bulletin voor de huisartsopleiders HOVUmc

Transcriptie

1 bulletin voor de huisartsopleiders HOVUmc jaargang 12 nr. 2 september 2012 huisartsopleiding impressies juni 2012 novembermodule MAAS-globaal in Papiamento

2 Inhoudsopgave Colofon Hao-proVUssioneel is een bulletin voor alle huisartsopleiders van de Huisartsopleiding van het VUmc en verschijnt twee keer per jaar. Op het hao-deel van onze website zijn de oude jaargangen terug te vinden: Redactie: Angelika Raths Sylvia Vlak Illustraties: Rick Dros Foto s: Wilfred de Boer Jan de Heer Angelika Raths Eddy Rijk Sacha Vink Sylvia Vlak foto Hans van der Voort op pag. 35 copyright NHG, Margot Scheerder Basisontwerp omslag: Roland van Helden bno, Amsterdam Opmaak: Sylvia Vlak Huisartsopleiding VUmc OZW-gebouw De Boelelaan HV Amsterdam tel deadline kopij voor het maartnummer 2013 is 17 december In beeld Hoofdzaken Novembermodule 2012 Foto's junidagen Doorn Impressies leergangen 1 t/m 4 Foto's junidagen Doorn Impressies leergang 5 Foto's junidagen Doorn Mindfulness voor huisartsopleiders Aankondiging Suriname 2013 HaDiDoc De route van een zieke aios MAAS-globaal op Aruba Trots op Prikbord Agenda Insider Welkom/Uitzwaaien In memoriam Hans van der Voort 2

3 In beeld Angelika Raths Dat we jullie figuurlijk in beeld hebben moge duidelijk zijn. De huisartsopleiding van ons instituut steekt veel formatie-tijd, betrokkenheid en deskundigheid in de scholing, begeleiding en ondersteuning van opleiders. Dat gebeurt al vanaf het begin van deze opleiding. Hans van der Voort, die tot ons verdriet op 26 juli is overleden, heeft hier een belangrijke bijdrage aan geleverd. De toen ingeslagen koers is nog steeds richtinggevend. Persoonlijk contact, oog voor de mens in de beroepsrol en een goede relatie met ieder van jullie ligt ons na aan het hart. Waarom? Omdat werkomgeving ook leefomgeving is. Je brengt er veel tijd van je leven in door en je neemt jezelf als hele persoon mee. Zeker in mensvakken, zoals huisartsgeneeskunde en onderwijs. Goede relaties helpen bij werken, leren en leven. Wij hopen dat jullie zo naar aios kijken en ik vind dat wij als instituut daarin ook het voorbeeld moeten geven. (Zou ik dat wel zo opschrijven? Daar ligt de lat dan. Oei, wie schiet er nou allemaal een voorbeeld te binnen waar dat helemaal niet zo goed is gelukt? Maar goed, dat hoort er ook bij: fouten maken en daarmee omgaan.) Ik ga er vooralsnog van uit dat we maar één leven beschikbaar hebben, dus laten we dat vooral zo aangenaam mogelijk invullen met z n allen. Als ik terugdenk aan onze meerdaagse in juni en naar de kiekjes kijk, komen we aardig in de buurt. Dit is de sfeer waarin mijns inziens geleerd en geleefd kan worden. 24 jaar geleden was de keuze van de basisschool van mijn dochter (mede) ingegeven door het feit dat directrice en leraren alle leerlingen bij naam kenden. Niet om het feit op zich, maar omdat het stond voor een attitude: elkaar kennen, bij voorkeur in wie je bent en wilt zijn. De grootte van ons opleidersbestand, ca. 240, komt inmiddels aardig overeen met het aantal leerlingen op die basisschool toen. Mijn doel is hetzelfde: laten we elkaar op z n minst bij naam kennen. Omdat wij elkaar niet dagelijks zien, is daar wel wat hulp bij nodig. Het gezicht bij de naam kunnen we meestal wel opzoeken in Hagsys. Als je alleen nog de voornaam weet, is het al lastiger en omgekeerd gaat het helemaal niet. Vandaar dat ik zo n anderhalf jaar geleden begonnen ben van iedere huisartsopleider een portretje te maken. De bedoeling is iedereen van jullie ook letterlijk in beeld te hebben. En dat hebben jullie geweten. Was je net over de eerste onwennigheid in de oriëntatiecursus heen, moest je poseren en je weer lekker opgelaten voelen. Zat je op de paralleldag even rustig met je collega s te lunchen, werd je lastiggevallen door ondergetekende persmuskiet, die je zo nodig voor de lens moest sleuren. Jullie deden geduldig mee. Heb ik nog wat tussen m n tanden?, Zit mijn haar een beetje?, Uitgerekend vandaag die pukkel, sputtert mijn slachtoffer en tovert uit de binnenzak een camouflagestick tevoorschijn! Je bent professioneel of je bent het niet. Voor sommigen was het een beproeving - sorry. Voor mij, veilig áchter het toestel, waren het meer dan tweehonderd leuke, kleine, individuele ontmoetingen. Een aanleiding het even te hebben over het nieuwe gezondheidscentrum, de recente aios, de verhuizing, de eigen ruimte voor supervisie, de cursus, een ontkoppeling, de kinderen of over fotograferen als hobby: Beter op afstand en inzoomen, anders wordt de neus zo n kokkel. 3

