Samen actief is samen succesvol!

Transcriptie

1 Samen actief is samen succesvol! Vrijwilligers en mantelzorgers de kracht van Coevorden

2 INHOUDSOPGAVE VOORWOORD INLEIDING AANLEIDING DOEL VAN DEZE NOTA LEESWIJZER/OPBOUW NOTA BEGRIPPENDEFINIËRING Mantelzorg Vrijwilligerswerk Verschillen mantelzorg en vrijwilligerswerk DE KADERS, LANDELIJK, PROVINCIAAL EN LOKAAL LANDELIJK KADER PROVINCIAAL KADER LOKALE KADER TYPERING VAN COEVORDEN VRIJWILLIGERSWERK EN MANTELZORG VRIJWILLIGERS; VRAAG EN AANBOD IN BEELD Vergrijzing Ondersteuning MANTELZORGERS; VRAAG EN AANBOD IN BEELD Ondersteuning Onderzoek VISIE EN AMBITIE VRIJWILLIGERS EN MANTELZORG BELANG VAN VRIJWILLIGERSWERK BELANG VAN MANTELZORG DOELSTELLINGEN VAN DE GEMEENTE COEVORDEN VRIJWILLIGERS; DOELSTELLINGEN UITGEWERKT PER DEELTERREIN DOELSTELLING 1; VRIJWILLIGERS Ondersteuning bij de werving van vrijwilligers Steunpunt vrijwilligerswerk Ondersteuning bij het formuleren van nieuwe profielen Erkennen van vrijwilligerwerk DOELSTELLING 2; MEER JONGEREN ALS VRIJWILLIGERS Jongeren en vrijwilligerswerk Maatschappelijke stage MANTELZORG; DOELSTELLINGEN UITGEWERKT PER DEELTERREIN DOELSTELLING Afstemmen van vraag en aanbod mantelzorgondersteuning Het ondersteuningsaanbod moet meer bekendheid krijgen Meer mantelzorgers bekend met aanbod aan respijtzorg DOELSTELLING Informatie voor mantelzorgers over (financiële) regelingen DOELSTELLING Het netwerk van mantelzorgers moet versterkt worden DOELSTELLING Combinatie werk/ mantelzorg moet verbeterd worden

3 7. SAMENVATTING ACTIEPUNTEN VRIJWILLIGERS Doelstelling 1; meer vrijwilligers aan de slag Doelstelling 2; meer jongeren als vrijwilligers MANTELZORGERS Doelstelling 1, Ondersteuningsaanbod mantelzorgers Doelstelling 2, informatie mantelzorgers over (financiële) regelingen Doelstelling 3, versterken netwerk mantelzorgers Doelstelling 4, verbetering combinatie werk/ mantelzorg FINANCIËN VRIJWILLIGERSWERK MANTELZORG FINANCIËN IN OVERZICHT: BIJLAGEN BIJLAGE 1; LIJST MET AFKORTINGEN BIJLAGE 2; SAMENVATTING EN ACTIEPUNTEN UIT KWIZ BIJLAGE 3; INFORMATIE STAMM/CMO BIJLAGE 4; RESULTATEN BRAINSTORMMIDDAG 9 JANUARI BIJLAGE 5; MAATSCHAPPELIJKE STAGES BIJLAGE 6; UITVOERINGSPROGRAMMA SOCIALE ALLIANTIE

4 Voorwoord De gemeente Coevorden zonder vrijwilligers en mantelzorgers is niet denkbaar. Zij zijn de stille kracht van de samenleving en dragen bij aan de versterking van de sociale cohesie in dorpen en wijken en spelen een belangrijke rol in netwerken. Ter illustratie: Coevorden heeft ruim mantelzorgers die hulp bieden aan partner, familielid, vriend of buur. Daarnaast kent Coevorden meer dan 540 organisaties die met vrijwilligers werken op de meest uiteenlopende maatschappelijke gebieden: in een dorpshuis, een wijkgebouw, op school, een sportvereniging of bij organisaties die mensen in sociaal isolement en/of geestelijke nood thuis bezoeken. De hulp en zorg die door deze vrijwilligers en mantelzorgers wordt geboden valt of staat met de ondersteuning en de waardering van de gemeente, maatschappelijke organisaties en bedrijven. 4

5 1. Inleiding 1.1. Aanleiding Vrijwilligerswerk en mantelzorg zijn twee werksoorten waar zich al sinds mensenheugenis vele miljoenen mensen mee bezig houden. Nederland behoort tot de hoogst scorende landen als het gaat om het aantal mensen dat actief is als vrijwilliger of mantelzorger. Beide werksoorten hebben door de jaren heen veel aanpassingen en wijzigingen ondergaan. Deze aanpassingen zijn afhankelijk van maatschappelijke ontwikkelingen, waardoor de kijk op het vrijwilligerwerk en mantelzorg verandert. Altijd al waren er mensen die activiteiten organiseerden voor anderen in het dorp of de stad. Er is dus niets nieuws onder de zon zou je zeggen. Mensen doen mee aan de Coevorder samenleving op basis van eigen kracht en zorg voor elkaar. Zorg en aandacht voor elkaar is zowel gericht op de eigen sociale kring en sociale omgeving als op de buurt of het dorp. Vrijwilligers en mantelzorgers zijn actief en worden gewaardeerd. Binnen de Wmo is vrijwilligerswerk en mantelzorg één van de prestatievelden. Prestatieveld 4 van de Wmo beschrijft de gemeentelijke taak ten aanzien van vrijwilligers en mantelzorgers: het ondersteunen van mantelzorger, daaronder begrepen steun bij het vinden van adequate oplossingen indien zij hun taken tijdelijk niet kunnen waarnemen, alsmede het ondersteunen van vrijwilligers. Met de komst van de Wmo leek het alsof er geheel nieuwe dingen moesten komen of dat er iets nieuws zou ontstaan. De verwachting is dat de gemeente als uitwerking van de Wmo door de inzet van vrijwilligers en mantelzorg een deel van de maatschappelijke vragen in de samenleving beantwoord. De vergrijzing; meer ouderen die steeds ouder worden. Deze mensen willen zo lang mogelijk actief en zelfstandig blijven en hebben in toenemende mate hulp nodig bij hun dagelijks leven. Daarnaast is er een groep mensen die niet in staat is zelfstandig deel te nemen aan de samenleving (mensen die niet of beperkt de Nederlandse taal spreken, mensen zonder betaalde baan, mensen met een laag inkomen.) De komst van de Wmo biedt kansen om te bekijken welke extra impuls er nodig en mogelijk is, waardoor alle mensen die betrokken zijn er beter van worden Doel van deze nota De gemeenteraad heeft in het Wmo-beleidsplan Samen succesvol vastgelegd, dat in het kader van het versterken van de lokale gemeenschap, geïnvesteerd moeten worden in de ondersteuning van vrijwilligerswerk en mantelzorg. Met als doel dat zij in staat zijn hun werkzaamheden te (blijven) doen op een manier die bij hen past en van belang is voor de lokale gemeenschap. In het Wmobeleidsplan is vastgelegd dat op dit terrein een beleidsnota moet worden ontwikkeld. In de voorliggende nota staan de visie en ambities opgenomen op het gebied van vrijwilligers- en mantelzorgondersteuning, inclusief een actieplan, waarin accenten worden gelegd voor de besteding van de middelen met ingang van Bij de totstandkoming van deze nota zijn twee werkgroepen uit de Wmo-raad betrokken. In zo n acht bijeenkomsten hebben de leden van de werkgroepen verwachtingen uitgesproken en voorstellen gedaan. Deze zijn zo veel mogelijk meegenomen bij de opstelling van deze nota. 5

