Pedagogie van het jonge kind

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Pedagogie van het jonge kind"

Transcriptie

1 Pedagogie van het jonge kind Dietlinde Willockx Siska Van Daele Ine Hostyn Ann Steverlynck

2 Allemaal Taal

3 PWO onderzoek: In dialoog over taal o In dialoog met kindbegeleiders een werkbegeleiding over taalstimulering bij peuters ontwikkelen (coconstructieve coaching). o We coachten 8 kinderdagverblijven met verschillende profielen. o Taal de hele dag

4 Basis: adviezen taalstimulering CTO Spreekkansen bieden o Gesprekjes voeren o Vragen stellen Inspelen op taaluitingen o Feedback geven o Vragen stellen Een rijk en begrijpelijk taalaanbod o Rijke taal o Begrijpelijke taal

5 Opbouw boek Drie delen 1. Taalontwikkeling en stimulering 2. Procesfiches 3. Taalfiches

6 Traject (procesfiches)

7 Materiaal bij procesfiches Uitgewerkte groepssessie Leidraad voor Groepssessie Videobegeleiding Reflectiegesprek Notitieboekje

8 Taalfiches o stille kinderen o meer dan nieuwe woorden o moeilijk verstaanbare kinderen o vragen stellen o het is zo druk o spreekkansen voor iedereen o prikkelende ruimte o meertalige kinderen o woorden ondersteunen o rituelen

9 Oefeningen uit Groepssessie Veel spreekkansen bieden Kijkopdracht met foto s: welke spreekkansen zie je, ervaar je hier?

10

11

12

13

14 Video-oefening uit Groepssessie: let op de spreekkansen 1. Hoe is de sfeer in het filmfragment? 2. Voelen de kinderen zich goed? 3. Moedigt de begeleider de kinderen aan om zich uit te drukken? 4. Maakt hij gebruik van lichaamstaal, gebaren en gezichtsuitdrukkingen? 5. Maakt hij gebruik van voorwerpen en foto s om taal uit te lokken? 6. Betrekt hij alle kinderen? 7. Benoemt de begeleider wat hij doet en wat de kinderen doen? 8. Krijgen de kinderen de tijd om te antwoorden? 9. Sluiten de gesprekjes aan bij wat de kinderen boeit? 10. Speelt de begeleider in op wat de kinderen zelf aanbrengen? 11. Worden er verschillende soorten vragen gesteld? Welke? 12. Klinken de vragen natuurlijk? Vloeien ze voort uit de context? 13. Geeft hij uitleg en instructies?

15 Reflectiegesprek Spreekkansen bieden: vragen stellen / gesprekjes voeren 1. Heb je hierop gelet? 2. Heb je evenveel aandacht kunnen besteden aan vragen stellen als aan gesprekjes voeren? 3. Heb je hieromtrent dingen kunnen uitproberen? Zo ja, welke? 4. Wat gaf de beste resultaten? 5. Wat is je algemene ervaring bij spreekkansen bieden aan kinderen? Kun je daarvan enkele voorbeelden geven? 6. Wat beschouw je op dit vlak als je sterkste punt? 7. Waarin ben je sterker geworden tijdens de werkbegeleiding? 8. Wat heb je nodig om meer spreekkansen te kunnen bieden? 9. Heb je nog vragen over spreekkansen bieden, vragen stellen of gesprekjes voeren?

16 Video-oefening uit Groepssessie: let op de reacties 1. Reageert de begeleider op de taaluitingen van kinderen? 2. Reageert hij ook op klanken, gebaren en gezichtsuitdrukkingen? 3. Gebruikt hij zelf klanken, gebaren en gezichtsuitdrukkingen? 4. Vraagt de begeleider door? 5. Herhaalt hij wat de kinderen zeggen en biedt hij nieuwe woorden aan? 6. Daagt hij de kinderen uit? 7. Hoe reageert hij op foutjes?

17 Reflectiegesprek Reageren op taaluitingen: reageren / impliciet corrigeren 1. Heb je hierop gelet? 2. Heb je evenveel aandacht kunnen besteden aan reageren op taaluitingen als aan impliciet corrigeren? 3. Heb je hieromtrent dingen kunnen uitproberen? Zo ja, welke? 4. Wat gaf de beste resultaten? 5. Wat is je algemene ervaring bij reageren op taaluitingen van kinderen? Kun je daarvan enkele voorbeelden geven? 6. Wat beschouw je op dit vlak als je sterkste punt? 7. Waarin ben je sterker geworden tijdens de werkbegeleiding? 8. Wat heb je nodig om meer spreekkansen te kunnen bieden? 9. Heb je nog vragen over reageren op taaluitingen of impliciet corrigeren?

18 Video-oefening uit Groepssessie: let op de reacties Video-oefening: let op het verbale taalaanbod 1. Gebruikt de begeleider een begrijpelijke en rijke taal? 2. Spreekt hij spontaan en natuurlijk? 3. Gebruikt hij volledige zinnen? Zijn die lang of kort? 4. Beklemtoont hij kernwoorden? Hoe? 5. Is hij rustig? 6. Maakt hij gebruik van gedichtjes, versjes en liedjes? Video-oefening: let op de ruimte en het materiaal 1. Lokt de ruimte taalkansen uit? Tussen de begeleiders en het kind? 2. Tussen de kinderen onderling? 3. Komt de ruimte rustig over of druk? 4. Hoe is de akoestiek? 5. Lokt het materiaal taalkansen uit?

19 Reflectiegesprek Een rijk en begrijpelijk taalaanbod: prikkelende ruimte / verbaal verrijkende taal 1. Heb je hierop gelet? 2. Heb je evenveel aandacht kunnen besteden aan het creëren van een prikkelende ruimte als aan het bieden van een verbaal verrijkend taalaanbod? 3. Heb je hieromtrent dingen kunnen uitproberen? Zo ja, welke? 4. Wat gaf de beste resultaten? 5. Wat is je algemene ervaring bij het geven van een rijk en begrijpelijk taalaanbod? Kun je daarvan enkele voorbeelden geven? 6. Wat beschouw je op dit vlak als je sterkste punt? 7. Waarin ben je sterker geworden tijdens de werkbegeleiding? 8. Wat heb je nodig om een rijker en begrijpelijker taalaanbod te bieden? Wat heeft de organisatie nodig? 9. Heb je nog vragen omtrent het creëren van een prikkelende ruimte of het bieden van een verbaal verrijkend taalaanbod?

