERG 2. MAANDAG 27 AUG. / BAD GODESBERG, RIANTE BUITENWIJK Donka, een intellectuele receptioniste en serveerster Het ontbijt vind ik matig tot redelijk. De bediening en receptie is in handen van Donka, een sympa thieke Bulgaarse van middelbare leeftijd. Aan haar accent hoor ik dat ze van Slavische afkomst is. Zij is sinds 1992 in Duitsland, in Bulgarije was ze lerares Russisch aan een gymnasium. Trots vertelt ze me dat ze in Bulgarije tot de oprichters van de Groenen behoorde. Het is s morgens niet al te druk en ik voer een langdurig gesprek met haar. Zij is aan de universiteit bezig met een scriptie over de in het westen enorm populaire Japanse schrijver Haruki Murakami, de volgende morgen laat ze me haar synopsis lezen. Zij blijft nogal gesloten over haar privéleven. Zo kom ik bijvoorbeeld niet te weten of ze getrouwd is en kinderen heeft. Beethoven Denkmal dominant op plein Ik check mijn e mail en ga daarna op weg. Eerst naar de Markt om die in een ander licht te fotograferen, daarna naar het grote plein van de Münster met centraal het beeld van Beethoven met op de achtergrond het historische Postamt. Ik wip het Fremdenverkehrsamt / Tourist Office binnen, verzamel veel infomateriaal en schaf me een Bonn Welcome Card aan: 36 euro voor drie dagen vrij reizen en gratis entree in tal van musea en attracties. Daar ga ik intens gebruik van maken. Bezoek aan het Münster Voor de Münster Kirche staat een mooi vormgegeven fontein met zwanen en allegorische figuren. De kerk vind ik niet echt apart. Mij wordt de toegang tot de crypte geweigerd wegens een begrafenis, maar bij een andere ingang wordt me niets in de weg gelegd. Wel interessant is de kruisgang van het klooster met zijn vele gebeeldhouwde grafstenen tegen de muren. Ik kom uit bij de Kaiserplatz, waar ik voor het eerst een bankje opzoek. Door de parken van Bad Godesberg Ik duik de U Bahn in en spoor naar Bad Godesberg in zuidelijke richting. Daar aangekomen wandel ik vanaf station Stadthalle door een park met veel villa s naar het centrum. Daar ligt ook de burcht met zijn ruïnes en toren op een steile heuvel, maar die bezoek ik toch maar niet. Wel bij het paleisje Redoute blijf ik langer rondhangen, beroemde Duitse musici en componisten hebben daar opgetreden. Verder bekijk ik het Rathaus met het Standesamt (erg tegenvallend), de oude Musikschule, het Kleine Theater (in vakwerkstijl), de Kurfürstliche Quelle (zwaar verwaarloosd), de Frohnhof Kirche (mooi portaal) en herenhuizen in oude bouwstijlen onder andere langs de Kurfürstliche Allee. Koffie bij een Italiaan, op de Theaterplatz bestel ik bij Nordsee een broodje Backfisch met een flesje Apfelschorle, samen voor vier euro. 6

7 Veel buitenlanders in Bad Godesberg Opvallend storend in mijn ogen zijn de talloze complete Arabische families die er in het centrum rondstruinen; de vrouwen zijn er zonder uitzondering gehuld in heuse boerka s en mannen gedragen zich stuitend arrogant. Zij frequenteren er enkel de duurste winkels met topmerken. Ik vermoed dat het Golf Arabieren zijn, die smijten met geld in tegenstelling tot de arme sloebers uit Egypte en Libië. Wat blijkt? In dit stadje zijn namelijk veel consulaten uit het Midden Oosten gevestigd en die diplomaten hebben natuurlijk hun hele extended familie meegetroond naar dit Luilekkerland van ongelovige honden om zich er in weelde te kunnen wentelen. Verder zie ik er ook meer donkere Afrikanen dan verwacht rondlopen, de reden? Zie hiervoor. Met die groep heb ik minder moeite; die zwarten passen zich in gedrag en kleding aan en spreken gewoon Duits, zeker de kinderen. Weer eens langs de Rijnoever Terug de metro in. Ik stap uit bij de Museummeile, maar bezoek er geen musea; het is immers maandag vandaag en dan zijn alle musea Europa wijd gesloten voor het publiek. Wel maak ik foto s van Palais Schaumburg en Villa Hammerschmidt waar de vroegere bondskanseliers hun residentie hadden. Er liggen ook nog andere (sommige voormalige) regeringsgebouwen en biedermeiervilla s. Het verbaast me dan ook niet dat er nogal wat camera s in deze buurt hangen. De metro brengt me vervolgens naar de Rijnoever waar ik rondloop in het Stadtpark vol halfnaakte zonaanbidders. Ik heb trouwens, op de laatste dag in Koblenz na, de hele vakantie van stralend zomerweer kunnen genieten. Ik beklim de Alte Zoll en staar een tijdje naar de andere oever waar het Siebengebirge ligt; ik tel inderdaad zeven toppen. Onderweg kom ik nogal wat Oostaziatische toeristen tegen, voor namelijk Japanners. Die komen met name voor Beethoven naar deze stad. Vroeger liepen al die Japanners braaf kuddegewijs achter een gids met paraplu aan, tegenwoordig zijn de meeste alleen op pad; dat noem ik ook emancipatie. Opnieuw koffie en natuurlijk de benen strekken bij een kiosk op de Markt. Daar ligt ook het voor malige bioscooptheater Thalia dat omgebouwd is tot een wel erg fraai boekenparadijs, echt een Mekka voor bibliofielen zoals ik. Toch koop ik er niets, hoewel het assortiment overweldigend is. Boeken in Duitsland zijn om en nabij de dertig procent goedkoper dan in Nederland. Amerikaanse fastfoodketens in Duitsland in opmars Van vijf tot half zeven rust ik uit in het hotel. Daarna eet ik Currywurst mit Pommes bij een Imbiss en drink ik een bak medium koffie op het terras van een van de vele Starbucks. Ik tel er vier alleen al in het centrum. McDonald s is eveneens rijk vertegenwoordigd in de Duitse stadscentra: in Bonn tel ik zes vestigingen. Vanaf het station neem ik de tram terug naar mijn stadsgedeelte. De avondreceptioniste heeft last met de vertaling van een in het Nederlands gesteld e mailbericht. Met name het woord rookvrij is haar niet duidelijk. Ik word te hulp geroepen en als ik vertaal en daarna de tekst in het Nederlands voorlees wordt alles snel duidelijk: Duitsers hebben moeite met onze lange ij! Dat symbool bestaat in hun ogen uit twee letters en ze weten niet hoe ze die klank moeten uitspreken. Op de televisie volg ik tot ver na 7

8 enen een serie documentaires over de historie van de ruimtevaart, beginnend bij de V1 en V2 van de Nazi s en eindigend bij Werner von Braun en de maanlandingen. BAD NEUENAHR 3. DINSDAG 28 AUG. / BAD NEUENAHR, RELAXEN IN KUUROORD Jappen op zoek naar Beethoven Na het ontbijt heb ik op het zomerterras contact met een jonge Japanner uit Sapporro. Hij heeft met een stel vrienden in Amsterdam een auto gehuurd (een Toyota natuurlijk) en toert daarmee door de Benelux en nu dus Duitsland. Hij spreekt gebrekkig Engels, maar voldoende om er mee te communiceren en daar gaat het om. Hij studeert werktuigbouwkunde en hoopt na zijn afstuderen een baan bij een autofabrikant te krijgen. Kurzentrum van Bad Neuenahr Ik loop naar het station en stap in de trein naar Bad Neuenahr. Daar maak ik een fikse wandeling langs de gebouwen die je in een kuuroord kunt verwachten: het Steigenberger Kurhotel, de Trinkhalle, de Ahr Thermen, het fraaie Kurhaus, de Spielbank, het Kurtheater en het Badehaus in de vorm van een vliegende schotel, daar drink ik koffie. Veel fonteinen in dit stadje, onder andere het machtige Synfonie der Sinne. Voor het Kurpark wordt entree geheven, dit om de zwervers te weren die de bankjes bezet houden en overal afval deponeren, aldus de lokettist. De welwillende burgers zijn weer eens de dupe van het gedrag van al die asociale typen, dat kan de lokettist vol vuur beamen. Het is er bepaald niet druk: hier en daar een oudje met rollator, wat senioren op een bankje, goed onderhouden waterpartijen en kleurige bloemperken bij de vleet. Ik heb de indruk dat er meer tuinlieden dan gasten in het park aanwezig zijn. Sommige beelden zijn veilig gesteld, ze zijn van brons of koper. Zo wil de parkdirectie de Polen en Roemenen ( Die Gauner aus Ost Europa ) niet in verleiding brengen, alweer volgens de vrolijke lokettist. Stadtmitte van Bad Neuenahr Ik kies een route terug naar het station langs bezienswaardigheden zoals de Evangelische Kerk (mooie zuilen met gekleurde kapitelen), de Platz an der Linde en de Alter Markt met aardige Brunnen en standbeelden. Er is ook een Unesco Brunnen, maar die vind ik zo lelijk dat ik zelfs geen foto van maak. Op een plein eet ik een broodje gerookte zalm en drink ik koffie. Er staat ook een kraam met echte Hollandse kaas, de verkopers komen inderdaad uit Gouda. Er liggen verder nog enkele straten met interessante gevels, maar ik heb zere voeten en strompel naar het station waar ik met een zucht van verlichting in de eerste klas afdeling plaats neem. Oei, foutje, de Welcome Card is alleen geldig voor gratis vervoer in de 2e klas. Macht der gewoonte, de laatste jaren reis ik doorgaans alleen nog maar 1e klas. 8

9 REMAGEN Tegenvallend stadje Remagen van de beroemde brug Ik besluit uit te stappen op het tussenstation van Remagen, bekend van The Bridge. Vanaf de Bahnhof lopen de straatjes schuin af naar de Rijn. Aan de boulevard daar bevinden zich alleen maar terrassen van horecabedrijven en hotels. Ik drink er haastig een kop koffie en loop via een andere route terug. Onderweg bekijk ik het stadhuis, vakwerkhuizen aan de Hauptstrasse en een Wein Schenkerei. Ik verzamel nog wat brochures en folders bij het toeristenbureau. Ik blijf precies een uur in dit tegenvallende stadje. De ruïnes van de ingestorte brug heb ik niet kunnen ontdekken, die blijken een stuk verderop te liggen. Poppelsdorfer Schloss: niet open voor publiek Ik heb nog enkele uren licht als ik in Bonn aankom. Die tijd besteed ik door te voet naar het Poppelsdorfer Schloss te gaan, dat blijkt nog een forse tippel langs een brede Allee. Het paleis is niet toegankelijk, ook het museum niet. Tegenwoordig zijn er faculteiten van de universiteit in gehuisvest. De Botanische Tuin heeft een ingang ver weg, dus die sla ik over. Met de stadsbus terug naar de Bahnhof waar ik een döner schotel verorber en op een terras voorbijgangers bekijk. Na zeven uur ben ik pas terug in het hotel. Op tv de hele avond documentaires over de aanloop tot de Tweede Wereldoorlog met veel interviews met bekende personen zoals Hans Keilson (Nederlandse psychiater), Margarete Mitscherlich (filosofe), Marcel Ranicki Reich (literatuurcriticus) en Andrzej Wajda (Poolse filmregisseur). s Nachts krijg ik problemen met mijn maag, waarschijnlijk als gevolg van te snel opslorpen van een glas whisky. Gelukkig hoef ik niet over te geven. KÖNIGSWINTER / DRACHENFELS 4. WOENSDAG 29 AUG. / KÖNIGSWINTER, SEILBAHN NAAR DRACHENFELS Om half elf stap ik in Königswinter uit de metro. Ik bekijk er de kerk en het raadhuis, die zijn niet zo indrukwekkend. Ik loop door naar het Talstation van de beroemde tandradbaan, een modern gebouw met oude cabines en locs als museumstukken. Terzijde staat een Kutsche met een stokoude koetsier met pijp op klandizie te wachten. Ik krijg Ermässigung vanwege de Welcome Card. Drachenburg, sprookjeskasteel van effectenmakelaar Halverwege de bergrit stap ik uit om er het sprookjeskasteel uit de tweede helft van de 19de eeuw te bezichtigen. Die Drachenburg ziet er picobello uit, alles is even verzorgd hier. Het park rondom is een schoolvoorbeeld van hoe een park onderhouden moet worden. Indrukwekkend vind ik het bordes met de gouden herten en de fresco s aan de muren en het plafond van het trappenhuis. Onderwerpen: voornamelijk uit de Duitse geschiedenis en mythologie, zoals Barbarossa en de Nibelungen. Ik blijf er een uur rondzwerven en beklim ook de toren met een weids uitzicht over het Rijnlandschap. 9