6 1.3. Leeswijzer/opbouw nota In de inleiding, het eerste deel van de nota, wordt de aanleiding geschetst voor deze nota, het doel en het overleg met de Wmo-raad. Ook wordt een begrippendefiniëring gegeven. In hoofdstuk 1 wordt het landelijke, provinciale en lokale kader weergeven. In hoofdstuk 2 wordt de gemeente Coevorden getypeerd ten aanzien van vrijwilligerswerk en mantelzorg. In het hoofdstuk daarna wordt de visie en ambitie genoemd. In het tweede deel van de nota worden de doelstellingen per deelterrein uitgewerkt naar actiepunten. Afsluitend worden aan de activiteiten de beschikbare financiële middelen gehangen en worden besluiten ter vaststelling voorgelegd Begrippendefiniëring Een eenduidige begrippendefiniëring is nodig om de discussie over het te voeren vrijwilligers en mantelzorgbeleid zo zuiver mogelijk te kunnen houden. Wij verstaan in deze nota onder mantelzorg en vrijwilligerswerk: Mantelzorg Een mantelzorger is iemand die noodzakelijkerwijs, langdurig, onbetaald en vanuit een persoonlijke betrokkenheid zorg verleent aan een hulpbehoevende partner, kind, ouder, ander familielid, vriend of buur. Met mantelzorg wordt niet bedoeld de gewone, of gebruikelijke zorg voor elkaar, bijvoorbeeld de zorg voor gezonde kinderen Vrijwilligerswerk Vrijwilligerswerk is werk dat in enig georganiseerd verband, onverplicht en onbetaald voor anderen of voor de samenleving als geheel wordt verricht. De duur is niet van belang, evenmin wie voordeel heeft van het vrijwilligerswerk Verschillen mantelzorg en vrijwilligerswerk Een belangrijk verschil tussen mantelzorg en vrijwilligerswerk is dat mantelzorg niet en vrijwilligerswerk wel in georganiseerd verband wordt verricht. Een ander verschil is dat bij vrijwilligers sprake is van een bewuste keuze om iets te doen voor anderen of de samenleving. Mensen kiezen meestal voor het doen van vrijwilligerswerk omdat het hen iets oplevert; voldoening, sociale contacten, een verrijking van het leven, (werk)ervaring. Het geven van mantelzorg is echter meestal geen vrijwillige keuze, maar vloeit voort uit een persoonlijke situatie. 6

7 2. De Kaders, landelijk, provinciaal en lokaal 2.1. Landelijk kader De Wmo, prestatieveld 4, is de basis voor gemeenten om beleid te formuleren op het terrein van vrijwilligerswerk en mantelzorg. Op basis van de Welzijnswet had de gemeente al een verantwoordelijkheid wat betreft vrijwilligers. Door de invoering van de Wmo is per 1 januari 2007 de mantelzorg(ondersteuning) een nieuwe wettelijke taak van de gemeente. De opdracht aan de gemeente is om intensief met mantelzorgondersteuning aan de slag te gaan. De beleidsbrief Voor Elkaar van het ministerie van VWS geeft een aantal speerpunten ten aanzien van mantelzorg en vrijwilligerswerk. Het speerpunt voor zowel vrijwilligerswerk als mantelzorg is dat de lokale ondersteuning versterkt moet worden. Daarnaast is een aantal speerpunten benoemd die specifiek betrekking hebben op een van de beide werkterreinen. Het betreft meer mogelijkheden voor het combineren van arbeid en mantelzorg en minder zwaarbelaste mantelzorgers. Daarnaast moet door het vinden van bondgenootschappen vrijwilligerswerk een motor zijn voor maatschappelijke participatie. Ook heeft de staatssecretaris middelen beschikbaar gesteld voor kennisontwikkeling en deskundigheidsbevordering, initiëren van vernieuwingsprogramma s, monitoren, onderzoek en de subsidiering van landelijke organisaties. Zo kunnen de mantelzorgers in de gemeente Coevorden een beroep doen op het mantelzorgcompliment. Ook wordt gebruik gemaakt van de resultaten van onderzoeken die landelijk worden uitgevoerd. Van het aanbod op het terrein van deskundigheidsbevordering en het ingezette vernieuwingsprogramma kan en zal door de gemeente en/of organisaties in de gemeente Coevorden gebruik worden gemaakt. Het aanbod van bijvoorbeeld MEZZO en Movisie (landelijke ondersteuningsorganisaties) wordt veelvuldig gebruikt door maatschappelijke organisaties en de gemeente Provinciaal kader Het collegeprogramma van de provincie Drenthe geeft, onder het kopje sociale samenhang en participatie aan dat de vraag naar mantelzorg toeneemt. Daarbij is het volgens de provincie van groot belang dat vraag en aanbod goed op elkaar worden afgestemd. De provincie gaat knelpunten in de ondersteuning van mantelzorgers samen met de gemeente oplossen. In het kader van de Sociale Alliantie zijn hierover afspraken gemaakt. Ook geeft de provincie aan dat vrijwilligerwerk de basis vormt waarop veel organisaties draaien. Hoewel het een gemeentelijke taak is, gaat de provincie toch investeren in het waarderen, in het doorontwikkelen van lokale steunpunten. Hiermee geeft de provincie een impuls aan de sociale cohesie en participatie in Drenthe. 7

