Nieuw en nodig. Medische producten die het leven beter maken. Uitgave van de Gezondheidsraad
|
|
- Nele Bogaert
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Nieuw en nodig Medische producten die het leven beter maken Uitgave van de Gezondheidsraad
2 Nieuw en nodig Medische producten die het leven beter maken Uitgave van de Gezondheidsraad
3 Voorwoord Welke medicijnen, behandelmethoden of hulpmiddelen zouden u helpen? Die vraag stelden we aan 169 patiënten en 64 zorg - verleners. Hun antwoorden hebben ons geholpen bij het maken van het advies Medische producten: nieuw en nodig! en ik ben dan ook heel dankbaar voor hun bijdrage. Zij hebben ons een inkijkje gegeven in hun leven met een ziekte en in hun dagelijkse praktijk. Samen stelden ze een indrukwekkende lijst op van dingen waaraan zij behoefte zouden hebben, zoals nieuwe medicijnen, behandelmethoden en andere medische producten. Deze hebben wij vervolgens omgezet naar een onderzoeksagenda - een lijst van onderwerpen die met voorrang moeten worden opgepakt door onderzoekers en productontwikkelaars. Deze publicatie is een korte weergave van de onderzoeksagenda en is bedoeld voor iedereen die heeft meegewerkt aan de totstandkoming ervan. Maar ook voor andere patiënten, zorgverleners en mensen die nauw betrokken zijn bij de zorg. Het bevat de uitkomsten van de gesprekken met patiënten, de hoofdlijnen van ons advies en een interview met de voorzitter van de voorbereidingscommissie Geert Blijham. Hoe logisch het ook lijkt om patiënten en zorgverleners te betrekken bij de keuzes voor onderzoek, het gebeurt nog veel te weinig. Naar ons idee moet dat veranderen. We hopen dat dit advies daaraan bijdraagt. Louise Gunning-Schepers voorzitter Gezondheidsraad
4 Inleiding De gezondheidszorg staat voor grote uitdagingen. Mensen worden ouder en het aantal chronisch zieken neemt toe, terwijl er steeds minder jonge mensen zijn om deze zorg op zich te nemen. Hulpmiddelen waarmee mensen langer zelfstandig kunnen blijven of minder vaak naar de dokter hoeven, verminderen de druk op de zorg. De ontwikkeling van nieuwe medische producten is daarom hard nodig. Welke nieuwe medische producten kunnen helpen de gezondheidszorg in Nederland te verbeteren? En hoe kunnen we zorgen dat die producten er ook komen? Deze vragen stelde de minister van VWS aan de Gezondheidsraad/ Raadscommissie voor Gezondheidsonderzoek (RGO). Om een antwoord te vinden op deze vragen is de raad gaan praten met patiënten en zorgverleners. Want niemand weet beter aan welke producten precies behoefte is dan de mensen die ze moeten gebruiken. Deze gesprekken leverden voor vijftien ziektegebieden een lijst op met verbeteringen waarop patiënten en zorgverleners zitten te wachten: nieuwe geneesmiddelen, weefselvervangende producten en hulpmiddelen voor diagnostiek en zorg. Het gaat daarbij zowel om producten die zijn gericht op de behandeling van de ziekte als om zaken die het leven met de ziekte vergemakkelijken. Overigens hebben patiënten ook problemen genoemd die te maken hebben met de organisatie van de zorg - kwesties die vragen om betere samenwerking of afstemming tussen zorgverleners. Omdat dit geen zaken zijn waarvoor medische producten de oplossing kunnen bieden, vallen ze buiten het bereik van het advies. De raad heeft de lijst met voorgestelde medische producten gebruikt om een zogenoemde onderzoeksagenda samen te stellen. Daarop staan de onderwerpen die met voorrang nader onderzoek verdienen en waarbij het ook nodig is dat de overheid dit onderzoek stimuleert. Patiënten en zorgverleners aan het woord Van depressie tot stoornissen van het bewegingsapparaat, van angststoornissen tot beroerten. De raad koos vijftien ziektegebieden uit om patiënten over te bevragen. Kiezen was nodig, omdat de tijd beperkt was en dus niet de hele zorg aan bod kon komen. Belangrijk was bovendien dat de patiënten voldoende met elkaar gemeen hadden om ervaringen uit te wisselen en samen te bedenken aan welke producten de grootste behoefte bestaat. Om die reden is bijvoorbeeld kanker nu niet meegenomen: daar valt een verzameling van tientallen ziektes onder, waardoor patiënten te veel van elkaar verschillen om een gezamenlijk geluid te laten horen. Naast de patiënten zijn andere groepen gebruikers van medische producten bevraagd: huisartsen, medisch specialisten, verpleegkundigen en mantelzorgers. Iedere patiëntengroep heeft uit de eigen suggesties een top 3 gekozen van producten die het belangrijkst zijn.
5 Vijftien ziektegebieden: de top 3 van patiënten Aandoeningen van het bewegingsapparaat Van te voren vaststellen welk medicijn het meest effectief is op basis van individuele (ziekte)kenmerken Kraakbeen- en botherstel met behulp van stamcellen Apparatuur voor bewegingsanalyses Ademhalingsaandoeningen Medicijnen op basis van individuele kenmerken, bijvoorbeeld leeftijd Methode voor vroege en juiste diagnostiek Aangrijpingspunt voor het verminderen of wegnemen van vermoeidheid Angststoornissen Medicijnen op basis van individuele kenmerken, zoals genetica en bloedwaarden van medicijn Producten voor biofeedback (lichaamsfuncties, waarvan iemand zich niet bewust is, in beeld brengen waardoor de patiënt zijn gedrag kan aanpassen en zo bijvoorbeeld een angstaanval voor kan zijn) Medicatie tegen schommelingen van geslachtshormonen Brandwonden Effectief middel tegen littekenjeuk Herstel van de huid met behulp van stamcellen Betere preventie en behandeling van infecties en ontstekingen in de wond Cardiovasculaire aandoeningen Stamceltherapie voor de hartspier Medicijnen op basis van individuele kenmerken Vermindering van bijwerkingen van statines (cholesterolverlagers) CVA (beroerte) Verbeterd alternatief voor thrombolyse (bloedverdunning) direct na het infarct Producten voor revalidatie thuis Zenuwpijnbestrijding Dementie Product voor stabilisatie van dementie (dementieremmers) Aangrijpingspunten voor geneesmiddelen uit voeding Hulpmiddelen die de nadelige gevolgen van vergeetachtigheid minimaliseren Depressie Betere antidepressiva: sneller werkzaam, effectiever, minder bijwerkingen Systeem voor het meten van - nog te identificeren - biomarkers in bloed (biologische kenmerken waaraan je het verloop van de aandoening kunt aflezen) Neurobiologische technologie voor specifieke hersendelen Diabetes Middel dat de gevoeligheid van het lichaam voor insuline vergroot (type II diabetes) Combinatie van sensor en pomp voor de regulatie van bloedsuiker Diagnostische tests (biomarkers) voor de herkenning van complicaties Maag-, darm-, leveraandoeningen Werkzame stoffen in voeding die invloed hebben op de aandoening en op de medicatie, in te zetten als geneesmiddel Minder belastende diagnostische methodes ter vervanging van endoscopie (zowel via anus als slokdarm) Biomarkers ter verbetering van medicatie Nieraandoeningen Implanteerbare biologische kunstnier Dialysevormen met minder complicaties en beperkingen Vermindering van bijwerkingen van medicijnen tegen afstoting Spieraandoeningen Effectieve pijnbestrijding Brain Computer Interfaces (hersengestuurde computers) Gentherapie Verstandelijke beperkingen Verbetering van vroegdiagnostiek vlak na de geboorte Verbeterde communicatiehulpmiddelen Medicijnen op basis van individuele kenmerken Visusbeperkingen Leessystemen voor dagelijkse producten Verbeterde navigatiesystemen Vroege en juiste diagnostiek Zeldzame aandoeningen* Gentherapie Medicijnen die op korte termijn klachten kunnen voorkomen of verminderen * In de top 3 van de patiëntengroep stond ook expertisecentra. Dit is geen medisch product en daarom niet meegenomen.