20

21 Taalfiches De situatie (oranje) Manieren om met die situatie om te gaan (groen) Wat kun je concreet doen (blauw)

22

23

24

Notitieboekje. Allemaal Taal

Notitieboekje. Allemaal Taal Notitieboekje Allemaal Taal 1 Wie stimuleerde jouw taal? Hoe stimuleer je de taal van de kinderen? 2 Wat hebben de kinderen nodig? Het is soms moeilijk om aan taalstimulering te doen omdat mijn groep zo

Nadere informatie

Taalstimulering voor kinderen en volwassenen. Taal en taalbeleid 3 februari 2014

Taalstimulering voor kinderen en volwassenen. Taal en taalbeleid 3 februari 2014 Taalstimulering voor kinderen en volwassenen Taal en taalbeleid 3 februari 2014 Enkele stellingen Taalontwikkeling 1. Voortalige fase: van 0 tot 1 jaar 2. Vroegtalige fase: van 1 tot 2,5 jaar Eentalige

Nadere informatie

TAAL- COMPETENTIE 16/10/2014. Overzicht. Pourquoi? Beleidskeuze 1

TAAL- COMPETENTIE 16/10/2014. Overzicht. Pourquoi? Beleidskeuze 1 1 Taalbeleid Mentorendag 07/10/2014 Ann Steverlynck ann.steverlynck@arteveldehs.be Overzicht 1. Waarom een taalbeleid? Waarom aandacht voor taalstimulering en taalontwikkeling binnen nieuw decreet? Mijn

Nadere informatie

'Praat rijk, luister lustig'

'Praat rijk, luister lustig' 'Praat rijk, luister lustig' Tips voor taalstimulering en meertaligheid in de voor- en vroegschoolse sector Door Caroline Moons, Sien Joos en Machteld Verhelst, CTO-medewerkers In opdracht van Kind & Gezin

Nadere informatie

Suggesties en tips voor het gebruik van de dvd

Suggesties en tips voor het gebruik van de dvd Suggesties en tips voor het gebruik van de dvd De film Het verhaal van taal: uitdagend Nederlands in een meertalige omgeving als discussiemateriaal. Suggesties en tips voor het gebruik van de dvd Taal

Nadere informatie

nieuwsbrief TAAL & ONDERWIJS december 2012 Taal de hele dag! Taal stimuleren tijdens dagelijkse routines

nieuwsbrief TAAL & ONDERWIJS december 2012 Taal de hele dag! Taal stimuleren tijdens dagelijkse routines Taal de hele dag! Taal stimuleren tijdens dagelijkse routines Door Jozefien Loman, Caroline Moons en Pandora Versteden Dagelijkse rituelen en routines zijn belangrijke momenten voor taalverwerving in de

Nadere informatie

TAAL IS LEUK. Adviezen om de taalontwikkeling te stimuleren

TAAL IS LEUK. Adviezen om de taalontwikkeling te stimuleren TAAL IS LEUK Adviezen om de taalontwikkeling te stimuleren 1 Inhoudsopgave Pagina Besteed extra aandacht aan de taal van uw kind 4 Adviezen die u kunt toepassen tijdens een gesprekje met uw kind 5 Maak

Nadere informatie

kijkwijzer hoger onderwijs de les de docent taalontwikkelend lesgeven

kijkwijzer hoger onderwijs de les de docent taalontwikkelend lesgeven kijkwijzer hoger onderwijs taalontwikkelend lesgeven de docent 1. Is het taalaanbod van de docent rijk, verzorgd en afgestemd op de studenten? Zijn de formuleringen op het niveau van studenten? Drukt de

Nadere informatie

Als praten niet vanzelf gaat

Als praten niet vanzelf gaat Libra R&A locatie AC Eindhoven Als praten niet vanzelf gaat Niet alle kinderen leren vanzelf goed praten. Daar kunnen verschillende oorzaken voor zijn. In deze folder leest u waar u op moet letten en wat

Nadere informatie

Leren praten Turks. Colofon. Hart voor Brabant

Leren praten Turks. Colofon. Hart voor Brabant Colofon Uitgave : GGD Hart voor Brabant Oplage : 500 Datum : februari 2007 Illustraties : Hendriks van den Hout Druk : Graphiset bv, Uden Hart voor Brabant Leren praten Turks GGD Hart voor Brabant Postbus

Nadere informatie

ZEG HET MAAR HET PRATEN VAN UW KIND. Leeftijd vanaf 4 jaar

ZEG HET MAAR HET PRATEN VAN UW KIND. Leeftijd vanaf 4 jaar ZEG HET MAAR HET PRATEN VAN UW KIND Leeftijd vanaf 4 jaar Het leren praten van uw kind gaat vaak bijna vanzelf. Toch is er heel wat voor nodig voordat uw kind goed praat. Soms gaat het niet zo vlot met

Nadere informatie

PUK! Spelkaartjes behorende bij spelbord Pak een Puk!, thema Woordenschat & Taal.

PUK! Spelkaartjes behorende bij spelbord Pak een Puk!, thema Woordenschat & Taal. PUK! Spelkaartjes behorende bij spelbord Pak een Puk!, thema Woordenschat & Taal. # STEL MEDESPELER ENKELE GESLOTEN VRAGEN EN STEL ENKELE OPEN VRAGEN. LEUKE TAALACTIVITEIT BIJ HET THEMA HATSJOE! IS...

Nadere informatie

A. Creëer een positief, veilig en rijk leerklimaat door

A. Creëer een positief, veilig en rijk leerklimaat door A. Creëer een positief, veilig en rijk leerklimaat door elk kind zich thuis te laten voelen in de klas. Respecteer de stille periode van kinderen. Geef kinderen die het nodig hebben, meer tijd om een luisteropdracht

Nadere informatie

Ga positief om met het gebruik van de eigen taal (dialect, andere moedertaal) van de kinderen.