10 Mijn Russisch en Turks van stal halen Ik maak kennis met een drietal jonge vrouwen uit Petersburg. Steeds als ik hen tegenkom heb ik een nieuw zinnetje in het Russisch paraat, iets in de trant van: Uit welke stad komen jullie eigenlijk?, Mooi is het hier, niet dan? en De Hermitage is veel groter!. Dat kunnen ze wel waarderen. Verder maak ik een praatje met Ahmet Coban, een Turkse suppoost uit Denizli die me met mijn beheersing van het Turks complimenteert. Volgens hem ben ik de eerste niet Turk die zijn achternaam correct kan uitspreken, namelijk met een tsj klank in plaats van k klank. Afijn, ik koop nog wat ansichtkaarten in de shop en het restaurant die in een apart poortgebouw ondergebracht zijn. Onuitstaanbaar gedrag van Arabieren Terug naar het stadje. In het Talstation schiet ik in onvervalst Limburgs uit mijn slof. Een verwende Arabische familie is over de hal uitgezwermd, de kinderen nemen alles in hun handen en zetten niets op de juiste plaats terug. In het gangpad is een jonge moeder in boerka neergestreken, waar zij haar zuigeling open en bloot de borst geeft. Zij verspert zo iedereen de weg. Hebben zij echt niet in de gaten dat dit egoïstische, onnadenkende gedrag de mensen voor het hoofd stoot? Ik lucht scheldend mijn ongenoegen, iets wat ik zelden doe. De begeleidende mannen (broers, vaders, echtgenoten?) kijken me vuil aan, maar ondernemen gelukkig geen actie. Ramazan: de Turken zijn landrovers! Om de hoek is een eettentje waar ik koffie drink. Het wordt gerund door Ramazan, een Turk uit Kahta, een vuil plaatsje waar ik ooit met Robbert de nacht heb doorgebracht om s morgens heel vroeg de zonsopgang op de magische berg Nemrut met de reuzenbeelden van het Kommagene koninkrijk (afstammelingen van Alexander de Grote) te kunnen bewonderen. Hij blijkt in Istanbul een jaar wiskunde gestudeerd te hebben. Hij is een groot voorstander van de Koerdische zaak, maar wijst de PPK van Abdullah Öcalan af omdat zij hun geld verkrijgen met smokkel van wapens en drugs en zich met vrouwenhandel bezig houden; ook hun terroristische aanslagen op toeristendoelen vindt hij contraproductief. De etnische Turken vindt hij maar dieven die heel Anatolië in de 11e eeuw gestolen hebben van de Koerden, Grieken en Armeniërs. Ramazan is gehuwd met een Duitse, maar zowel zijn Engels als zijn Duits is na zes jaar Bondsrepubliek nog steeds ietwat aarzelend. Hij is duidelijk meer ontwikkeld dan de gemiddelde Anatolische immigrant die doorgaans in een geïsoleerde, achterlijke boerengemeenschap is opgegroeid, met als kenmerk eerwraak, analfabetisme en gedwongen huwelijken. Hiromi, een Japanse academica Het dorp heeft me verder behalve de talrijke vakwerkhuizen in de Hauptstrasse van de Altstadt niet veel te bieden, of het moet het nieuwerwetse Aquarium zijn dat ik verder niet bezoek. Ook op de Rijnpromenade is het zo te zien aangenaam vertoeven. Bij de metrohalte krijg ik contact met een vriendelijke Japanse, Hiromi geheten. Zij is lector in de Pedagogiek aan diverse Japanse universiteiten. In Königswinter heeft zij een Kita (Kinder Tagesheim) 10

11 bezocht in het kader van een researchproject dat zij als gastdocente aan de universiteit van Bonn uitvoert. Samen met haar reis ik terug naar Bonn, ontspannen in het Engels keuvelend over opvoeding in Japan. Hiromi is al 64 jaar, maar ziet er veel jonger uit met haar zonnebril die de rimpels bij haar ogen verdoezelt. Alternatieve scene is echte Altstadt Terug in Bonn loop ik de echte Altstadt binnen na uitgebreid genoten te hebben van een Mongools Chinees buffet à raison van acht euro, geen prijs toch? In die wijk zie ik het Duitsland van de jaren zestig terug: vies, slecht onderhouden panden, afbladderende verf, zwerfvuil op straat, tattoo shops en tweedehandswinkeltjes, rondlummelende alternativo s, tandeloze junks, dit alles in grote tegen stelling met de smetteloze binnenstad waar mijn hotel ligt. Geen terrassen hier om mijn moede ledematen te strekken. Dat doe ik uiteindelijk maar in de Stiftskirche met een mooi fontein ervoor. Op de rand daarvan zit een stel Arabieren luidkeels te babbelen; ze hebben niet in de gaten dat zij zo de leefomgeving claimen. Ik begin echt een hekel te krijgen aan dit volk. Ik bekijk nog even het Amtsgericht, wat in Nederland kantongerecht genoemd wordt, en een negentiende eeuws privé ziekenhuis. Ik kom uit bij de onaantrekkelijke Beethoven Halle met een bijzonder charmante constructie van de kop van Beethoven, soms kan moderne beeldhouwkunst ook mooi zijn. Aan de Rijnpromenade rust ik een tijdje uit voor ik mijn hotel opzoek. Een muisje in de lobby s Avonds heb ik nog steeds geen trek, het Chinese buffet ben ik nog steeds aan het verwerken. Wel ga ik biertjes inslaan en drink ik nog goede koffie bij Starbucks. Als ik later op de avond mijn e mail ophaal, schiet er plotseling een muisje voorbij mijn stoel. Ik maak de receptioniste erop attent, zij beweert dat die via het zomerterras binnen moet zijn gekomen. Op tv volg ik natuurdocumentaires en tien minuten besteed ik ook nog aan de voetbalwedstrijd Mönchen Gladbach (die Fohlen) tegen Kiev, voorronde van de Europa Cup. Voetbal is minder interessant als het gaat om spelers (en clubs) die ik niet ken. MUSEUMDAG BONN 5. DONDERDAG 30 AUG. / MUSEUMDAG BONN, ZES MUSEA GRATIS ENTREE Indrukwekkend Zoölogisch Museum König Vandaag bezoek ik een zestal musea, overal heb ik freie Eintritt als ik mijn Welcome Card toon. Ik begin om tien uur bij het Stadtmuseum en het Egyptisch Museum: een tegenvaller, ze zijn allebei gesloten, pas s middags gaan ze open. Dus de metro in naar Museum König, een Zoologisch Forschungsmuseum aan de Museummeile. Prachtige diorama s van onder andere savannes, poollandschappen, woestijnen en dergelijke. In de kelder bevindt zich het duistere Vivarium met reptielen en hagedissen; een topstuk is de Komodo draak (in feite een grote varaan), die blijkt geschonken te zijn door het Rotterdamse Blijdorp. Ik maak er tientallen foto s. In het goedkope restaurant eet ik Kartoffelsuppe met Bockwurst und Brot voor nog geen vijf euro. De bediening is er uitermate vriendelijk. 11

12 Kunstmuseum: Statuen bij de vleet Terug naar de stad voor het Stadtmuseum en het Egyptisch Museum boven het barokke Koblenzer Tor gebouw. Allebei weinig interessant op de Gedenkstätte voor gedeporteerde Joden en slechte Nazi s in het Stadtmuseum na dan. Een gipsen reliëf / paneel en enkele mummies in het Egyptisch Museum zijn de moeite van het bekijken waard. Ik steek het Hofplein over en bezoek aan het einde ervan het Akademisch Kunstmuseum dat gedeeltelijk in de steigers staat. Daar sta ik versteld van de honderden en honderden replica s van bekende Etruskische, Griekse en Romeinse beeldhouw werken uit de antieken; die staan hier ongeordend en kriskras voor, op, tegen, langs en boven elkaar! De gipsen afgietsels hadden ooit een educatief doel en waren bestemd voor kunststudenten. Ook hier maak ik weer tientallen foto s, ik krijg er niet genoeg van. Het lijkt meer op een opslagplaats, wat het dan ook blijkt te zijn. Door de verbouwing zijn de meeste zalen gesloten en heeft men de daar geëxposeerde beelden tijdelijk in de overgebleven zalen neergeplempt. Het ziet er sensationeel uit, dat wel. De suppoost met neus en lippiercings is naar alle waarschijnlijkheid een student die lusteloos sudoka s aan het invullen is. Rekenen en wiskunde bij het Arithmeum Even verderop is het Arithmeum, een museum dat gespecialiseerd is in de geschiedenis van het getal, rekenen en wiskunde. Veel van het tentoongestelde (veel historische rekenmachines en simpele computers, in het Duits dus terecht Rechner genoemd) gaat me echt boven de pet, zelfs de werking van de eenvoudige Chinese telramen kan ik niet begrijpen. Ik kan me daar echter ook niet meer op concentreren, want inmiddels ben ik museummoe en doen mijn tenen pijn. Smullen van Indiase gerechten Op weg naar een al eerder opgemerkt Indiaas restaurant koop ik voor vijf euro een complete cursus Duits Russisch in een literaire boekhandel. Bij een leuke meid uit Bangalore (studente ICT geweest) bestel ik mijn favoriet Indiaas menu: palak paneer met lassi, lentil soup en warme garlic naan. Het smaakt heerlijk. Ondanks mijn vermoeidheid strompel ik toch nog naar het station om de treinenloop naar Koblenz van de volgende dag te bestuderen. Ik koop er alvast een retour kaartje eerste klas, de 35 betaal ik met mijn credit card. Een laatste kop koffie drink ik op een natte bank voor een Star bucks. Als de ober de banken vanwege sluitingstijd naar binnen haalt, voeg ik hem toe dat hij nu een echte Bankrauber is. Dat vindt hij wel grappig. Pas na negen uur bereik ik weer mijn Eschweiler Hotel. KOBLENZ 6. VRIJDAG 31 AUG. / KOBLENZ, BEZOEK IMMENS FORT EHRENBREITSTEIN De Bulgaarse gastvrouw Donka heeft me s morgens horen kuchen en probeert me een alternatief hoestmiddel aan te smeren. Ik sla haar aanbod af, gelukkig blijft ze niet aandringen, want dan zou ik onbeleefd moeten worden. Op het station sta ik op het perron te wachten als een lange goederen trein voorbij komt razen; de luchtverplaatsing is zo sterk dat mijn pet afwaait en tussen de sporen terecht komt. Wat te doen? Een spoorwegemployé snelt te hulp en 12