8 Het gaat hierbij altijd op zaken of onderwerpen die gemeente overschrijdend zijn en het best aangepakt kunnen op provinciaal niveau. Het betreft: Signalering Belangenbehartiging Methodiekontwikkeling Kadertraining/scholing Kennisallianties en netwerken 2.3. Lokale kader De raad van de gemeente Coevorden onderschrijft het belang van vrijwilligers werk en mantelzorgers en heeft in het Wmo-beleidsplan Samen succesvol dit als volgt verwoord. In Coevorden zijn de inwoners zelfredzaam en betrokken bij de lokale samenleving: ze nemen zoveel mogelijk hun eigen verantwoordelijkheid en ondersteunen elkaar onderling waar dat mogelijk is. Het startpunt voor deze notitie is naast het Wmo-beleidsplan, het bestuursprogramma en de missie van het college. Enkele elementen uit de missie en het beleidsplan die als uitgangspunt voor deze notitie dienen, zijn: Participatie van alle inwoners staat centraal; Het college streeft naar een duurzame samenleving met oog voor sociale samenhang en eerlijke kansen op het gebied van onderwijs, wonen en werken. Hulp van de overheid aan individuele burgers wordt op maat gesneden; In de gemeente Coevorden zijn de inwoners zelfredzaam en betrokken bij de lokale samenleving: ze nemen zoveel mogelijk hun eigen verantwoordelijkheid en ondersteunen elkaar onderling waar dat mogelijk is; Meedoen op eigen kracht staat centraal. Dit betekent zelf doen, zelf organiseren, zelf betalen waar mogelijk. Van mensen wordt gevraagd dat ze altijd eerst zelf initiatief nemen en zelf hun dagelijkse vragen oplossen, onder andere het organiseren van hulp bij ziekte. De resultaten van het onderzoek van KWIZ dat in het najaar 2008 in de gemeente Coevorden heeft plaatsgevonden en informatie van STAMM-CMO (gegevens 2005 en 2006) zijn verwerkt in de notitie. In de bijlage 3 respectievelijk 4 zijn de samenvatting en actiepunten van het KWIZ onderzoek, Zorg om mantelzorg, en informatie van STAMM/CMO uit 2005 opgenomen. 8

9 3. Typering van Coevorden vrijwilligerswerk en mantelzorg De gemeente Coevorden een van de grotere gemeenten van Drenthe, heeft ruim inwoners. Naast Coevorden-stad met zo n inwoners is er een omvangrijk plattelandsgebied met 27 kernen van verschillende grootte. Het aantal ouderen in de gemeente Coevorden boven de 65 jaar bedraagt 16,5% van de bevolking en ligt daarmee boven het landelijk gemiddelde. Het aantal mensen tussen de jaar ligt onder het landelijke gemiddelde. Gelet op de hogere gemiddelde leeftijd in de gemeente Coevorden verwachten wij een stijgende vraag naar Wmo-voorzieningen. De stijging van de vraag houdt direct verband met de zelfredzaamheid van mensen. Het aantal ouderen in de gemeente Coevorden zal blijvend stijgen. De prognoses laten zien dat tot 2015 het aantal 65+ers in de gemeente Coevorden stijgt tot 20%. Gelet op de in gang gezette omslag in de zorgsector, naar meer vraaggestuurde zorg, moet er tegemoet gekomen worden aan de behoefte van mensen om zo lang mogelijk in de eigen woonsituatie te blijven. De verwachte groeit van het aantal ouderen heeft, vanaf 2005, in de gemeente Coevorden geleid tot een absolute prioriteit voor het bouwen van seniorenwoningen, zorgwoningen en andere specifieke woontypen voor ouderen. In de grote kernen in onze gemeente is inmiddels een aanbod aanwezig en wordt gewerkt aan een aanbod in de vorm van bijvoorbeeld een ontmoetingsplaats om de leefbaarheid te behouden en waar nodig te versterken. Mensen die niet op eigen kracht kunnen meedoen, kunnen rekenen op ondersteuning onder verantwoordelijkheid van de gemeente. Het aanbod is op maat en zoveel mogelijk gericht op het versterken van de eigen kracht van de mensen Vrijwilligers; vraag en aanbod in beeld Het vrijwilligerswerk levert een aanzienlijke bijdrage aan het totale aanbod van activiteiten in onze Coevorder samenleving. Activiteiten worden voor een groot deel door vrijwilligers georganiseerd en uitgevoerd, bijvoorbeeld binnen buurtverenigingen, sportclubs etc. Daarnaast zijn er professionele instellingen die samen met vrijwilligers functioneren, bijvoorbeeld binnen het onderwijs, welzijn en zorg. Met behulp van vrijwilligers kunnen in de kleine kernen een aantal voorzieningen in stand blijven. In de gemeente Coevorden zijn naar schatting vrijwilligers actief in 540 organisaties. Uit een inventarisatie gedaan door STAMM CMO blijkt dat het merendeel van deze vrijwilligers actief is op sportief en recreatief gebied. Daarnaast wordt veel vrijwilligerswerk gedaan door levensbeschouwelijke organisaties, alsook buurtverenigingen, dorpsverenigingen, peuterspeelzalen etc. Uit de door STAMM CMO uitgevoerde inventarisatie blijkt eveneens dat in de gemeente Coevorden het aantal vrouwen (ten opzichte van het aantal mannen) dat actief is het grootst is namelijk 56%. In de meeste organisaties vallen de vrijwilligers in de leeftijdscategorie 40 tot en met 59 jaar. De organisaties die niet tevreden zijn over de opbouw van het vrijwilligersbestand vinden het aantal jonge vrijwilligers te klein. Ook is er een beperkte maar specifieke groep vrijwilligers, zij die zitting hebben in en aantal gemeentelijke adviesorganen; de Wmo-raad en de Seniorenraad. Deze groep heeft een bijzondere relatie met de gemeente Coevorden. Met deze groepen worden afzonderlijke afspraken gemaakt ten aanzien van ondersteuning. 9

10 Vergrijzing Het huidige vrijwilligersbestand vergrijst. Vrijwilligersorganisaties slagen er niet altijd in zichzelf te verjongen. De toenemende vergrijzing kan ook voordelig zijn; ouderen hebben tijd om vrijwilligerswerk te doen. Tot ongeveer 75 jaar zijn mensen vaak nog fit genoeg om als vrijwilliger iets voor anderen te kunnen betekenen. Het werven van vrijwilligers is soms moeilijk. Mensen hebben zoveel andere activiteiten die belangrijk zijn. Jongeren worden door veel organisaties niet of slecht bereikt. Dit betekent niet dat er geen jongeren actief zijn als vrijwilligers. Te denken valt aan de jongeren die betrokken zijn bij de jeugdsozen en andere specifieke activiteiten voor jongeren. De betrokkenheid, door de verdergaande individualisering, vertaalt zich niet meer in een jarenlange inzet als vrijwilligers bij een vereniging. Ook blijkt dat vrijwilligersorganisaties niet in staat zijn om in te spelen op de veranderingen in de maatschappij Ondersteuning Naast het vinden en binden van vrijwilligers heeft een deel van de organisaties behoefte aan ondersteuning in een andere vorm dan een vrijwilligersvacaturebank die biedt. In de behoefte aan ondersteuning van de verschillende organisaties wordt deels voorzien door bestaande overkoepelende organisaties: zoals de sportbonden, de site van vrijwilligerswerk Drenthe, Sport Drenthe, Stichting Dorpshuizen Drenthe, landelijke koepelorganisaties van bijvoorbeeld ouderenbonden, Vrouwen van Nu, Zonnebloem etc en de Stichting Welzijn De sportbonden bieden aan hun verenigingen bijvoorbeeld themabijeenkomsten en cursussen op het terrein van organisatie, beleid en accommodatie. Ook koepelorganisaties van verschillende instellingen bieden ondersteuning op het terrein van organisatie en beleid, maar ook PR. De Stichting Dorpshuizen Drenthe biedt aan dorpshuizen, wijkcentra en buurtgebouwen advies, belangbehartiging en ondersteuning, over bijvoorbeeld regelgeving en personeels- en vrijwilligersbeleid. De betreffende organisaties kunnen alleen een beroep doen op deze ondersteuning als men is aangesloten bij deze organisatie. De site van vrijwilligerwerk Drenthe bevat informatie over activiteiten en ontwikkelingen in Drenthe. In een besloten deel van de website kunnen organisaties elkaar vinden en op eenvoudige wijze informatie uitwisselen. Sport Drenthe biedt ondersteuning aan sportverenigingen in het betrekken van ouders, het schrijven van vrijwilligersbeleid en verstrekt informatie over het werven en behouden van vrijwilligers. Op lokaal niveau biedt de Stichting Welzijn 2000 een vrijwilligersvacaturebank. Voor het overige wordt alleen ondersteuning geboden aan de eigen activiteitengroepen. Inmiddels heeft de gemeente Coevorden besloten om voor een periode van drie jaar een vrijwilligersverzekering af te sluiten Mantelzorgers; vraag en aanbod in beeld Uit het in november 2008 uitgevoerde onderzoek door KWIZ blijkt dat ongeveer 10-15% van de inwoners van de gemeente Coevorden heeft de dagelijkse zorg (meer dan 8 uur per dag) voor een familielid heeft, dat zijn ongeveer mensen. Ook kinderen en jongeren zorgen vaak voor iemand. Van 10% van de kinderen en jongeren die in de gemeente Coevorden wonen is er iemand in het 10