Ga positief om met het gebruik van de eigen taal (dialect, andere moedertaal) van de kinderen. Zorg dat de kinderen zich goed en veilig voelen in je klas. Geef kinderen meer spreekkansen door zelf minder te praten en door meteen na de inbreng van kinderen even stil te blijven, zodat ze eventueel

Nadere informatie

Adviezen stimulatie taalontwikkeling

Adviezen stimulatie taalontwikkeling Adviezen stimulatie taalontwikkeling 2 Inhoud 1 Inleiding 4 2 Taalontwikkelingsniveau van uw kind 5 2.1 Uw kind zegt nog geen woordjes 5 2.2 Uw kind zegt een paar woordjes en de woordenschat 6 breidt zich

Nadere informatie

Praten leer je niet vanzelf

Praten leer je niet vanzelf jeugdgezondheidszorg Praten leer je niet vanzelf... hier ben ik www.icare.nl Over de spraak-taalontwikkeling van kinderen van 0-4 jaar Praten gaat niet vanzelf, praten moet je leren. Een kind leert praten

Nadere informatie

NAAM ORGANISATIE: KDV DE KNUFFEL ACTIVITEIT:

NAAM ORGANISATIE: KDV DE KNUFFEL ACTIVITEIT: ADRES: Kinderopvang Knuffel Machteld Versweyveld Columbiastraat 231 2030 Antwerpen NAAM ORGANISATIE: KDV DE KNUFFEL CONTACTGEGEVENS: 035413154 KDV.knuffel@stad.antwerpen.be ACTIVITEIT: TREFWOORDEN: VOORTDUREND

Nadere informatie

Schakelklas Kleuters Lelystad

Schakelklas Kleuters Lelystad Schakelklas Kleuters Lelystad 2 1. Schakelklas voor Kleuters Het project Schakelklas voor Kleuters in Lelystad, afgekort SKK, begeleidt leerlingen uit groep 1 en 2 en ondersteunt hun leerkrachten op het

Nadere informatie

Taalbeleidsplan Sisa Kinderopvang Kinderdagverblijven en Peuterspeelplaatsen

Taalbeleidsplan Sisa Kinderopvang Kinderdagverblijven en Peuterspeelplaatsen 1 Taalbeleidsplan Sisa Kinderopvang Kinderdagverblijven en Peuterspeelplaatsen 2 Voorwoord Door middel van dit taalbeleidsplan wordt zichtbaar hoe onze voorschoolse voorzieningen bijdragen aan de taalontwikkeling

Nadere informatie

TOETSTAAK 4: IK BEN IETS KWIJT

TOETSTAAK 4: IK BEN IETS KWIJT TOETSTAAK 4: IK BEN IETS KWIJT Vaardigheid: spreken. Doelstelling: eindterm 2 beheersen: de cursist kan een uitnodiging, een voorstel en een oproep verwoorden en erop reageren. Verwerkingsniveau: beschrijvend.

Nadere informatie

Mondelinge taalvaardigheid

Mondelinge taalvaardigheid Algemene opmerking Fase 1 = veel imitatiegedrag (op basis van het vertoonde gedrag) Fase 1 t/m 6 = taaluitingen (veelal) nog op ; echt spontane taaluitingen zullen veelal nog bij het kind ontbreken Onderbouwing

Nadere informatie

Aanpak. Focusgroep. Doel focusgroep. Focusgroep

Aanpak. Focusgroep. Doel focusgroep. Focusgroep Workshop focusgroepen "Je team in focus, je team als focusgroep: teamverbindend én met inzicht als resultaat! Ine Hostyn Trefdag voor mentoren - 23 oktober 2018 Aanpak Introductie waarom, daarom EHBO focusgroepen:

Nadere informatie

Meertalige ontwikkeling Adviezen voor ouders van kinderen met een auditieve / communicatieve beperking die in een meertalige omgeving wonen

Meertalige ontwikkeling Adviezen voor ouders van kinderen met een auditieve / communicatieve beperking die in een meertalige omgeving wonen Meertalige ontwikkeling Adviezen voor ouders van kinderen met een auditieve / communicatieve beperking die in een meertalige omgeving wonen Door: Mirjam Blumenthal Projectleider CLD M.Blumenthal@effathaguyot.nl

Nadere informatie

Taalontwikkeling bij baby s, peuters en kleuters

Taalontwikkeling bij baby s, peuters en kleuters Taalontwikkeling bij baby s, peuters en kleuters Voor ouders met kinderen in de leeftijd van 0 tot 4 jaar. Deze folder geeft u als ouder informatie over de normale taalontwikkeling van kinderen en biedt

Nadere informatie

TAALSTIMULERING EN MEERTALIGHEID: HET WAARDEREN EN ONTWIKKELEN VAN ALLE TAALCOMPETENTIES BIJ JONGE KINDEREN

TAALSTIMULERING EN MEERTALIGHEID: HET WAARDEREN EN ONTWIKKELEN VAN ALLE TAALCOMPETENTIES BIJ JONGE KINDEREN TAALSTIMULERING EN MEERTALIGHEID: HET WAARDEREN EN ONTWIKKELEN VAN ALLE TAALCOMPETENTIES BIJ JONGE KINDEREN Koen Van Gorp Centrum voor Taal en Onderwijs, KU Leuven Kleine kinderen, grote kansen, 29.11.2013

Nadere informatie

Aan alle deelnemers onderweg een oprechte en warme dank! Chris

Aan alle deelnemers onderweg een oprechte en warme dank! Chris In 2011 startte ons kinderdagverblijf met het project Groeien in taal. Dit project van de Vlaamse Gemeenschapscommissie wil kinderdagverblijven ondersteunen bij het ontwikkelen van een visie op taal en

Nadere informatie

Epilepsie en moeilijkverstaanbaar gedrag. november 2011 Rea Vonk-Dekkers GZ psycholoog/orthopedagoog Dichterbij Kleur kinder en jeugdzorg.

Epilepsie en moeilijkverstaanbaar gedrag. november 2011 Rea Vonk-Dekkers GZ psycholoog/orthopedagoog Dichterbij Kleur kinder en jeugdzorg. Epilepsie en moeilijkverstaanbaar gedrag november 2011 Rea Vonk-Dekkers GZ psycholoog/orthopedagoog Dichterbij Kleur kinder en jeugdzorg. Inleiding Samenwerking medici en gedragswetenschappers vertrekpunten

Nadere informatie

CHECKLIST LEIDSTERVAARDIGHEDEN DE TAALLIJN

CHECKLIST LEIDSTERVAARDIGHEDEN DE TAALLIJN CHECKLIST LEIDSTERVAARDIGHEDEN DE TAALLIJN CHECKLIST LEIDSTERVAARDIGHEDEN Binnen de Taallijn staat de deskundigheidsbevordering van (toekomstige) leidsters centraal. De nadruk in de scholing ligt dan ook

Nadere informatie

A. Creëer een positief, veilig en rijk leerklimaat door

A. Creëer een positief, veilig en rijk leerklimaat door A. Creëer een positief, veilig en rijk leerklimaat door elk kind zich thuis te laten voelen in de klas. Geef de leerlingen de kans om spontaan te vertellen over iets dat ze leuk vinden en laat andere kinderen