4 Deze adviseur heb ik later opgebeld om te vragen of hij geen zin had in juni mee te fotograferen voor de provu. Had hij wel en zijn collega ook. Leuk! Hoe meer zielen, hoe meer vreugd. Dankzij Eddy, Wilfred en Sylvia Vlak hebben we voor dit nummer een rijke beeldenoogst. Heb jezelf ook fotografische talenten en een goede camera, geef je op bij Sylvia of mij. Zo wordt de provu nog meer een blad van hao s voor hao s. Van iedereen tussen de drie tot twintig shots. Op jacht naar het moment waarop het ijs breekt, waarop de persoon zichtbaar wordt, die ik denk dat het is, waarop de glinster in de ogen zit of waarop iemand er gewoon mooi uitziet. Kikken als dat lukt. Kleine ontmoetingen Sommigen wilden samen uitzoeken, anderen, allang blij dat zij ervan af waren, lieten de keuze aan mij over. Waarvoor zijn de foto s eigenlijk? Voor onze groepsoverzichten, voor publicaties in de provu (hoge resolutie) en voor mijn hao-smoelenproject: al jullie portretten met namen op alfabetische volgorde op één muur van het instituut. Zodat wij af en toe kunnen spieken als de naam bij een gezicht ons niet te binnen wil schieten. Maar ook als statement: laten zien wie het leeuwendeel van de huisartsopleiding voor zijn/haar rekening neemt. Samantha is nog op zoek naar een geschikt ophangsysteem (tips zijn welkom). De bedoeling is dat de hao-portrettengalerij voor het eind van dit jaar gerealiseerd is. En uiteraard zijn de foto's ook voor jullie zelf beschikbaar. Wie het zijne/ hare wil hebben, bv voor de actualisering van het eigen profiel, kan het bij Sylvia Vlak (s.vlak@vumc.nl) opvragen. Een (niet alfabetische) selectie alvast op de buitenkant van dit nummer. Het liefst hadden we natuurlijk iedereen op de cover gezet, maar dan waren de koppies tot microscopische proporties geslonken. Nu staan er 66 als representanten voor de hele groep. Ongeveer evenveel vrouwen als mannen, van piep tot doorgewinterd, van moet-nog-beginnen tot stoptbijna. Het grote aantal ex-aios is voor mij, oude rot, een speciaal plezier. Ik krijg gewoon een goed humeur van deze omslag. Een bont palet. Hoe krijgen we nu nog wat meer culturele kleur in beeld? hao-coördinator 4

5 Hoofdzaken Nettie Blankenstein Er zijn weer boeiende ontwikkelingen gaande in de opleiding, die ook jullie als hao s betreffen. Nieuwe selectieprocedure Wij gaan aios voor de startdatum maart 2013 selecteren volgens een nieuwe procedure. Naast de brief en het gesprek wordt van de kandidaten volgens drie extra bronnen informatie verzameld. Dit geeft naar verwachting een completer beeld van de (on)mogelijkheden van de kandidaat. Wij verwachten dat hiermee de selectie bij de toegang verbetert én dat bij de start van de opleiding de keuze van de concrete opleidingsdoelen beter gemaakt kan worden. Dit resulteert er wel in dat de nieuwe procedure uitgebreider is, verspreid over twee dagen per kandidaat. Een ander belangrijk verschil is dat het trio aios, opleider en docent uit elkaar gehaald wordt. De docenten nemen samen met een testpsycholoog de vragenlijst af. De aios en opleiders beoordelen samen de simulatiegesprekken. Op dag 1 worden de LHK en de SJT (Situational Judgement Test) afgenomen onder examencondities. Op dag 2 volgen de interviews en de simulaties. Bij de beoordeling worden alle 4 beoordelingen betrokken. De beoordeling van de LHK en de SJT is aanvullend. Het interview en de simulatieconsulten. worden als leidend gezien. De leden van de selectiecommissies (hao s, aios en stafleden) krijgen in oktober een training. De selectieweek is in week 43. Dit is de herfstvakantieweek voor regio Noord. Dat is niet voor iedereen handig. Zo moet helaas een paralleldag die in deze week gepland stond worden verzet. Ook zijn er deze week geen terugkomdagen, zodat de aios hun hele werkweek in de praktijk zijn. Academisering De kern van academisering is dat we de samenhang tussen opleiding, onderwijs, onderzoek en zorginnovatie in de netwerkpraktijken gebruiken om het niveau van de huisartsenzorg te verhogen. Voor de huisartsopleiding betekent dit dat al ontwikkelde huisartsgeneeskundige kennis optimaal doordringt in de opleiding en dat de opleiding bijdraagt aan het ontstaan van nieuwe relevante kennis. Niet toevallig schrijf ik hier optimaal en relevant. Daar hoort bij dat we op basis van praktijkvragen actief zoeken naar kennis (PICOs), maar ook dat we samen met een patiënt kritisch wegen hoe die kennis voor deze individuele patiënt of dit specifieke probleem bruikbaar kan zijn, en dat we kritisch meekijken naar de relevantie van onderzoeksprojecten. Dit jaar hebben al een aantal hao s op de paralleldag geoefend met het zoeken van vakliteratuur op internet en het inbrengen van wetenschappelijke vorming in leergesprekken. Docenten krijgen vergelijkbare scholing aangeboden. Aanwezige expertise zetten we graag in binnen de opleiding. Diegenen onder jullie die bijv. kaderhuisarts zijn en een bijdrage willen leveren aan de opleiding wil ik uitnodigen hier eens over te komen praten. Onder de docenten zit een flink aantal kaderartsen (in wording). We missen nog kaderhuisartsen Diabetes Mellitus en Bewegingsapparaat. Als je overweegt een van deze opleidingen te gaan doen en je expertise in wilt zetten binnen de opleiding, kom dan eens praten over mogelijke tegemoetkoming in de kosten. Dit jaar zijn 3 nieuwe aiotho s gestart met een gemengd opleidings- en 5