11 gezin/de zeer nabije omgeving langdurig ziek. Deze kinderen spelen bijna altijd een rol in de verzorging. Daarbij komt dat mantelzorgers moeilijk een beroep doen op ondersteuning. Bovendien zien mensen zich niet altijd als mantelzorger, daarom mag verwacht worden dat de aantallen in werkelijkheid afwijken. Uit gegevens van het Steunpunt mantelzorg blijkt dat in 2007 ongeveer 170 van het totale aantal mantelzorgers contact heeft met het op lokaal niveau werkzame Steunpunt mantelzorg. Het aantal jonge mantelzorgers dat door het Steunpunt wordt geholpen bedraagt 18. Het aantal vrijwilligers dat vrijwillige respijtzorg levert bedraagt 24. Voor de ondersteuning van mantelzorgers is er een consulent 14 uur per week beschikbaar in de gemeente Coevorden. Daarnaast is de consulent 6 uur per week actief als vrijwilligersconsulent. Het steunpunt is vooral aanbodgericht. Daarnaast blijkt dat het voor een provinciale organisatie moeilijk is een lokaal en integraal aanbod tot stand te brengen. In de gemeente Coevorden is naast het Steunpunt mantelzorg het Contactpunt mantelzorg werkzaam. Het Contactpunt bereikt met haar themabijeenkomsten ongeveer 35 tot 40 personen per keer en heeft inmiddels haar waarde bewezen als punt voor lotgenotencontact en signalering en verwijzing Ondersteuning Uit landelijk beschikbare informatie blijkt dat ongeveer 15% van de mantelzorgers zich zwaar belast voelt. Dit heeft niet alleen te maken met het aantal uren dat iemand zorgt, maar ook met de emotionele belasting en de beschikbaarheid van respijtzorg. De mantelzorger wordt ondersteunt door het steunpunt, het contactpunt en ook door informatie uit de krant, van het internet en door folders. Ook kan ondersteuning geboden worden via bijvoorbeeld de huisarts, andere eerste lijnsgezondheidszorg, het algemeen maatschappelijk werk en het Wmo-loket. Naast deze professionals is er een gevarieerd aanbod van vrijwilligersorganisaties die een mantelzorger heel praktisch ondersteunt en vervangt. Dat zijn bijvoorbeeld lokale samenwerkende vrijwilligers- en welzijnsorganisaties (SAMSAM) en de vrijwillige thuiszorg. De vrijwillige thuiszorg ondersteunt en vervangt mantelzorgers (respijtzorg) die iemand (een chronische zieke, lichamelijke en/of verstandelijk gehandicapte, dementerende of stervende) in hun naaste omgeving verzorgen. Daardoor wordt de draagkracht van mantelzorgers in stand gehouden. De ondersteuning worden gegeven door speciaal opgeleide vrijwilligers. Door de toenemende vergrijzing en het feit dat er in de gemeente Coevorden een groot aantal kernen is en de (zorg) voorziening niet altijd heel dicht bij huis zijn, mag verwacht worden dat er in de toekomst een toenemende vraag naar mantelzorg zal ontstaan. Dit betekent wellicht een zwaardere belasting van de al aanwezige mantelzorgers en een toename in het aantal (oudere) mantelzorgers. In de afgelopen jaren zijn in de gemeente Coevorden diverse activiteiten ontwikkeld om de mantelzorger te herkennen, zich bewust te laten worden van hun (vaak moeilijke en/of zware) positie en hun positie ook te erkennen. Veel aandacht is besteed aan het signaleren van de belasting van de mantelzorger en de organisatie van de ondersteuning. 11

12 Onderzoek Uit bovenstaande kan geconcludeerd worden dat er sprake is een omvangrijke groep mantelzorgers en van een veelheid aan organisaties die zich bezig houdt met directe en/of indirecte ondersteuning van deze mantelzorger. Om na te gaan wat de omvang is van de groep mantelzorgers en of de ondersteuning passend is, hebben wij besloten het onderzoeksbureau KWIZ opdracht te geven een onderzoek uit te voeren. Aan het bureau is gevraagd om antwoord te geven op de volgende onderzoeksvragen: hoeveel mantelzorgers kent de gemeente (bij benadering) en wat zijn de belangrijkste persoons- en achtergrond kenmerken; door welke organisaties worden mantelzorgers ondersteund en welk soort ondersteuning wordt geboden; wat is de aard en de omvang van de gewenste ondersteuning; in hoeverre sluit het huidige gemeentelijke ondersteuningsaanbod aan op de behoefte van de mantelzorgers; op welke wijze kan de gemeentelijke organisaties mantelzorgers bereiken; waar liggen de verbeterpunten voor beleid en uitvoering. Een samenvatting van het rapport is als bijlage 1 opgenomen. De belangrijkste conclusies zijn: het ondersteuningsaanbod via het Wmo-loket moet meer bekendheid krijgen; de gemeente en het Wmo-loket moeten het overzicht hebben van de diensten per organisatie; de bekendheid van vervangende (respijt)zorg moet vergroot worden en de zorg moet helder en eenvoudig worden aangevraagd; er moet aandacht komen voor jongere mantelzorgers op scholen en via andere mantelzorgers. Vanuit de verschillende organisaties wordt het vergroten van de onderlinge samenwerking als een belangrijk verbeterpunt gezien. Een ander verbeterpunt is de ondersteuning en informatie vanuit het Wmo-loket. Tevens wordt de regie van de gemeente gemist in met name de afstemming tussen de organisaties. 1 In bijlage 3 zijn de conclusies en aanbevelingen opgenomen van het rapport Zorg om Mantelzorg, onderzoek naar mantelzorg in de gemeente Coevorden, opgesteld door KWIZ Groningen 12

