Wij wensen iedereen van harte een voorspoedig 2016, met veel heldere waarneemnachten en veel telescoopbouwplezier.

Transcriptie

1 Nieuwsbrief januari 2016 Wij wensen iedereen van harte een voorspoedig 2016, met veel heldere waarneemnachten en veel telescoopbouwplezier. Eerste spiegel slijpcursus 2015 klaar De eerste spiegel van de spiegelslijpcursus 2015 is klaar. Dat is wel heel snel, hoe kan dat? Wel het was een bestaande 40 cm spiegel uit een Schmidt-Cassegraintelescoop die de eigenaar, Marco Tocino, wilde verbeteren. Het lastige aan de spiegel was, dat de vorm conisch is en een aan de achterkant vastgelijmd uitsteeksel bevat, om de spiegel in de telescoop vast te zetten. Er kon dus alleen met de spiegel boven en de tool onder gewerkt Figuur 1: Foucaulttest voor verbetering worden. Marco heeft een mal gemaakt van een stuk vuilniszak, die op de pektool werd gelegd, om het deel van de pektool dat tijdens het paraboliseren niet werkzaam mocht zijn, weg te persen met het gewicht van de spiegel plus een extra gewicht van een kilo of tien. De

2 tool werkt zo alleen op de plaatsen waar de vorm van de spiegel moet worden bijgewerkt, de hoge gebieden in figuur 1. Na ongeveer 5 minuten werken met een korte COC (centerover-center) slag, was de klus geklaard. De oppervlaktenauwkeurigheid van de spiegel ging van 1/6 golflengte naar 1/14 golflengte en de Strehlratio van 0.93 naar Een mooi moment op de stoppen. Figuur 2: Foucaulttest na verbetering Figuur 3: Voor de 27 cm spiegel wordt een Dobson gebouwd

3 Vorig jaar maakte Marco op de cursus al een spiegel met een diameter van 27 cm. Daarvoor is hij nu de Dobsontelescoop aan het bouwen die op de vorige pagina (figuur 3) te zien is. Project Sterrenschool. Op verzoek van Stad en Natuur in Almere, heeft Sterrenwacht Almere in november 2015 workshops voor kinderen verzorgd. In eerste instantie waren die bedoeld voor kinderen in de leeftijd van jaar, maar vanwege onvoldoende aanmeldingen is de workshop uiteindelijk gegeven voor kinderen vanaf 7 jaar. De workshops vier bijeenkomsten zijn verzorgd door Cees Hilhorst en Chris van der Linden. De eerste keer is er een sterrenkaart gemaakt, door middel van ouderwets knip en plakwerk. Figuur 4: er werd een sterrenkaart gemaakt Niet op de computer dus, maar gewoon met schaar en punaise. De tweede keer is hiermee verder gegaan en is geprobeerd uit te leggen hoe groot het heelal is. Dat is erg moeilijk voor kinderen van die leeftijd en 1000 km is al erg ver. Via Celestia hebben Cees en Chris plaatjes en filmpjes laten zien van ons zonnestelsel en de grootte van de planeten. De derde les heeft Chris een touwtje gespannen met daaraan op schaal - op de juiste afstanden de planeten, zodat er wat meer inzicht kwam hoe het zonnestelsel er uit ziet en welke afstanden er ten opzichte van elkaar zijn. Er is ook uitleg gegeven over rotsplaneten, gasreuzen en de gordel tussen mars en Jupiter. Ook de ruimtevaart kwam aan bod. Deze bijeenkomst is afgesloten met Stellarium om een virtuele ruimtereis te maken naar sterrenstelsels en nevels.

4 Figuur 5: Er werden planeten opgehangen om een idee te krijgen van onderlinge afstanden De laatste keer was de wens van Stad en Natuur om met de kinderen naar de sterren te kijken. Dat is altijd lastig, omdat je nooit van tevoren kunt weten of het helder zal zijn of niet. Omdat het niet helder was, is in de plaats van echt sterren kijken een quiz gehouden met de kinderen.