13 haalt mijn pet op. Na een reis van drie kwartier kom ik in Koblenz aan. Ik stap een station eerder uit, zodat ik niet ver hoef te lopen vanaf de Hauptbahnhof de stad in. Het motregent, dat zal het bijna de hele dag blijven doen. In de regen de stad bekijken Allereerst bekijk ik het Stadtmitte dat ik al eerder met Clim heb bezocht. Hier en daar herken ik zelfs iets. Ik bezoek zowel de Liebfraukirche als de Sankt Florian Kirche. Verder kom ik langs de Münzplatz, het Haus mit den 4 Türmen, het Mittelrheinmuseum, de Metternischer Hof, de Alte Burg en de oude brug over de Moezel. Daar wandel ik door de regen (geen paraplu bij me) de promenade af richting Rijnoever. Onderweg drink ik drie keer koffie, vooral om te schuilen. Bij het Deutsches Eck komen ineens weer de toeristen en dagjesmensen te voorschijn. Ik bezoek er de wel erg donkere Sankt Kastor Dom, de Brunnen met interessante teksten en het Deutschherrenhaus. Ik beklim het Kaiser Wilhelm Denkmal niet, dat liet ik eerder al eens aan Clim over. Wel maak ik er uiteraard foto s, ook van de tegenoverliggende oever van de Rijn met de omvangrijke fortificaties ongenaakbaar op de rotsen gelegen. EHRENBREITSTEIN Ehrenbreitstein, uitgebreid verdedigingscomplex Ik koop een Kombikarte (zowel voor de kabelbaan als toegang gevend tot het fort) en ga met de Seilbahn in een fonkelnieuwe gondel zonder graffiti naar de overkant van de rivier toe. Deze mogelijkheid bestaat pas twee jaar en wel sinds er in Koblenz een Internationale Gartenshow vergelijkbaar met de Venlose Floriade plaats heeft gevonden. Nog vóór twaalf uur bevind ik me op het plateau waar de negentiende eeuwse vestingwerken van Ehrenbreitstein liggen, naar verluid op Gibraltar na het grootste fort van Europa. Ik steek de gracht over en ga binnen bij de Feldtor en bekijk direct een expositie in de Turm Unbenannt; te zien zijn uniformen, maquettes en een fototentoonstelling van talentrijke gymnasiasten. Door naar de Grabentor via de Gedeckte Weg, gewoon een tunnel onder de bastions door. Dan komt de Hauptgraben, het Ravelin en de Land und Rheinbastion, iets verderop ligt de stevige Courtine. Ik beëindig mijn wandeling op de Obere Schlosshof, een zanderige en half beklinkerde exercitieplaats die door classicistische gebouwen is omringd. Dure koffie bij een houten kiosk. Vanaf het uitzicht platform kan ik de donkere onweerswolken boven de stad zien hangen en stroomt de Rijn als een rivier van lood voorbij. Voor ik het fort verlaat bezoek ik nog de Festungskirche die tegenwoordig gebruikt wordt door een protestantse gemeente. Knipbeurt bij Koerdische kapper Terug met de Seilbahn die net in gebruik wordt genomen door een bruiloftgezelschap. Ik wandel de Rheinpromenade af langs de Rheinkran, diverse regeringsgebouwen en het Schloss. Regelmatig moet ik voor de regen schuilen, het weer is erg wisselvallig vandaag. Om half zes stap ik uit in Bonn. In het stationskwartier eet ik Pommes met een Frikandelle bij een Grieks echtpaar. Ik ontdek een kapper die werkloos op zijn stoel op klanten wacht. Het is een buitengewoon knappe jongeman, een Koerd uit het Iraakse stadje Dohuk vlak bij de Turkse 13

14 grens. Voor een tientje knipt hij mijn haren (met een tondeuse) en kortwiekt hij mijn baard. Zijn vrouw is een Griekse, die het jammer vindt dat Grieken en Turken op vijandige voet met elkaar staan. Bij de DE drogisterijketen koop ik Hühneraugenpflaster en spritziges Mineralwasser. Onenigheid bij het afrekenen Rond acht uur betreed ik mijn hotel. Op tv speelt Chelsea tegen Atletico Madrid, de Engelsen worden door de Spanjaarden finaal in de pan gehakt. Ik wil alvast de hotelrekening betalen, dat scheelt morgenvroeg weer tijd. Er wordt verwacht dat ik de som van 434 euro contant afreken, wat ik niet conform de afspraak vind Het reglement van Booking.com heb ik bij de hand, daar is sprake van voldoen met credit cards. Afgesproken is dat alleen tijdens weekends bar bezahlt moet worden. De controverse dreigt onaangenaam te worden. Na enig soebatten komen we tot een compromis: ik probeer mijn pinpas en zowaar, hij werkt nu toch ook in Duitsland! Iedereen tevreden. Het is vrijdagavond, dus op straat zijn de terrasjes weer druk bezet. Er komt een groep toeristen met lantaarns langs die geleid worden door een als middeleeuwse nachtwacht geklede, dikbuikige gids met een bel die met luide stem allerlei wetenswaardigheden verkondigt. Soms wordt hij afgewisseld door een aardige juffrouw die helder en op gedragen wijze toepasselijke gedichten van Goethe en Heine declameert. TERUGREIS 7. ZATERDAG 01 SEPT. / TERUGREIS, OVERSTAPPEN OP BUS IN VIERSEN Ik neem afscheid van de aardige Donka en begeef me naar het station, waar ik nog ruim voor tienen aankom. Ik kan een trein eerder dan gepland nemen. In Düsseldorf raak ik in gesprek met een moddervette dikzak van 160 kilo die met een ranke, maar wel stevige fiets rondzeult. Hij wil wel afvallen, maar de Krankenkasse wil niet betalen voor een operatie tegen zijn obesitas. Hij vindt dit een echt Amerikaanse ziekte, hij werkt bij een Amerikaanse firma die hem vanwege zijn corpulentie niet durft te ontslaan, althans zo beweert hij. Onaangename busreis Viersen - Venlo Vanaf Düsseldorf zou ik normaal een directe verbinding met Venlo hebben, maar wegens werkzaamheden aan het spoor moeten we allemaal in Viersen uitstappen. Daar gaat het met een streekbus verder. Er zijn maar twee bussen die niet berekend zijn op een groot aantal passagiers met tassen en koffers. Het wordt dus een zooitje. Veertig minuten lang sta ik opgepropt als een sardine in een blikje te zweten met het gehijg van lotgenoten in mijn nek. Ik heb de indruk dat de afgeladen bussen ook nog eens een omweg over Straelen nemen. Gelukkig kan ik in Venlo weer van de1e klas in de comfortabele trein van Veolia gebruik maken. Nu staat er wel een vrije taxi voor het Roermondse station, de chauffeur is een zoon van een voormalige Swalmense MTS leerling van mij. Om twee uur ben ik thuis. Hemelsbreed honderdtwintig kilometer heb ik in precies vier uur tijd afgelegd, een gemiddelde van 30 kilometer per uur, dat moet toch beter kunnen in onze Euregio! 14

15 BIELEFELD (2011) Van woensdag 22/06 t/m zondag 26/06 DAG 1 HEENREIS MET TREIN HEENREIS Aankomst in de regen Vertrek om half elf NS. Overstappen in Venlo en Düsseldorf. Aankomst Bielefeld om half drie. Het regent, dus meteen inchecken bij Hotel Bielefelder Hof tegenover het station. De kamer maakt de vier sterren waar. Ik heb mijn spannende lectuur thuis laten liggen, daarom koop ik de nieuwste titel van Henning Mankell, de Daisy Sisters, vijfhonderdvijftig bladzijden in het Duits, een hele kluif. Ik zit op de vijfde etage van de nieuwe vleugel, daar is het rokersgedeelte! Ooit was dit het Mövenpick Hotel met een mooi binnenhof van een gerenommeerd restaurant, daar vindt nu ook het ontbijt plaats. Dr. Oetker belangrijkste werkgever van de stad Als het droog wordt, eet ik allereerst een bonenschotel met veel brood en rijst bij een Turk voor welgeteld vijf euro. Daarna ga ik de stad bekijken. De moderne Stadthalle achter het hotel is een multifunctioneel congrescentrum. Opvallende sponsor in deze industriestad is vaak Dr. Oetker, dat bedrijf heeft hier haar hoofdvestiging. De stad is in 1214 gesticht rond het slot Sparrenburg (dat ik overigens niet bezoek). Groot geworden is de plaats door de linnenindustrie. Enkele gebouwen uit die tijd zijn door de Engelse bommen gespaard gebleven, o.a. de Gretscher Hof en het Crüwell Haus. Andere zijn weer herbouwd en in oude luister hersteld, zoals het oude stadhuis, nu theater en restaurant. Veel oudere gebouwen zijn in de zogenaamde Weser renaissancestijl opgetrokken, zoals het nieuwe stadhuis (Neues Rathaus) van rond 1900 en het Stadttheater in Jugendstil. De kerken, o.a. de Jodocar Kirche aan de Klosterplatz met zijn Zwarte Madonna uit 1511, zijn dicht. In het kerkplantsoentje staat een Denkmal van de Leineweber. Terug op de kamer ontdek ik op de satelliet tv een Nederlandstalige zender die capita selecta van de Ned. tv uitzendt, onder meer het journaal en de nieuwsrubriek Nova. BIELEFELD Bielefeld is een stadsdistrict (kreisfreie Stadt) in het noordoosten van de Duitse deelstaat Noord rijn Westfalen. Het ligt in het Regierungsbezirk Detmold. Bielefeld telt inwoners. Daar mee is het de grootste stad van de regio Ostwestfalen Lippe. Bielefeld geldt als het wetenschappelijke en culturele centrum van die regio. Verandering als principe: Bielefeld in de spiegel der tijden Talrijke kooplieden benutten de vrijheden die de landsheer in de nieuwe stad had verleend en bepaalden van het begin af aan de ontwikkeling van Bielefeld. De handel in laken en linnen, destijds begeerde goederen, bezorgde de stad een bloeiperiode waarvan de Alte Markt, het 15