6 Zorgverleners: hun prioriteiten Huisartsen Betere toedieningsvormen van medicijnen bij patiënten die veel verschillende medicijnen tegelijk gebruiken (polyfarmacie) Hulpmiddelen tegen pijn en incontinentie (geen medicijnen) Verbeterde systemen voor informatie-uitwisseling tussen huisartsen en tussen huisarts en patiënt Snelle en eenvoudige diagnostische middelen voor de eerste lijn, zoals mobiel röntgen en echo met beeldherkenning Mantelzorgers Hulpmiddelen ter vergroting van de zelfstandigheid, zoals communicatiehulpmiddelen, software, gebruiksvriendelijke apparaten Domotica voor zorg op afstand, zoals slimme technische snufjes voor thuis, met GPS, sensoren, software Medisch specialisten Verbetering beeldvormende technologie - met groter contrast en minder straling Diagnostische tests op basis van veranderingen in de stofwisseling Verbeterde medicatie, zodat het aantal pillen omlaag kan Verbeterde stents voor plaatsen die moeilijk bereikbaar zijn Biomarkers ter verbetering van diagnostiek en therapie Gentherapie en stamceltherapie Hulpmiddelen voor gedragsverandering ter preventie van grote aandoeningen als diabetes en hart- en vaatziekten Middelen voor vroege risicodiagnose van grote ziekten als diabetes en hart- en vaatziekten Apparaat voor meten en bevorderen van therapietrouw Verpleegkundigen Verbeterde informatiesystemen, zoals een mobiel registratiesysteem aan bed, gegevens overal toegankelijk, volledig dossier van patiënt in één systeem Ict-systemen voor opslag en verspreiding van protocollen voor evidence based practice E-learning modules Hulpmiddelen voor zorg op afstand, zoals een webcam Hulpmiddelen voor interactieve patiëntenvoorlichting Van onderwerpenlijst naar onderzoeksagenda Met de inventarisatie van de behoeften van patiënten en zorgverleners is de eerste belangrijke stap gezet. Vervolgens heeft de raad gekeken wat er moet gebeuren om te stimuleren dat deze producten er ook komen. Om te beginnen is het nodig om keuzes te maken uit de lijst. Welke producten moeten voorrang krijgen? Daarbij spelen verschillende zaken een rol. Van belang is bijvoorbeeld welke gezondheidswinst een hulpmiddel oplevert: draagt het bij aan een langer of prettiger leven voor patiënten, en hoe groot is de groep die kan profiteren van het product? Ook telt mee of een nieuw hulpmiddel de zorg goedkoper kan maken en of er dankzij het product minder zorgverleners nodig zijn, bijvoorbeeld doordat het patiënten zelfstandiger maakt. Een belangrijke afweging is verder in hoeverre de overheid zich moet bemoeien met de ontwikkeling van een bepaald hulpmiddel. Als er genoeg te verdienen valt met een medisch product, dan is de kans groot dat de industrie er zelf mee aan de slag gaat. Is de winstgevendheid onzeker of zijn er andere redenen waarom de industrie een onderwerp laat liggen, dan kan het nodig zijn dat de overheid geld uittrekt om onderzoek te stimuleren. Tot slot heeft de raad gekeken of er in Nederland voldoende kennis is om het product te ontwikkelen. Bij onderwerpen waarover nog helemaal geen kennis beschikbaar is, zou de ontwikkeling bij nul moeten beginnen. In zo n geval kan de ontwikkeling van dat product misschien beter in een ander land gedaan worden. De raad heeft de producten die de patiënten het belangrijkst vonden beoordeeld op de punten die hierboven zijn genoemd. Vervolgens zijn de onderwerpen opnieuw ingedeeld in clusters van producten die inhoudelijk goed bij elkaar passen. Toegevoegd zijn enkele onderwerpen die in de lijsten van de gebruikers niet voorkwamen maar voor de overheid wel belangrijk zijn: producten die helpen ziekte te voorkomen en gezondheid te bevorderen, en betere middelen om infecties te bestrijden. Bij elkaar heeft dit de onderzoeksagenda opgeleverd.
7 Onderzoeksagenda medische producten A. Regeneratieve geneeskunde Bijvoorbeeld: biologische kunstnier, huidherstel, gentherapie voor weesziekten. Een patiënt: Door de artrose is mijn kraakbeenlaag aan het verdwijnen. Dat maakt dat iedere beweging pijn doet. Bovendien ben ik voortdurend moe. Als het mogelijk zou zijn opgekweekt kraakbeen tussen de gewrichten te plaatsen zou dat enorm schelen. B. Therapie op basis van individuele kenmerken Bijvoorbeeld: medicatie afgestemd op leeftijd, geslacht, bloedwaarden, genetica, enzovoort. Een mantelzorger: Het verloop van Alzheimer is voor iedereen anders. Niet iedereen heeft dezelfde progressie en de ene dag is de andere niet. Behoeften verschillen dus. De behandeling moet heel erg op maat. C. Nieuwe (hulp)middelen gericht op de gevolgen van de aandoening Bijvoorbeeld: middelen tegen vermoeidheid, pijn en jeuk. Een patiënt: Jeuk bij brandwonden is niet te vergelijken met andere jeuk. Deze jeuk is veel intenser. Op het hoogtepunt voelt het alsof iemand met spelden in je zit te prikken, zoals bij accupunctuur. Een effectief middel hiertegen is er niet. D. Verbeterde versies van bestaande medicatie Voornamelijk gericht op vermindering van bijwerkingen, maar ook op verhoogde effectiviteit. Een patiënt: Zelfs een klein beetje anti-psychotica doet heel veel met je. Het werkt wel, maar ik raak helemaal verdoofd. De bijwerkingen zijn verschrikkelijk. Daar zou naar gekeken moeten worden. E. Nieuwe (hulp)middelen gericht op de aandoening Bijvoorbeeld: dementieremmers, middel voor vergroten gevoeligheid insuline. Een patiënt: De meeste diabetespatiënten zijn ziek omdat hun lichaam ongevoelig is geworden voor insuline. Daar zouden ze iets op moeten vinden. G. Hulpmiddelen voor de patiënt voor vergroting van zelfmanagement en zelfredzaamheid Bijvoorbeeld: bewegingsanalyses, biofeedback, communicatiehulpmiddelen. Een patiënt: Voor mijn darmaandoening zou ik graag een meetinstrument hebben, waarmee ik zelf ontstekingswaarden van bloed en ontlasting kan bepalen als ik me ziek voel. Hierdoor kan ik het verloop van de ziekte beter volgen en een nieuwe operatie voorkomen. H. Verbetering en uitbreiding van bestaande therapeutische interventies Bijvoorbeeld: alternatief voor thrombolyse, dialysevormen met minder complicaties. Een patiënt: Hemodialyse is voor mij letterlijk van levensbelang. Tegelijk is de dialyse heel slecht voor mijn aderen en slagaderen. En die heb ik wel nodig als het ooit tot een niertransplantatie komt. Mijn wens is dus een minder schadelijke manier van dialyse. I. Domotica voor zorg op afstand Bijvoorbeeld: camerasystemen, sensorsystemen, interactieve voorlichtingsystemen. Een verpleegkundige: De ene patiënt is auditief ingesteld en de ander visueel. Met interactief voorlichtingsmateriaal kunnen we patiënten