Nadere informatie

Startworkshop pilootproject Taalstimulering en meertaligheid

Startworkshop pilootproject Taalstimulering en meertaligheid KBS-project Aangepaste communicatie naar sociaal zwakke groepen Startworkshop pilootproject Taalstimulering en meertaligheid Tinne Rommens, stafmedewerker diversiteit KInd & Gezin Frank Van Swalm, communicatieambtenaar

Nadere informatie

COMPETENTIEPROFIEL ANIMATOR VOOR ANDERSTALIGE NIEUWKOMERS

COMPETENTIEPROFIEL ANIMATOR VOOR ANDERSTALIGE NIEUWKOMERS COMPETENTIEPROFIEL ANIMATOR VOOR ANDERSTALIGE NIEUWKOMERS Een goede spelbegeleider biedt ruimte en tijd om te spelen, maakt een weldoordachte keuze in het aanbod, biedt kansen om te exploreren, toont interesse,

Nadere informatie

Vragenlijst voor ouders / verzorgers

Vragenlijst voor ouders / verzorgers Vragenlijst voor ouders / verzorgers Betreft: naam: Geb. datum: Vroege spraak- en taalontwikkeling - Start: Is de spraak- en taalontwikkeling op tijd begonnen:. gebrabbeld:. tijdstip eerste woorden:. tijdstip

Nadere informatie

ZEG HET MAAR HET PRATEN VAN UW KIND. Leeftijd 0 tot 4 jaar

ZEG HET MAAR HET PRATEN VAN UW KIND. Leeftijd 0 tot 4 jaar ZEG HET MAAR HET PRATEN VAN UW KIND Leeftijd 0 tot 4 jaar Het leren praten van uw kind gaat vaak bijna vanzelf. Toch is er heel wat voor nodig voordat uw kind goed praat. Soms gaat het niet zo vlot met

Nadere informatie

Geletterde peuters en kleuters spelen met taal!

Geletterde peuters en kleuters spelen met taal! Geletterde peuters en kleuters spelen met taal! 17 november 2009 Daniëlle DANIELS Geletterde peuters en kleuters? Positief, veilig klasklimaat Betekenisvolle taken Ondersteuning door interactie (andere

Nadere informatie

contact Messaouda Zaouali 09 267 68 11 messaouda.zaouali@odice.be www.odice.be Kinderdagverblijven en buitenschoolse werkingen weerspiegelen de samenleving: je vindt er kinderen uit allerlei gezinnen en

Nadere informatie

Tussendoelen ontwikkeling van de geletterdheid

Tussendoelen ontwikkeling van de geletterdheid Tussendoelen ontwikkeling van de geletterdheid 3;6 4 4;6 5 5;6 6 6,6 7 1. Beleeft zichtbaar plezier aan voorlezen, boeken en rijmpjes. 1. Beleeft zichtbaar plezier aan voorlezen, boeken en rijmpjes door

Nadere informatie

Reader voor pedagogisch medewerkers

Reader voor pedagogisch medewerkers Reader voor pedagogisch medewerkers Module 1: Taalaanbod Wat zeg je en hoe zeg je het Rijk taalaanbod Er is veel verschil in taalaanbod: rijke of arme taal en alles daar tussenin. Het is van belang te

Nadere informatie

Kleine ingreep, groot effect!'

Kleine ingreep, groot effect!' Kleine ingreep, groot effect!' Drie tips om je lessen taakgerichter te maken Door Lies Houben en Carolien Frijns, CTO-medewerkers Ook met beginners kan je taakgericht werken. Taken vragen soms maar een

Nadere informatie

COMPETENTIEPROFIEL ANIMATOR

COMPETENTIEPROFIEL ANIMATOR COMPETENTIEPROFIEL ANIMATOR VOOR ANDERSTALIGE NIEUWKOMERS Een goede spelbegeleider biedt ruimte en tijd om te spelen, maakt een weldoordachte keuze in het aanbod, biedt kansen om te exploreren, toont interesse,

Nadere informatie

Omgaan met. meer- en anderstaligheid. op school

Omgaan met. meer- en anderstaligheid. op school Omgaan met meer- en anderstaligheid op school Omgaan met meer- en anderstaligheid op school 1 Basisvoorwaarden Een school die goed weet om te gaan met meer-/anderstaligheid neemt een open houding aan tegenover

Nadere informatie

hoofd, hals en zenuwstelsel info voor de ouders Spraak- en taalstimulatie bij het jonge kind UZ Gent, Dienst Neus-, Keel- en Oorheelkunde

hoofd, hals en zenuwstelsel info voor de ouders Spraak- en taalstimulatie bij het jonge kind UZ Gent, Dienst Neus-, Keel- en Oorheelkunde hoofd, hals en zenuwstelsel info voor de ouders Spraak- en taalstimulatie bij het jonge kind UZ Gent, Dienst Neus-, Keel- en Oorheelkunde Mijlpalen in de spraak- en taalontwikkeling Begrijpen Uw kind.

Nadere informatie

ZEG HET MAAR HET PRATEN VAN UW KIND

ZEG HET MAAR HET PRATEN VAN UW KIND ZEG HET MAAR HET PRATEN VAN UW KIND vanaf 4 jaar ZEG HET MAAR Het leren praten van uw kind gaat vaak bijna vanzelf. Soms gaat het niet zo vlot met leren praten. Eén op de vijf kinderen op de basisschool

Nadere informatie

Meertalig opvoeden. Veronique de Vries Psychologe

Meertalig opvoeden. Veronique de Vries Psychologe Meertalig opvoeden Veronique de Vries Psychologe Wat: Opvoeders van kinderen tussen 0 en 12 jaar ondersteunen. Hoe: Adviesgesprekken, infomomenten, thuisbegeleiding, ouder- en kindtrainingen, dag- en/of

Nadere informatie

Taalleermechanisme het kind praat uitgebreid en op eigen initiatief: hij gebruikt zo creatief en actief mogelijk zijn kennis van de taal

Taalleermechanisme het kind praat uitgebreid en op eigen initiatief: hij gebruikt zo creatief en actief mogelijk zijn kennis van de taal Gesprekken Wat is gespreksvaardigheid? Het subdomein gesprekken heeft betrekking op alle mondelinge taalactiviteit waarbij sprake is van interactie (van informele gesprekjes en kringgesprekken tot overleg,