16 Alte Rathaus en de Altstädter Nicolai Kirche nog heden getuigenis afleggen. De vraag naar linnen duurde echter niet eeuwig voort; Bielefeld veranderde van een handelsstad in een industriestad. Dat vond ook zijn neerslag in het stadsbeeld: er werden nieuwe woonwijken aangelegd met de karakteristieke, twee of drie verdiepingen tellende woonhuizen. Representatieve gebouwen zoals het Neue Rathaus en de met barok en jugendstilelementen vormgegeven schouwburg, het hoofdpostkantoor met renaissance motieven, het station in jugendstil en de synagoge die dankzij de hoge koepel van verre te zien is, werden gebouwd in de jaren na de voorlaatste eeuwwisseling. Aan het einde van de twintigste eeuw werd met de bouw van de Kunsthalle, de Stadthalle en het Historisch Museum en het Museum Huelsmann in het Ravensberger Park binnen korte tijd opnieuw een markant stempel op het stadsbeeld gedrukt. Sinds 1969 is Bielefeld ook een universiteitsstad. In het westen, aan de voet van het Teutoburger Woud, zijn alle faculteiten onder één dak verenigd. Centrale ontmoetingsplek en architectonisch pronkstuk is de ruim 300 meter lange Grote Hal. BIELEFELD INNENSTADT DAG 2 BIELEFELD BEKIJKEN Een Duitse feestdag Dankbaar maak ik gebruik van het overvloedige ontbijt. Daarvoor wordt me wel 17 euro extra in rekening gebracht, dus ik tast royaal toe, met name de schotel zalm heeft mijn speciale belangstelling. Het is donderdag, een feestdag voor de Duitsers, Fronleichnam genaamd. Bij ons heet die feestdag Sacramentsdag, maar die wordt nauwelijks gevierd. De straten maken om tien uur s ochtends een uitgestorven indruk, want iedereen heeft vrij en slaapt uit op zo n feestdag. Het Outlet Center zal daar ongetwijfeld garen bij spinnen met een extra toevloed aan kooplustige oosterburen. Pas na twaalven bespeur ik enige activiteit. Kunsthalle / Religieuze processie bij Marienkirche Ik bekijk op mijn gemak de Altstadt nog eens en beland in de bekende Kunsthalle van de vermaarde Amerikaanse architect, Philip Johnson. Daar drink ik koffie op het terras dat uitkijkt op de Skulpturengarten met onder andere Oval with Points, een onooglijk beeld van Henry Moore. Bij de ingang van het museum (= dicht) prijkt een replica van De Denker van A. Rodin, bedoeld als blikvanger neem ik aan. De gevel van het kubistische gebouw is bekleed met rood zandsteen. BINNENCOLLECTIE KUNSTHALLE Alexej von Jawlensky : Russin (1911) August Macke : Pierrot (1913) Max Beckmann : Italienische Fantasie (1925) Man Ray : La Rue Ferou (1952) alsmede werken van onder anderen Pablo Picasso, Sonia Delaunay Terk, Robert Delaunay, László Moholy Nagy, Oskar Schlemmer en Hiroshi Sugimoto. 16

17 BUITENCOLLECTIE KUNSTHALLE Olafur Eliasson : Spiral Pavillon (1999/2001) Thomas Schütte : Frau (2000) Auguste Rodin : Le Penseur (1902/3) Henri Laurens : Le Matin Henry Moore : Oval with Points (1968/1970) Richard Serra : Axis (1989) Bij de Marienkirche lijkt iets loos te zijn, buiten op het voorpleintje staat een altaar. Terwijl ik binnen het mooie retabel, de kunstig gesneden preekstoel en graftombes bekijk, dringt er gezang tot me door. Een heuse, ouderwetse Prozession met veel kerkelijke hoogwaardigheidsbekleders en honderden gelovigen komt bij de kerk aan. Het kerkje kan al dat volk niet aan, vandaar dat de eredienst in de buitenlucht gehouden wordt. Leesmiddag / Koerdisch schransen Verder bekijk ik nog het Amtsgericht, het Paleis van Justitie en enkele beeldhouwwerken en monumenten. Om twee uur keer ik terug naar mijn hotel, waar ik even indut ( voeten laten rusten. ) en het tegenvallende boek van Mankell (geen thriller deze keer, maar een naturalistisch beschreven familiegeschiedenis) tot zes uur ter hand neem. Ik wil gaan wokken / buffetten bij een Chinees, maar sta er voor een gesloten deur. Dus dat wordt weer een Turk, ditmaal een uit Elazig, Koerdistan: mercimek soep en gekruid Iskender kebab met brood en yoghurt. De bedienende meiden zijn modern en lopen er sexy bij. De meeste Turken in dit Bahnhofviertel zijn Koerden, er is zelfs een Koerdisch cultuurcentrum in de buurt. Koffie drink ik in de hotelbar waar ik bediend wordt door een beleefde jongeman van Egyptische komaf. DAG 3 EXCURSIE NAAR DETMOLD / TREINREISJE Twee enkeltjes / interessante Altstadt Om uur neem ik de regionale trein naar Detmold, een rit van een half uurtje. Er is geen 1 e klas beschikbaar en aan retourtjes wordt hier niet gedaan, dus dat worden twee enkeltjes. In Detmold ( inwoners) regent het fors, ik schuil bij een alternatief eethuisje in de Krumme Strasse vol vakwerkhuizen en bestel er een grote kop koffie, formaat emmer wordt dat. De Altstadt ligt vijf minuten lopen van het station, onderweg bekijk ik het Paleis van Justitie, het Standesamt en een neogotische kerk uit de negentiende eeuw. Op de hoeken van een plein met monumenten voor oorlogsgevallenen staan vier aardige kiosken. Verder gaat het naar de Palaisgarten met veel standbeelden en de Alter Markt met het stadhuis. Daar valt de regen weer met bakken uit de hemel, nu schuil ik als enige in de evangelische Maarten Lutherkirche. Van de nabijgelegen synagoge zijn alleen de zuilen als monument behouden. 17

18 Groene Schlossplatz met kasteel Aan de Werthplatz ligt een reusachtig seminarie met in de buurt fraaie negentiende eeuwse villa s voor de heren professoren. Terug de Altstadt in via de Lange Strasse naar de Schlossplatz met het standbeeld van een van de vorsten. Het slot ziet er nog goed uit, er worden rondleidingen aangeboden. Alles ligt hier dicht bij elkaar, bijvoorbeeld het neoklassieke theater met het Museum voor Moderne (of: Eigentijdse?) Kunst en het Lippisches Landes-museum met een enorme groene laars ervoor. Ik verzamel bij de Tourist Information nog wat foldermateriaal en keer terug naar het station. Daar schaf ik me bij de Bahnhofapotheke likdoornpleisters aan. Ik mis net de trein naar Bielefeld, zodat ik tijd over heb voor een simpele portie Pommes mit Frikandelle, in Duitsland is dat een gehaktbal. DETMOLD Detmold is een stad in de Duitse deelstaat Noordrijn-Westfalen, gelegen in het district Lippe. De stad telt inwoners. Geschiedenis Detmold werd in 1263 als Detmelle gesticht door heer Bernhard III van Lippe bij een oversteekplaats in de Werre op de handelsroute van Paderborn naar Lemgo. Reeds eerder werd een oord genaamd Teotmalli, Thiadmelli, Tiotmalle of Tietmelli vermeld door onder andere Einhard. Rond 1550 werd Detmold vaste residentie van graaf Simon III van Lippe. In 1613 ontstond door opsplitsing van het Huis Lippe de linie Lippe Detmold, waaruit de latere vorstendommen Lippe en Schaumburg Lippe voortkwamen. Detmold was tot 1947 de hoofdstad van Lippe. Verzadigd aan de sushibar Dat frietje moet voor lunch doorgaan. Het betekent ook dat ik wat later dan normaal het avondeten gebruik. Ik tref rond zeven uur, weer terug in Bielefeld, toevallig een Japans restaurant aan waar men een buffet van sushi voor 14 euro aanbiedt. Dat laat ik me smaken, ik verzamel 24 lege bordjes met petieterige lekkernijen. Tot mijn teleurstelling zit er niet veel vis bij. Maar het uitstapje naar Detmold is in ieder geval bijzonder de moeite waard gebleken. DAG 4 EXCURSIE NAAR LEMGO / TREINREISJE Het Strohsemmelfest Ook het stadje Lemgo ( inwoners) valt in de categorie niet te missen, zeker voor iemand die van Fachwerkbau und Geschichte houdt. Net als Detmold is Lemgo de Tweede Wereldoorlog min of meer ongeschonden doorgekomen. Het is een oude Hanzestad die zichzelf afficheert als Eine Stadt wie ein Bilderbuch en dat kan ik alleen maar beamen. Jammer dat er net het Strohsemmelfest wordt gehouden, de straten zijn verstopt door stalletjes en kraampjes van de Handwerk- und Kunstmarkt, maar ik vind het meer een Antik- und Trödelmarkt. Het zicht op al die fraaie panden wordt door de neringdoenden zwaar belemmerd, zodat er van ongestoord fotograferen geen sprake kan zijn. 18

19 Druk, druk, druk Ik bereik de Altstadt via de Hohe Wall, met aan het begin enkele Gedenkstätten voor Engelbert Kaemfert, een 17 e eeuwse arts / etnoloog die zich op Oost Azië oriënteerde; hij stelde zelfs een Duits Japans woordenboek samen en schreef een standaardwerk over Siam (Thailand). Trouwens, die wal lijkt wel een beetje op die van het Zeeuwse Sluis en dateert waarschijnlijk uit dezelfde middeleeuwse tijd. Het is zaterdag en iedereen heeft Urlaub, dus is het er druk, met name op de Breite Strasse en de centrale Mittlere Strasse. Op de Markt bekijk ik nog even een voorstelling van het Kindertheater, een soort modeshow vol puberale grappen. In de Abteigarten heeft men een soort Italiaans wijndorpje nagebouwd. s Middags wordt er op de Aktionsbühne live muziek ten gehore gebracht, o.a. Oldies uit de Sixties, Latin Rock en een optreden van de Lionel Ritchie Cover Band. Stads en streekdichters à la Frits Criens / Hans van Bergen lezen er voor uit eigen werk. Protestdemonstratie / bakvisje Terwijl ik met een half hoorapparaat naar de poëtische ontboezemingen luister, verorber ik met smaak een lekkere bakvis, een Backfisch dus. De visboeren gebruiken in Duitsland ontegenzeggelijk ander paneermeel dan bij ons. Ik strijk neer op een terras waar een Mongoolse (vrouwelijk evenbeeld van Pietje van onze Luxemburgse Ome Sef) onberispelijk mijn bestelling afhandelt. Een protestmars met macaber tromgeroffel trekt voorbij, ze eisen volledige ontmanteling van de Atomkraftwerke. De optocht bestaat uit een tiental sjofele figuren die weinig bekijks trekken, het kooppubliek heeft meer oog voor de Schnäppchen in de etalages dan voor de demonstratie van de weinig vertrouwen inboezemende Umweltschützer. Ze hadden zich verzameld rondom de kolderieke Kanzler Brunnen, waardoor ik er moeilijk foto s van kon nemen. LEMGO Lemgo is een gemeente in de Duitse deelstaat Noordrijn-Westfalen, gelegen in het district Lippe. De stad telt inwoners. Geschiedenis Lemgo werd rond 1190 gesticht door Bernhard II van Lippe op het kruispunt van twee belangrijke handelswegen: die van Utrecht naar Brunswijk en die van Keulen en Paderborn naar Bremen. Vanaf 1295 was het lid tot de Hanze. Het zou lang de voornaamste stad van het Lipperland blijven. In 1527 ging Lemgo over tot de reformatie. Toen het graafschap Lippe later gereformeerd werd, bleef de stad Lemgo als enige plaats in het graafschap luthers. In 1584 gingen de graven het Slot Brake bewonen, dat zich nog steeds bij Lemgo bevindt. Tussen 1667 en 1683 vond in Lemgo een groot aantal heksenprocessen plaats. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd Lemgo niet gebombardeerd, waardoor het historische stadscentrum grotendeels in zijn oorspronkelijke staat bewaard is gebleven. 19