beter op maat bedienen. J. Informatieverwerkings- en informatie-uitwisselingsystemen Bijvoorbeeld: verbeterde informatiesystemen tussen zorgverleners en tussen zorgverlener en patiënt, e-learning modules. Een huisarts: Veel van wat er nu van ons geëist wordt, kan ik niet doen via het huisartsen informatiesysteem. Het loopt allemaal achter. Ik kan niks inlezen en niks uitdraaien. K. Producten gericht op preventie van ziekte en bevorderen van gezondheid L. Verbeteren van middelen gericht op het voorkomen en behandelen van infecties F. Vroege, juiste en minder belastende diagnostiek Bijvoorbeeld: vervanging van endoscopie, systemen voor meten van (nieuwe) biomarkers. Een patiënt: Ik zou willen dat ze in het bloed een soort depressiefactor kunnen bepalen. Dat de dokter bijvoorbeeld zegt uw depressiefactor is u heeft inderdaad een depressie. Een soort thermometer dus. En dat je met een hogere depressiefactor bijvoorbeeld sneller behandeld wordt of dat de medicatie erop wordt aangepast
8 Het nut van de agenda De onderzoeksagenda is een lijst van medische producten die verder ontwikkeld moeten worden en waarvoor onderzoek nodig is. Lang niet alle ziekten zitten erin, dus er zijn nieuwe raadplegingen nodig van patiënten en zorgverleners om de agenda verder aan te vullen. Doordat de agenda is ingedeeld in clusters van producten die ongeveer hetzelfde doel dienen, kunnen de uitkomsten daarvan makkelijk in de agenda ondergebracht worden. De clusters zijn bedoeld voor een periode van ongeveer acht jaar. In de tussentijd moet regelmatig gekeken worden of de producten die erop staan nog steeds prioriteit verdienen, of er producten bij moeten of dat er producten af kunnen vallen. De bedoeling is dat de agenda helpt bij het besluiten over de keuze en de financiering van onderzoek. In Nederland zijn er tal van instellingen die zich bezig houden met medisch onderzoek. Van belang is dat zij zich bij hun keuzes laten leiden door de behoeften van de gebruikers, en dus door de agenda. De overheid moet dit gericht stimuleren. De raad stelt daarom voor een nieuw programma (in het advies genoemd metaprogramma) in te stellen met twee doelen. Ten eerste moet het programma onderzoekers stimuleren en helpen om op verantwoorde wijze raadplegingen van gebruikers (patiënten en zorgverleners) te betrekken bij de keuze welk onderzoek ze gaan doen. Ten tweede moet het programma bevorderen dat dit onderzoek ook echt tot uitvoering komt. Voor beide doelen is geld nodig, van de overheid maar niet alleen daarvan. Daarom moet, volgens de raad, de minister ook andere partijen ervan overtuigen dat gezamenlijke financiering van dit nieuwe programma nodig is. Wat kunnen patiënten en zorgverleners doen? Het advies is gericht aan de minister. Maar de minister heeft voor de uitvoering ervan hulp nodig van veldpartijen, zoals onderzoekers, onderzoeksfinanciers, industrie en niet in de laatste plaats patiënten en zorgverleners. De bijdrage van patiënten en zorgverleners houdt dus niet op bij het tot stand komen van de onderzoeksagenda. Ook in het vervolg zijn uw initiatieven welkom. Voorbeelden van concrete activiteiten zijn: Contact zoeken met onderzoekers, zowel in de academie als de industrie, om de dialoog aan te gaan Contact zoeken met onderzoekers en facilitators om een raadpleging op te zetten Contact zoeken met gezondheidsfondsen en andere onderzoeksfinanciers om geld vrij te maken voor raadplegingen en onderzoek via het nieuwe programma Samenwerking tussen alle betrokken partijen bevordert dat er producten op de markt komen die nodig en gewenst zijn. De overheid kan deze samenwerking stimuleren in het voorgestelde programma. Maar betrokkenheid, initiatief en inzet van patiëntenorganisaties, zorgverleners, industrie en onderzoekers zijn net zo belangrijk. Dit begint bij aandacht vragen voor het belang van samenwerking en de kracht van de gezamenlijk ontwikkelde onderzoeksagenda. Deze kracht zit in de inhoud - de prioriteiten die genoemd zijn - maar ook in de continue discussie over de agenda. Patiënten- en beroepsorganisaties kunnen daaraan zelf meewerken
9 Ik hoop dat dit advies iedereen enthousiast maakt om met zo n onderzoeksagenda te beginnen Prof. Geert Blijham is hoogleraar interne geneeskunde aan het UMC Utrecht, was er jarenlang voorzitter van het bestuur, en is lid van de Gezondheidsraad. Geroemd om zijn managerskwaliteiten was hij een ideale kandidaat om de commissie voor te zitten die op verzoek van de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport een begin maakte met een onderzoeksagenda medische producten. Waarom koos u voor raadpleging van gebruikers? Bij de ontwikkeling van medische producten heb je een push- en een pull-kant. Aan de push-kant zitten de onderzoekers en de industrie die vanuit hun eigen nieuwsgierigheid en drive met ideeën komen. Zij komen al genoeg aan bod. Wij wilden de pull-kant (de kant van de gebruikers) beter leren kennen. De kant die als het ware boven water wil trekken wat hen helpt. Gebeurt dat al niet veel vaker? Ik zal niet zeggen dat het nooit gebeurt, maar het is zeker niet vanzelfsprekend en het gebeurt ook nooit zo systematisch als wij het hebben gedaan. In wetenschappelijk onderzoek worden vaak dokters ondervraagd over de behoeften van patiënten, maar die indrukken kunnen gekleurd en toch ook beperkt zijn. Sommige onderzoeksgroepen onderhouden contacten met patiëntenverenigingen, maar dat gebeurt zeker niet overal. De farmaceutische industrie doet wel aan publieksonderzoek, maar pas wanneer ze al in hun hoofd hebben wat ze op de markt zouden willen brengen. Onze raadpleging was ontdaan van elk onderzoeksoogmerk of commercieel belang. Wat vond u de meest verrassende uitkomsten? De discussie binnen de groep met visusstoornissen - dat zijn problemen met het zien - moet heel interessant geweest zijn. Helaas kon ik er zelf niet bij zijn. Het was een heterogeen gezelschap: naast oudere mensen die slecht zien door troebel geworden ooglenzen zaten er ook jongere mensen die hun hele leven al blind zijn. Ze spraken over hun behoefte aan navigatiesystemen voor slechtziende voetgangers en nieuwe leessystemen voor blinden. Duidelijke thema s voor de onderzoeksagenda die naar de minister gaat! Een ander pakkend voorbeeld kwam van de groep mensen met brandwonden. Er zijn in Nederland heel veel mensen die ooit brandwonden hebben opgelopen. Vaak houden zij last van ondraaglijke jeuk. Eén van de dingen die wij de minister adviseren is daarom: laat onderzoek doen naar het bestrijden van jeuk. Patiënten zijn uitgebreid gehoord over