6 onderzoekstraject, een vierde komt eraan. Dan hebben we negen aiotho s in actie. Zij zijn niet alleen de huisarts-onderzoekers van morgen, ook in hun opleidingsgroep kunnen ze een wetenschappelijke verdieping brengen en niet te vergeten in hun opleidingspraktijk. Stafleden met nieuwe taakgebieden Tjitske Dijkstra volgt Willem Feijen op als arbo-contactpersoon voor zieke aios. Op pagina 27 geeft Tjitske een indruk van de route van een zieke aios. Daar staat ook hoe ik als hoofd achteraf kan beslissen in hoeverre een re-integratieperiode met terugwerkende kracht mee mag tellen als opleidingstijd. De voorwaarden daarvoor zijn nu concreet omschreven. Renée Weersma heeft het aandachtsgebied aios op de post overgenomen van Eddy Reijnders. Dit jaar wordt de leidraad dienstdoen verder geïmplementeerd. Renée en Eddy zullen samen een cursus waarnemend opleider op de post opzetten. Als je als hao zelf weinig diensten doet, zodat je aios met jou niet aan 5 diensten per kwartaal komt, kun je een hidha/maatje, maar ook een vaste waarnemer op de post vragen de cursus te doen. Daar kunnen ze leren hoe ze als vervanger van de eigen hao verantwoord dienst kunnen doen met een aios. Zij realiseren zich bijvoorbeeld soms niet welke juridische verantwoordelijkheden ze hebben t.o.v. de aios die onder hun leiding dienst doet. Ook de onderwijscoördinatoren op de post zijn beschikbaar om als waarnemend opleider dienst te doen met jouw aios. Chris Rietmeijer wordt voorzitter van een nieuw op te richten plaatselijke werkgroep Arts-Patiënt-Communicatie. Deze werkgroep gaat belangrijke vernieuwingen voor het APC-onderwijs uitwerken, die mede door Chris in de landelijke werkgroep APC zijn voorbereid: APC dient beoordeeld te worden in relatie tot het doel dat de huisarts/aios in het betreffende consult wilde bereiken, het onderwijs APC wordt zoveel mogelijk geïntegreerd met de medische inhoud en de hao wordt kernleermeester APC die hiertoe door het instituut wordt toegerust en ondersteund. Bij deze nieuwe taakverschuiving tussen instituut en hao s pas ook dat hao s invloed hebben op de uitwerking van de plannen. Chris schrijft in deze provu meer over de APC ontwikkelingen (zie Prikbord), en nodigt je uit je op te geven als hao-lid van de werkgroep. Tip: overdracht aios van eerste naar tweede huisartsenstage Soms wil een hao die een 1e-jaars aios heeft opgeleid indrukken of tips doorgeven aan de hao van het 3e jaar, of wil de hao 3e jaar informatie van de hao 1e jaar. Direct persoonlijk contact komt niet makkelijk tot stand, zeker niet van hao 1e jaar naar (nog onbekende) hao 3e jaar. Verschillende hao s bepleiten een apart overdrachtsformulier. Nu probeer ik in onze al zo papierrijke opleiding juist het aantal formulieren te beperken, dus liever moedig ik alle hao s 1e jaar aan om op het bestaande 10emaands beoordelingsformulier hierop te anticiperen en de vrije tekstruimte uit te buiten om inhoudelijke indrukken en tips voor de volgende stage aan de aios mee te geven. Ook de achterkant mag beschreven worden! Ten tweede kun je vermelden dat je het waardeert als de hao 3e jaar contact met je opneemt; zet je contactgegevens erbij. De hao 3e jaar kan de continuïteit bevorderen door aan het begin van de stage met de aios het beoordelingsformulier van het 1e jaar door te spreken. Eerste aios voltooien huisartsopleiding Aruba Het project Versterking huisartsenzorg Aruba bereikt op 1 september a.s. een mijlpaal: de drie eerste aios die in 2009 als pioniers zijn begonnen aan de mede door ons opgebouwde huisartsopleiding Aruba, krijgen dan hun certificaat. De opleiding gaat door, ook voor 2013 zijn al enkele nieuwe aios geselecteerd. Het project bereikt een nieuwe fase, de opleiding is eraan toe organisatorisch ingebed te worden in een zelfstandig onderwijs-/ opleidingsinstituut op Aruba. Piet Schoonheim draagt hieraan ook na zijn pensionering, als projectleider Aruba, nog zijn steentje bij. Het ligt in de bedoeling dat didactische ondersteuning vanuit onze opleiding, zoals Angelika, Jolijn en Karin de afgelopen jaren hebben geboden, voortgezet kan worden evenals onze bijdrage aan de nascholing van huisartsen. 6