Nadere informatie

PEUTERS MET TOS. Vroeg, 23 mei 2019, Utrecht. Marthe Wijs - van Lonkhuijzen

PEUTERS MET TOS. Vroeg, 23 mei 2019, Utrecht. Marthe Wijs - van Lonkhuijzen PEUTERS MET TOS Vroeg, 23 mei 2019, Utrecht Marthe Wijs - van Lonkhuijzen 1 KENNISMAKEN 2 INTRODUCTIE - TEKENING Pen en papier, teken wat ik beschrijf Wat ervaart de tekenaar? Hoe probeerde de spreker

Nadere informatie

Zin in goed onderwijs Frans! Doelen. Even kennismaken 27/10/ Visie op goed taalonderwijs Frans kennen

Zin in goed onderwijs Frans! Doelen. Even kennismaken 27/10/ Visie op goed taalonderwijs Frans kennen Zin in goed onderwijs Frans! Talige grondhouding Mondelinge en schriftelijke taalvaardigheid Frans Mia Vanden Waeyenbergh Pedagogisch begeleider Frans, CLIL en coördinatie MVT 1. Visie op goed taalonderwijs

Nadere informatie

Observatieformulier Leerlijn Engelse taal (TPO) Groep 1 & 2

Observatieformulier Leerlijn Engelse taal (TPO) Groep 1 & 2 Kindgegevens: Voornaam... Achternaam... Geboortedatum... Observatieformulier Leerlijn Engelse taal (TPO) Groep 1 & 2 Thuistaal... Opvoeding tweetalig n.v.t. ja nee Groep... notatiewijze: kijkpunt is nog

Nadere informatie

Omgaan met zichzelf, 2-4;6 jaar

Omgaan met zichzelf, 2-4;6 jaar Omgaan met zichzelf, 2-4;6 jaar Eigen wil wordt sterker. Ontdekt dat het invloed op de omgeving kan uitoefenen. Zegt bij alles nee. Wil alles zelf doen. Is blij als het iets kan. Wordt driftig als iets

Nadere informatie

Zelfevaluatie-instrument MeMoQ. Dimensie 4: Educatieve ondersteuning. Groepsopvang

Zelfevaluatie-instrument MeMoQ. Dimensie 4: Educatieve ondersteuning. Groepsopvang Zelfevaluatie-instrument MeMoQ Dimensie 4: Educatieve ondersteuning Groepsopvang 2016 Kind en Gezin UGent KU Leuven Citeren uit het zelfevaluatie-instrument MeMoQ kan, mits correcte bronvermelding: Declercq,

Nadere informatie

TALEN JE LEVEN! Informatie over meertalig opvoeden voor ouders en opvoeders

TALEN JE LEVEN! Informatie over meertalig opvoeden voor ouders en opvoeders TALEN JE LEVEN! Informatie over meertalig opvoeden voor ouders en opvoeders Talen kleuren je leven! Groei je op met meer dan één taal? Kun je in verschillende situaties meer dan één taal gebruiken of spreken?

Nadere informatie

TAALSTIMULERENDE TIPS

TAALSTIMULERENDE TIPS TAALSTIMULERENDE TIPS Contact Taalondersteuner VGC Jeugddienst: jeugddienst@vgc.be 02/563.05.79 Taalondersteuner Welzijn en Gezondheid: drometalis@vgc.be 1 Wat is taalstimulering? Basisprincipes - Taal

Nadere informatie

Inspectierapport De Binnentuin (KDV) Spittaalstraat 13 7201 EA ZUTPHEN Registratienummer 178012956

Inspectierapport De Binnentuin (KDV) Spittaalstraat 13 7201 EA ZUTPHEN Registratienummer 178012956 Inspectierapport De Binnentuin (KDV) Spittaalstraat 13 7201 EA ZUTPHEN Registratienummer 178012956 Toezichthouder: GGD Noord en Oost Gelderland In opdracht van gemeente: Zutphen Datum inspectie: 21-05-2015

Nadere informatie

Zorgboekje. Kindgegevens

Zorgboekje. Kindgegevens Zorgboekje De pedagogisch medewerker vult dit boekje behorende bij het overdrachtdocument peuter kleuter in als er een zorgbehoefte bij het kind is gesignaleerd. Zij/ hij vult in wat van toepassing is

Nadere informatie

Beoordelingsformulier tweedelijns toezicht

Beoordelingsformulier tweedelijns toezicht Datum beoordeling Naam + reg. nummer opleider Cursuscode + naam Eindresultaat : Voldoende / Onvoldoende* * zie pagina 6 Bevindingen Samenvattende uitwerking van bevindingen. Indien er onderdelen als aandachtspunten

Nadere informatie

Smoesjes. TipsforTrouble HOME TROUBLE MEER WETEN < > EXTRA PITTIG

Smoesjes. TipsforTrouble HOME TROUBLE MEER WETEN < > EXTRA PITTIG geef haar gelijk dat zij het zwaar heeft en dat de crechemedewerkers zodat ze alles op tijd af kan krijgen. Collega zal in de slachtofferrol terecht komen en wellicht in tranen uitbarsten. voel dat ik

Nadere informatie

Voel jij wat ik bedoel? www.psysense.be 17/5/2008

Voel jij wat ik bedoel? www.psysense.be 17/5/2008 Voel jij wat ik bedoel? www.psysense.be 17/5/2008 Gevoel en emoties / definitie Emoties: in biologische zin: affectieve reacties. Prikkeling van dit systeem geeft aanleiding tot allerlei lichamelijke reacties.

Nadere informatie

1 Kijkkaarten bij spelpresentaties

1 Kijkkaarten bij spelpresentaties 1 Kijkkaarten bij spelpresentaties Om kinderen meer te betrekken bij het optreden van hun groepsgenoten, zijn kijkkaarten erg geschikt. Verdeel de kaarten onder de kinderen, individueel, per duo of per

Nadere informatie

Tussendoelen Taal: Spraak- Taalontwikkeling

Tussendoelen Taal: Spraak- Taalontwikkeling Tussendoelen Taal: Spraak- Taalontwikkeling 0 1;6 2 2;6 3 3,6 4 4;6 1. Praat in één-woordzinnen ( bal? betekent bijvoorbeeld: ik wil de bal hebben). 2. Kent de betekenis van ongeveer 70 3. Kan woorden

Nadere informatie

STAP VOOR STAP DOOR HET DIGITALE SCRIPTIEPROCES. Handleiding UGO. Handleiding geschikt voor Bèta-versie UGO

STAP VOOR STAP DOOR HET DIGITALE SCRIPTIEPROCES. Handleiding UGO. Handleiding geschikt voor Bèta-versie UGO STAP VOOR STAP DOOR HET DIGITALE SCRIPTIEPROCES Handleiding UGO Handleiding geschikt voor Bèta-versie UGO Welkom bij UGO! Het online scriptieplatform UGO biedt studenten begeleiding tijdens het scriptieproces.