hun behoeften. Wellicht hopen zij nu dat er snel iets met hun ideeën gedaan gaat worden. Is die hoop terecht? We hebben geprobeerd om niet te hoge verwachtingen te wekken. De deelnemers weten dat hun inbreng niet beslissend kon zijn, maar slechts informatie moest opleveren voor andere beslissers. Sommigen zullen hun concrete wensen terugvinden in ons advies, bijvoorbeeld navigatiesystemen voor mensen die slecht of niets zien. Anderen zullen onze aanbevelingen nog erg abstract vinden. Over het geheel leken de patiëntengroepen die wij gehoord hebben te begrijpen dat hun wensen niet op stel en sprong vervuld kunnen worden. Wat hoopt u dat dit advies teweeg brengt? Ons ideaal was: het geweldige onderzoekspotentieel van Nederland niet overhoop halen of nog groter maken, maar bestaande onderzoeksgroepen precies die prikkel geven waarmee ze producten gaan ontwikkelen die patiënten en zorgverleners graag zouden willen hebben. Niet alle patiëntengroepen zijn al aan het woord gekomen. We hopen dus dat de patiëntenraadpleging op dezelfde grondige wijze voortgezet kan gaan worden. En als je dan weet waar behoefte aan is, en je weet ook dat het vereiste onderzoek nooit zonder stimulans van de overheid gedaan zal worden, dan moet er geld zijn waarmee onderzoeksgroepen in het belang van de volksgezondheid aan het werk kunnen. Ik hoop dat dit advies iedereen enthousiast maakt om gewoon met zo n onderzoeksagenda te gaan beginnen. Zo n proces gaat natuurlijk in kleine stapjes, maar eerst moet er een grote stap gezet worden. Ik hoop dat de nieuwe minister dit advies aangrijpt en zegt: In mijn periode ga ik dit voor mijn kiezers doen. Zíj hebben verteld wat hun leven zou verbeteren, ík geef een financiële prikkel aan die onderzoekers die helpen om de medische producten te ontwikkelen waaraan kennelijk grote behoefte is
10 Meer informatie Deze publicatie is gebaseerd op het advies van de Gezondheidsraad Medische producten: nieuw en nodig! Een investeringsagenda voor onderzoek naar innovatieve en relevante medische producten. Wilt u meer weten over de achtergronden van het advies en de totstandkoming van de agenda, of over de methode die is gebruikt bij de patiëntenraadpleging? Het complete advies is te vinden op de website van de Gezondheidsraad: Via die site kunt u het advies downloaden, of aanvragen. Overname van tekst is, met duidelijke bronvermelding, toegestaan. U kunt deze publicatie als volgt aanhalen: Gezondheidsraad. Nieuw en nodig. Medische producten die het leven beter maken. Den Haag: Gezondheidsraad, 2010; publicatienr. A10/11. ISBN: Contact Gezondheidsraad Postbus 16052, 2500 BB Den Haag Telefoon: info@gr.nl Internet: Colofon Tekst Gezondheidsraad Vormgeving Richard Sluijs Ontwerpen, Den Haag Druk Vijfkeerblauw, Rijswijk De Gezondheidsraad, ingesteld in 1902, is een adviesorgaan met als taak de regering en het parlement voor te lichten over de stand der wetenschap ten aanzien van vraagstukken op het gebied van de volksgezondheid en het gezondheids- (zorg)onderzoek (artikel 22 Gezondheidswet). 16
11
Samenvatting. Adviesvraag
Samenvatting Adviesvraag De gezondheidszorg staat voor grote uitdagingen. Nieuwe en innovatieve medische producten zijn van groot belang om deze uitdagingen het hoofd te bieden. Betere zorg, efficiëntere
Nadere informatieWBO: onderzoek naar online leefstijladvies om het risico op dementie te verlagen. Nr. 2018, Den Haag 12 juni Samenvatting
WBO: onderzoek naar online leefstijladvies om het risico op dementie te verlagen Nr. 2018, Den Haag 12 juni 2018 WBO: onderzoek naar online leefstijladvies om het risico op dementie te verlagen pagina
Nadere informatieMaat houden met medisch handelen. Nr. 2017/06. Samenvatting
Maat houden met medisch handelen Nr. 2017/06 Samenvatting Maat houden met medisch handelen pagina 2 van 6 Met de voortgaande ontwikkeling van de geneeskunde breidt het aantal mogelijkheden voor diagnose
Nadere informatieGezondheidsrisico s door nachtwerk. Nr. 2017/17. Samenvatting
Gezondheidsrisico s door nachtwerk Nr. 2017/17 Samenvatting Gezondheidsrisico s door nachtwerk pagina 2 van 5 Op verzoek van de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid brengt de hiertoe ingestelde
Nadere informatiepagina 1 van 7 Vragenlijst Toestemming uitwisselen medische gegevens Invullen namens: NPCF - Nanda Beck Tekstgrootte: A A A Toestemming uitwisselen medische gegevens Inleiding Uw zorgverlener is verplicht
Nadere informatieBeweegrichtlijnen Nr. 2017/08. Samenvatting
Beweegrichtlijnen 2017 Nr. 2017/08 Samenvatting Beweegrichtlijnen 2017 pagina 2 van 6 Achtergrond In Nederland bestaan drie normen voor bewegen: de Nederlandse Norm Gezond Bewegen, die adviseert op minstens
Nadere informatie18 december 2013. 1 van 10. Op vakantie na een niertransplantatie; NP online enquête
Op vakantie na een niertransplantatie; NP online enquête Nierpatiënten Perspectief online is een internetpanel voor mensen met een nierziekte*, naasten van nierpatiënten en nierdonoren. Zij kunnen via
Nadere informatieVaccinatie tegen gordelroos. Nr. 2019/12, Den Haag, 15 juli Samenvatting
Vaccinatie tegen gordelroos Nr. 2019/12, Den Haag, 15 juli 2019 Vaccinatie tegen gordelroos pagina 2 van 5 In 2016 heeft de Gezondheidsraad negatief geadviseerd over vaccinatie van ouderen tegen gordelroos,
Nadere informatieVerzekeringen & erfelijkheid
Verzekeringen & erfelijkheid U wilt een levens- of arbeidsongeschiktheidsverzekering afsluiten? Hier vindt u de www.bpv.nl antwoorden op veelgestelde vragen over erfelijkheid en het aanvragen van een verzekering.
Nadere informatieWetenschappelijk onderzoek naar Q- koorts
Wetenschappelijk onderzoek naar Q- koorts Mede dankzij de steun van Q- support vindt er onderzoek naar Q- koorts plaats. Q- support heeft 2 miljoen van haar budget uitgegeven aan ondersteuning van wetenschappelijk
Nadere informatieVerzorging & Verpleging
Verzorging & Verpleging Thuiszorg Groot Rijnland Verzorging en verpleging Heeft u hulp nodig bij uw lichamelijke verzorging? Wij zorgen ervoor dat u op een prettige manier zelfstandig kunt blijven wonen.
Nadere informatieMedisch-wetenschappelijk onderzoek Algemene informatie voor de proefpersoon
Uitgave Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postadres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag Bezoekadres Parnassusplein 5 2511 VX Den Haag Telefoon (070) 340 79 11 Informatie Voor informatie en vragen
Nadere informatieOnderzoek naar de nazorg bij dikke darmkanker door de huisarts of de chirurg en het gebruik van een persoonlijke interactieve website (I CARE studie).