7 Berichten uit de hao-kwaliteitscommissie Novembermodule 2012 Titel cursus Doelgroep ASTMA/COPD, WAT KUNT U ERMEE? Opleiders van alle leergangen die in juni 2012 niet deel hebben genomen aan de didactische scholing Cursusdagen woensdag/donderdag 14 en 15 november 2012 Docenten Competenties Inhoud cursus Thema s Werkwijze Barend van Duin (kaderhuisarts astma/copd) in samenwerking met andere kaderhuisartsen astma/copd De opleider 2.1 realiseert een evenwichtige en uitdagende werk-leerplek 3.2 stemt het eigen handelen af met andere betrokkenen bij de ondersteuning van de aios 4.1 organiseert personeelsinzet, middelen en informatiestromen zodanig dat er efficiënt gewerkt en geleerd kan worden Na deze tweedaagse cursus kun je: vertellen welke inhoudelijke ontwikkelingen er rond astma en COPD spelen en wat je daarvoor moet aanpassen in jouw medisch handelen en jouw praktijkvoering op basis van anamnese, spirometrie en klinisch beeld onderscheid maken tussen astma, COPD en de mengvorm van beide na de diagnostische fase een optimaal behandelplan maken voor de patiënt in gesprek met een patiënt dit behandelplan bespreken, je oriënteren op de persoonlijke streefdoelen van de patiënt en afspraken maken over waar in de komende periode aan gewerkt gaat worden door de patiënt de do s en dont s van motiverende gespreksvoering benoemen; en uitleggen hoe je een gewenste gedragsverandering bij een patiënt of bij een aios faciliteert dan wel belemmert de meest relevante comorbiditeiten bij COPD benoemen aandachtspunten voor taakverdeling en werkafspraken met de praktijkondersteuner(s) in jouw praktijk benoemen uitleggen hoe je er voor gaat zorgen dat de aios actief bij de zorg voor astma- en COPDpatiënten betrokken wordt en hoe jij en jouw praktijkondersteuner de aios hierbij gericht kunnen begeleiden up-to-date medisch handelen bij COPD, wat wil ik aanpassen? hoe krijgen we de patiënt mee in het moois wat we bedenken? samenwerking opleider-poh-aios; hoe leert de aios over Astma/COPD en hoe organiseer je dat? kennisoverdracht via presentaties, oefeningen en workshops oefenen van motiverende gesprekken met patiënten en aios samenwerkings- en organisatieaspecten onder de loep nemen en uitwerken LORENZO 7

8 Het basiscurriculum Leergang 0 t/m 4 Foto's junidagen Doorn 8

9 9

10 Het basiscurriculum Leergang 0 t/m 4 Leergang 1 De Duizendpoot Elvira van Gemerden Wij duizendpootjes zetten koers naar een uitgekiend programma vol zelfevaluatie, indringende vragen, en handige tips. Zelfs wetenschappelijke onderbouwing bleef ons niet bespaard (Silverman??). Ik weet nu in ieder geval van één collega dat ik die vóór een zekere coffeïnebloedspiegel bereikt is nooit moet storen. Een take home message van belang natuurlijk. Docenten Jolijn en Karin dirigeerden ons door het behoorlijk volle programma met flair en relativering. Misschien is hao zijn dan toch wat minder zwaar dan het op papier lijkt? Sorry, op de website van de HOVUmc. We zijn wel modern, toch? Duizendpoot: geleedpotige behorend tot de klasse der Chilopoda. In Nederland 37 soorten inheems. Maximaal 200 segmenten, meest 15 tot 50 segmenten, met aan ieder segment 1 paar poten. Jagers en vleeseters. Giftig. Achterwacht geregeld: check. Routeplanner: Check. Tandenborstel: check. Video op usbstick:..ehh. Gelokt door de zoete dennengeur klopten we aan bij hotel Zonheuvel. Het prachtige koetshuis deed mijmeren over vroeger tijden. Visite rijden in een koets, hoe moet dat zijn geweest? Wie zou hier hebben gewoond? Hoe verdienden ze de kost? Enig gegoogle leverde op dat dit landgoed in het bezit was van Maarten Maartens, pseudoniem voor Jozua Marius Willem Schwartz, , in zijn tijd een redelijk succesvolle schrijver. Hij trouwde heel handig met een volle nicht van hem, Anna van Vollenhoven, die welgesteld genoeg was om hem rustig aan zijn literaire carrière te laten werken. Het mooie landhuis Zonheuvel werd later omgedoopt in het Maarten Maartenshuis. Een diverse groep huisartsen: eenlingen, stellen, groepspraktijkers, snelle jongens en bedachtzame meisjes, alles was vertegenwoordigd met als gezamenlijk doel een heel goede opleider worden. Of: een nog betere opleider worden. Want zeg nou zelf, we doen al zoveel moois. De Video Van Het Eigen Consult: zoals wel vaker confronterend en een zeer leerzaam rollenspel. Na deze dag was het een eitje om door de bomen het bos te bewonderen en valkuilen te vermijden. Struikelend over joggende huisartsen en stokpaardjes, en nagestaard door het lokale hertje op naar het diner: tijd voor social talk en opzwepende theorieën over onze oranje boys. Dag twee leverde ook weer genoeg stof voor harde actieplannen en concrete handvaten, waarvoor dank. Wij moderne huisartsen puzzelden ons door Blackboard en als toetje een popje. Is smart(i) nu hetzelfde als (a)dartn? Heel VU, heel nuttig. Geïnspireerd door alles en weer opgeladen zeiden we gedag. In colonne reden we huiswaarts. Duizend schoentjes in de kast, voetjes omhoog. Aios, here we come! Misschien goed om te weten dat de duizendpoot in diverse andere talen honderdpoot heet. Een aanzienlijke taakverlichting. Veel bekenden (we worden wel grijs zeg), nooit geweten dat er zoveel huisartsen tegelijk zouden zijn. Na een warm welkom en een vlammende toespraak van Henriëtte van der Horst tijd voor opsplitsing. Vol verwachting klopte mijn hart want de uitnodiging was vooral gevuld met routes en vermaningen over de mee te nemen video s. Wat stond ons toch te wachten? Ik had de hao-provussioneel nog op de leesstapel liggen, daarin bleek natuurlijk van alles te staan. groep 1A 10