5 Aan het eind kregen de kinderen een Sterrenklas certificaat, waar ze erg blij mee waren. Figuur 6: Aan het eind werd een certificaat sterrenklas uitgereikt Sterrenwacht Almere ontvangt telescoop als donatie. Onlangs werd de sterrenwacht benaderd door een familie uit Huizen voor een donatie. Via onze website kwam men bij ons uit met de vraag of we interesse hadden in een complete telescoop opstelling voor onze sterrenwacht. Het was een telescoop van hun overleden vader die op late leeftijd nog was begonnen met de hobby, maar er helaas niet lang van plezier heeft gehad. Je kunt dus nooit te vroeg beginnen met deze hobby. Het ging om een 110mm apochromatische refractor met 70mm refractor op parallactische opstelling met Goto besturing, zie foto. Tevens bestond de donatie uit een aanmerkelijke hoeveelheid accessoires zoals oculairs, filters en camera s. Daar we tijdens de sterrenkijkdagen bij de Kemphaan nog wel eens telescopen met GOTO besturing te kort komen is dit een welkome aanvulling. Dick van Tatenhove en ondergetekende hebben vervolgens na een positieve reactie per mail een afspraak gemaakt. Daarna hebben we namens de sterrenwacht de familie een bos bloemen aangeboden en onder genot van een kopje koffie naar verhaal achter de telescoop geluisterd.

6 Daar de telescoop vrijwel ongebruikt is willen we de familie in de toekomst als dank een paar mooie astrofoto s aanbieden, uiteraard gemaakt met deze telescoop. Wie van de astrofotografen interesse heeft om deze foto s te maken kan contact opnemen met ondergetekende. Hugo Batema Figuur 7: de 110 en 70 mm refractors op de montering Jaaragenda 2016 Het bestuur van Sterrenwacht Almere is hard bezig een jaaragenda op te stellen, met alle activiteiten die de sterrenwacht in 2016 zal organiseren. Houd dus onze website in de gaten (link naar de website en onze facebookpagina aan het eind van deze nieuwsbrief). Van twee activiteiten kan ik alvast de data verklappen: twee workshops collimeren van Newtontelescopen, de eerste op zaterdag 13 februari, de tweede op zaterdag 12 maart. Start beide keren om uur tot uur. Kosten: 10 euro, ter plekke te voldoen. Het is de bedoeling dat je je eigen telescoop meeneemt en, als je die hebt, je eigen collimatiespullen. Maximaal is er plaats voor 10 personen, dus meld je snel aan, door een te sturen aan jhm.vangastel@ziggo.nl. De workshop bestaat uit een korte

7 theoretische uiteenzetting: wat gebeurt er eigenlijk precies bij het collimeren, waar moet je op letten, wat zijn de juiste collimatietools en waarom, enzovoort. Daarna wordt het voorgedaan en kunnen mensen vragen stellen en tenslotte gaat iedereen onder begeleiding aan de slag met de eigen telescoop. Er zullen voldoende deskundigen aanwezig zijn om iedereen met raad en daad bij te staan en las je weer naar huis gaat, kun je echt collimeren. Hieronder een foto van een van de workshops die in 2015 door de sterrenwacht zijn georganiseerd. Figuur 8: workshop collimeren, juli Er worden ook workshops gepland voor mensen die een telescoop hebben gekocht, maar die niet gebruiken omdat ze niet goed weten hoe die te gebruiken en voor mensen die een telescoop willen aanschaffen, maar zich eerst graag goed willen informeren alvorens tot kopen over te gaan. De data hiervoor zijn nog niet bekend, maar zullen binnenkort op onze website verschijnen.