20 Paraplu vergeten / afgrijselijke hedendaagse kunst Bij het Verkehrsamt weet ik weer een stapel toeristische brochures te bemachtigen en koop ik enkele ansichtkaarten. Als ik even later teleurgesteld een kerk verlaat (waar ik heel kort een kunstexpositie van afschuwelijk lelijk beeldhouwwerk en plastieken heb bekeken), begint het opnieuw te regenen. Verdomd, waar is mijn paraplu? Ik rep me terug naar het VVV kantoor, maar dat blijkt gesloten: het is net één uur geweest en de winkels in Duitsland sluiten op zaterdagmiddag, dat is Gesetz. Ik bons op de deur en ja hoor, gelukkig blijkt er nog iemand aanwezig te zijn die zich nog niet naar huis heeft gespoed. De paraplu staat nog onaangeroerd op dezelfde plek. Bezienswaardigheden Verder interessant zijn nog: Schloss Brake, het Hexenbürgermeisterhaus, Schloss Wendlinghausen, het Junckershaus uit 1891, het gemoderniseerde Marienstift en wat verderop het Frenkel Haus (een Joods museum) en het Automuseum. Even bewonder ik ook nog de straatstand van de Oldtimer Alttraktoren- und Nutzfahrzeugenfreunden met oude Hanomags en Deutz trekkers, maar uiteraard geen Fendt, de Rolls Royce onder de hedendaagse landbouwvoertuigen. Op de Waisenhausplatz staat een speciale attractie: een kraan brengt een ballon met eronder een mand vol liefhebbers omhoog voor het uitzicht op de geheel door wallen omringde stadskern. De twee kerken die ik van binnen wil bekijken zijn gesloten, onder andere de Nikolai Kirche is voor een totale renovatie nie toegankelijk voor bezichtiging. Naar de bioscoop Terug in Bielefeld reserveer ik bij de Kino Cinemax een plaats voor de film Hangover II om uur ( 8). Om zeven uur ga ik bij de Turk eten, nu neem ik genoegen met een yayla - yoghurtsoep met brood. De film moet een komische slapstick voorstellen met vier Amerikaanse vrienden die allerlei ongeloofwaardige avonturen in Bangkok beleven. De lokale, broeierige sfeer is goed getroffen, maar behalve van de couleur locale kan ik niet echt genieten of lachen om de film: de gebeurtenissen zijn veel te voorspelbaar en de grappen zijn platvloers. DAG 5 TERUGREIS PER TREIN Om elf uur reken ik af met mijn credit card: 455. Om uur vertrek ik naar Düsseldorf, waar ik een half uurtje overstaptijd heb om te genieten van een mediumkop Guatemala kräftige Kaffee bij de keten Caffetiero. In Venlo hoef ik niet lang te wachten op aansluiting met de Maaslijn expres van Veolia naar Roermond. Daar tref ik geen taxi bij het station aan. Ik moet 40 minuten wachten voor een dame van Motax me zoals beloofd komt oppikken. Daarbij heb ik hulp gekregen van een jongedame uit Herten met een mobieltje. Zo wordt het toch nog vier uur als ik thuis kom. 20

René op vakantie. 10-17 mei 2013 P U T T E N

René op vakantie. 10-17 mei 2013 P U T T E N René op vakantie 10-17 mei 2013 P U T T E N Begeleider Theo Vrijdag 10 mei Vertrek naar Landal Tegen 12 uur rijdt de Tendens bus de Ranonkelweg in en René straalt als hij mij ziet. Na de lunch nemen we

Nadere informatie

Iris marrink Klas 3A.

Iris marrink Klas 3A. Iris marrink Klas 3A. 1 Inhoud. 1- Voorpagina 2- Inhoud, inleiding & mijn mening 3- Dag 1 4- Dag 2 5- Dag 3 6- Dag 4 7- Dag 5 Inleiding. Ik kreeg als opdracht om een dagverslag te maken over Polen. 15

Nadere informatie

Main radweg Van Bamberg naar Aschaffenburg

Main radweg Van Bamberg naar Aschaffenburg Main radweg Van Bamberg naar Aschaffenburg Main-Radweg Actief genieten op de fietsroute langs de Main Algemeen: 7 dagen waarvan ook 7 dagen fietsen. Lengte volledige fietstocht: ongeveer 340km Overnachtingen:

Nadere informatie

de aanbieding reclame, korting De appels zijn in de a Ze zijn vandaag extra goedkoop.

de aanbieding reclame, korting De appels zijn in de a Ze zijn vandaag extra goedkoop. Woordenlijst bij hoofdstuk 4 de aanbieding reclame, korting De appels zijn in de a Ze zijn vandaag extra goedkoop. alleen zonder andere mensen Hij is niet getrouwd. Hij woont helemaal a, zonder familie.

Nadere informatie

Tours, maandag 19 mei 2008

Tours, maandag 19 mei 2008 Tours, maandag 19 mei 2008 Nadat ik thuis afscheid genomen had, heeft L.J. me vanmorgen naar Schiphol gebracht. Daar, op het treinstation, eerst de NS- High-Speed balie opgezocht. Daar krijg ik alle service,

Nadere informatie

Reisverslag India 2008 Deel 2.

Reisverslag India 2008 Deel 2. Reisverslag India 2008 Deel 2. Dag 22 - Zaterdag 25 oktober 2008. Zaterdag vroeg naar Bangalore gevlogen waar Hans en Gerda ons stonden op te wachten. s Middags de stad in geweest om nog e.e.a. te kopen.

Nadere informatie

Winnaars Deutscholympiade 2008 naar Berlijn

Winnaars Deutscholympiade 2008 naar Berlijn Winnaars Deutscholympiade 2008 naar Berlijn Lucy van der Windt (Stanislascollege, Delft), Jeroen Bosch (PiusX-college, Almelo) en Gerwin Hoekstra (Willem Lodewijk Gymnasium, Groningen), de winnaars van

Nadere informatie

MEMORY WOORDEN 1.1. TaalCompleet A1 Memory Woorden 1 1

MEMORY WOORDEN 1.1. TaalCompleet A1 Memory Woorden 1 1 MEMORY WOORDEN 1.1 TaalCompleet A1 Memory Woorden 1 1 ik jij hij zij wij jullie zij de baby het kind ja nee de naam TaalCompleet A1 Memory Woorden 1 2 MEMORY WOORDEN 1.2 TaalCompleet A1 Memory Woorden

Nadere informatie

Zondag, 18 oktober 2015.

Zondag, 18 oktober 2015. Zondag, 18 oktober 2015. Nadat we gisteren eerst nog de familiedag hadden gevierd, heel gezellig, met haast iedereen, Heeft Ria mij weggebracht naar het station van Hengelo. Vincent, Angelique, Bobbie

Nadere informatie

Outback Australië. Je kunt een auto huren of kopen. Dat kan op veel plaatsen.

Outback Australië. Je kunt een auto huren of kopen. Dat kan op veel plaatsen. Outback Australië Voor mij is Australië een heel bijzondere plek. Waarom? Dat zal ik uitleggen. Het begon al toen ik voor het eerst in Australië kwam. Ik stapte uit het vliegtuig. Meteen merkte ik dat

Nadere informatie

En dan gingen wij met de bus verder naar het kamp II bezoeken, gelukkig is dat maar korte duur, wij waren al moe van veel rondlopen.

En dan gingen wij met de bus verder naar het kamp II bezoeken, gelukkig is dat maar korte duur, wij waren al moe van veel rondlopen. En dan gingen wij met de bus verder naar het kamp II bezoeken, gelukkig is dat maar korte duur, wij waren al moe van veel rondlopen. Geschiedenis In het stadje Auschwitz (Pools: Oswiecim) ligt stille getuige

Nadere informatie

Dit is een gatentoets die een selectie van teksten bevat die geleerd zijn in de cursus Nederlands voor buitenlanders. Er zijn 100 opgaven.

Dit is een gatentoets die een selectie van teksten bevat die geleerd zijn in de cursus Nederlands voor buitenlanders. Er zijn 100 opgaven. Dit is een gatentoets die een selectie van teksten bevat die geleerd zijn in de cursus Nederlands voor buitenlanders. Er zijn 100 opgaven. U hebt voor deze toets maximaal een uur. Wacht tot u mag beginnen

Nadere informatie

Verslag Roemenië reis 11 mei 2013 t/m 14 mei 2013 Gerjan Visscher, Wim de Jonge, Harma Koers, Gerrie Knol en Tiny Bergman

Verslag Roemenië reis 11 mei 2013 t/m 14 mei 2013 Gerjan Visscher, Wim de Jonge, Harma Koers, Gerrie Knol en Tiny Bergman Verslag Roemenië reis 11 mei 2013 t/m 14 mei 2013 Gerjan Visscher, Wim de Jonge, Harma Koers, Gerrie Knol en Tiny Bergman Het is zaterdag 11 mei 2013. De wekker loopt af om 03.00 uur. Oei, wat is het vroeg.

Nadere informatie

Opstartles 10. EXTRA Oefenen met woorden bij de lessen

Opstartles 10. EXTRA Oefenen met woorden bij de lessen www.edusom.nl Opstartles 10. EXTRA Oefenen met woorden bij de lessen Het is belangrijk om veel woorden te leren. In deze extra les vindt u extra woorden bij de Opstartlessen 1 t/m 5. Kijk ook eens naar

Nadere informatie

Herhalingsoefeningen. Thema 3 Familie en relaties. 1 Woorden. Familie

Herhalingsoefeningen. Thema 3 Familie en relaties. 1 Woorden. Familie Herhalingsoefeningen Thema 3 Familie en relaties 1 Woorden Familie Lees de zinnen over de familie van Simon en Els. Schrijf de volgende namen in de stamboom: Hans, Helena, Hester, Joke, Mark, Michiel,

Nadere informatie

Vanwege de warmte heb ik deze nacht nauwelijks geslapen. En ook vandaag wordt het 37 C en morgen zelfs 40 C. Deze avond bevind ik mij in een stad en

Vanwege de warmte heb ik deze nacht nauwelijks geslapen. En ook vandaag wordt het 37 C en morgen zelfs 40 C. Deze avond bevind ik mij in een stad en Vanwege de warmte heb ik deze nacht nauwelijks geslapen. En ook vandaag wordt het 37 C en morgen zelfs 40 C. Deze avond bevind ik mij in een stad en ben zinnens om daar een hotelkamer te nemen met airco

Nadere informatie

Veertien leesteksten. Leesvaardigheid A1. Te gebruiken bij : Basisexamen Inburgering Studieboek. Ad Appel

Veertien leesteksten. Leesvaardigheid A1. Te gebruiken bij : Basisexamen Inburgering Studieboek. Ad Appel Veertien leesteksten Leesvaardigheid A1 Te gebruiken bij : Basisexamen Inburgering Studieboek Ad Appel Uitgave: Appel, Aerdenhout 2011-2016 Verkoopprijs: 1,95 Ad Appel Te bestellen via www.adappelshop.nl

Nadere informatie

Verslag Comenius uitwisseling mavo Turkije 31 mei t/m 6 juni 2014

Verslag Comenius uitwisseling mavo Turkije 31 mei t/m 6 juni 2014 Verslag Comenius uitwisseling mavo Turkije 31 mei t/m 6 juni 2014 Zaterdag, 31 mei Na een aangename vlucht kwamen wij in Istanbul St. Gokcan aan en werden na een lange wachttijd bij de pascontrole van

Nadere informatie

Water Egypte. In elk land hebben mensen hun eigen gewoontes. Dat merk je als je veel reist. Ik zal een voorbeeld geven.

