De uitdaging ligt in de relatie!

Transcriptie

1 De uitdaging ligt in de relatie! In een team van begeleiders werken met de SIG-B Arno Willems, GZ-psycholoog MFCG Lotte Lenders, begeleider Daelzicht 1

2 MFCG Multi-Functioneel Centrum voor mensen met een verstandelijke beperking en bijkomende psychische of Gedragsproblematiek sinds 2002 door en voor alle VBinstellingen in Limburg, vooral 24-uurszorg een consultatief team: psychiater, GZpsycholoog, SPV, transfer/team-coach behandelgroepen, polikliniek, crisiscoördinatie, psycho-educatie 2

3 Een theoretisch motief voor focus op interactie-gedrag Multi-dimensioneel diagnostisch model voor probleemgedrag; systeem-perspectief Intern: biologische en intra-psychische factoren interpersoonlijk gedrag begeleiders Probleemgedrag Extern: omgevings- en persoonsfactoren van begeleiders 3

4 Maar ook een praktisch motief? worsteling tussen beheersing en vrijheidsbeperking versus teveel ruimte geven, laissez-faire oorzaak van problemen bij cliënt leggen veel emoties en stress bij begeleiders welke omgangsstijl werkt nu eigenlijk het beste in een team met veel mamma s en pappa s? en waaróm, want je collega na-apen werkt niet veel teveel begeleidingsadviezen en deze ook nog eens niet zelf mogen ontdekken 4

5 Motief vanuit onze zorg: Van Heteren (2006) hanteert voor 6 vraagstellings-typen de dimensies: relatie aangaan en klimaat scheppen (cf. Kok) Raghavan & Patel (2005); nadruk op therapeutische relatie bij learning disabilty nurses in mental health Moonen (2006); LVB-cliënten zelf vinden werkrelatie zeer belangrijk 5

6 Motief vanuit beeldvorming: zie bovenstaand diagnostisch model; HGD (Pameijer, 2007): uitgangspunt transactioneel kader; maar instrumenten hiervoor ontbreken voor onze doelgroep! Emotionele reacties van begeleiders bij PG; stress, Expressed Emotion, coping-stijl 6

7 Wel algemene interpersoonlijke modellen: Leary (1957); Interactie-cirkel (Roos van Leary) Berne (1961): Transactionele Analyse Wiggins (1988): IAS-R Lorna Smith Benjamin (1996): SASB Controle vs. emancipatie = dominantie vs. Autonomie geven (machts-/controle-dimensie) Liefde vs. haat = vriendelijkheid vs. Vijandigheid (affiliatie-dimensie) ouderschapsstijlen; 2 dimensies (Maccoby & Martin, 1983): Controle of discipline Steun of warmte 7

8 Motief vanuit behandeling: Došen (2007): interpersoonlijke bejegening aanpassen aan sociaalemotioneel ontwikkelingsniveau McGee s Gentle Teaching (1987): band, solidariteit, bescherming, prijzen, autonomie geven, perspectief bieden Prouty s Pre-Therapy (1976): empathie, emotionele steun, existentieel contact 8

9 Motief vanuit behandeling (2): Heijkoop (1995): vertrouwensrelatie, engagement, veilige afhankelijkheid Greenspan/Wieder s DIR-model en Floortime (2003): gedurende spel het kind volgen, stimuleren van interactie met jezelf Intensive Interaction; accent op relatie bij autisme orthopedagogiek- grootheden ; Kok, De Ruyter, Van Gennep, Van der Ploeg, Rispens, Rink, van Gemert, Bruininks, Bosch: professioneel gedrag begeleiders = respectvol, vriendelijk, beschermend, open, stimulerend, ondersteunend, sympathiek; 9

10 Zicht op je eigen interactie middels videoanalyse, directe feedback door collega s, observatie door gedragsdeskundige; Maar liever iets: wat je zélf kunt gebruiken als begeleider wat weinig tijd kost in de dagelijkse zorg wat niet uitgaat van de ideale begeleider, maar neutraal kijkt naar de omgang 10

11 .. een vragenlijst dus? SIG-B: Schaal voor Interactief Gedrag van Begeleiders.. vanuit interpersoonlijke theorieën en orthopedagogische modellen.. en vanuit praktijkervaring sinds 2003 bij ruim 570 begeleiders gebruikt in teams met gedragsproblematiek gericht op die ene cliënt, door hele team ingevuld (groeps- en activiteiten-begeleiders) 11

12 SIG-B Goede constructvaliditeit met 30 vragen en 7 factoren, kost 5-10 min. om in te vullen; 1. Assertieve Controle stijl; regels, doorzetten 2. Vijandige stijl; mopperen, boos 3. Vriendelijke stijl; samenwerken, prettig 4. Steunzoekende stijl; hulp nodig 5. Proactief denken; wat, waarom en hoe? 6. Zelfreflectie; welk gevoel, wat wil ik? 7. Kritische Expressed Emotion; preek, cynisch 12