11 Leergang 2 Leergesprekken Inez de Vries Bij aankomst in de zaal treffen wij een keur aan gereedschap op de grond. Tja, wat te kiezen? Onze begeleiders hebben hun eigen tool meegenomen: Karol een paletmesje en Angelika een zaklampje om hier en daar iets uit te lichten. We kiezen een stuk gereedschap. De schroevendraaier blijkt gebruikt te kunnen worden om het fundament van de huisartsgeneeskunde eens stevig vast te schroeven. De meetlat om de tekorten bij de aios te meten. Een direct reagerende huisarts neemt een hamer om NIET te gebruiken maar voor zich neer te leggen. Het gesprek komt op gang. Wat zijn onze ervaringen en wat willen we graag leren? De ballon moet niet opgeblazen worden door de opleider, dat is intimiderend voor de aios en hij/zij leert er niets van. En hoe vinden we dan de balans tussen de inbreng van de aios/ama en die van de opleider? Iedereen blijkt dit lastig te vinden. "De aios wil wat leren, maar de opleider wil ook wat kwijt" Karol De meeste aanwezigen hebben inmiddels hun tweede aios/ama. Het is duidelijk dat de tweede heel anders is dan de eerste: scherper, meer gestructureerd, of juist niet. Soms komt er spontaan weinig hulpvraag naar boven. Wat dan? Moet je het dan maar afdwingen? Doorvragen is een kostbaar gereedschap, het geeft blijk van aandacht en belangstelling. Niet alleen in het arts-patiëntcontact maar ook in de setting van een leergesprek. Karol leert ons dat een leergesprek een kop, romp en staart moet hebben. Het echte werk gebeurt in de romp, maar pas als de kop eraf is! Zorg dus voor een duidelijke agenda voordat je begint. We bespreken meegenomen leergesprekken en de ALVU. De agenda s kunnen explicieter en zorg zo mogelijk voor een vervolg in de tijd. Blijf in de gaten houden of je op de goede weg bent. Waar doe je een leergesprek? Al etende/in de sauna/ op het strand/achteruitrijdende in een jeep? Alles kan, maar besef wat de situatie met je doet. Na de agenda (kop) begint het exploreren (romp). Zoek een leervraag van de aios/ama. Op een ingebrachte video-opname dansen ama en opleider om elkaar heen. Dat is niet zo n goed idee. Benoem het direct als je voelt dat het niet goed gaat, of begin gewoon opnieuw. Buiten doen we een vreselijke oefening waarbij we om de beurt elkaar moeten leiden. Ogen en mond dicht. Kun je de ander leiden en kun je jezelf laten leiden? Hoe voelt dat? Word je na vijf minuten al zweterig of ben je helemaal niet in staat je te laten leiden? "Leergesprek is een containerbegrip" Angelika Alles kan een leergesprek zijn: consultbespreking, themagesprek, dagrapportage, video-nabespreking of consultatie. In de loop van het jaar kun je de inhoud van leergesprekken veranderen. Bouw eens een rollenspel in, bespreek e.e.a. eens lopend naast elkaar, of doe aan modeling. Bij een beginnende aios kun je heel goed het uur in tweeën delen. Als kers op het toetje bekijken we de opname van opleider Sharline Vis met haar aios op Aruba. We leren van haar geduld en gevoelsreflecties. Maar dat er sprake is van een gezel-leermeestersituatie wordt ook duidelijk in deze dialoog, en daar is niks mis mee. De tweede dag verdiepten we ons in het onderwerp doorvragen. Dit keer bij de collega van wie je een opname van een leergesprek samen bekeek. Het Droste-effect dringt zich op, ook wel de dubbele bodem. De aios ziet een patiënt, heeft een vraag (die moet soms boven water komen), opleider exploreert, etc. Dat staat dan weer op een volgende video. Die bekijk je weer met een hao-collega, die commentaar geeft op hoe jij exploreert. Het blijkt moeilijk in de goede laag te zitten, niet in de valkuil te stappen en na te gaan of de aios/ama wel een goed consult voert. Onthutst besluit een collega dat er nog veel te leren valt, ook voor een ervaren huisarts. Het contact aios-opleider is toch echt anders dan opleider-collegaopleider. Tot slot besluiten we dat het boek Het medisch ambacht achterhaald is en van de boekenlijst af moet. We krijgen nog een hand-out uit Opleiden en leren in de huisartspraktijk en de roos van Leary en adviseren Karol en Angelika zelf een boek te schrijven. 11