8 Project sterren schitteren voor iedereen sterrenkijken voor mensen met een beperking. Een interview met Jean-Pierre Grootaerd. (door Jan van Gastel) Jean-Pierre Grootaerd van de Werkgroep Kijkerbouw van de universiteit Gent en Harrie Rutten hebben dit jaar een prachtig project opgestart: Sterren schitteren voor iedereen. Voor een doelgroep die je op een andere manier moet bereiken dan de mensen die bij sterrenwachten langskomen of die op het Astroforum om informatie komen vragen. Omdat het zo n uniek project is, in deze nieuwsbrief een interview met Jean-Pierre Grootaerd. Jean-Pierre, wat houdt het project Sterren schitteren voor iedereen eigenlijk precies in? Op de universiteit in Gent waar ik als vrijwilliger werk, kom ik gewoonlijk alleen in contact met slimme mensen, studenten. Zo af en toe zelfs de slimsten onder die slimmen. Wie zich nog de uitzending De Wereld Draait Door van 2 december 2014 herinnert: Daphne Meins en Wioletta Burger waren daar twee voorbeelden van. Wiloletta was tien jaar oud en gaf lezingen over zwarte gaten. In het Engels! En zo moeilijk vond zij dat ook weer niet. En jij wilde daarnaast ook andere mensen bereiken? Tijdens mijn dagelijkse treinreis - twee keer drie kwartier Oostende-Gent heen en terug - heeft een mens de tijd om na te denken. Kinderen schilderen een montering Het is rustig, mobiel uit en geen tablet of PC in mijn buurt. Gewoon brainstormen met mezelf. Op die manier kreeg ik de wildste ideeën de afgelopen jaren. Zo ook op eind januari 2015 Het idee: slimmeriken hebben we ten overvloede, maar.er zijn ook heel veel mensen die om diverse redenen zelden of nooit de kans krijgen de sterrenhemel te

9 bewonderen door een telescoop. Een paar voorbeelden: mensen met een geestelijke beperking, mensen in zware revalidatie, mensen die het op de één of andere manier erg moeilijk hebben. Kinderen zeker en vast. Dat is een kwetsbare groep, maar ook volwassenen. Zo zijn er heel veel, alleen.je ziet die zelden. Ook niet op een sterrenwacht. Om een lang verhaal kort te maken: ik wilde telescopen bouwen voor die groep mensen, voor scholen en instellingen, geen individuen.. Zo goedkoop mogelijk. Dat was het eerste idee. Mooi, maar hoe voer je dat uit? Maar.wie mij kent weet dat ik niet zo gauw een idee uit mijn hoofd zet. En hoe raakte Harrie Rutten bij dit project betrokken? Harrie had al enkele keren gezegd als ik kan helpen, dan zeg je het maar. En na afloop van de opticadag in maart 2015 zaten we rustig een paar uur bij elkaar om over dit onderwerp door te bomen. Zijn eerste vraag : Hoeveel mag het kosten? Samen op de foto met een telescoop Antwoord: 100 euro. Tweede vraag: Hoeveel telescopen wil je? Antwoord: 100 telescopen. Waarom 100? Wel Ik vond dit nu eenmaal een mooi getal: meer moet je daar echt niet achter zoeken! Harrie had goede contacten met de CEO van Bresser Duitsland, Helmut Ebbert. De man bleek bereid een aantal telescopen te sponsoren: 30 in eerste instantie. We moeten ergens beginnen! Ik wou het op zijn minst in drie landen : België,