Onderzoek naar de nazorg bij dikke darmkanker door de huisarts of de chirurg en het gebruik van een persoonlijke interactieve website (I CARE studie). Verbetert de zorg na de behandeling van dikke darmkanker
Nadere informatietoolkit persoons gerichte zorg Bouwen aan eerstelijns zorg op maat voor mensen met een chronische ziekte
toolkit persoons gerichte zorg Bouwen aan eerstelijns zorg op maat voor mensen met een chronische ziekte Over deze toolkit Welkom in het huis van persoonsgerichte zorg! Zoals je ziet is het huis nog in
Nadere informatieVroeg opsporen en voorkomen achteruitgang chronische nierschade
Factsheet Nieren en nierschade deel 5 Vroeg opsporen en voorkomen achteruitgang chronische nierschade In Nederland hebben 1,7 miljoen mensen chronische nierschade. Dit is in veel gevallen het gevolg van
Nadere informatieKennis- en behandelteam
0348-44 17 14 info@rijnhoven.nl Kennis- en behandelteam In goede handen met uw gezondheidsklachten Een thuis voor ouderen. Met zelfstandigheid waar mogelijk. En precies de zorg die nodig is. Welkom bij
Nadere informatiePDS B e l a n g e n v e r e n
r a b l D e PDS B e l a n g e n v e r e n r m S y n d r o a o m i g e i n g k k i r P PDS in relatie tot anderen 2 PDS in relatie tot anderen Bij het Prikkelbare Darm Syndroom (PDS) is één van de symptomen
Nadere informatieInformatie voor patiënten. Gebruik van restmateriaal en medische gegevens. in wetenschappelijk onderzoek
Informatie voor patiënten Gebruik van restmateriaal en medische gegevens in wetenschappelijk onderzoek Inleiding U komt naar het Universitair Medisch Centrum Utrecht (UMC Utrecht) voor onderzoek of behandeling.
Nadere informatiepagina 1 van 8 Vragenlijst Inzicht in zorgkosten Invullen namens: NPCF - Nanda Beck Tekstgrootte: A A A Inzicht in zorgkosten Inleiding De landelijke patiëntenkoepels Ieder(in), Landelijk Platform GGz
Nadere informatieInformatiebrief deelnemers MIND-TIA: De waarde van een bloedtest bij verdenking op een TIA
Informatiebrief deelnemers MIND-TIA: De waarde van een bloedtest bij verdenking op een TIA Julius Centrum UMC Utrecht Geachte heer/mevrouw, Wij vragen u vriendelijk om mee te doen aan een medisch-wetenschappelijk
Nadere informatieProefpersoneninformatie. Bestralings-geinduceerde hartschade meten d.m.v. het bepalen van bloedwaarden
Proefpersoneninformatie Bestralings-geinduceerde hartschade meten d.m.v. het bepalen van bloedwaarden Geachte mevrouw, meneer, In aansluiting op het gesprek met uw behandelend arts, ontvangt u hierbij
Nadere informatieMedischwetenschappelijk. onderzoek. Algemene informatie voor de proefpersoon
Medischwetenschappelijk onderzoek Algemene informatie voor de proefpersoon Inhoud Inleiding 5 Medisch-wetenschappelijk onderzoek 6 Wat is medisch-wetenschappelijk onderzoek? Wat zijn proefpersonen? Wie
Nadere informatieOnderzoek naar het effect van body mass index (BMI) en het roken van sigaretten op de opname van fentanyl
Patiënteninformatie Onderzoek naar het effect van body mass index (BMI) en het roken van sigaretten op de opname van fentanyl Geachte heer/mevrouw, U bent in het Erasmus MC onder behandeling voor een vorm
Nadere informatieKanker. Inhoud. Inleiding. Wat is kanker? Inleiding
Kanker Inhoud Inleiding Inleiding Wat is kanker? Soorten kanker In het kinderziekenhuis Wat kan je doen tegen kanker? Afsluiting Bronvermelding Ik houd mijn werkstuk over kanker, omdat het mij een moeilijk
Nadere informatieSamenvatting voor niet-ingewijden
voor niet-ingewijden Type 2 diabetes Diabetes is een ernstige chronische ziekte, die wordt gekenmerkt door te hoge glucosespiegels (de suikers ) in het bloed. Er zijn verschillende typen diabetes, waarvan
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting De levensverwachting van mensen met een ernstige psychiatrische aandoening (EPA) is gemiddeld 13-30 jaar korter dan die van de algemene bevolking. Onnatuurlijke doodsoorzaken zoals
Nadere informatieHet persoonlijk gezondheidsdossier. Geef mij mijn medische gegevens!
Het persoonlijk gezondheidsdossier Geef mij mijn medische gegevens! 2 Nederlandse Patiënten Consumenten Federatie 3 Een persoonlijk gezondheidsdossier voor iedereen die dit wil Cijfers 68% Nederlanders
Nadere informatieIntake formulier fysiotherapie / manuele therapie
Intake formulier fysiotherapie / manuele therapie Om een duidelijk beeld van uw klachten en de herstelmogelijkheden te krijgen verzoeken wij u bijgaande gegevens en vragen in te vullen en dit formulier
Nadere informatieSlimme oplossingen in de zorg. Heel gewoon.
Slimme oplossingen in de zorg. Heel gewoon. zorgvannu.nl Zorg van Nu. Heel gewoon. Als je wilt weten waar je bent of hoe je ergens moet komen, dan vertelt je telefoon je dat. Dankzij GPS. Zo kun je ook
Nadere informatieMeer mens, minder patiënt! Onze visie in 5 toekomstbeelden
Meer mens, minder patiënt! Onze visie in 5 toekomstbeelden Meer mens, minder patiënt Als gedreven belangenbehartiger van mensen met een aandoening zou je soms in een glazen bol willen kunnen kijken. Hoe
Nadere informatiePatiëntgerichte zorg voor mensen met gevorderde kanker of een ernstige chronische aandoening
Patiëntgerichte zorg voor mensen met gevorderde kanker of een ernstige chronische aandoening Wat zijn uw ervaringen? Informatie voor mantelzorgers Wat houdt het onderzoek in? Er kan nog veel verbeteren
Nadere informatieIk dacht dat ik niets meer mocht eten van de dietist, vanwege mijn diabetes. Maar ik kreeg zelfs lekkere recepten voor mijn dieet!
: : : : Ik ben veel afgevallen, had verschillende wondjes, voelde me slap en futloos. Door de behandeling van de dietist, ben ik weer de oude. Ik dacht dat ik niets meer mocht eten van de dietist, vanwege
Nadere informatieOndersteunende zorg voor mensen met kanker
Ondersteunende zorg voor mensen met kanker Máxima Oncologisch Centrum (MOC) Inleiding Als u van uw behandelend arts te horen krijgt dat u kanker heeft, krijgen u en uw naasten veel informatie en emoties
Nadere informatieRESULTATEN PATIENTEN ENQUETE 2015. Hoe vaak heeft u in de afgelopen 6 maanden contact (spreekuur, huisbezoek, telefonisch consult) gehad met de HAPEC?