Water Egypte. In elk land hebben mensen hun eigen gewoontes. Dat merk je als je veel reist. Ik zal een voorbeeld geven. Water Egypte In elk land hebben mensen hun eigen gewoontes. Dat merk je als je veel reist. Ik zal een voorbeeld geven. Ik ga naar een restaurant in Nederland. Daar bestel ik een glas water. De ober vraagt

Nadere informatie

FOTO- OPDRACHT 5. NatGeoFoto. Fotografie: Susan Seubert

FOTO- OPDRACHT 5. NatGeoFoto. Fotografie: Susan Seubert NatGeoFoto STADSGEZICHTEN FOTO- OPDRACHT 5 Fotografie: Susan Seubert STADSGEZICHTEN Van bergen en valleien tot eilanden en steden: de Amerikaanse National Geographic-fotograaf Susan Seubert fotografeerde

Nadere informatie

Baltische Landen: parels aan de Oostzee

Baltische Landen: parels aan de Oostzee Baltische Landen: parels aan de Oostzee Alle drie Baltische Landen hebben zich na hun onafhankelijkheid vanaf 1991 in sneltreinvaart ontwikkeld. In het statige Vilnius, ooit de hoofdstad van het Pools-

Nadere informatie

Betreft: reis naar Berlijn voor de vierde klas Duits, informatie voor thuisblijvers

Betreft: reis naar Berlijn voor de vierde klas Duits, informatie voor thuisblijvers Berlijn 2016 informatie voor thuisblijvers Zwolle, 27 mei 2016 Betreft: reis naar Berlijn voor de vierde klas Duits, informatie voor thuisblijvers Geachte ouder(s)/verzorger(s), Vandaag heb ik uw zoon/dochter

Nadere informatie

L E S B R I E F Onderweg, reisverhalen van Tommy Wieringa

L E S B R I E F Onderweg, reisverhalen van Tommy Wieringa L E S B R I E F Onderweg, reisverhalen van Tommy Wieringa Over het boek Bekijk en lees de voorkant, de achterkant en de inhoud.. Hoe heet het boek?................................................... Hoeveel

Nadere informatie

leeruitstap Kwadrant donderdag 17 mei 2001 hoofdstad van België hart van Europa

leeruitstap Kwadrant donderdag 17 mei 2001 hoofdstad van België hart van Europa leeruitstap Kwadrant donderdag 17 mei 2001 hoofdstad van België hart van Europa 1. Brussel hoofdstad van ons land en Europa Brussel is de hoofdstad van ons land. De koning woont in Brussel en de regering

Nadere informatie

Nadine en Shannon op pad door de stad Bremen

Nadine en Shannon op pad door de stad Bremen Nadine en Shannon op pad door de stad Bremen Wij vonden het Bremen erg interessant, vooral Zelf zijn wij ook de geschiedenis en cultuur van een stad en hoe dit terug is te zien in de gebouwen. Dit vinden

Nadere informatie

Inleiding. De vakantiegangers waren: Elzelien de Baan Ronald Hovius Frank Boutkan Edwin Roos Mark van Dun. De begeleiding bestond uit:

Inleiding. De vakantiegangers waren: Elzelien de Baan Ronald Hovius Frank Boutkan Edwin Roos Mark van Dun. De begeleiding bestond uit: Inleiding Vrijdag 26 juni 2015 was het dan eindelijk zover. Met z n achten vertrokken vertrokken we van het hoofdkantoor van tendens in Arnhem naar de vakantiebestemming Koblenz in Duitsland. De vakantiegangers

Nadere informatie

Toets Geletterdheid en Begrijpend Lezen

Toets Geletterdheid en Begrijpend Lezen 1. Print deze tekst 2. Download het geluidsbestand en luister Je gaat een toets Geletterdheid en Begrijpend Lezen maken. Dit is een leestoets. De toets heeft vijf delen. Deel A, B, C, D en E. Deze toets

Nadere informatie

Een retour Rotterdam

Een retour Rotterdam 71 71 HOOFDSTUK 5 Een retour Rotterdam WOORDEN 1 Wat hoort bij elkaar? 1 zebrapad a pinnen 2 auto b binnengaan 3 automaat c oversteken 4 ingang d parkeren 2 Kies uit: tram vertraging door de week strippenkaart

Nadere informatie

Ons vakantieverblijf in De Lutte.

Ons vakantieverblijf in De Lutte. Ons vakantieverblijf in De Lutte. Louwra Herman Arwin Els Barry Will Frans Marjolein Willie VRIJDAG 21-06-2013 Vandaag begint onze vakantie. Arwin en Herman stappen in de bus in Veenendaal en de andere

Nadere informatie

Reisprogramma Wit-Rusland 10 dagen via Praag (groep min. van 8 persoon).

Reisprogramma Wit-Rusland 10 dagen via Praag (groep min. van 8 persoon). Reisprogramma Wit-Rusland 10 dagen via Praag (groep min. van 8 persoon). 1 dag (woensdag) 09.15-14.30 uur. Vlucht Amsterdam Praag - Minsk (excl.). 15.30-16.30 uur. Transfer vliegveld Minsk - hotel «Planeta»***

Nadere informatie

REGELS. Onderstreep de pluralisvorm in de zin.

REGELS. Onderstreep de pluralisvorm in de zin. 61 61 REGELS 1 Onderstreep de pluralisvorm in de zin. 1 Ik woon met mijn gezin in een rijtjeshuis met vier slaapkamers. 2 De vijf appartementen in deze flat zijn heel klein. 3 Hij heeft een groot huis

Nadere informatie

Fly & drive Andalusië

Fly & drive Andalusië Page 1 of 5 Fly & drive Andalusië In Spanje stichtten de Arabieren een rijk dat een hoge beschaving en een grote welvaart kende, waarbij de rest van Europa verbleekte. De belangrijkste gebeurtenissen in

Nadere informatie

Reisverslag Heidelberg 2016 Deel 7 (2 augustus 2016) [1]

Reisverslag Heidelberg 2016 Deel 7 (2 augustus 2016) [1] Gepubliceerd op Willem-Jan van der Zanden (http://www.wjvanderzanden.nl) Home > Reisverslag Heidelberg 2016 Deel 7 (2 augustus 2016) Reisverslag Heidelberg 2016 Deel 7 (2 augustus 2016) [1] Door wjvanderzanden[2]op

Nadere informatie

Hey Russel! EEN BIJZONDERE VRIENDSCHAP. marian hoefnagel

Hey Russel! EEN BIJZONDERE VRIENDSCHAP. marian hoefnagel REALITY REEKS Hey Russel! EEN BIJZONDERE VRIENDSCHAP marian hoefnagel Een gekke naam Rudsel?? Jims mond valt open van verbazing. Is dat een naam? Hij kijkt met grote ogen naar de jongen die naast hem zit.

Nadere informatie

Interview met de Spaanse arts Betty Cerda de Palou, 63 jaar oud en sinds 32 jaar in Maastricht

Interview met de Spaanse arts Betty Cerda de Palou, 63 jaar oud en sinds 32 jaar in Maastricht 1 Interview met de Spaanse arts Betty Cerda de Palou, 63 jaar oud en sinds 32 jaar in Maastricht Betty: Ik ben Betty Cerda de Palou. Ik woon in Maastricht al 32 jaar. Ik ben 63 jaar. Ik ben arts, maar

Nadere informatie

Reisverslag Sri-Lanka 2 juli

Reisverslag Sri-Lanka 2 juli Reisverslag Sri-Lanka 2 juli 25 December 2011 waren wij 12,5 jaar getrouwd en als verlaat huwelijksreis zijn wij met onze drie dochters naar Sri-Lanka vertrokken. Eerst lekker 3 dagen bij het zwembad rondhangen

Nadere informatie

IMPRESSIE VAN EEN LEUKE WEEK IN LERMOOS OOSTENRIJK

IMPRESSIE VAN EEN LEUKE WEEK IN LERMOOS OOSTENRIJK IMPRESSIE VAN EEN LEUKE WEEK IN LERMOOS OOSTENRIJK De laatste week van augustus zijn wij (Loes en Diana) samen met onze honden naar de Oostenrijkse bergen geweest om lekker te gaan wandelen. We hadden

Nadere informatie

Reisverslag Berlijn 2015 Deel 7 [1]

Reisverslag Berlijn 2015 Deel 7 [1] Gepubliceerd op Willem-Jan van der Zanden (http://www.wjvanderzanden.nl) Home > Reisverslag Berlijn 2015 Deel 7 Reisverslag Berlijn 2015 Deel 7 [1] Door wjvanderzanden[2]op zo, 07/26/2015-13:43 Tags:reizen

Nadere informatie

Moezel: Moselsteig Deel 2: Bullay - Zeltingen. 13 t/m 15 februari 2017

Moezel: Moselsteig Deel 2: Bullay - Zeltingen. 13 t/m 15 februari 2017 Moezel: Moselsteig Deel 2: Bullay - Zeltingen 13 t/m 15 februari 2017 Maandag 13 feb Heel - Reil 220 km De weerberichten hadden al geruime tijd aangegeven dat er een paar mooie zonnige dagen zouden komen

Nadere informatie

Het restaurant in Otterlo.

Het restaurant in Otterlo. Het verslag van mijn spontane actie/uitdaging handbikend van Enschede naar Scherpenzeel en terug. Een totale afstand van 259,92 km en heb hier zowel de zaterdag als de zondag 12 uur over gedaan (inclusief

Nadere informatie

Programma Go-out wandel midweek Cochem 2 tot en met 6 november 2015

Programma Go-out wandel midweek Cochem 2 tot en met 6 november 2015 Programma Go-out wandel midweek Cochem 2 tot en met 6 november 2015 Cochem ligt midden in de vulkaan Eifel. Het landschap kenmerkt zich door heuvels, akkerlanden en kleine dorpjes. Dwars door Cochem stroomt

Nadere informatie

De Geschiedenis Op 28 Oktober in 1237 werd een nederzetting gesticht met de naam Berlijn in het toen genaamde Pruisen. Op dezelfde datum werd ook in de buurt Cölin opgericht. In 1307 werden deze nederzettingen

Nadere informatie

MIJN LAND. Oh mijn land. Ik mis het echt. Elke dag heb ik heimwee. Elke nacht droom ik erover. Ik mis mijn land. Ik mis elke straat. Ik mis alles.

MIJN LAND. Oh mijn land. Ik mis het echt. Elke dag heb ik heimwee. Elke nacht droom ik erover. Ik mis mijn land. Ik mis elke straat. Ik mis alles. MIJN LAND Oh mijn land Ik mis het echt. Elke dag heb ik heimwee. Elke nacht droom ik erover. Oh mijn land Ik mis mijn land. Ik mis elke straat. Ik mis alles. Oh mijn land Ik mis mijn familie. Mijn vrienden,

Nadere informatie

BERLIJN. Vlak daarbij is er het Europa-Center waarvan de bouw in 1963 begon en veel winkels en restaurants bevat.

BERLIJN. Vlak daarbij is er het Europa-Center waarvan de bouw in 1963 begon en veel winkels en restaurants bevat. BERLIJN Toen ik student was ben ik in 1963 voor het eerst in Berlijn geweest. Er was nog geen muur maar om naar Oost-Berlijn te gaan moest je langs de Vopo s die het geweer op de mensen hielden. Geen prettig

Nadere informatie

De muziekreis naar Valkenburg.