12 Het basiscurriculum Leergang 0 t/m 4 Leergang 3 De Bijsluiter Jan Mehrtens De Bijsluiter, wat voor associaties heb je hierbij? De vraag wordt opgeworpen en een aantal van ons is verbaasd als het over onze eigen gebruiksaanwijzing blijkt te gaan. Onze diversiteit in hoe wij leren en hoe wij communiceren. Deze eerste tweedaagse maken wij een start in het ontdekken hiervan en leren we meer over de consequenties van ons gedrag en het effect hiervan op onze aios. Hoe zeer wij van elkaar verschillen blijkt alvast uit de manier waarop wij ons presenteren middels een uitgekozen ansichtkaart. Chris neemt ons aan de hand en leidt ons de leercirkel van Kolb rond. Vervolgens ontmoeten wij elkaar in het midden van de ruimte, waarbij we met ogen dicht ons vastgrijpen aan twee handen aan de overkant. Met het ontwarren van de ontstane knoop observeren we onszelf en elkaar; verschillende stijlen worden zichtbaar. We verdelen ons in vier groepen op basis van onze leerstijlen en de denkers, dromers, beslissers en doeners worden onder de loep genomen. Dit geeft veel helderheid. De dromers houden van ruimte, de denkers vinden zichzelf verantwoord en doordacht, de doeners pakken aan en door en de beslissers bewaren het gezag. Tussendoor doen we rollenspelen met situaties waar we tegenaan lopen. Zo proberen we o.a. onze oorspronkelijke leerstijlen wat op te rekken naar naastgelegen terrein en krijgen suggesties hoe dit aan te pakken met onze aios. Verschillende thema s passeren en maken bij iedereen wel iets los. Chris en Angelique stellen vragen die richting geven aan ons innerlijke proces. Regelmatig staan we stil bij onze persoonlijke leerdoelen, waar willen we verder in komen? We besluiten de eerste dag met een boswandeling waarbij we in tweetallen met elkaar luisteren, samenvatten en doorvragen over enkele voorgelegde onderwerpen. Dag 2 openen we met een meditatieoefening en maken we kennis met de leer van Pinto. Vervolgens komen de twee groepen samen en ervaren we hoe het is om niet ja maar maar ja en te zeggen, als hulpmiddel voor het communiceren bij belangentegenstellingen. Aan de hand van het sinaasappeldilemma leidt Willem ons zwierig door het onderhandelingsmodel volgens Harvard dat ons helpt om met behoud van de relatie tot een zo groot mogelijk resultaat te komen. Hoe wij zelf staan in onderhandelingssituaties komt uitgebreid aan bod. In hoeverre drukken we door, geven we toe of ontlopen we de dans? Hoe komen we dichterbij de situatie waarin we samenwerken en confronteren, waar moeten we aan sleutelen om ons hiernaartoe te bewegen? Nog enkele rollenspelen, rondjes, een wandeling in het bos, de laatste aanwijzingen van Angelique en Chris en het wordt helder wat we komend half jaar willen ontwikkelen c.q. uitproberen. Zeven maal succesvol ander gedrag en we mogen effect verwachten, een nieuwe groef is ontstaan. We sluiten een geanimeerde tweedaagse af, rijk aan behulpzame info, uitwisselingen, indrukken en ervaringen. 12