RESULTATEN PATIENTEN ENQUETE 2015 Hoe vaak heeft u in de afgelopen 6 maanden contact (spreekuur, huisbezoek, telefonisch consult) gehad met de HAPEC? Gemiddeld 5 x Vind u dat u altijd door een arts geholpen
Nadere informatieVRAGEN EN ANTWOORDEN over de elektronische uitwisseling van medische gegevens
VRAGEN EN ANTWOORDEN over de elektronische uitwisseling van medische gegevens Wat? In december 2011 zijn de organisaties van huisartsen(posten), apothekers en ziekenhuizen met de NPCF tot een akkoord gekomen
Nadere informatieehealth in mijn praktijk?! Datum 28 januari 2014, S.Timmer
ehealth in mijn praktijk?! Datum 28 januari 2014, S.Timmer 1 Introductie Saskia Timmer Changinghealthcare Academy (online) opleiden voor (e)health #ehealth #Socialemedia #CHCacademy 2 Kijkje in de digitale
Nadere informatieBent u al donor? Ja Nee
Nederland zegt Bent u al donor? Ja Nee Wist u dat u als donor in één keer acht levens kunt redden? En dat het heel makkelijk is om u als donor te registreren? Of u nu oud, jong, groot, klein, dik, dun,
Nadere informatieDoel Preventie van duizeligheid en complicaties bij zelfstandig wonende ouderen.
STAPPENPLAN DUIZELIGHEID IN DE EERSTE LIJN Doel Preventie van duizeligheid en complicaties bij zelfstandig wonende ouderen. STAP 1: Screenen op duizeligheid in de eerste lijn. Hebt u de afgelopen maand
Nadere informatie> Een chronische ziekte; uw zorg is onze zorg
> Een chronische ziekte; uw zorg is onze zorg Mijn huisarts is aangesloten bij een zorggroep, en nu? Inhoudsopgave Inleiding: Chronische zorg, hoe nu verder? 1. Wat kenmerkt een chronische ziekte? 2. Wat
Nadere informatieDe ouder-kindrelatie en jeugdtrauma s. Nr. 2018/11, Den Haag, 22 mei Samenvatting
De ouder-kindrelatie en jeugdtrauma s Nr. 2018/11, Den Haag, 22 mei 2018 De ouder-kindrelatie en jeugdtrauma s pagina 2 van 6 Bij kinderen met traumatische ervaringen (ernstige negatieve jeugdervaringen),
Nadere informatieAls genezing niet meer mogelijk is
Algemeen Als genezing niet meer mogelijk is www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl ALG043 / Als genezing niet meer mogelijk is / 06-10-2015 2 Als
Nadere informatieAfdeling Dermatologie, locatie AZU. Krabben
Afdeling Dermatologie, locatie AZU Krabben Inleiding In deze folder vindt u informatie die u kan helpen minder te krabben. Voor krabben uit gewoonte is een krabbeheersingsprogramma ontwikkeld. Bij het
Nadere informatieResultaten Enquête ReumaNet voorjaar 2015
WILLEN JULLIE WETEN? Resultaten Enquête ReumaNet voorjaar 2015 Enquête ReumaNet 2015 Opgesteld door ReumaNet en haar partners Februari juni 2015 Online enquête ism Mediplanet Verspreiding via websites,
Nadere informatieHoeveel tijd kost het u? Het invullen van de vragenlijsten zal gemiddeld 5 minuten duren. Het dagboekje invullen kost ongeveer 2 minuten per dag.
Ruggespraak Geachte heer/mevrouw, Wij vragen u vriendelijk om mee te doen aan het onderzoek Ruggespraak. U beslist zelf of u wilt meedoen. Voordat u de beslissing neemt, is het belangrijk om meer te weten
Nadere informatielongembolie patiënteninformatie
patiënteninformatie longembolie Bij u is het vermoeden van en longembolie, of is de diagnose longembolie gesteld. Wat is een longembolie eigenlijk? Hoe ontstaat een longembolie en hoe kan het worden behandeld?
Nadere informatieleerwerkplaatsen: leren is werken werken is leren Leerwerkplaatsen in het ZZG Herstelhotel en Thermion
leerwerkplaatsen leerwerkplaatsen: leren is werken werken is leren HAN Centre of Expertise Sneller Herstel stimuleert en faciliteert de samenwerking tussen zorginstellingen, onderzoeksinstituten en de
Nadere informatieDe MS van Tess Als elke dag onzeker is
Morgen gaan we naar de huisarts, zegt haar moeder s middags. Ik weet niet wat er met je is. Je bent zo moe de laatste tijd. En nu heb je ook nog last van je oog. De juf zegt dat ik misschien een bril moet,
Nadere informatieInformatie over Exoom sequencing
Informatie over Exoom sequencing Exoom sequencing is een nieuwe techniek voor erfelijkheidsonderzoek. In deze folder vindt u informatie over dit onderzoek. De volgende onderwerpen komen aan bod: Om de
Nadere informatieNiet-technische samenvatting Algemene gegevens. 2 Categorie van het project
Niet-technische samenvatting 2015307 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Nieuwe behandelingen voor gewrichtsschade bij paarden 1.2 Looptijd van het project 1.3 Trefwoorden (maximaal 5) 2015-2020
Nadere informatieSlimme oplossingen in de zorg. Heel gewoon.
Slimme oplossingen in de zorg. Heel gewoon. zorgvannu.nl Zorg van Nu. Heel gewoon. Wij vinden het heel gewoon om een telefoon met GPS of een buitenlamp met bewegingssensor te hebben. Of om te beeldbellen
Nadere informatieOP ZOEK NAAR DE VERBINDING TUSSEN PRAKTIJK, ONDERZOEK EN ONDERWIJS
OP ZOEK NAAR DE VERBINDING TUSSEN PRAKTIJK, ONDERZOEK EN ONDERWIJS Susanne Smorenburg, programmamanager Ben Sajetcentrum Marjon van Rijn, docent / onderzoeker HvA / AMC Symposium HBO-V van de Toekomst
Nadere informatieNetwerk Ouderenzorg Regio Noord
Netwerk Ouderenzorg Regio Noord Vragenlijst Behoefte als kompas, de oudere aan het roer Deze vragenlijst bestaat vragen naar uw algemene situatie, lichamelijke en geestelijke gezondheid, omgang met gezondheid
Nadere informatieLogboek. Polikliniek hartfalen
Logboek Polikliniek hartfalen Inleiding Uw cardioloog heeft u naar de hartfalenpolikliniek verwezen. De hartfalenverpleegkundige is er om u te begeleiden hoe u met uw hartklachten om kunt gaan. Hij/zij
Nadere informatieKennis en ervaringen met e-health van mensen met een chronische longziekte
Deze factsheet is een uitgave van het NIVEL. De gegevens mogen met bronvermelding (Kennis en ervaringen met e-health van mensen met een chronische longziekte, J. Hofstede & M. Heijmans, NIVEL, november
Nadere informatieDe schildklier maakt schildklierhormoon *
Ken uw TSH!! en vt4 Bruce H.R. Wolffenbuttel, internist endocrinoloog Universitair Medisch Centrum Groningen Afd. Endocrinologie: www.umcg.net Blog: www.gmed.nl twitter: @bhrw www.gmed.nl/bw.pdf 9 november
Nadere informatieZiekenhuishygiëne en infectiepreventie MRSA
Ziekenhuishygiëne en infectiepreventie MRSA Via deze folder geven wij u antwoorden op de enkele van de meest gestelde vragen over MRSA. Wat is MRSA? Staphylococcus aureus, is een bacterie die in veel gevallen
Nadere informatieeflectietool Reflectietool Reflectietool Reflectietool Test jezelf op professioneel ondersteunen
eflectietool Reflectietool eflectietool Reflectietool eflectietool Reflectietool Test jezelf op professioneel ondersteunen Redactie: Marieke Haitsma en Corrie van Dam Eindredactie: afdeling communicatie
Nadere informatieLogboek Polikliniek hartfalen
Logboek Polikliniek hartfalen Inleiding Uw cardioloog heeft u naar de hartfalenpolikliniek verwezen. De hartfalenverpleegkundige is er om u te begeleiden hoe u met uw hartklachten om kunt gaan. Hij/zij
Nadere informatieP Doe de risicotest P Laat uw bloedsuikerwaarde meten P Lees wat u zelf kunt doen
Diabetes en uw apotheek Als bij u diabetes is vastgesteld, dan kunt u natuurlijk terecht bij uw apotheek. Het apotheekteam zorgt ervoor dat u: Op tijd het juiste medicijn krijgt. Medicijnen krijgt die
Nadere informatieDepressie bij ouderen
Depressie bij ouderen 2 Depressie bij ouderen komt vaak voor, maar is soms moeilijk te herkennen. Deze folder geeft informatie over de kenmerken en de behandeling van een depressie bij ouderen. Wat is
Nadere informatieBestrijding ongezonde leefstijl hard nodig om forse stijging diabetes, hart- en vaatziekten en nierfalen te voorkomen.