13 4. Visie en ambitie vrijwilligers en mantelzorg Vrijwilligers en mantelzorgers leveren een fundamentele bijdrage aan de zelfredzaamheid, het vergroten van de zelfstandigheid, het verbeteren van de leefbaarheid en het bieden van ontmoeting en ontspanning. Wij willen deze kracht van de samenleving mobiliseren en mensen ondersteunen om deze taken op zich te nemen. De gemeente Coevorden heeft de ambitie om met het vrijwilligers- en mantelzorgbeleid de burgers die al actief zijn in hun dorp, buurt of wijk te ondersteunen en versterken, daar waar dat nodig is. De burgers die (nog) niet actief zijn worden uitgenodigd om ook mee te doen. Zo n 75% van de zorg aan huis komt voor rekening van de mantelzorger (bron: Wmo.nl). De mantelzorger is in dit opzicht een belangrijke partner in het lokale Wmo- en gezondheidsbeleid. Ook vrijwilligers zijn een belangrijke partner in het lokale Wmo-beleid. Zij stellen anderen in de gelegenheid deel te nemen en dragen hun steentje bij aan de leefbaarheid in het dorp, de buurt of de wijk. De visie: Mantelzorgers moeten zodanig ondersteund worden dat zij op een acceptabel niveau hun leven kunnen leiden naast de intensieve zorg die zij bieden. Wat acceptabel is, is grotendeels afhankelijk van de beleving van de mantelzorger en diens omgeving. De ondersteuning moet lokaal, integraal en vraaggericht aangeboden worden, waarbij de gehele informele zorg is betrokken. Vrijwilligers die al actief zijn moeten worden ondersteund en de burger die nog niet actief is,moet worden uitgenodigd om ook mee te doen en actief te worden in zijn of haar nabije omgeving Belang van vrijwilligerswerk Het vrijwilligerswerk is erg belangrijk. Het is een voorwaarde voor instandhouding van voorzieningen en activiteiten. Het aantal (verschillende) voorzieningen zijn bepalend voor de kwaliteit van de leefbaarheid van de samenleving of het individuele welbevinden. Dit wordt zeer gewaardeerd. Vrijwilligerwerk kan een bijdrage leveren aan sociale verbanden en aan het uitbreiden en versterken van aanwezige netwerken. Personen die een WWB of WW-uitkering ontvangen, kunnen soms niet zomaar terecht op de reguliere arbeidsmarkt. Deze mensen krijgen een traject aangeboden waarbij ze een dagritme opdoen en wennen aan verplichtingen die een betaalde baan met zich meebrengt. Ook is vrijwilligerswerk voor mensen die helemaal niet meer kunnen deelnemen aan het arbeidsproces een mogelijkheid om te participeren in de samenleving. Natuurlijk biedt vrijwilligerswerk mensen ook de mogelijkheid om kwaliteiten in te zetten voor zinvol werk voor de samenleving Belang van mantelzorg Mantelzorgers verrichten uiteenlopende werkzaamheden, die variëren van huishoudelijk werk (koken, wassen, schoonmaken), coördinatie (overleg met beroepskrachten), logistiek (vervoer naar ziekenhuis), administratie (regelen van voorzieningen en financiën) tot verzorging (helpen met eten, wassen en aankleden), verpleging (wondverzorging en medicijnen toedienen) en psychische steun (troost, afleiding bieden, leren omgaan met situatie). 13

14 Het belang van mantelzorg komt op verschillende manieren tot uiting: mantelzorgers zetten zich belangeloos in voor anderen uit solidariteit, naastenliefde, rechtvaardigheid en eigen verantwoordelijkheid. Ze zijn bereid zorg te verlenen. Waar mensen hun verantwoordelijkheid nemen moet deze verantwoordelijkheid worden gerespecteerd en ondersteund en niet worden doorkruist. Veel ouderen, gehandicapte of (chronisch) zieke mensen willen zo lang mogelijk thuis (blijven) wonen. Mantelzorg biedt de mogelijkheid eerder ontslagen te worden uit het ziekenhuis of verpleeghuis. De mantelzorger is een belangrijke partner in het lokale zorgbeleid, naast de zorgvrijwilliger en de professionele zorg. De mantelzorger bevordert op deze manier het zelfstandig functioneren van mensen met een beperking Doelstellingen van de gemeente Coevorden In het Wmo beleidsplan gemeente Coevorden Samen Succesvoller is een aantal doelstellingen geformuleerd, te weten: 1. Meer mensen (algemeen) aan de slag als vrijwilliger; 2. Meer jongeren (specifiek) als vrijwilliger aan de slag; 3. Ondersteuningsaanbod voor mantelzorgers waardoor zij hun taak beter kunnen volhouden, meer mantelzorgers bekend met het ondersteuningsaanbod en met het aanbod aan respijtzorg; 4. Mantelzorgers informeren over (financiële) regelingen; 5. Versterken van het (lokale) netwerk van mantelzorgers; 6. Verbeteren van de combinatie werk/vrijwilligerswerk en mantelzorg. Voor de realisatie van de eerste doelstelling zijn wij van mening dat vrijwilligerwerk aangemerkt moet worden als middel om maatschappelijke participatie en participatie op de arbeidsmarkt te bevorderen. Op basis van het hiervoor genoemde (wettelijke) kader, de typering van de gemeente Coevorden, de huidige vraag en het aanbod op het terrein van vrijwilligerwerk en mantelzorg en onze visie en ambities, worden de doelstellingen in het hieronder opgenomen tweede deel nader uitgewerkt en vertaald in een actieplan voor de gemeente Coevorden. 14