De muziekreis naar Valkenburg. De muziekreis naar Valkenburg. 24 maart 2014 Vandaag gaan we met het Buitenhof naar Valkenburg voor de muziekreis. De begeleiders Marij en Henk gaan al vroeg op pad om iedereen op te halen. Marij haalt

Nadere informatie

Met MundoRado op stedentrip naar Praag. (4 tot en met 9 juli 2016)

Met MundoRado op stedentrip naar Praag. (4 tot en met 9 juli 2016) Met MundoRado op stedentrip naar Praag (4 tot en met 9 juli 2016) Maandag 4 juli, reisdag naar Praag Op tijd stap ik maandag in de trein om ruim voor vertrek op Schiphol te zijn, alwaar ik mijn twee reisgenoten

Nadere informatie

Londen 2015 7 Sept 10 Sept

Londen 2015 7 Sept 10 Sept Londen 2015 7 Sept 10 Sept Hotel Gegevens 144-152 Walworth Rd, London SE17 1JL, Verenigd Koninkrijk +44 20 7703 8000 What do you need? -geldig paspoort of identiteitsbewijs -tas of koffer -niet te veel

Nadere informatie

OKTOBERFEEST DUITSLAND 26-09 tot 29-09-2014 MET MAURICE ( ALIAS MAUS ) EN BERT

OKTOBERFEEST DUITSLAND 26-09 tot 29-09-2014 MET MAURICE ( ALIAS MAUS ) EN BERT OKTOBERFEEST DUITSLAND 26-09 tot 29-09-2014 MET MAURICE ( ALIAS MAUS ) EN BERT 1 Vrijdag 26-09-2014 Dag 1 van onze reis naar het Oktoberfeest in Thuringen Duitsland. Wij ontmoeten elkaar op de parkeerplaats

Nadere informatie

CKV op de TooropMavo

CKV op de TooropMavo CKV op de TooropMavo Beste leerling, CKV is de afkorting die staat voor Culturele Kunstzinnige Vorming. Jaren geleden heeft de overheid besloten dat je ook op het gebied van cultuur en kunst gevormd moet

Nadere informatie

4 e Internationale Weekendmeeting 10, 11 & 12 juni 2009 (Door: Dick Baars)

4 e Internationale Weekendmeeting 10, 11 & 12 juni 2009 (Door: Dick Baars) 4 e Internationale Weekendmeeting 10, 11 & 12 juni 2009 (Door: Dick Baars) Het was weer de 4 e keer dat wij een internationale weekendmeeting organiseerde, ditmaal in het weekend van 10 t/m 12 juni, een

Nadere informatie

WAAR GAAN WE NAARTOE?

WAAR GAAN WE NAARTOE? WAAR GAAN WE NAARTOE? De familie Janssens wil op uitstap. Maar vader, moeder en de kinderen hebben hun eigen wensen! Kan je de familie helpen? Bekijk de brochures. Welke uitstap is goed voor iedereen?

Nadere informatie

1. Joris. Voor haar huis remt Roos. Ik ben er. De gordijnen beneden zijn weer dicht.

1. Joris. Voor haar huis remt Roos. Ik ben er. De gordijnen beneden zijn weer dicht. 1. Joris Hé Roos, fiets eens niet zo hard. Roos schrikt op en kijkt naast zich. Recht in het vrolijke gezicht van Joris. Joris zit in haar klas. Ben je voor mij op de vlucht?, vraagt hij. Wat een onzin.

Nadere informatie

Eindevaluatie. Riga. Begeleiders;Geert Daams en Remco Reijke

Eindevaluatie. Riga. Begeleiders;Geert Daams en Remco Reijke Eindevaluatie Riga 2011 Begeleiders;Geert Daams en Remco Reijke Inhoud Inleiding... 3 Wat voor cijfer geef je de Riga reis?... 4 Wat was je voornaamste reden om naar Riga te gaan?... 4 Hoe heb je de heenreis

Nadere informatie

WO DER ELBLING WÄCHST Concertreis 2008 Maastrichts Mannenkoor naar Trier deel 1.

WO DER ELBLING WÄCHST Concertreis 2008 Maastrichts Mannenkoor naar Trier deel 1. WO DER ELBLING WÄCHST Concertreis 2008 Maastrichts Mannenkoor naar Trier deel 1. Wat hebben we een fantastisch weer gehad op onze concertreis naar Trier. Al vanaf de opstapplaatsen zat de stemming er al

Nadere informatie

CITYTRIP Krakau (Polen)

CITYTRIP Krakau (Polen) CITYTRIP Krakau (Polen) DRIEDAAGSE VLIEGTUIGREIS met bezoek aan Auschwitz en Birkenau 1 Programma Krakau, een stad met een unieke sfeer en een schitterende authentieke binnenstad, werd in 1978 als eerste

Nadere informatie

MPS Prins Willem Alexander. Bootvakantie 2015 11 oktober t/m 16 oktober

MPS Prins Willem Alexander. Bootvakantie 2015 11 oktober t/m 16 oktober Bootvakantie 2015 11 oktober t/m 16 oktober Voorwoord Namens Stichting On Toer heten we iedereen welkom aan boord van de Mps Prins Willem Alexander. Wij vinden het leuk dat jullie keuze op onze bootvakantie

Nadere informatie

VATICAANSTAD FILATELISTISCH GEZIEN

VATICAANSTAD FILATELISTISCH GEZIEN VATICAANSTAD FILATELISTISCH GEZIEN Deel 2, Sint Pieter In mei 2004 heeft ondergetekende met echtgenote, zus en zwager enorm van een fijne vakantie van vier weken Italië genoten. Van deze reis heb ik een

Nadere informatie

Budapest. Woensdag 20 t/m vrijdag 22 oktober 2010. Debreceni VSC - PSV

Budapest. Woensdag 20 t/m vrijdag 22 oktober 2010. Debreceni VSC - PSV Budapest Woensdag 20 t/m vrijdag 22 oktober 2010 Debreceni VSC - PSV Budapest, de hoofdstad van Hongarije, telt 1,7 miljoen inwoners. De Donau splitst de stad in twee delen; het heuvelachtige Buda en Pest,

Nadere informatie

Appartementen Moezel. Brochure: Appartementen Moezel. Algemeen. Accommodatie

Appartementen Moezel. Brochure: Appartementen Moezel. Algemeen. Accommodatie Appartementen Moezel Algemeen Deze prachtige rolstoelaangepaste appartementen liggen direct aan de Moezel, op ca 20 km van Cochem. Het huis bestaat uit 4 appartementen welke volledig geschikt zijn voor

Nadere informatie

Wat kan ik voor u doen?

Wat kan ik voor u doen? 139 139 HOOFDSTUK 9 Wat kan ik voor u doen? WOORDEN 1 1 Peter is op vakantie. Hij stuurde mij een... uit Parijs. a brievenbus b kaart 2 Ik heb die kaart gisteren.... a ontvangen b herhaald 3 Bij welke...

Nadere informatie

En rijke mensen werken niet. Die kunnen de hele dag doen wat ze leuk vinden.

En rijke mensen werken niet. Die kunnen de hele dag doen wat ze leuk vinden. Warm in Verona Romeo loopt een beetje rond. Dat doet hij bijna elke dag. Hij vindt het leuk om door het stadje te lopen. Door de kleine straatjes. Langs de rivier waar de meisjes de was doen. En over de

Nadere informatie

IN EEN HUIS IN GEMENGDE HOEVESTIJL

IN EEN HUIS IN GEMENGDE HOEVESTIJL I N T E R I E U R W Wonen op de Windrichtingen IN EEN HUIS IN GEMENGDE HOEVESTIJL Tekst: ANNEMIE WILLEMSE Foto s: JAN VERLINDE 22 TIJDLOOS TIJDLOOS 23 Na een zoektocht naar de ideale bouwgrond, gingen

Nadere informatie

Reisverslag Verona 2016 Deel 2 (29 juli 2016) [1]

Reisverslag Verona 2016 Deel 2 (29 juli 2016) [1] Gepubliceerd op Willem-Jan van der Zanden (http://www.wjvanderzanden.nl) Home > Reisverslag Verona 2016 Deel 2 (29 juli 2016) Reisverslag Verona 2016 Deel 2 (29 juli 2016) [1] Door wjvanderzanden[2]op

Nadere informatie

U leert in deze les "toestemming vragen". Toestemming vragen is vragen of u iets mag doen.

U leert in deze les toestemming vragen. Toestemming vragen is vragen of u iets mag doen. TOESTEMMING VRAGEN les 1 spreken inleiding en doel U leert in deze les "toestemming vragen". Toestemming vragen is vragen of u iets mag doen. Bij toestemming vragen is het belangrijk dat je het op een

Nadere informatie

Naam: Waar woon jij? Vraag 1b. Waarom wonen veel mensen in Kenia in een hut? Vraag 1a. In wat voor soort huis woon jij?

Naam: Waar woon jij? Vraag 1b. Waarom wonen veel mensen in Kenia in een hut? Vraag 1a. In wat voor soort huis woon jij? Naam: Waar woon jij? Wonen over de hele wereld Heb jij wel eens in een tent gewoond? Waarschijnlijk niet. In de vakantie is het leuk. Maar voor altijd? Toch zijn er mensen op de wereld die altijd in een

Nadere informatie

Verslag Campertrip Zuid Frankrijk 2012.

Verslag Campertrip Zuid Frankrijk 2012. Verslag Campertrip Zuid Frankrijk 2012. Zondag 10 juni 2012. Vanmorgen vertrokken en via Antwerpen, Brussel en Luxemburg zijn we, zonder tolwegen, lekker opgeschoten en doorgereden tot Arc et Senans. Hier

Nadere informatie

Antwoorden Thema 5 Vrije tijd

Antwoorden Thema 5 Vrije tijd Antwoorden Thema 5 Vrije tijd Luisteren Oefening 2 hobby Willem Linda hockeyen squashen tennissen voetballen bioscoop theater ballet kroegbezoek concertbezoek popmuziek jazz klassieke muziek Spreken Oefening

Nadere informatie

LANG WEEKEND 15-18 AUGUSTUS 2014 HEALEY

LANG WEEKEND 15-18 AUGUSTUS 2014 HEALEY LANG WEEKEND 15-18 AUGUSTUS 2014 HEALEY & GOLF Zijn de Healey en golf uw passie? Wij willen deze twee combineren in de eerste Healey golfreis. In vier dagen tijd spelen wij op drie prachtige golfbanen

Nadere informatie

Luciano en Hans. Christiaan en Richard. Jena en Arianne. Bianca en Gerrit. Danielle en Jan. Jules en Martin

Luciano en Hans. Christiaan en Richard. Jena en Arianne. Bianca en Gerrit. Danielle en Jan. Jules en Martin Luciano en Hans Christiaan en Richard Jena en Arianne Bianca en Gerrit Danielle en Jan Jules en Martin Het was vroeg.6 uur verzamelen op station Utrecht Centraal. Vandaar gingen we via Rotterdam naar Brussel.