Amersfoort, Bussum, Den Haag, 5 april 2007 Bestrijding ongezonde leefstijl hard nodig om forse stijging diabetes, hart- en vaatziekten en nierfalen te voorkomen. Oproep aan de leden van de vaste commissie
Nadere informatieVaccinatie van ouderen tegen pneumokokken. Nr. 2018/05. Samenvatting
Vaccinatie van ouderen tegen pneumokokken Nr. 2018/05 Vaccinatie van ouderen tegen pneumokokken pagina 2 van 6 Veel mensen dragen pneumokokken bij zich zonder ziek te worden. De pneumokok kan echter ernstige
Nadere informatieBehandeling met galantamine
Behandeling met galantamine Behandeling bij dementie De geriater heeft bij u een vorm van dementie vastgesteld. Voor deze hersenziekte kan de arts u medicatie voorschrijven. In uw geval is dit galantamine
Nadere informatieGezondheidswinst door schonere lucht. Nr. 2018/01. Samenvatting
Gezondheidswinst door schonere lucht Nr. 2018/01 Gezondheidswinst door schonere lucht pagina 2 van 5 De lucht in Nederland is de afgelopen decennia een stuk schoner geworden en voldoet nu vrijwel overal
Nadere informatieRESULTATEN NATIONALE PIJNMETING: PIJNPATIENTEN SIGNALEREN ERNSTIG GEBREK AAN ERKENNING EN GOEDE ZORG
Verslag bijeenkomst 21 januari 2011 Erasmus MC RESULTATEN NATIONALE PIJNMETING: PIJNPATIENTEN SIGNALEREN ERNSTIG GEBREK AAN ERKENNING EN GOEDE ZORG Partners Mijnpijn.nl vinden dat chronische pijn prioriteit
Nadere informatieDementie. Havenziekenhuis
Dementie Uw arts heeft met u en uw naasten besproken dat er (waarschijnlijk) sprake is van dementie. Mogelijk bent u hiervan geschrokken. Het kan ook zijn dat u of uw omgeving hier al op voorbereid was.
Nadere informatieMedischwetenschappelijk onderzoek. Algemene informatie voor de proefpersoon
Medischwetenschappelijk onderzoek Algemene informatie voor de proefpersoon Inhoud Inleiding 3 Medisch-wetenschappelijk onderzoek 4 Wat is medisch-wetenschappelijk onderzoek? Wat zijn proefpersonen? Hoe
Nadere informatieKan zorg nog beter? Laat het ons weten! Wat betekent CQI? Waar kunnen cliënten terecht bij klachten over de zorg?
Wat gebeurt er met de resultaten? De uitkomsten van het onderzoek helpen: zorgverleners bij het verbeteren van de zorg die zij geven de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) de gezondheidszorg beter
Nadere informatiechronische alvleesklierontsteking
patiënteninformatie chronische alvleesklierontsteking U heeft last van een terugkerende ontsteking van de alvleesklier. We noemen dit een chronische alvleesklierontsteking. Wat is een chronische alvleesklierontsteking?
Nadere informatiewww.robinsca.nl INFORMATIEBROCHURE
www.robinsca.nl INFORMATIEBROCHURE Het wetenschappelijke bevolkingsonderzoek naar de vroege opsporing van hart- en vaatziekten. Overzicht studiegroepen GROEP 1: Controlegroep Komt u in de controlegroep?
Nadere informatieWetenschap voor Patiënten College 21: ME/cvs en het hart
Wetenschap voor Patiënten College 21: ME/cvs en het hart Alle teksten in het kader van het project Wetenschap voor Patiënten mogen worden verspreid, doch alleen onder de uitdrukkelijke bronvermelding:
Nadere informatieAlcohol en hersenontwikkeling bij jongeren. Nr. 2018/23, Den Haag, 17 december Samenvatting
Alcohol en hersenontwikkeling bij jongeren Nr. 2018/23, Den Haag, 17 december 2018 Samenvatting Alcohol en hersenontwikkeling bij jongeren pagina 2 van 5 Alcoholconsumptie brengt risico s met zich mee.
Nadere informatieU zorgt voor iemand met dementie. Wie zorgt er voor u?
U zorgt voor iemand met dementie. Wie zorgt er voor u? Uw hart luchten Adviezen inwinnen Uw problemen bespreken Mevrouw Meijers weet wat het is om te zorgen voor iemand met dementie: Zowel mijn buurvrouw
Nadere informatieHET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN
HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN Gratis PDF Beschikbaar gesteld door vlewa.nl Geschreven door Bram van Leeuwen Versie 1.0 INTRODUCTIE Welkom bij deze gratis PDF! In dit PDF
Nadere informatieVoorbeeld adviesrapport MedValue
Voorbeeld adviesrapport MedValue (de werkelijke naam van de innovatie en het ziektebeeld zijn verwijderd omdat anders bedrijfsgevoelige informatie van de klant openbaar wordt) Dit onafhankelijke advies
Nadere informatiePatiënten kritisch over begeleiding bij sport en bewegen in behandeltraject Mirjam Stuij 1,2, Agnes Elling 2 & Tineke Abma 1
Patiënten kritisch over begeleiding bij sport en bewegen in behandeltraject Mirjam Stuij 1,2, Agnes Elling 2 & Tineke Abma 1 1. VU Medisch Centrum, Afdeling Metamedica en EMGO+ Instituut, Amsterdam. 2.