15 5. Vrijwilligers; doelstellingen uitgewerkt per deelterrein 5.1. Doelstelling 1; Vrijwilligers Meer vrijwilligers aan de slag, houden van de huidige circa en uitbreiden tot Deze doelstelling denken wij realiseren door het: Ondersteuning bij de werving van vrijwilligers Lang niet alle organisaties in de gemeente Coevorden die met vrijwilligers werken kunnen terugvallen op een ondersteuningsstructuur. Terwijl vooral het werven en behouden van vrijwilligers voor organisaties een moeilijk punt is. Ondersteuning op dit terrein is daarom noodzakelijk. Uit een onderzoek, uitgevoerd in 2005 door Stamm/CMO is gebleken dat algemene ondersteuning niet werkt. Ook blijkt uit de terugblik op de beleidsperiode dat het aanbod scholing en training aan moet sluiten op de vraag en dat er geen aanbod geformuleerd moet worden zonder inbreng van het veld. Ondersteuning in de vorm van training en scholing wordt alleen dan als waardevol gezien als er daadwerkelijk problemen zijn. Monitoring van eventuele problemen en het daarop ontwikkelen van gerichte acties (vraaggericht) lijkt een beter middel om instellingen te ondersteunen. De ondersteuning die in de toekomst geboden gaat worden moet dus gericht zijn op de vraag. Dit maakt monitoring en gerichte acties noodzakelijk Steunpunt vrijwilligerswerk In de gemeente Coevorden was van september 2003 tot en met september 2005 het Steunpunt Vrijwilligerswerk Gemeente Coevorden actief. Door invoering van de Wmo en de vorming van een loket is de financiering van het steunpunt niet gecontinueerd. Het steunpunt werd onder verantwoordelijkheid van de Stichting Welzijn 2000 uitgevoerd. Op dit moment is de Stichting al bezig zich hernieuwd te oriënteren op een functie op dit terrein. Hiervoor zijn inmiddels contacten gelegd met het provinciale netwerk. Ook zal naar verwachting begin 2009 de vrijwilligers vacature bank nieuw leven in geblazen worden en wordt één en ander gedigitaliseerd. Een steunpunt dient de volgende taken te vervullen: bemiddelen tussen vraag en aanbod (vrijwilligersvacaturebank) beschikbaar hebben en verspreiden van informatie promoten van vrijwilligerswerk ondersteunen organisaties bij werving en behoud vrijwilligers ontwikkelen nieuwe methodieken en bereik nieuwe doelgroepen organiseren van maatschappelijke stages Actiepunten: Per 1 juni 2010 is in de gemeente Coevorden een lokaal steunpunt vrijwilligerswerk operationeel, dat de zes genoemde taken uitvoert. 15

16 Ondersteuning bij het formuleren van nieuwe profielen De vrijwilliger die zich voor langere tijd aan een organisatie wil binden zien we steeds minder. De vrijwilliger van vandaag wil liever duidelijk afgebakende klussen doen voor een korte periode en niet jarenlang verbonden blijven aan dezelfde organisatie. En ze kiezen steeds vaker gericht voor een taak die past bij hun interesse en levensfase. Zo zijn veel ouders betrokken bij de school en/of sportvereniging van hun kinderen. Het aantal vrijwilligers is niet minder geworden, maar de manier van inzet is veranderd. Daarbij komt dat wil men andere groepen vrijwilligers aantrekken, rekening moet worden gehouden met de wensen die deze groepen hebben ten aanzien van vrijwilligerwerk; te denken valt aan kortdurende activiteiten; een laag verplichtend karakter, beperkte uren inzet per week en variatie in klussen. Dit betekent dat er profielen/functiebeschrijvingen geformuleerd moeten worden voor het vinden van nieuwe vrijwilligers. Vrijwilligersorganisaties zijn hiertoe niet altijd in staat. Het in te richten steunpunt kan hierin een functie hebben. Wij zijn van mening dat gebruik gemaakt moet worden van de ervaringen die vrijwilligerorganisaties al hebben opgedaan in het formuleren van nieuwe profielen/functiebeschrijvingen. Bij profielen moet gedacht worden aan een nauwkeurige beschrijving van de taken, de uren inzet en de duur van het werk. Actiepunten: In 2010 hebben vrijwilligersorganisaties de beschikking over actuele profielen (functiebeschrijvingen) voor verschillende functies binnen de organisaties Erkennen van vrijwilligerwerk Het erkennen van vrijwilligerswerk als middel om de maatschappelijke participatie en participatie op de arbeidsmarkt te bevorderen. Passend bij de missie van ons college is de subdoelstelling om de komende periode de arbeidsparticipatie substantieel te verhogen en de maatschappelijke participatie te laten toenemen. Daarbij hoeft geen sprake te zijn van tegengestelde doelen. Vrijwilligerswerk speelt een belangrijke rol in de activering en de participatie van burgers die nu nog niet volledig mee (kunnen) doen. Het opdoen van onbetaalde werkervaring vindt vaak plaats vanuit of binnen vrijwilligersorganisaties. Op grond van de Wet Werk en Bijstand is er een verplichting de doelgroep te ondersteunen bij reïntegratie naar de arbeidsmarkt. Hieronder valt sociale activering (maatschappelijke participatie). Vrijwilligerswerk kan dus een welkome aanvulling zijn op lopende activeringstrajecten. Een belangrijke (extra) impuls voor het samen op laten trekken van arbeidsparticipatie en maatschappelijke participatie is de afspraak die de staatssecretaris van SZW geeft gemaakt met de VNG, er is afgesproken dat er een participatiefonds komt. Daarbij streeft het kabinet er naar om budgetten voor inburgering, volwasseneneducatie en reïntegratie te bundelen. Gemeenten krijgen hierbij de vrijheid om gelden breder in te zetten, niet alleen ter bevordering van arbeidsparticipatie maar ook ter bevordering van maatschappelijke participatie. Gelet op de specifieke situatie is een aantal specifieke maatregelen nodig. Het betreft maatregelen die een mix zijn uit instrumenten uit de WWB en het Welzijnsbeleid. Het zou kunnen gaan om de volgende instrumenten: 16

17 het verlenen van ontheffing van de arbeidsverplichting gedurende een bepaalde periode; het bieden van scholing; het bieden van een vrijwilligersverzekering; het bieden van een vrijwilligersvergoeding, die niet in mindering wordt gebracht op de bijstandsuitkering; financiering van de kinderopvang gedurende de uren dat men vrijwilligerwerk verricht; bieden van speciale voordelen/kortingen door invoering van een vrijwilligerskaart. Tenslotte zien we mogelijkheden in het betrekken van het bedrijfsleven. Het bedrijfsleven kan een belangrijke impuls geven aan vrijwilligerswerk. Werkgevers nemen al veel initiatieven in het kader van maatschappelijk betrokken ondernemen. Dit levert vaak enthousiaste medewerkers op maar het kan ook leiden tot nieuwe of verstevigde contacten binnen de lokale of regionale gemeenschap. Er is in de afgelopen tijd hiermee veel ervaring opgedaan. Hoewel de start hiervan vooral heeft gelegen bij grote en vaak internationale bedrijven is er ook al expertise opgedaan in het midden- en kleinbedrijf. Actiepunten: Het Steunpunt vrijwilligerswerk is op 1 oktober 2010 in staat om 20 vrijwilligersplaatsen voor mensen met een WWB uitkering te realiseren. Op 1 januari 2011 is er een totaal pakket aan instrumenten beschikbaar ter bevordering van participatie van WWB-cliënten. Per 1 januari 2012 zijn er minimaal 10 bedrijven/instelling in de gemeente Coevorden maatschappelijke actief Doelstelling 2; Meer jongeren als vrijwilligers Meer jongeren als vrijwilligers. Deze doelstelling denken wij te realiseren door: Jongeren en vrijwilligerswerk Beschrijven welke aanpak werkt om nog meer jongeren te activeren en samenhang te zoeken bij maatschappelijke stages. In het jeugdbeleid, geformuleerd in de nota omdat de jeugd het waard is, wordt gesteld dat jongeren participatie op allerlei vlakken gestimuleerd moet worden. In dit kader zou bekeken worden welke rol jongeren kunnen vervillen in de civil society. Gelet op de vergrijzing en de verdergaande individualisering is het belangrijk dat meer jongeren als vrijwilliger aan de slag gaan. Daarbij komt dat uit de terugblik op de beleidsperiode blijkt dat organisaties vooral moeite hebben jongeren te werven en te binden, terwijl ze dit wel graag willen. In het komende jaar zal onderzocht worden welke aanpak werkt om jongeren te activeren. Hierbij moet rekening worden gehouden met de wensen die jongeren hebben ten aanzien van vrijwilligerswerk, te weten: laag verplichtend karakter (je moet kunnen afzeggen) korte periodes (geen 10 jaar penningmeesterschap) lagere uren inzet per week (het moet niet op werk lijken) variatie in klussen (niet iedere week voorlezen aan ouderen) 17