Nadere informatie

München. (misschien wel de leukste reis van ISW)

München. (misschien wel de leukste reis van ISW) München (misschien wel de leukste reis van ISW) 2016 Zondag 25 september t/m donderdag 29 september 2016 Dhr. A. Farhangi Dhr. D. Remijn Dhr. M. Oomen Dhr. M. van Zeijl Mevr. M. Claassen Mevr. H. van der

Nadere informatie

Inhoud. Thailand. 4 start 8 chang rai 28 chang mai 34 ayutthaya 44 ao nang 74 ko tao 88 bangkok 98 eind

Inhoud. Thailand. 4 start 8 chang rai 28 chang mai 34 ayutthaya 44 ao nang 74 ko tao 88 bangkok 98 eind Thailand 1 Thailand het verhaal over een reis een reis gemaakt door een gezin een gezin dat houdt van een avontuur een avontuur dat zij samen hebben beleefd een verhaal over: paul van kan conny coppen

Nadere informatie

Samen naar die bijzondere hoofdstad van ons land, AMSTERDAM, een échte wereldstad, Met het Gilde Maastricht, 2017

Samen naar die bijzondere hoofdstad van ons land, AMSTERDAM, een échte wereldstad, Met het Gilde Maastricht, 2017 Samen naar die bijzondere hoofdstad van ons land, AMSTERDAM, een échte wereldstad, Met het Gilde Maastricht, 2017 Het Gilde Maastricht organiseert voor het komend najaar een excursie naar Amsterdam, behorende

Nadere informatie

Praag. 1-1 - 2 0 1 2

Praag. 1-1 - 2 0 1 2 Praag. 1-1 - 2 0 1 2 Draaiboek Zondag 6 mei. 21.30 uur Koffers in de bus laden. paspoort/id-kaart check en instappen. 22.00 uur Vertrek vanaf Nederland naar Praag. Maandag 7 mei. 9.00 uur Verwachte aankomst

Nadere informatie

BIJLAGEN LESPAKKET 1.2

BIJLAGEN LESPAKKET 1.2 BIJLAGEN LESPAKKET 1.2 BIJLAGE 1 A4 BLADEN THEMA S BIJLAGE 2 DOMINO EMOTIES BIJLAGE 3 MATCHING OEFENING GEVOELENS BIJLAGE 4 VRAGENLIJST FILM BIJLAGE 5 VRAGENSTROOKJES HOEKENWERK BIJLAGE 6 ANTWOORDENBLAD

Nadere informatie

Koblenz. 12 tot en met 19 Juni 2015

Koblenz. 12 tot en met 19 Juni 2015 Koblenz 12 tot en met 19 Juni 2015 Vakantiegangers: Hannie, Jules, Sibolt, Christ en Lyanne Begeleiders: Harmke, Wilma en Thomas Vrijdag 12 Juni Om 11 uur in de ochtend vertrekken we vanuit Arnhem met

Nadere informatie

Take a look at my life 12

Take a look at my life 12 Take a look at my life 12 Verslaafd aan foto,s maken. Elke dag weer mijn mobiel uit me zak halen en foto,s maken van de dingen die ik mee maak of tegenkom. Er zijn al zoveel mensen die gebruik maken van

Nadere informatie

Tour Denemarken 2016

Tour Denemarken 2016 Tour Denemarken 2016 Dag 1 Rond tien uur in de ochtend werd ik opgehaald door Joris van Wijngaarden. Daarna haalden we Leon op van het station en haalde we Simone op in Gorinchem. Ik liep naar boven in

Nadere informatie

Het programma 2016/2017

Het programma 2016/2017 Reis- en Cultuurclub Son en Breugel e.o. Het programma 2016/2017 R&C Club, nu het hele jaar actief. De R&C club heeft een tweetal programma s Winterprogramma. Van november tot en met februari. Maandelijks

Nadere informatie

Mijn naam is Fons. Ze noemen me een groene jongen. Weet je hoe dat komt?

Mijn naam is Fons. Ze noemen me een groene jongen. Weet je hoe dat komt? Beste kinderen, Mijn naam is Fons. Ze noemen me een groene jongen. Weet je hoe dat komt? In mijn vrije tijd ben ik natuurgids. Met mijn verrekijker en vergrootglas trek ik naar allerlei plekjes om de natuur

Nadere informatie

Wij zijn met elkaar op vakantie:

Wij zijn met elkaar op vakantie: Wij zijn met elkaar op vakantie: Manja Ciska Adri Piet Paul Zaterdag 28 juli: Vanmorgen zijn we allemaal vroeg opgestaan om op tijd in Arnhem op het kantoor te zijn. Vertrek naar Bremm om 10 uur. Tot onze

Nadere informatie

Zondag 4 februari 2018

Zondag 4 februari 2018 Zondag 4 februari 2018 Zondagochtend moesten we vroeg op want we moesten zeven uur op Schiphol zijn. Daar verzamelden we, 10 leerlingen en 3 docenten. Nadat we er allemaal waren gingen we inchecken en

Nadere informatie

A) Gebruik de volgende voegwoorden: maar, want, en, of.

A) Gebruik de volgende voegwoorden: maar, want, en, of. A) Gebruik de volgende voegwoorden: maar, want, en, of. 1. Trek je schoenen uit moeder heeft pas schoongemaakt. 2. Ik wilde gaan tennissen mijn vrienden vonden het te warm. 3. Drink je koffie drink je

Nadere informatie

De tijd die ik nooit meer

De tijd die ik nooit meer De tijd die ik nooit meer vergeet Jan Smit uit eigen pen deel 3 De Stiep Educatief De tijd die ik nooit meer vergeet De schrijver die blij is dat hij iets kan lezen en schrijven, vertelt over zijn jeugd.

Nadere informatie

Werkboek Het is mijn leven

Werkboek Het is mijn leven Werkboek Het is mijn leven Het is mijn leven Een werkboek voor jongeren die zelf willen kiezen in hun leven. Vul dit werkboek in met mensen die je vertrouwt, bespreek het met mensen die om je geven. Er

Nadere informatie

De examenperiode is een moeilijke tijd. Je moet hard studeren en je hebt veel stress. Wat is een goede studiemethode en wat doe je beter niet?

De examenperiode is een moeilijke tijd. Je moet hard studeren en je hebt veel stress. Wat is een goede studiemethode en wat doe je beter niet? TIPS VOOR DE EXAMENS De examenperiode is een moeilijke tijd. Je moet hard studeren en je hebt veel stress. Wat is een goede studiemethode en wat doe je beter niet? Wat moet je doen? 1. Lees de tekst op

Nadere informatie

Daan zwienenberg. Dag 1 dinsdag

Daan zwienenberg. Dag 1 dinsdag Daan zwienenberg Dag 1 dinsdag Ik fiets naar school met mijn rugzak. Gingen we in de bus zitten en toen gingen we naar de domelaar we gingen uit de bus en we gingen naar het kantoor van de domelaar een

Nadere informatie

Hey, ga en doe je mee?

Hey, ga en doe je mee? Week 1: 13 t/m 17 juli 2015 Maandag 13 juli Vandaag genieten we tussen de middag van een zelfbereide high tea wat betekend dat we s ochtends druk bezig zullen zijn in onze keuken met bakken en braden.

Nadere informatie

Toets Geletterdheid en Begrijpend Lezen

Toets Geletterdheid en Begrijpend Lezen 1. Print deze tekst 2. Download het geluidsbestand en luister Je gaat een toets Geletterdheid en Begrijpend Lezen maken. Dit is een leestoets. De toets heeft vijf delen. Deel A, B, C, D en E. Deze toets

Nadere informatie

Wat gaan we doen? Kies uit: bijzondere dagelijks gratis aanstaande praktisch. 1 Dick en Anna gaan vrijdag trouwen. Dat is over twee dagen.

Wat gaan we doen? Kies uit: bijzondere dagelijks gratis aanstaande praktisch. 1 Dick en Anna gaan vrijdag trouwen. Dat is over twee dagen. 103 103 HOOFDSTUK 7 Wat gaan we doen? WOORDEN 1 Kies uit: bijzondere dagelijks gratis aanstaande praktisch 1 Dick en Anna gaan vrijdag trouwen. Dat is over twee dagen. 2 Op 22 november zijn we 25 jaar

Nadere informatie

1 Werkwoord. (wonen, werken, lopen,...) 8 Grammatica is niet moeilijk. wonen, werken, lopen,... noemen we werkwoorden.

1 Werkwoord. (wonen, werken, lopen,...) 8 Grammatica is niet moeilijk. wonen, werken, lopen,... noemen we werkwoorden. 1 Werkwoord (wonen, werken, lopen,...) wonen, werken, lopen,... noemen we werkwoorden. 8 Grammatica is niet moeilijk 1.1 woon, woont, wonen Ik woon nu in Nederland. Jij woont nu in Nederland. U woont nu

Nadere informatie

Dinsdag 8 april 2014

Dinsdag 8 april 2014 Maandag 7 april Wow de eerste dag in Rome, wat een dag. 's Morgens even ontbijten (één croissantje) en toen vanaf ongeveer half 10 op pad. We zijn in de binnenstad geweest en bij iedere kerk verbaasden

Nadere informatie

Marokko. 5 t/m 12 maart 2011

Marokko. 5 t/m 12 maart 2011 Marokko 5 t/m 12 maart 2011 Deze keer een heel andere vakantie dan we gewend zijn: een groepsreis (25 personen) met collega s van Wim naar Marokko. De reis is georganiseerd door zijn Marokkaanse collega

Nadere informatie

Spreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info

Spreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info De Chinese Muur 1. Voorwoord. 2. Wat is de Chinese Muur? 3. Waar ligt de Chinese Muur? 4. Waarom bouwden de Chinezen de Chinese Muur? 5. Hoe bouwden de Chinezen de Chinese Muur? 6. Hoe lang en hoe groot

Nadere informatie

Ria Massy. De taart van Tamid

Ria Massy. De taart van Tamid DE TAART VAN TAMID Ria Massy De taart van Tamid De taart van Tamid 1 Hallo broer! Hallo Aziz! roept Tamid. Zijn hart klopt blij. Aziz belt niet zo dikwijls. Hij woont nog in Syrië. Bellen is moeilijk in

Nadere informatie

paspoort/id-kaart zakgeld goede schoenen om te wandelen reserveschoenen regenjas indien nodig: knuffel of kussen

paspoort/id-kaart zakgeld goede schoenen om te wandelen reserveschoenen regenjas indien nodig: knuffel of kussen paspoort/id-kaart zakgeld goede schoenen om te wandelen reserveschoenen regenjas indien nodig: knuffel of kussen maandag, 25 maart verzamelen op school vertrekken met de bus aankomst meeting point Berlijn

Nadere informatie

Proeven Praten Plezier

Proeven Praten Plezier Dinsdag 23 juni 2015 16.00-20.00 uur Cultureel Kwartier Museum Gouda Museumtuin Achter de Kerk Dé Goudse Netwerkbijeenkomst Proeven Praten Plezier Welkom in Gouda U bent uitgenodigd door een Goudse ondernemer

Nadere informatie

www.bennyvreden.nl - BVP 1740 - Hint Music 2010 - De trein

www.bennyvreden.nl - BVP 1740 - Hint Music 2010 - De trein Lied :..! (cd track / ) Voor de lol of voor je werk. Naar een feest of naar de kerk. Naar Parijs of Almelo. Met de trein ben je er zo. Reizen naar een verre stad. Met je koffer en je kat. Stap maar in

Nadere informatie

Reisverslag Berlijn 2012 Deel 6 [1]

Reisverslag Berlijn 2012 Deel 6 [1] Gepubliceerd op Willem-Jan van der Zanden (http://wjvanderzanden.nl) Home > Reisverslag Berlijn 2012 Deel 6 Reisverslag Berlijn 2012 Deel 6 [1] Door wjvanderzanden[2]op zo, 10/21/2012-23:17 Tags:reizen

Nadere informatie

Lüneburger Heide 8 dagen

Lüneburger Heide 8 dagen Lüneburger Heide 8 dagen individuele fietsreis vanaf 590 Tussen Heide en Hanze Lüneburg - tien tegen één dat u niet eerder van die plaats gehoord had. Lüneburg gaf zijn naam aan de Lüneburger Heide, een

Nadere informatie