Nadere informatie

TRAINING COMMUNICATIE VAARDIGHEDEN DOOR SASKIA KETTELERIJ & GEORGIOS LAZAKIS

TRAINING COMMUNICATIE VAARDIGHEDEN DOOR SASKIA KETTELERIJ & GEORGIOS LAZAKIS TRAINING COMMUNICATIE VAARDIGHEDEN DOOR SASKIA KETTELERIJ & GEORGIOS LAZAKIS 31/10/ 13 INTRODUCTIE Welkom! Vandaag gaan we gezamenlijk ervaringen delen over de vorige bijeenkomst. Jullie hebben in groepjes

Nadere informatie

Scoren in samenspel Videocoaching als motor voor kwaliteitsvolle interacties. Ine Hostyn 7 juni 2018

Scoren in samenspel Videocoaching als motor voor kwaliteitsvolle interacties. Ine Hostyn 7 juni 2018 Scoren in samenspel Videocoaching als motor voor kwaliteitsvolle interacties Ine Hostyn 7 juni 2018 Een rijke ontwikkeling en ontplooiing voor kinderen, dat is de gedeelde ambitie! Ouders Rijke ontwikkeling

Nadere informatie

Doelen ESDM Louis-Henri Periode: februari 2015 mei 2015

Doelen ESDM Louis-Henri Periode: februari 2015 mei 2015 Doelen ESDM Louis-Henri Periode: februari 2015 mei 2015 Communicatie Bevorderen van spontaan gebruik van tweewoordszinnen Doel 1 Tijdens zijn spontaan taalgebruik (dus niet direct geïmiteerd) voor verschillende

Nadere informatie

Presenteren & Promoveren Presentatietraining voor promovendi

Presenteren & Promoveren Presentatietraining voor promovendi Presenteren & Promoveren Presentatietraining voor promovendi Ik kon na de training echt vol vertrouwen, met rust en enthousiasme mijn proefschrift verdedigen! Spies&Spreken Glasfabriek, Daalsedwarsweg

Nadere informatie

Doe een klein onderzoek naar de taalregels die een kind in jouw omgeving al dan niet onder de knie heeft en schrijf daar een verslag over.

Doe een klein onderzoek naar de taalregels die een kind in jouw omgeving al dan niet onder de knie heeft en schrijf daar een verslag over. Naam: Klas: Nr: Datum: Vak: Nederlands Leerkracht: Taalverwerving Opdracht 1 Doe een klein onderzoek naar de taalregels die een kind in jouw omgeving al dan niet onder de knie heeft en schrijf daar een

Nadere informatie

Afasie. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee!

Afasie. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee! Afasie Afasie is een taalstoornis ontstaan door hersenletsel. Iemand met afasie heeft moeite met het uiten en het begrijpen van de taal. In deze brochure leest u wat afasie inhoudt en vindt u een aantal

Nadere informatie

Hoe help je meertalige kinderen bij het leren van een tweede taal? Tips voor leerkrachten

Hoe help je meertalige kinderen bij het leren van een tweede taal? Tips voor leerkrachten Hoe help je meertalige kinderen bij het leren van een tweede taal? Tips voor leerkrachten Enkele tips 1. Goed begonnen is half gewonnen! Zorg van bij het begin voor een zo open en positief mogelijke klassfeer

Nadere informatie

ITT/HU Beoordelingscriteria praktijk Fase 1 (jaar 1)

ITT/HU Beoordelingscriteria praktijk Fase 1 (jaar 1) ITT/HU Beoordelingscriteria praktijk 2018-2019 Fase 1 (jaar 1) Kerntaak 1: Pedagogische adequaat handelen: opbouwende relatie met kinderen ontwikkelen, leiding geven aan de groep, zorgen voor een goed

Nadere informatie

Meertaligheid: Hoe werkt dat?

Meertaligheid: Hoe werkt dat? De Afûk, de organisatie die als doelstelling heeft om de kennis en het gebruik van de Friese taal en de belangstelling voor Friesland te bevorderen, heeft in 2007 Talen kleuren je leven uitgebracht. In

Nadere informatie

Pedagogische visie van Stichting Rijswijkse Kinderopvang. Ontdekkend spelen. Uitdagend werken

Pedagogische visie van Stichting Rijswijkse Kinderopvang. Ontdekkend spelen. Uitdagend werken Pedagogische visie van Stichting Rijswijkse Kinderopvang Ontdekkend spelen Uitdagend werken Onze missie In een veilig, geborgen en positief klimaat willen we kinderen helpen zich te ontwikkelen tot weerbare,

Nadere informatie

GESPREKS- EN DOELEN VANDAAG 6/1/2016 SPREEKVAARDIGHEID IN DE ISK ONDERWIJSACTIVITEITEN. Hoe zeg je dat?

GESPREKS- EN DOELEN VANDAAG 6/1/2016 SPREEKVAARDIGHEID IN DE ISK ONDERWIJSACTIVITEITEN. Hoe zeg je dat? GESPREKS- EN SPREEKVAARDIGHEID IN DE ISK Hoe zeg je dat? 1 Lies Alons 31 mei 2016 AZC Dronten DOELEN VANDAAG 2 1. Je weet welke onderdelen van belang zijn in het spreekproces in een 2 e taal. 2. Je ontwikkelt

Nadere informatie

Tijdens de video- hometraining worden verschillende begrippen gebruikt. In de bijlage geven we een korte omschrijving van deze begrippen.