13 Analyse bij 300 begeleiders artikel Willems, A., Embregts, P, Stams, G.J. & Moonen, X. (JIDR, ) Meer vriendelijke omgangsstijl als er meer werkervaring is;.. dus ervaring maakt milder? Minder vijandige omgangsstijl als er hogere opleiding is;.. dus je léért vooral wat je NIET moet doen? Meer assertieve controle: bij jongere cliënten en bij lagere IQ s; als begeleiders meer proactief denken; 13

14 vervolg analyse: Minder steunzoekende omgangsstijl bij vrouwelijke begeleiders;.. mannen zorgen in EQi vooral voor zichzelf Meer vijandige en minder vriendelijke omgangsstijl bij hogere kritische EE;.. hoe cynischer en onredelijker, hoe Meer steunzoekende omgangsstijl als er hogere zelfreflectie is bij begeleiders;.. complementair principe gebruiken.. meer stilstaan bij je behoeften als je merkt opbeuring van cliënt nodig te hebben 14

15 Praktisch gebruik: 1. Welke verschillen binnen het team? 2. Welke omgangsstijlen houden het probleemgedrag in stand? 3. Welk profiel geeft de beste klik, minder probleemgedrag? 4. Ideaal-profiel bij bepaalde diagnose? 5. Aanpak via interpersoonlijke principes. 6. Aandacht voor mentaliseren : intrapersoonlijke sterktes en zwaktes van begeleiders 7. Eigen leerdoelen in omgang, waarop coaching via video en verbale feedback? 15

16 Team rond casus: in 44% van de omgangsstijlen duidelijke verschillen in dit team (juni 2009); 9 begeleidsters met vooral verschillen in: vijandige omgangsstijl: protesteren, rechtuit je mening zeggen, mopperen vriendelijke omgangsstijl; samen iets leuks doen, goed samenwerken, je prettig voelen steunzoekende stijl; op assertieve controle wel vrij eenduidig 16

17 Assertieve controle Schaal 1: Assertieve Controle 5,0 4,0 3,0 3,0 3,8 3,9 4,1 3,7 3,7 3,9 4,3 4,0 3,9 2,0 1,0 0,0 Annelies Sanne Kim L. Lotte Karen Inge Eva Wendy Kim S. Score Gemiddelde Team 17

18 Vijandige stijl 18

19 Vriendelijke stijl 19

20 Steunzoekende stijl 20

21 Interpersoonlijke dimensies ASSERTIEVE CONTROLE VIJANDIG VRIENDELIJK STEUNZOEKEND 21

22 Interpersoonlijk: wijkt jouw omgang bij hem af van hoe je je over het algeméén naar cliënten gedraagt? Op welk van die 4 factoren is dat dan vooral? probeer om soepel te variëren in je omgang in verschillende situaties; vanuit diverse stijlen niet teveel erg hoge of erg lage scores; ga eens na welk effect jouw omgangsstijl heeft bij deze cliënt; welk van jouw stijlen zou beter of juist minder goed aanslaan bij je cliënt? bespreek in je team en met je gedragskundige welke stijlen het beste zouden zijn voor je cliënt. 22

23

24 Intrapersoonlijk: hoge of lage score op Proactief denken en Zelfreflectie is niet persé goed of fout; als je veel of weinig nadenkt en reflecteert: helpt dit jou of hindert dit je juist in je relatie naar je cliënt? bij score 2 of hoger op Kritische Expressed Emotion = wat stress-ervaring bij deze cliënt, wat negatief. Dan in je team en met je gedragskundige bespreken wat jou hierbij zou kunnen helpen. 24

25 Werkzame begeleidingsstijl casus: hem op speelse manier taakjes vragen te doen op vaste momenten contact complimentjes, humor, opgewekt nooit dominant hem navragen wat ook alweer de afspraak was ondertitelen wat je aan hem ziet/hoort antwoorden geven via riedels kiezen uit 2 en bedenktijd geven bij stoeien letterlijk stop en grenzen aangeven 25

26 Interpersoonlijke mechanismen: ASSERTIEVE CONTROLE complementair VIJANDIG symmetrisch VRIENDELIJK STEUNZOEKEND 26

27 Advies: meet /observeer jullie eigen bejegening ofwel omgangsstijl naar cliënt; vergelijk die met de optimale stijl die bij deze cliënt nodig is; speel als begeleider met de 2 interpersoonlijke mechanismen: complementaire en symmetrie; begin je verfijning door je eigen haalbare omgangsdoelen te kiezen in concrete situatie. maar mentaliséér ook: heb dus aandacht voor je eigen (3) intrapersoonlijke sterktes en zwaktes Dus: maak jezélf centraal voor de cliënt! 27