Nadere informatieGoed voorbereid naar de polikliniek Reumatologie. Pantaleon Medisch Centrum Panningen
Goed voorbereid naar de polikliniek Reumatologie Pantaleon Medisch Centrum Panningen Inhoudsopgave Wat neemt u mee? 3 Waar meldt u zich? 3 Als u niet kunt komen 3 Uw bezoek aan de reumatoloog 3 Maartensapotheek
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2013 2014 29 477 Geneesmiddelenbeleid Nr. 262 BRIEF VAN DE MINISTER VAN VOLKSGEZONDHEID, WELZIJN EN SPORT Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal
Nadere informatieDe heer van hilten (88), bewoner Sensire de heikant wehl
De heer van hilten (88), bewoner Sensire de heikant wehl Fysiotherapie voor ouderen Als u ouder wordt, doet uw lichaam helaas niet altijd meer wat u wilt. Bijvoorbeeld vanwege een pijnlijke heup of problemen
Nadere informatieHANDREIKING Diabetesjaargesprek voor migranten met diabetes
HANDREIKING Diabetesjaargesprek voor migranten met diabetes Introductie Voor migranten en laaggeletterden is het vaak moeilijk om passende diabeteszorg te krijgen. Dit komt onder meer doordat de huidige
Nadere informatieParkinsonismen Vereniging. Parkinson en Psychose
Parkinsonismen Vereniging Parkinson en Psychose Inhoudsopgave Inleiding 4 Psychose 4 Oorzaak 5 Door de ziekte van Parkinson 5 Door het gebruik van anti-parkinsonmedicatie 5 Door een lichamelijke aandoening
Nadere informatieSensire Hartfalen. is onderdeel van Sensire.
Sensire Hartfalen is onderdeel van Sensire. Hartfalen Bij hartfalen is er sprake van een tekort schietende pompfunctie van het hart. Het hart pompt minder bloed door het lichaam. Dit kan allerlei oorzaken
Nadere informatieGezondheids centrum. advies, therapie en behandeling door onze experts. Gezondheidscentrum Valkenhof
Gezondheids centrum advies, therapie en behandeling door onze experts 1 Gezondheidscentrum Valkenhof Inhoud Verwijzing en vergoeding Fysiotherapie Diëtetiek Ergotherapie Logopedie Specialist ouderengeneeskunde
Nadere informatieVoorlichtingsgesprek over chemotherapie
Voorlichtingsgesprek over chemotherapie Wat kunt u van het gesprek verwachten? gemini-ziekenhuis.nl Inhoudsopgave Uw voorbereiding op het gesprek 3 Hoe verloopt het voorlichtingsgesprek? 3 Introductie
Nadere informatieVoorkom onnodige achteruitgang in het ziekenhuis Handleiding voor patiënten
Voorkom onnodige achteruitgang in het ziekenhuis Handleiding voor patiënten Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te gaan. Waarom deze informatie? 2 Gebruiksaanwijzing 3 Cartoon 1 bereid uw ziekenhuisopname
Nadere informatiedat we ervoor moeten zorgen dat dit met zo weinig mogelijk complicaties gepaard gaat.
Waar komt uw interesse voor de gynaecologie vandaan? Ik ben aanvankelijk geïnteresseerd geraakt in de verloskunde en gynaecologie toen ik geneeskunde studeerde. En dan vooral in het samenspel van de hormonen.
Nadere informatie21 augustus 2015. Onderzoek: Een naaste met dementie
21 augustus 2015 Onderzoek: Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 50.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online onderzoek. De uitslag van de
Nadere informatieProf. dr. M.W. van Tulder Prof. dr. B.W. Koes. Evidence-based handelen bij lage rugpijn
Prof. dr. M.W. van Tulder Prof. dr. B.W. Koes Evidence-based handelen bij lage rugpijn Prof. dr. M.W. van Tulder Prof. dr. B.W. Koes Evidence-based handelen bij lage rugpijn Epidemiologie, preventie, diagnostiek,
Nadere informatieICT in de gezondheidszorg
pagina 1 van 6 ICT in de gezondheidszorg Met behulp van de computer is veel mogelijk. Ook in de gezondheidszorg. Voor u als patiënt kan het gebruik van computers ervoor zorgen dat u meer informatie heeft.
Nadere informatieE.H.B.O. Werkstuk Vera Kleuskens, groep 7
E.H.B.O. Werkstuk Vera Kleuskens, groep 7 1 Vera Kleuskens groep 7 Inhoudsopgave Voorwoord... 3 Inleiding... 4 1. Wat is E.H.B.O... 5 2. E.H.B.O. vereniging... 6 3. Cursus... 7+8+9 4. Reanimatie en A.E.D....
Nadere informatieDiabetes: zo zit dat. Iedere dag krijgen 200 Nederlanders diabetes. Wat is het? Hoe herkent u het? Is het te genezen?
Diabetes: zo zit dat Veelgestelde vragen en antwoorden Iedere dag krijgen 200 Nederlanders diabetes Wat is het? Hoe herkent u het? Is het te genezen? Wat is diabetes? Diabetes type 1, diabetes type 2 de
Nadere informatieHoe gaat het in z n werk daar? Wat is er anders dan een gewone poli?
INTERVIEW d.d. 28 december 2009 Coeliakiepoli Op het interview-wenslijstje van Nynke en Zara staat Dr. Luisa Mearin. Zij is kinderarts MDL in het LUMC te Leiden en heeft als eerste met haar collega s in
Nadere informatieDiabetes. jouw thuisverpleging. onze expertise.
Diabetes jouw thuisverpleging. onze expertise. Diabetes... en nu? Diabetes is een chronische aandoening die hoe langer hoe meer Belgen treft. Een gezonde levensstijl is de beste preventie tegen uitbreiding
Nadere informatieHet beeld van zorggebruikers over de Inspectie voor de Gezondheidszorg. De Inspectie voor de Gezondheidszorg
Dit factsheet is een uitgave van het NIVEL. De gegevens mogen met bronvermelding (Anne Brabers, Margreet Reitsma en Roland Friele. Het beeld van zorggebruikers over de Inspectie voor de Gezondheidszorg.
Nadere informatieUw RA-dagboek: volg uw RA en uw behandeling op
ONUITGESPROKEN Uw RA-dagboek: volg uw RA en uw behandeling op Helpt u bij het opvolgen van uw RA en om het beste uit uw behandeling te halen Surf voor nog meer info naar www.mijnreumatoideartritis.be eze
Nadere informatiehttp://monitor.npcf.nl/engine.asp?guid=dd89b5b6b1e248a08d0633901ab0390c&p...
pagina 1 van 7 Keuze en vergelijking Hoe bepaalt u welke arts voor u het beste is? Deze vragenlijst gaat over het maken van keuzes in de zorg en het vergelijken van informatie om een keuze te kunnen maken.
Nadere informatiePersoonsgegevens, medicijnen en uw privacy
Persoonsgegevens, medicijnen en uw privacy GEGEVENS OVER UZELF EN OVER UW MEDICIJNEN WAT WIL UW APOTHEKER WETEN WIE HEEFT INZAGE IN DE GEGEVENS EN WAARVOOR WAT KUNT U ZELF DOEN EN WAT ZIJN UW RECHTEN REGIONAAL
Nadere informatieFysio- en oefentherapie van Evean
Fysiotherapie Fysio- en oefentherapie van Evean Werken aan beweging en conditie Evean. Midden in het leven. Fysio- en oefentherapie afgestemd op uw situatie Is bewegen niet meer vanzelfsprekend voor u?
Nadere informatieUw medische gegevens elektronisch delen? Alleen met uw toestemming!
Uw medische gegevens elektronisch delen? Alleen met uw toestemming! Betere zorg met de juiste informatie Artsen en apotheken kunnen uw medische gegevens delen via het LSP (Landelijk Schakelpunt). Zodat
Nadere informatieVaccinatie tegen rotavirus. Nr. 2017/16. Samenvatting
Vaccinatie tegen rotavirus Nr. 2017/16 Samenvatting Vaccinatie tegen rotavirus pagina 3 van 6 Rotavirus is zeer besmettelijk en veroorzaakt braken en diarree. Vooral jonge kinderen kunnen er ernstig ziek
Nadere informatie