Tijdens de video- hometraining worden verschillende begrippen gebruikt. In de bijlage geven we een korte omschrijving van deze begrippen. Bijlage 11 Voorbeeld informatie VHT: Bouwstenen voor geslaagd contact Informatie Video - hometraining Belangrijke begrippen initiatieven herkennen volgen ontvangstbevestiging beurt verdelen leidinggeven

Nadere informatie

Handleiding Vervolgmodule OGO- Extra materiaal na Taalsituaties 3-6-9

Handleiding Vervolgmodule OGO- Extra materiaal na Taalsituaties 3-6-9 Handleiding Vervolgmodule OGO- Extra materiaal na Taalsituaties 3-6-9 Extra materiaal na de Taalsituaties, Vervolgmodule OGO Algemeen In Extra materiaal na de Taalsituaties wordt de leerstof uit drie voorgaande

Nadere informatie

Checklist Gesprek voeren 2F - handleiding

Checklist Gesprek voeren 2F - handleiding Checklist Gesprek voeren 2F - handleiding Inleiding De checklist Gesprek voeren 2F is ontwikkeld voor leerlingen die een gesprek moeten kunnen voeren op 2F. In deze handleiding wordt toegelicht hoe de

Nadere informatie

Afasie Informatie voor familieleden. Ziekenhuis Gelderse Vallei

Afasie Informatie voor familieleden. Ziekenhuis Gelderse Vallei Afasie Informatie voor familieleden Ziekenhuis Gelderse Vallei Een van uw naasten is in de afgelopen periode opgenomen in Ziekenhuis Gelderse Vallei. Er is door de logopedist een afasie geconstateerd.

Nadere informatie

Kinderen, lief maar. Wegwijzer Steenwijk Woensdag 12 november Carolien Boschma en Sjoukje Huisman Centrum voor Jeugd en Gezin

Kinderen, lief maar. Wegwijzer Steenwijk Woensdag 12 november Carolien Boschma en Sjoukje Huisman Centrum voor Jeugd en Gezin Kinderen, lief maar. Wegwijzer Steenwijk Woensdag 12 november Carolien Boschma en Sjoukje Huisman Centrum voor Jeugd en Gezin Opzet van de lezing Welkom Inleiding Theorie, tips en adviezen over opvoeden

Nadere informatie

Het Pad van de Taal. By Dr. Lin Day, Baby Sensory

Het Pad van de Taal. By Dr. Lin Day, Baby Sensory Het Pad van de Taal By Dr. Lin Day, Baby Sensory Het onder de knie krijgen van de taal en het spraakvermogen zijn complexe vaardigheden. Toch zijn baby s, lang voordat ze zelf kunnen praten, in staat om

Nadere informatie

Communiceren met een zorgvrager met de ziekte van Parkinson

Communiceren met een zorgvrager met de ziekte van Parkinson OPDRACHTFORMULIER Communiceren met een zorgvrager met de ziekte van Parkinson Naam student: Datum: 1 Lees het handelingsformulier van deze vaardigheid en noteer vragen en opmerkingen. Bespreek deze met

Nadere informatie

Zelfevaluatie-instrument MeMoQ. Dimensie 4: Educatieve ondersteuning. Gezinsopvang

Zelfevaluatie-instrument MeMoQ. Dimensie 4: Educatieve ondersteuning. Gezinsopvang Zelfevaluatie-instrument MeMoQ Dimensie 4: Educatieve ondersteuning Gezinsopvang 2016 Kind en Gezin UGent KU Leuven Citeren uit het zelfevaluatie-instrument MeMoQ kan, mits correcte bronvermelding: Declercq,

Nadere informatie

DE NATIONALE VOORLEES- KAMPIOENSCHAPPEN

DE NATIONALE VOORLEES- KAMPIOENSCHAPPEN DE NATIONALE VOORLEES- KAMPIOENSCHAPPEN Handleiding voor leerkrachten Voorwoord Na de succesvolle Nationale Voorleeskampioenschappen van 2014 zijn wij weer op zoek naar voorleestalent. En ook nu hebben

Nadere informatie

Vaardighedenlijst Taal stimuleren

Vaardighedenlijst Taal stimuleren Vaardighedenlijst Taal stimuleren Naam: Ingevuld door: Datum (eerste meting): Datum (tweede meting): Kwaliteitsverbetering doe je zelf Vier stappen In beeld brengen van een kwaliteitsaspect Vul de lijst

Nadere informatie

Afasie en logopedie informatie voor naasten/familie

Afasie en logopedie informatie voor naasten/familie Afasie en logopedie informatie voor naasten/familie Inhoud Afasie, wat is dat en hoe kunt u er mee om gaan? 5 Taalproblemen 6 Hoe ervaren afasiepatiënten de moeilijkheden zelf? 7 Hoe kunt u het beste omgaan

Nadere informatie

Leerjaar 4, 8 jaar. Leerjaar 5, 9 Jaar

Leerjaar 4, 8 jaar. Leerjaar 5, 9 Jaar ARRANGEMENTKAART SOCIAAL-EMOTIONELE ONTWIKKELING / SOCIAAL GEDRAG SO- AFDELING Standaarden Rafael Leeftijd 5 6 7 8 9 10 11 12 Gevorderd 25% 5 5 6 6 7 7 8 9 Voldoende 75% 3 3 4 4 5 5 6 6 Minimum 90% 1 2

Nadere informatie

Co-teaching De leerling aan het woord

Co-teaching De leerling aan het woord Co-teaching De leerling aan het woord Margreet Verboom Margot Willemsen Onderzoek co-teaching 2 jarig onderzoek Talent, Margot Willemsen de Skelp, Margreet Verboom Kentalis Academie, Daan Hermans Vervolg

Nadere informatie

Taalbewust beroepsonderwijs. Vijf vuistregels voor effectieve didactiek 1

Taalbewust beroepsonderwijs. Vijf vuistregels voor effectieve didactiek 1 9. Taalbeleid en -screening Ronde 4 Tiba Bolle & Inge van Meelis ITTA Contact: Tiba.bolle@itta.uva.nl Inge.vanmeelis@itta.uva.nl Taalbewust beroepsonderwijs. Vijf vuistregels voor effectieve didactiek

Nadere informatie

Leren praten Arabisch

Leren praten Arabisch Colofon Hart voor Brabant Uitgave : GGD Hart voor Brabant Oplage : 500 Datum : februari 2007 Illustraties : Hendriks van den Hout Druk : Graphiset bv, Uden Leren praten Arabisch GGD Hart voor Brabant Postbus

Nadere informatie

Dysartrie. spraakstoornis bij volwassenen

Dysartrie. spraakstoornis bij volwassenen Dysartrie spraakstoornis bij volwassenen Voor u ligt de informatiefolder over dysartrie. In deze folder vindt u meer informatie over de spraakproblemen die u op dit moment ervaart. Het is belangrijk om

Nadere informatie

Non-verbale communicatie

Non-verbale communicatie Non-verbale communicatie Wie de taal van het lichaam wil leren begrijpen, moet eerst de verschillende signalen leren kennen, herkennen en goed inschatten. Meestal richten we (bewust) onze aandacht op het