13 Leergang 4 Doorstart Maarten van Bergeijk De Grote Zaal in het Maarten Maartenshuis. En zo zit ik weer in leergang 4. Wat bedremmeld moet ik de groep melden dat ik eerder gezakt ben, toen te veel afwezig geweest (volgens de VU!) en dus moet het nu nog een keer. Een niet zo grote (9) en gevarieerde groep, een aantal deelnemers trekt al sinds leergang 1 met elkaar op, daarnaast een aantal zij-instromers. De verwachtingen lopen al evenzeer uiteen, met behulp van snoepjes wordt het verduidelijkt. De een kiest een zuur tum-tummetje, de ander een taaie toffee en weer een ander een onbekend kaneelstokje. Het is duidelijk dat smaken verschillen. Hoe zien we onszelf nu we bijna aan het eind van het verplichte curriculum als opleider zijn gekomen, wat zijn de verwachtingen, welke kwaliteiten hebben we en wat zijn de uitdagingen? Met stiften en papier wordt een grote variëteit aan creativiteit geproduceerd; de opleider als rijinstructeur of voetbalcoach, de aios als Spongebob of wielrenner in een zware bergetappe en de opleiding als een circus waar meerdere bordjes gelijktijdig moeten worden hooggehouden. Vervolgens het echte werk, het bekijken en beoordelen van de meegebrachte video s in subgroepen. De middag zit er zomaar op. In verband met de wedstrijd Nederland Duitsland vervalt het avondprogramma, we kijken gezamenlijk de wedstrijd. Samen verwerken we het verlies, en verder maar geen commentaar! Dag twee. De uit de video s meegenomen aandachtspunten kunnen worden geoefend met een actrice. We vragen haar iets voor ons te doen terwijl ze eigenlijk heel druk met iets anders bezig is, we proberen structuur te brengen in het leergesprek en geven haar negatieve feedback. Het werken met een actrice blijkt als altijd weer verrassend en inspirerend. Het laatste thema: kritische beroepssituaties. In de tuin in drietallen besproken. De VU heeft in dezen kosten nog moeite gespaard. Terwijl wij zoeken naar situaties uit onze dagelijkse praktijk wordt naast ons een tientallen meters hoge boom gekapt, aan lijnen hoog in de boom zit een gehemde houthakker. Over kritische beroepssituaties gesproken! Afsluitend maken we een DART-N (toch wel opmerkelijk dat, ook al doen onze aios niet anders dan POPPEN en DART-ENNEN, wij nog even goed moet bedenken waar de letters ook weer voor staan ) om in november op terug te komen. Half vier, naar huis. Leerpunten verzameld, evaluatie ingevuld (bij herhaling genoemd dat het erg prettig was dat het avondprogramma verviel, eventueel s middags wat langer door). Teruggereden met de gedachte dat het toch weer gelukt was om uit al die verschillende smaken snoepjes toch een voor iedereen smakelijke tweedaagse te creëren. Zie uit naar het vervolg in november! Hoop dat ik het deze keer wel haal 13

14 Foto's junidagen Doorn 14

15 15

16 Leergang 5 De mores van het opleiden Felix van Hijfte Deze cursus voor de ervaren opleider gaat in op het moreel en de moraal van de ervaren opleider. Welke mores hielden wij als cursisten erop na? Welke mores hebben wij kunnen afzweren. Welke mores kleven nog steeds aan ons ook al willen of weten wij dat niet? Welke mores hebben wij nieuw toegevoegd door de jaren des onderscheids te bereiken? Hoe prettig te ervaren, dat elke deelnemer bereid was om achter zijn eigen levens-voordeur te laten kijken. Dit gaf deze twee dagen meteen veel inhoud en diepgang. Aan de hand van ingebrachte dilemma s werd getracht via filosofische principes dieper in te gaan op hoe wij een aios benaderen, onderwijzen, richting geven, afremmen en nog veel meer. 16

17 De tweede dag was een ultieme confrontatie met ons eigen ik. In een zonovergoten ambiance aan de Lekdijk in Amerongen wacht ons de confrontatie met een ruim 700 kg zware, vriendelijke gedragstherapeut. Wat je niet in huis hebt kun je niet uitstralen, wat je wilt verbergen kun je voor dit 700 kg zwaargewicht niet verbergen. Gelukkig bezitten de meeste aios deze capaciteit/ kwaliteit niet, anders zouden mogelijk meer ontkoppelingen door de jaren heen volgen. Oog in oog met een geweldig paard mochten wij, negen deelnemers, de zandige arena betreden. Alle negen ontdekten wij innerlijke krachten en stapten gesterkt de arena weer uit. Heel leuk is zo n actief onderdeel, dat perfect aansloot op de bedoeling van deze cursus: wees je als opleider bewust van hoe en wat je bent en doet. 17