18 Wij stellen voor dit beschrijven als volgt te organiseren: in overleg met een aantal organisaties komen tot ideeën en deze beschrijven en verspreiden onder alle andere organisaties. Wij denken bij het ontwikkelen van ideeën door verenigingen voor dorpsbelangen, een aantal sportverenigingen en bijvoorbeeld de Scouting. Deze ideeën kunnen dan worden overgedragen aan andere organisaties en verenigingen. Actiepunten: Per 1 januari 2011 is er voor de vrijwilligersorganisaties in de gemeente Coevorden een map/boek met ideeën beschikbaar over hoe jongeren betrokken kunnen worden Maatschappelijke stage Maatschappelijke stages kan een manier zijn om jongeren enthousiast te maken voor vrijwilligerswerk en hen daarmee de vrijwilligers van de toekomst te laten zijn. Door het koppelen van het steunpunt en de organisatie en uitvoering van de maatschappelijke stages kan samenhang worden gevonden. Er wordt tegemoet gekomen aan de uitgangspunten die het Rijk heeft verbonden aan de maatschappelijke stages. In bijlage 6 is uitgebreide informatie opgenomen over maatschappelijke stages en de verantwoordelijkheden van de gemeente. Voor de verdere ontwikkeling van een makelaarsfunctie voor de maatschappelijke stages en de stimulering van vrijwilligerswerk is een convenant gesloten tussen de ministeries OC&W, VWS en de VNG. De gemeente krijgt hiervoor een bijdrage op basis van inwonertal en voor het aantal leerlingen in het voortgezet onderwijs. Dit betekent dat de gemeente Coevorden met dit extra geld de bemiddeling van stagiairs en andere vrijwilligers naar organisaties en de ondersteuning van vrijwilligersorganisaties dient te verzorgen. Het is niet de bedoeling hiervoor nieuwe organisaties in te richten, maar er moet zoveel mogelijk gebruik gemaakt worden van organisaties die nu al een dergelijke rol vervullen. Momenteel is het voortgezet onderwijs bezig met de invoering van maatschappelijke stages voor haar leerlingen. Gelet op de specifieke aanpak van maatschappelijke stages en de samenwerking tussen het welzijnswerk en het onderwijs is een afzonderlijk plan van aanpak invoering en uitbreiding maatschappelijke stages nodig. Actiepunten: Met ingang van het schooljaar gaat iedere leerling in het voortgezet onderwijs op maatschappelijke stage. 18

19 6. Mantelzorg; doelstellingen uitgewerkt per deelterrein 6.1. Doelstelling 1 Het ondersteuningsaanbod voor mantelzorgers moet zodanig zijn dat zij hun taak beter kunnen volhouden. Ook moeten meer mantelzorgers bekend worden met het ondersteuningsaanbod en met het aanbod aan respijtzorg. Deze doelstelling denken wij te kunnen realiseren door het: Afstemmen van vraag en aanbod mantelzorgondersteuning Bekendheid geven aan het bestaande aanbod, uitwisselen van informatie tussen organisaties en afstemmen van hun aanbod, nieuwe combinaties maken, bespreken van cases en leren van uitvoeringspraktijk. Inzicht hebben in de vraag van mantelzorgers en afstemmen van het aanbod daarop. In deze korte typering zien wij een centrale rol weggelegd voor de gemeente. De gemeente haalt alle partijen bij elkaar en zorgt voor onderlinge afstemming. Voordelen hiervan zijn dat de gemeente de regie voert zonder belang als uitvoerder, er komt zicht op cases en hoe mensen concreet ondersteund kunnen worden en er komt meer zicht op het totale aanbod. Dit vraagt van de gemeente zowel een inspanning aan de achterkant van het loket (regievoering over aanbieders, casebesprekingen, informatie toegankelijk maken, overzicht op aanbod en dergelijke maar ook een inspanning aan de voorkant van het loket. Nieuwe vaardigheden voor loket medewerkers en consulenten en vraagverheldering in de breedte. Van de aanbieders vragen we de bereidheid om iets te geven: namelijk inzicht in eigen aanbod. Ook zou het kunnen betekenen dat de organisaties op termijn iets weggeven omdat het aanbod bij een ander beter op zijn plaats is. Uitwisseling; de durf hebben om nieuwe combinaties van diensten te maken en de bereidheid om over het eigen aanbod heen te kijken. Aandacht voor professionele zorg en vrijwillige zorg, de professional moet af en toe stapje terug kunnen doen. Dit betekent concluderend: Nieuwe verbindingen maken in plaats van nieuw aanbod Naar elkaar luisteren in plaats van alles zelf doen. Ruim baan voor de eerste lijnswerker (zowel professional als vrijwilliger). Organiseer het op dorps of wijkniveau. Dan kunnen we gebruik maken van de daar aanwezige sociale infrastructuur (bijvoorbeeld als er een sterke kerkgemeenschap aanwezig is). Indien de vraag aan ondersteuning nog niet bekend is (en dat is in veel gevallen zo) moeten we ervoor zorgen dat eerstelijnsvoorzieningen handvatten hebben om te signaleren/doorverwijzen/informatie geven. We denken hierbij aan: huisarts of praktijkondersteuner, Wmo-loket, consultatiebureau, eerstelijns psycholoog, maatschappelijk werker, de thuiszorg, senioren voorlichters 2, humanitas, kerk enz. 2 Seniorenvoorlichters: een getrainde (oudere) vrijwilliger die algemene voorlichting over regelingen, voorzieningen, diensten en activiteiten kan geven. Wanneer er vragen of knelpunten aan de orde komen kan daarbij ook de medewerker van Welzijn 2000 ingeschakeld worden 19