Nadere informatie

Begrijpen met je handen. Hoe we de angst wegnemen dat kinderen niet genoeg zouden leren als we ze zelf laten proberen en ontdekken

Begrijpen met je handen. Hoe we de angst wegnemen dat kinderen niet genoeg zouden leren als we ze zelf laten proberen en ontdekken Begrijpen met je handen Hoe we de angst wegnemen dat kinderen niet genoeg zouden leren als we ze zelf laten proberen en ontdekken Begrijpen met je handen Annet Weterings Sabine Plamper Welkom! Wat gaan

Nadere informatie

Taalontwikkeling in een meertalige context

Taalontwikkeling in een meertalige context Taalontwikkeling in een meertalige context Informatiebrochure voor ouders Code maakt deel uit van de Groep Gezondheid & Welzijn van Lessius Proces van tweedetaalverwerving 1 Verantwoording Als expertisecentrum

Nadere informatie

Introductie logopediepraktijk. Van brabbelen tot babbelen. Ons team van logopedisten. Doelstellingen informatieavond.

Introductie logopediepraktijk. Van brabbelen tot babbelen. Ons team van logopedisten. Doelstellingen informatieavond. Van brabbelen tot babbelen Introductie logopediepraktijk heeft vestigingen in Staphorst, Nieuwleusen, Oudleusen en Balkbrug. We werken in een team van 5 logopedisten. 8 oktober 2013 Pinkeltje Balkbrug

Nadere informatie

1. Ziet de kleine verschillen. tussen letters/cijfers. 2. Herkent hetzelfde woord in een. 5. Kent en kan de namen van

1. Ziet de kleine verschillen. tussen letters/cijfers. 2. Herkent hetzelfde woord in een. 5. Kent en kan de namen van Tussendoelen van het domein TAAL Tussendoelen Visuele Waarneming 3;6 4 4;6 5 5;6 6 6,6 1. Kan aantal details aanwijzen op een plaat. 1. Kan meerdere (10) details aanwijzen op een plaat. 1. Ziet de kleine

Nadere informatie

Taal èn denken stimuleren door spelen en gesprekjes met jonge kinderen

Taal èn denken stimuleren door spelen en gesprekjes met jonge kinderen Welkom Taal èn denken stimuleren door spelen en gesprekjes met jonge kinderen Monique van Leeuwarden 1 Het kind heeft honderd talen honderd handen honderd gedachten honderd manieren van denken, van spelen

Nadere informatie

Groot gelijk?! Gelijke onderwijskansen in Vlaanderen 23 november 2004

Groot gelijk?! Gelijke onderwijskansen in Vlaanderen 23 november 2004 Groot gelijk?! Gelijke onderwijskansen in Vlaanderen 23 november 2004 Meertaligheid: ballast of rijkdom? Kristien Coussement Kaat Delrue Marjon Goethals Machteld Verhelst Lieve Verheyden Meertaligheid:

Nadere informatie

4 soorten relaties Is er een vraag om hulp?

4 soorten relaties Is er een vraag om hulp? 4 soorten relaties Is er een vraag om hulp? Nee vrijblijvende relatie Vrijblijvende relatie Vrijblijvende relatie Cliënten die kiezen voor een vrijblijvende relatie = een bezoekerstypische relatie Bezoeker

Nadere informatie

DieDrie. Lesbrief bij de voorstelling Zeg het met muziek

DieDrie. Lesbrief bij de voorstelling Zeg het met muziek DieDrie Lesbrief bij de voorstelling Muziekles (deel1) ±35 minuten (incl. filmpjes) (uitleg en filmpjes) Groep 3 t/m 8 Hoe? In groepjes op 1 of meer computers (met internet), of klassikaal met beamer of

Nadere informatie

De Gastheer/vrouw Een veilige leeromgeving

De Gastheer/vrouw Een veilige leeromgeving ; Vijf rollen van de docent De Gastheer/vrouw Een veilige leeromgeving Ontvangt de leerlingen in de les Is de docent op tijd in het lokaal, hij ontvangt de leerlingen? Heeft de docent de les voorbereid?

Nadere informatie

www.vclb-koepel.be www.vclb-koepel.b Voorbeelden van basiscompetenties TAAL/mondelinge taalontwikkeling zijn: Groeiboek Groeiboe

www.vclb-koepel.be www.vclb-koepel.b Voorbeelden van basiscompetenties TAAL/mondelinge taalontwikkeling zijn: Groeiboek Groeiboe van basiscompetenties TAAL/mondelinge taalontwikkeling zijn: [...] De kleuter staat open voor hulp van juf bij De kleuter imiteert andere kleuters bij De kleuter vertelt aan andere kleuters hoe hij De

Nadere informatie

STA STERK TRAINING 1. sta sterk training. www.kinderpraktijklandsmeer.nl info@kinderpraktijklandsmeer.nl

STA STERK TRAINING 1. sta sterk training. www.kinderpraktijklandsmeer.nl info@kinderpraktijklandsmeer.nl STA STERK TRAINING 1 sta sterk training www.kinderpraktijklandsmeer.nl info@kinderpraktijklandsmeer.nl 2 KINDERPRAKTIJK LANDSMEER STA STERK TRAINING 3 De sta sterk training achtergrond sta sterk Training

Nadere informatie

U kunt zich voorstellen dat plotseling wakker worden in Frankrijk iets minder grote problemen veroorzaakt voor het

U kunt zich voorstellen dat plotseling wakker worden in Frankrijk iets minder grote problemen veroorzaakt voor het Afasie Inleiding Als gevolg van een hersenbeschadiging kan een patiënt te maken krijgen met communicatieproblemen. Deze beperken hem/haar in het uitwisselen van gedachten, wensen en gevoelens. Op de afdeling

Nadere informatie

Observeerbare Termen. Pedagogisch basisdoel: Sociale en emotionele veiligheid. Pedagogisch basisdoel: Sociale en emotionele veiligheid 2

Observeerbare Termen. Pedagogisch basisdoel: Sociale en emotionele veiligheid. Pedagogisch basisdoel: Sociale en emotionele veiligheid 2 1 Observeerbare Termen Pedagogisch basisdoel: Sociale en emotionele veiligheid Leeftijdscategorie De kinderen worden opgevangen in een schone en veilige omgeving. 2 4 jaar 1. De leidster instrueert kind

Nadere informatie