18 Het basiscurriculum Leergang 0 t/m 4 Leergang 5 Spoedzorg in de huisartspraktijk Joost Boink Deze cursus was echt bijzonder. Ik was er tevoren al door mijn collega Wim Christiaans uit ons gezondheidscentrum (ook hao bij de VU) op geattendeerd. Hij meldde dat hij sinds lange tijd niet een zodanig goede cursus had meegemaakt. Dat kan ik nu bevestigen. Een zeer strak georganiseerde cursus, afwisselend theorie en praktijk met oefensessies in kleine groepjes. De docenten zijn mensen met jarenlange ervaring in de praktijk: Frans Rutten, anesthesist en Wim Verwijs, kinderarts en verder ambulance- en IC-verpleegkundigen. Enthousiaste lui die in uniform het ABCDE-protocol er op een prettige wijze in drammen. Dit moet haast wel leiden tot systematisch en gedisciplineerd werken. Twee zaken die voor mij opvallend vaak herhaald werden, heel voor de hand liggend zijn, maar toch tot nu toe te weinig aandacht kregen zijn: eigen veiligheid eerst en ZUURSTOF. In sommige ruimtes waar we flink aan het oefenen waren, liet de ventilatie te wensen over. Gelukkig konden we onze eigen zuurstofsaturatie meten en direct naar behoefte aanvullen. Het gaat niet zozeer om een snelle diagnose bij een patiënt die in acute nood verkeert, maar om de juiste beslissingen en handelingen die in de juiste volgorde worden uitgevoerd. De laatste middag oefenden we het reanimeren en werken met de AED. Dat was niet nieuw maar door het weer eens tot in detail met elkaar te trainen werden de puntjes op de i gezet. Zo mocht ik best wat dieper de thorax indrukken bij het reanimeren, een derde van de thorax moet haalbaar zijn. Als er dan wat ribben sneuvelen is dat jammer. Leuk om na meer dan 35 jaar praktijkervaring toch nog nieuwe dingen te kunnen leren, maar aan de andere kant toch ook wel beschamend om te moeten erkennen dat ik dit niet veel eerder heb geleerd. Tegelijk met onze tweedaagse cursus was er een grote groep aios die de cursus spoedeisende geneeskunde (STARtclass) volgden, maar zij zijn er zelfs 2 weken mee bezig. Zo ontstaat een situatie dat de aios huisartsgeneeskunde de spoedzorg beter geleerd hebben dan de huisartsopleiders. Bij het werken op de HAP gaat tegenwoordig de zuurstof altijd mee, maar in de dagelijkse praktijk is dat geen routine. Op weg naar huis hebben Wim de Lege en ik ons voorgenomen om de spoedkoffer in ons centrum nog eens te beoordelen (samen met de aios); kijken wat we daar nog in kunnen verbeteren. Ik zie uit naar het tweede deel van deze cursus, dan gaan we met simulatiepatiënten werken. Een aanrader voor alle huisartsen, niet alleen voor opleiders. 18

19 Leergang 5 Beleid bij SOLK Willem Maschhaupt Het onvoldoende verklaarbare toch verklaard. Je kent ze wel, de patiënten op het spreekuur, met steeds vage klachten, soms steeds dezelfde, soms wisselende klachten van moeheid, rugpijn, jeuk, overal pijn, stress, slecht slapen en ga zo maar door. Je kent ze wel, patiënten, op zoek naar een verklaring, op zoek naar allerlei aanvullend onderzoek, liefst scans, maar in ieder geval een zo uitgebreid bloedonderzoek als maar mogelijk is, op zoek naar te weinig vitamines, of juist te veel, te veel suiker, of juist te weinig, op zoek naar candida in hun darm, te weinig aminozuren, hyposensitief, of juist hypersensibel, niet zelden geschraagd door kennis uit bladen of van obscure genezers waar ze zich hebben laten testen met methoden zoals elektronacupunctuur, bloeddruppels die op eigenaardige patronen uiteenspatten en waaruit zonneklaar blijkt dat de lever of de nieren niet goed werken. We kennen ze allemaal en werken ons in het zweet om hun klachten aan te horen, proberen hun bezorgdheid te begrijpen en te ontzenuwen, meestal met een gefrustreerde patiënt en een nog gefrustreerdere dokter als resultaat. Je kent ze wel, die patiënten, die op maandagochtend op je (drukke) inloopspreekuur komen om nu eens eindelijk goed onderzocht te worden. We hebben allerlei namen voor hun kwalen bedacht, zoals chronisch vermoeidheidssyndroom, fibromyalgie, chronische whiplash, etc. We noemen de klachten functioneel als we aardig willen zijn, psychosomatisch als we redelijk willen zijn en hysterisch als we de patiënt liever kwijt zijn. We doen vaak wat de patiënt vraagt, om maar verder te kunnen met het spreekuur, of we gaan de strijd aan en zetten ons schrap tegen ongefundeerde eisen met als gevolg een teleurgestelde en soms boze patiënt als resultaat. In beide gevallen laat het bij ons een machteloos gevoel achter. De worsteling met deze problematiek was voor een twintigtal ervaren hao s reden om aan te schuiven voor een cursus SOLK (somatisch onvoldoende verklaarde klachten) onder leiding van Katinka en Henriette, die beiden blijk gaven van een grondige kennis van de materie en deze op overtuigende wijze aan ons konden presenteren. We verdiepten ons in de dynamiek van verkeerde aannames, catastropherende interpretaties en vicieuze cirkels. We leerden dat negatieve diagnoses ( U hebt niks, het zit tussen de oren ) minder goed werken dan een meer positieve benadering. We werden creatief met diagnoses als: U hebt gevoelige gewrichten en bij U staat het alarm nog steeds aan, terwijl het onheil al voorbij is. We werkten veelal geanimeerd met rollenspelen, waarbij sommigen als patiënt blijk gaven van een overtuigende SOLK-houding, maar waarbij juist goed geoefend kon worden. De dramadriehoek viel veel herkenning ten deel, en hoe verleidelijk is het niet om als echte hulpverlener in de reddersrol te blijven, met het risico dat de patiënt zich toch niet voldoende begrepen voelt en de rol van aanklager ( U doet niets voor mij ) aanneemt en ons uitgeput en onbegrepen achterlaat. Dan zijn wij het slachtoffer! Wie kent ze niet, deze patiënten. Al met al twee leerzame dagen met een enthousiaste groep huisartsen en twee topdocenten. Ik kijk al uit naar de vervolgdagen in november! LORENZO 19

20 Foto's junidagen Doorn 20