20 Actiepunten: Op 1 april 2010 is er een platform in de gemeente Coevorden waar alle aanwezige en werkzame (ondersteunings)organisaties afstemming zoeken, nieuwe verbindingen worden gemaakt en waar nieuw aanbod wordt geformuleerd. Gedurende de hele beleidsperiode wordt scholing aangeboden aan Wmoloketmedewerkers, 1 e lijnsprofessionals, seniorenvoorlichters met als doel zicht te krijgen op het aanbod en ter versterking van de rol als signaleerder Het ondersteuningsaanbod moet meer bekendheid krijgen. Uit het door KWIZ uitgevoerde onderzoek blijkt dat een belangrijke bron voor informatie naast familie en vrienden het Wmo-loket een belangrijke functie heeft. Dit betekent dat het aanwezige ondersteuningsaanbod direct en van voldoende kwaliteit beschikbaar moet zijn in het Wmo-loket. Dit vraag om intensieve samenwerking en kennis. Daarnaast is een doorlopende promotiecampagne over mantelzorg en de aanwezige ondersteuning wenselijk. Hiertoe is een communicatieplan opgesteld. Dit plan is tot stand gekomen in samenwerking met de Wmo-raad en wordt onderschreven door de in de gemeente Coevorden werkzame ondersteuningsorganisaties. Op dit moment biedt een aantal organisaties ondersteuning zowel individueel als in groepsverband. Het Wmo-beleidsplan Samen succesvoller gaat uit van nadruk op preventie en vroegtijdig signaleren en op een decentraal lokaal aanbod van ondersteuning. Dit aanbod moet vanzelfsprekend afgestemd zijn op de vraag van de mantelzorgers. Actiepunten: Gedurende de gehele beleidsperiode wordt het communicatieplan Zorg om mantelzorg uitgevoerd ter vergroting van de bekendheid van mantelzorg in het algemeen en van de ondersteuning. Gedurende de gehele beleidsperiode de eerste lijn (huisartsen, fysiotherapeuten, psychologen, maatschappelijke werkers, wmo-loket medewerkers etc.) informeren en trainen met als doel herkenning (overbelaste) mantelzorgers en inzicht in het aanwezige ondersteuningsaanbod met als doel adequate informatie, advisering en verwijzing. Per 1 juni 2010 wordt individuele mantelzorgondersteuning decentraal/lokaal aangeboden. Hierbij is aansluiting bij het lokale welzijnswerk noodzakelijk. Hierover zal bij de vaststelling van de subsidie nadere afspraken gemaakt worden. Gedurende de hele beleidsperiode wordt het ondersteuningsaanbod decentraal een outreachend (eventueel via sleutelfiguren) gedaan. Bij de vaststelling van de subsidie worden hierover afspraken gemaakt. 20

21 Meer mantelzorgers bekend met aanbod aan respijtzorg 3 Informatie en advies dat direct, laagdrempelig en dichtbij toegankelijk is, is erg belangrijk. Daarnaast moet het aanbod aan ondersteuning divers zijn; zowel emotioneel als educatief, maar ook financieel en materieel. Ook is, met het oog op het netwerk en de verhouding draaglast en draagkracht, een lokaal aanbod van lokaal aanbod van respijtzorg, als aanvulling op de AWBZ-georganiseerde respijtzorg, noodzakelijk. Respijtzorg wordt op dit moment uitgevoerd door onder andere het Steunpunt mantelzorg, het Contactpunt Mantelzorg Coevorden, de Stichting Welzijn 2000 en de in SAMSAM samenwerkende organisaties. Gelet op de onbekendheid met het aanbod, de veelheid aan organisaties en de overlappen tussen het aanbod is het wenselijk dat het aanbod in beeld is. Een van de activiteiten in het Wmo-beleidsplan was het inventariseren van aanbod op het terrein van respijtzorg. In opdracht van de VDG heeft een inventarisatie plaatsgevonden naar knelpunten en aanbevelingen. Hierin is tevens een overzicht opgenomen van het aanbod op het gebied van Wmo en de AWBZ. Dit rapport biedt ons inziens voldoende aangrijpingspunten voor uitvoering. Wij vinden dan ook dat de aanbevelingen in het rapport overgenomen dienen te worden en dat deze uitgevoerd gaan worden. Het betreft de onderstaande aanbevelingen: De rol voor de eerste lijnswerker; zowel de professional als de vrijwilligers vergroten De vraag naar ondersteuning in beeld krijgen door het geven van handvatten om te signaleren, verwijzen en geven van informatie aan de eerste lijn. Het ondersteuningsaanbod op dorps- of wijkniveau organiseren. Aanbod van deze organisaties is afstemming (het vormen van een keten) noodzakelijk. Actiepunten: Op 1 juni 2010 is het totale aanbod aan respijtzorg (zowel door beroepskrachten als door vrijwilligers) in beeld gebracht. Indien nodig worden vrijwilligers geworven om de zorg over te nemen. 3 Respijtzorg: het tijdelijk overnemen van de totale zorg ter ontlasting van de mantelzorg door beroepskrachten of vrijwilligers in de vorm van thuisopvang, dagopvang, kortdurende opname enz. 21

22 6.2. Doelstelling Informatie voor mantelzorgers over (financiële) regelingen Het onderzoek van KWIZ laat zien dat de eerste behoefte van de mantelzorger ligt in het verkrijgen van meer informatie over de diensten en de regelingen die er voor hen zijn. Dit sluit volledig aan bij de doelstelling die wij willen realiseren. Wij stellen dan ook voor de Stichting Welzijn 2000, het contactpunt Coevorden en het Wmo-loket te verzoeken hiertoe intensiever (in samenwerking met vrijwilligersorganisaties) actie te ondernemen. Dit onder regie van de gemeente Coevorden. De op te richten decentrale informatiepunten kunnen hierin een functie krijgen. Wij stellen dan ook voor de samenwerking met het Wmo-loket te intensiveren en de medewerkers te trainen en de bekendheid van de digitale sociale kaart te vergroten, onder meer door het beter informeren van de eerstelijns gezondheidszorg. Actiepunten: Op 1 april 2010 is er een informatiewaaier beschikbaar met daarin informatie over (financiële) regelingen voor mantelzorgers. Gedurende de gehele beleidsperiode worden de Wmo-loket medewerkers, de toekomstige medewerkers van het informatiepunt en seniorenvoorlichters geïnformeerd en eventueel getraind, zodat zij op de hoogte zijn van de (financiële) regelingen Doelstelling Het netwerk van mantelzorgers moet versterkt worden. Het netwerk rondom mantelzorgers moet versterkt worden. Zoals uit het KWIZ onderzoek blijkt is de naaste omgeving, het netwerk, rondom de mantelzorger er belangrijk voor informatie en advies. Dit betekent dat het netwerk de informatie moet hebben om te ondersteunen en te adviseren. Het versterken en of opbouwen van het informele (zorg)netwerk rondom een persoon is een belangrijke factor bij de zelfredzaamheid van mensen. Het idee hierbij is dat, als je een beroep kunt doen op mensen uit je eigen woonomgeving, je geen professionele instelling hoeft in te schakelen. Actiepunten: Uiterlijk 2011 is er een buurtgerichte aanpak ontwikkeld waarin mantelzorgers voldoende ondersteuning krijgen in of uit de eigen omgeving. Een en ander op basis van een pilot in Schoonoord. 22