10 Nederland en Duitsland. Het moest en het zou internationaal worden. De slogan : Geef kinderen uit speciaal onderwijs en meer kwetsbare mensen de kans de sterrenhemel te bewonderen met behulp van een telescoop. Ikzelf nam mijn eigen land België - en Nederland voor mijn rekening, Harrie trekt de kar in Duitsland. Dus Bresser schonk de telescopen. En hoe kwam je aan de monteringen? Ja, Bresser schonk in refractors 80/900 inclusief zenitprisma en drie oculairs. De montering is zelfbouw, een dobsonmontering voor refractoren. De firma LASERTEK verzorgt het laserwerk voor de onderdelen, vrijwilligers van de werkgroep Kijkerbouw VSRUG zorgen voor het maken van de poten (freeswerk) en de assemblage. Kunstenaars beschilderen een aantal monteringen ook. Kortom: het is echt teamwork. Scholen en instellingen die dit willen kunnen uiteraard zelf de telescoopmontering zelf personaliseren. De telescopen zelf worden gesigneerd door een aantal mensen. Ook door Nederlands astronaut Lodewijk van den Berg. Een van de telescopen, met handtekeningen en een beschilderde montering En een telescoop was lang niet voldoende, er moest een educatief pakket bijkomen om U tegen te zeggen. En het educatieve pakket is gigantisch geworden en omvat onder andere draaibare sterrenkaarten, sterren en planeten 2016, waarnemen voor beginners van de VVS, Zenit, Heelal, boeken van Rob Walrecht, knutselboeken van ESA, Dvd s van ESO, educatief leermateriaal van ESERO, planetarium Brussel, boeken van André Kuipers, Govert Schilling, Jacob Kuiper, Kees de Jager, posters van Rob Walrecht. En nog veel meer. We kregen medewerking van ESA, ESO, ESERO, Planetarium Brussel, Astromarket (elektronisch oculair). Ons streven: 30 telescopen, dat betekent 30 educatieve pakketten. Eén grote voorwaarde voor deelname is : er MOET een sterrenkundige vereniging achter elke geschonken telescoop staan! Zonder dit staat het project op losse schroeven. Het project wordt ook gedragen door de KNVWS in Nederland en de VVS hier in Vlaanderen.

11 En je kreeg nog veel meer steun begreep ik, zelfs van astronauten. Het mooie aan heel dit verhaal: vandaag de dag is er internet. En dat bleek een zeer machtig medium! Astronaut Dirk Frimout schaarde zich achter dit project en André Kuipers en Frank De Winne. Deze laatste is directeur van het Europees centrum voor Astronautenopleiding EAC in Keulen. Hij bood spontaan zijn 37 man tellende astronautenkorps aan ter ondersteuning van het project. Maar niet alleen astronauten. Ook mensen als Govert Schilling, Jacob Kuiper, Helga van Leur, Alexander Gerst, Frank Deboosere, Bruno Ernst, en tal van andere mensen met naam en faam steunen ons in ons streven. Mooi was ook de Telescopen worden van een handtekening voorzien door de eerste Belgische astronaut, Dirk Frimout reactie van de tiende maan op de maan: Charlie Duke van Apollo 16. Hij signeerde een aantal maankaarten. Op deze manier kunnen we bij elke telescoop een maankaart met handtekening schenken. Op die kaarten staat ook de handtekening van andere astronauten én ook die van Bruno Ernst. En zo kwam het project sterren schitteren voor iedereen in een stroomversnelling terecht. Eind 2015 werden in de drie landen 30 telescopen verdeeld binnen onze doelgroep.

12 Hoe gaat het volgend jaar verder? Voor 2016 werd een gloednieuw affiche gemaakt en er werden extra sponsoren gezocht en gevonden. Ook een belangrijke energiefirma uit België schenkt een flink geldbedrag. In 2016 komt Engeland er bij. Daar neemt Patrick Poitevin het voortouw. Twaalf Telescopen daar, dertig in Duitsland. Daar ligt het zwaartepunt bij de Walter Hohmann sterrenwacht in Essen. Twaalf Sterrenwachten in Duitsland schreven zich in. België en Nederland, dat worden eveneens 30 telescopen. We voorzien er in 2016 dus 72 in totaal! Elk taalgebied zorgt uiteraard voor zijn eigen educatieve pakketten. Harrie en ikzelf hopen hier nog een aantal jaren mee door te gaan. Voor 2017 hadden we er graag nog een aantal landen bij. Ikzelf heb plannen om er ook Zuid Afrika bij te betrekken. Daar kunnen ze het concept overnemen. Bedankt voor het interview Jean-Pierre. En veel succes met de voortzetting en uitbouw van dit schitterende project. Wie meer wil lezen over dit project: of op de websites van de KNVWS en VVS. Deadline De deadline voor aanlevering van kopij voor de volgende nieuwsbrief is zondag 14 februari Wij zien uw kopij met belangstelling tegemoet. Voor actuele informatie over de activiteiten van Sterrenwacht Almere: