INVENTARIS VAN HET ADMINISTRATIEF ARCHIEF VAN DE GEMEENTE DINTELOORD EN PRINSENLAND. samengesteld door H. Goulooze herzien door A.

Transcriptie

1 INVENTARIS VAN HET ADMINISTRATIEF ARCHIEF VAN DE GEMEENTE DINTELOORD EN PRINSENLAND samengesteld door H. Goulooze herzien door A. Delahaye Dinteloord en Prinsenland 1974 / 1980

2 2

3 dorpsbestuur Dinteloord en Prinsenland. Archief 800 OVERZICHT VAN DE INVENTARIS INLEIDING 5 INVENTARIS 9 1. IN HET ALGEMEEN Besluiten en notulen Publicaties Verhouding tot andere besturen De domeinraad Het landsbestuur De gewestelijke besturen Andere gemeenten Het dorpsbestuur Personeel In het algemeen Schout en schepenen Secretaris Overige functionarissen Grondgebied IN HET BIJZONDER Bevolking en verkiezingen Financiën Rekeningen Belastingen en accijnsen Overige stukken Belastingen Verponding Rekeningen Andere stukken Buitengewone verponding Gemene middelen Andere belastingen Economische zaken Landbouw en jacht Handel en verkeer Nijverheid en nering Openbare werken en waterstaat Militaire zaken Inkwartieringen Leveranties en diensten Oorlogslasten Overige stukken Orde en veiligheid Gezondheid Maatschappelijke zorg Armenzorg in het algemeen Armenrekening Overige stukken Onderwijs Kerkelijke zaken In het algemeen Nederlands Hervormde Kerk Archief Varia 43 3

4 4

5 dorpsbestuur Dinteloord en Prinsenland. Archief 800 INLEIDING Uit een toen nog chaotische verzameling archiefstukken heeft in 1955 wijlen de historicus A. Hallema kans gezien datgene te produceren wat hem mede in staat stelde zijn voortreffelijke werk: "Geschiedenis van Dinteloord en Prinsenland in de zeventiende eeuw" het licht te doen zien. Omdat dit werk op vrij ruime schaal is verspreid, meen ik voor het ontstaan en de oudste geschiedenis der gemeente naar dit boek te mogen verwijzen en in deze inleiding slechts te volstaan met enkele summiere gegevens, die van belang zijn voor het gebruik van de inventaris. Vóór de indijking in het jaar 1605 behoorde het biesbosachtige gebied tussen Steenbergen en het "Eiland van den Fijnaart" tot de jurisdictie van Steenbergen, dat in eigendom behoorde aan de oudste zoon van prins Willem van Oranje, prins Philips Willem. Reeds tijdens de eerste dagen van de poldering werd een eigen bestuur gevormd, eerst voor de bedijkingszaken, dat min of meer vanzelf overging in een schepenbank. Bij de kopers van de eerste kavels was Jan van der Daesdonck uit Dordrecht, die zich door de koop van een kavel van 75 gemeten lands onder de ingelanden had geschaard. De veronderstelling lijkt gewettigd, dat hij zulks gedaan had op verzoek of advies van de Prins of diens omgeving. Immers reeds op 25 oktober 1605 wordt deze Van der Daesdonck namens Philips Willem als dijkgraaf over de nieuwe polder aangesteld, nadat hij reeds tevoren was benoemd tot schout over de jonge heerlijkheid. Het is wellicht interessant een enkel punt uit de aanstellingsakte aan te halen: "dat alsoo van noede was inden nyeuwen bedijckten landen, ghenaempt het Dinteloort ende Sprincenlande, ghebracht synde onder eenen vasten winterdyck, te stellen eenen ghedurighen dyckgrave..den persoon van Jan van Daesdonck aen wien Syne Furstelycke Ghenade heeft gegeven het scolteth ampt vanden selve lande ". Uit dit citaat blijkt dus niet alleen dat de naam Prinsenland reeds door 's prinsen omgeving werd gebruikt nog vóór de polder goed en wel droog was, maar ook dat het tevoren reeds geplande woonoord aan de Dintel al met de naam Dinteloord werd aangeduid. Nog in dezelfde maand wordt Mr. Cornelis van Deeteren uit Breda als secretaris aangesteld, eveneens "vanden Princenlande ende Dindeloort". Reeds bij de "conditiën van vercoop" van de kavels in 1604 was bepaald dat een dijkgraaf en zeven gezworenen het bestuur over de polder zouden voeren. Jan van der Daesdonck had een dubbelfunctie, namelijk die van schout en dijkgraaf. Hij bleek echter verstandig genoeg om in te zien dat polder en dorp/heerlijkheid twee verschillende grootheden waren en hij wilde dan ook met de afbakening van bevoegdheden en werkterreinen niet te lang wachten. In november 1605 vroeg hij aan de domeinraad van de prins van Oranje toestemming om provisioneel een vijftal, met name genoemde, schepenen te mogen aanstellen en beëdigen. Op zijn verzoek volgde een gunstige beschikking, zodat de nieuwe polder ook in administratief en rechterlijk opzicht geheel zelfstandig werd. Weliswaar wordt in latere stukken soms nog verwezen naar het recht van Steenbergen, doch dit eindigt in de loop van de zeventiende eeuw. Opvallend is overigens dat, in de latere tijd, wanneer in belangrijke akten alle titels van de Heer worden vermeld, de heerlijkheid Prinsenland wel afzonderlijk wordt genoemd, doch steeds bleef begrepen onder de titel van Steenbergen. Zoals te doen gebruikelijk waren reeds in de conditiën van de uitgifte der gronden van 1604 de aan de heer blijvende, de zogenaamde heerlijke rechten vastgelegd: "De Heere behout aen hem alle hoocheyt ende jurisdictie, hooghe middelen ende leeghe, gelyck als binnen syne steden van Breda en Steenbergen, het stellen van schouten, schepenen, clerck ende alle andere officieren om 't voorscreven landt, inwoonders ende inghelanden van dien te stellen ende te houden in goeden rechten ende politiën.". Zoals uit dit citaat blijkt had Philips Willem onder meer de rechtspraak aan zich gehouden, die namens hem in eerste aanleg werd uitgeoefend door de schepenbank, terwijl appèl bestond bij de Hoofd- en Leenbank der Baronie van Breda, waar overigens de meer ingrijpende zaken (voornamelijk wat de leenrechten raakte) in eerste instantie ook werden behandeld. 5

6 De financiële positie van de gemeente is in het verleden over het algemeen nogal moeilijk geweest. Niet alleen het dorpsbestuur, doch ook de inwoners keken maar al te vaak met lede ogen naar de bodems hunner geldkisten en buidels. Wellicht moeten wij een van de belangrijkste oorzaken daarvan zoeken in het allereerste begin. Bij de verkoop van de kavels werden de meeste gekocht door welvarende vreemden, die niet het voornemen hadden zich hier te vestigen, doch slechts de begeerte hadden hun vrije geld in deze vruchtbare grond te beleggen. Het gevolg daarvan was dat zij die zich vestigden vrijwel allemaal pachters waren. Zo heeft Hallema aan de hand van belastingkohieren en rekeningen becijferd dat bijvoorbeeld in 1662 in Dinteloord en Prinsenland 70 landbouwbedrijven en bedrijfjes bestonden, waarvan 16 groter waren dan 100 gemeten, 34 tussen de 25 en 100 gemeten en 20 kleiner dan 25 gemeten. Van al die bedrijven was niet één landbouwer volledig eigenaar van zijn hoeve en landerijen, terwijl er slechts 16 voor een deel eigenaar waren. Hieruit kan een betrekkelijk lage welstand van de bevolking geconcludeerd worden. Zowel in de resolutieboeken als in andere archiefstukken vindt men dan ook bij herhaling klachten over de té hoge lasten, de té lage inkomsten, té weinig activiteit bij of hulp van de plaatselijke overheid en té weinig medewerking van de hogere bestuursorganen, zoals de domeinraad van de prins van Oranje en de Staten van Brabant. In zulke situaties liggen over en weer de beschuldigingen voor het oprapen. De burgers zeggen dat de magistraat niet actief genoeg is of zich bevoordeelt. De magistraat op zijn beurt stelt dan weer, dat de burgers niet helemaal eerlijk zijn, zodat de prijzen van de goederen en levensmiddelen te hoog blijven. Zoals altijd zal de waarheid wel in het midden hebben gelegen. Natuurlijk moest de magistraat belastingen heffen om de kosten van de dorpshuishouding te kunnen dekken, doch die belastingen waren in hoofdzaak indirecte (accijnsen, imposten en dergelijke) en waar de welstand niet groot was en men dus gedwongen was sober te leven, brachten die belastingen niet voldoende op om alle plaatselijke kosten ten behoeve van het algemeen welzijn te kunnen bestrijden. In 1657 was voor het dorp de nood dan ook zo hoog gestegen dat de magistraat aan de Heer, toen prins Willem III, moest verzoeken een hoofdgeld te mogen heffen van 40 stuivers over iedere mannelijke ingezetene tussen de 18 en 70 jaren oud en van 30 stuivers voor iedere vrouwelijke van diezelfde leeftijd. Als reden wordt vermeld: "dat de middelen soodanich waren comen te verminderen dat denselven den voorleden jare nyet meer en hebben gerendeerd als honderdtachtig guldens en veerthien stuyvers ", uit welk gering bedrag de magistraat geen kans meer zag de gewone lasten als het houden van een schoolmeester, een chirurgijn, een vroedvrouw en het normale onderhoud van straten, bruggen, enz. te betalen. Bovendien was het dorp nog belast met een schuld van ruim vijftienhonderd gulden. De prins verleende het gevraagde octrooi, echter met de restrictie dat de heffingen voor de omslag slechts 30 en 20 stuivers respectievelijk voor de mannen en de vrouwen mochten bedragen, en dat de te ontvangen gelden voor geen ander doel zouden worden gebruikt dan tot aflossing van de schuld ad ƒ 1.500,. Het blijkt dat die aflossing wel heel lang heeft geduurd of, wat meer voor de hand ligt, er ontstonden steeds nieuwe schulden; immers, de kohieren van dit hoofdgeld lopen nog door tot Hield het met dit alles nu maar op, doch naast de in percentage niet lage indirecte belastingen en het hoofdgeld, waren daar ook nog de polderlasten, de landsverpondingen, die mede door de oorlogsomstandigheden niet gering waren. Bezien wij naast dit alles nog even de nadelen van het feit, dat niet alleen Dinteloord en Prinsenland, doch heel Brabants Westhoek tot 1797 gefungeerd heeft als een vooruitgeschoven post van de vesting Holland en dientengevolge de bewoners te lijden hadden onder zeer zware inkwartieringen en gedwongen leveranties van fourage en diensten, waardoor het dorpsbestuur weer genoodzaakt werd leningen aan te gaan, dan verstaat men dat het in "die goeie ouwe tijd" voor de overwegend kleine agrarische bevolking bij lange na geen "botertje-tot-den-boom" was. Een enkele maal sprong de prins bij door het toestaan van buitengewone leningen of het afstaan van inkomsten welke hem rechtens toekwamen, doch het blijkt dat de slecht dreigend te blijven situatie hem niet aangenaam was. In 1761 vroeg 's prinsen domeinraad inzage van de boeken en in 1768 gelastte hij de magistraat een extra personele omslag over de inwoners te heffen. Tenslotte drong hij bij herhaling aan om de grootst mogelijke zuinigheid bij de besteding van de openbare middelen te betrachten. 6

7 dorpsbestuur Dinteloord en Prinsenland. Archief 800 De periode van "Vrijheid, Gelijkheid en Broederschap" bracht evenmin verlichting van zorgen; verbetering van de welvaart bleef uit, de belastingen waren hoog tot zeer hoog, en de gedwongen leveringen aan franse en staatse troepen bleven aanhouden. Zoals talloze malen in het verleden vroeg het dorpsbestuur in 1798 weer eens aan de centrale overheid (toen het Uitvoerend Bewind der Bataafsche Republiek) om tegemoetkoming in de hoge oorlogslasten, en om dat verzoek kracht bij te zetten, had het de verpondingsgelden over de jaren 1796 en 1797 wel reeds voor de staat geïncasseerd, doch niet afgedragen en achter de hand gehouden. Het gevolg was: geen tegemoetkoming, de deurwaarder aan de deur en een heleboel administratieve narigheid. Die zorgen hadden echter zowel voor het dorpsbestuur als voor de inwoners een belangrijke positieve kant. Door het gezamenlijk ploeteren en worstelen was een hechte band tussen alle delen van de gemeenschap ontstaan. Natuurlijk, naar binnen werd wel eens een vuist gebald, doch tegenover de buitenwacht trokken de magistraat en de burgerij één lijn. Dit blijkt onder meer uit de verzorging der armen, die niets te wensen overliet. Zelfs de in de gemeente verblijvende, van buiten komende hulpbehoevenden werden redelijk verzorgd, en doortrekkende armen en vluchtelingen werden geholpen en van leeftocht voor hun reis voorzien. Dat de Prinslanders, zoals de inwoners van polder én dorp zich vandaag de dag nog bij voorkeur noemen, zich ook nauw verbonden voelden met Brabant bleek in Dit gebied fungeerde als een vooruitgeschoven stelling van Holland, doch waar de Westhoekers zich, ondanks alles, het recht van een eigen mening voorbehielden en hun protesten tegen lasten en heffingen er bepaald niet om logen, het zal Holland toch maar eenvoudiger geleken hebben dit gebied geheel onder eigen gezag te hebben: dan immers konden die lastige lieden geen beroep meer doen op de Staten van Brabant. Bovendien zal het feit, dat met name in de Prinslandse polder vele en grote kavels in het bezit waren van Hollanders, aan dit streven evenmin vreemd zijn geweest. Dankzij de interventie van Pieter van Oldenborgh, de strijdbare secretaris van Willemstad, en van de vasthoudende Prinslandse baljuw Maclaine, en niet minder door de vastberaden houding van de Representanten van het Volk van Bataafs Brabant, is Holland in die opzet niet geslaagd. De Nationale Vergadering vaardigde op 27 mei 1797 een decreet uit, inhoudende dat de Representanten van het Volk van Bataafs Brabant de territoriale rechten in Dinteloord en Willemstad zouden blijven uitoefenen. Tot 1795 werden schout, schepenen en andere hoge functionarissen benoemd door of namens de Heer, zij het na gedane voordracht door zijn rentmeester of door schout en schepenen. Na de omwenteling van 1795 kwam er een door en uit de burgerij gekozen municipaliteit, die vanaf 1803 werkt aan de hand van een Reglement op het Gemeentebestuur. Het Archief Zoals uit de inventaris blijkt zijn de belangrijkste reeksen dorpsrekeningen, belastingkohieren en rekeningen, armenrekeningen, enz. vrij volledig bewaard gebleven. Jammer is het dat de resolutieboeken eerst beginnen met het jaar Tenminste één deel moet er daarvoor nog geweest zijn, omdat nu inventarisnummer 1 op de rug gemerkt is met een "B", In die resoluties is nog een hiaat tussen 1775 en 1788, doch over deze periode zijn tenminste nog kladresoluties. Van tijd tot tijd is aan het archief in meerdere of mindere mate zorg besteed. Zo vinden wij een inventaris van 1791 (inventarisnummer 1246), die werd bijgewerkt tot circa Voorts een inventaris van 1811 (inventarisnummer 1248) met een supplement van Daar deze inventarissen niet méér zijn dan een soort magazijnstaat en een belangrijk deel van de erin genoemde stukken, namelijk die van de schepenbank, als behorend tot de rijksarchieven diende te worden aangemerkt en dientengevolge in het begin van deze eeuw naar het Rijksarchief in 's-hertogenbosch werden overgebracht, stellen zij als overzichten van de nog aanwezige stukken niet veel voor. Bij de beschrijving en de ordening kon derhalve van die oude inventarissen geen gebruik worden gemaakt. Bij vergelijking blijkt echter wel, dat in de loop der tijden nogal wat stukken verloren zijn geraakt. Naar de oorzaak kan slechts worden gegist. Feit is dat de ruimte in het gemeentehuis erbarmelijk gering was. De naoorlogse restauratie heeft wel een archiefkluisje opgeleverd, doch dat is zo klein en zo primitief dat van archiefberging eigenlijk geen sprake kon zijn. Jarenlang heeft de zolder dienst gedaan als opslagplaats van "afgedankte rommel", waartoe men helaas ook het archief rekende. In 1793 is het archief, verpakt in vier kisten, weggevoerd geweest naar Ooltgensplaat; dat hierbij schade is opgelopen is aannemelijk. In de beruchte novemberdagen van 1944, toen Dinteloord te lijden had onder zware artilleriebeschietingen zowel van Geallieerde als van Duitse zijde, is bij alle schade die 7

8 werd geleden het archief wonderlijk gespaard gebleven. Wel ging het hele archief van de Nederlandse hervormde kerk verloren. De Inventaris Als eindjaar is het jaar 1810 aangehouden, zulks in overeenstemming met de meestal in Brabant gebruikte ordeningsmethoden. Waar geen gebruik kon worden gemaakt van de oude inventarissen en er overigens geen sporen waren te ontdekken van vroegere ordeningen, die geen enkel verband met elkaar hielden, is voor zover doenlijk een zakelijke indeling aangehouden, zoals blijkt uit de voor deze inleiding opgenomen inhoudsopgave. Zakelijk in die zin, dat de stukken onder dát hoofdstuk werden opgenomen, waar een willekeurig onderzoeker ze het eerst zou zoeken. Bij de beschrijving heb ik een dankbaar gebruik gemaakt van de aantekeningen van mijn ambtsvoorganger, de heer W.H. Keikes en mejuffrouw A.M.F.H. van Son, terwijl ik bijzonder veel dank ben verschuldigd aan de heer Inspecteur der Gemeente- en Waterschapsarchieven in de provincie Noord-Brabant, drs. I. Caminada, die mij met zijn collegiale wijze van adviseren tot grote steun is geweest. Tenslotte, doch zeker niet in de laatste plaats, ben ik dank verschuldigd aan de heer Rijksarchivaris in deze provincie, die onmiddellijk bereid was stukken, welke ten onrechte bij het ten rijksarchieve berustende Schepenbankarchief waren terechtgekomen, aan de gemeente terug te geven, waarbij omgekeerd enige stukken van de schepenbank aan hem zijn overgedragen. Dinteloord, H. Goulooze Naschrift Bij controle van de inventaris bleek het nodig enkele inventarisnummers samen te voegen en/of te splitsen. Omdat het wenselijk was de inventarisnummers zoveel mogelijk te handhaven, zijn de tussengevoegde nummers aangeduid met a. b. c enz. Sinds de verbouwing en uitbreiding van het gemeentehuis in 1977 beschikt de gemeente over een goede archiefbewaarplaats. Dinteloord, juni A. Delahaye 8

9 dorpsbestuur Dinteloord en Prinsenland. Archief 800 INVENTARIS 1. In het algemeen 1.1. Besluiten en notulen Registers van resoluties en notulen van het gemeentebestuur, delen N.B.: Voor de oudere besluiten, zie het archief van de Oude Prinslandse Polder juni april 1713 gemerkt B mei september 1728 gemerkt C oktober december 1740 gemerkt D december mei 1748 gemerkt E juni november 1753 gemerkt F januari februari 1758 gemerkt G maart januari 1763 gemerkt H 8. 1 februari juli 1768 gemerkt I juli november 1771 gemerkt K december oktober 1775 gemerkt L juni juli 1792 gemerkt M juli september 1795 gemerkt N september oktober 1795 gemerkt NN oktober augustus 1797 gemerkt O september maart 1802 gemerkt P april november 1809 gemerkt Q mei januari 1811 gemerkt R "Noodregisters" van notulen van buitengewone vergaderingen, deel, 1 katern februari december 1793 N.B.: Resolutie van 16 februari 1793 betreffende het in veiligheid brengen van het archief te Ooltgensplaat, tevens getuigenverklaringen betreffende gedragingen van ingezetenen tijdens de Franse bezetting december januari 1795 (1 katern) N.B.: Hierin ingeschreven het testament van Wilhelmina Hendrika Kooijmans, weduwe van Jacob Creijghton d.d. 2 januari Kladresoluties, katernen mei maart a. 9 oktober december april augustus augustus april september juli april september oktober augustus augustus juli december februari maart april Uittreksels uit en afschriften van resoluties en notulen, omslag 9

10 1.2. Publicaties Publicaties van de magistraat, omslagen N.B.: Van de publicaties is een chronologisch overzicht samengesteld. 30. juni , Kladboek van publicaties en advertenties, deel 1.3. Verhouding tot andere besturen De domeinraad 34. Brieven van de domeinraad inzake familieaangelegenheden van het Huis van Oranje, omslag 34a. Rekesten van het dorpsbestuur aan de prins van Oranje met apostillen, tot vermindering van de grondcijns op huizen en erven, omslag 36. Publicaties en ordonnanties van de domeinraad van de prins van Oranje, voor Stad en Land van Breda, Steenbergen en Willemstad, en ongedateerd. 1 deel (ongebonden) N.B.: Van de publicaties is een chronologische overzicht samengesteld Het landsbestuur 35. Publicaties en plakkaten van de Raad van State en van de Staten Generaal; afschriften, bundel (niet gebonden register) 37. Brieven en circulaires van de Staten Generaal, de Raad van State, Raad en Rekenmeesters van de prins van Oranje, Uitvoerend Bewind der Bataafsche Republiek, , 1672, 1761, 1765, 1768, 1792, 1796, omslag 38. Besluiten van de Staten Generaal betreffende het houden van dank- en bededagen; extracten, , 1705, omslag 39. Bezwaarschrift van de Representanten van het Volk van Bataafs Brabant aan de Nationale Vergadering, tegen een actie van het gewest Holland om Brabant uit te schakelen bij de goed- of afkeuring van het in voorbereiding zijnde "plan van constitutie"; gedrukt, 27 april stuk 40. Circulaire van de Minister van Eeredienst over het houden van een algemene dank- en bededag op 22 februari 1809; gedrukt, 5 februari stuk 41. Decreet van koning Lodewijk Napoleon betreffende de invoering van nieuwe namen voor de maanden van het jaar; met begeleidend schrijven; gedrukt, 16 september stukken De gewestelijke besturen 42. Besluiten en circulaires van het Departementaal Bestuur van Schelde en Maas, 1799 en lias 10

11 dorpsbestuur Dinteloord en Prinsenland. Archief Register van stukken door of vanwege het Departementaal Bestuur van Schelde en Maas ter publicatie toegezonden, deel N.B.: Ter vermijding van verdergaande aantasting door schimmel e.d. is een aantal blanco pagina's uit dit deel verwijderd. 44. Circulaires van het Departementaal Bestuur van Schelde en Maas, 3 maart april lias 45. Circulaires van het Departementaal Bestuur van Brabant, 17 mei december lias 46. Circulaires van de landdrost van Brabant, lias 47. Circulaires van het Departementaal Bestuur van Brabant, Gedeputeerd Bestuur, Raad van financiën, Rekenkamer, Departementaal gerechtshof, Commissie van justitie en instructie, Gecommitteerden tot de zaken van politie en economie, lias 48. Brief van de adjudant-commandant C. Beauvais, commandant-superieur te Willemstad, waarbij deze kennis geeft dat, te rekenen vanaf 1 april 1810, het Land van Altena, de Departementen Zeeland en Brabant, de landen tussen Waal en Maas, Nijmegen en de Bommelerwaard zullen zijn een integrerend deel van het Franse Keizerrijk, 19 april stuk 49. Brieven en circulaires van de Sous-prefect in het Arrondissement van Breda van het Departement Des Deux Nêtes, omslag (1 verbroken lias) Andere gemeenten 50. Brief van de Municipaliteit van Steenbergen met verzoek om de bezorgers der poststukken met "een douceur te vereeren", 21 juli stuk 51. Circulaire van een commissie uit de burgerij van Sommelsdijk houdende verzoek om toestemming tot het houden van een collecte tot onderstand van de gedupeerden door de grote brand op 23 september 1799, 6 februari stukken 52. Brief van het gemeentebestuur van Asperen met verzoek om toestemming tot het houden van een collecte tot onderstand van de gedupeerden door de grote brand op 25 juli 1800, 9 december stuk N.B.: Met zegel in rode lak van Asperen. 53. Brief van de Burgemeester van Bergen op Zoom houdende kennisgeving van het aldaar stationeren van springhengsten uit de koninklijke paardenstoeterij, 5 april stuk 53a. Stukken betreffende de landsvergadering, omslag 54. Brief van de Burgemeester van Bergen op Zoom met verzoek adhesie te willen betuigen aan het rekest aan keizer Napoleon en koning Lodewijk Napoleon om in Bergen op Zoom een "onderprefectuur" te mogen hebben, 6 juni stuk 1.4. Het dorpsbestuur 55. Beschikking op een door de schout Jan van der Daesdonck ingediend verzoek, waarbij de Domeinraad van de prins van Oranje een provisioneel bestuur over Dinteloord en Prinsenland aanstelt, 18 februari stuk 11

12 P.M. Uittreksel uit een rekest van het dorpsbestuur van Dinteloord aan de Raad van de prins van Oranje betreffende betreffende de vraag of Dinteloord onderworpen is aan de wetten en costumen van Breda en in geval van appèl onder de hoofdbank aldaar ressorteert; afschrift, stuk N.B.: Zie Rijksarchief Den Bosch, Collectie Cuypers van Velthoven, nr P.M. Brief van het stadsbestuur van Breda aan prins Maurits over het verzoek van schout, schepenen en secretaris van Dinteloord om de hoge jurisdictie te verkrijgen; concept, met bijlage, stukken N.B.: Zie Rijksarchief Den Bosch, Collectie Cuypers van Velthoven, nr Reglement voor het gemeentebestuur van Dinteloord; gedrukt, katern 1.5. Personeel In het algemeen 57. "Protocol van commissiën aan officianten gegeven", register van aanstellingen en instructies voor de openbare functionarissen, november april deel Verplaatst naar Andere belastingen Schout en schepenen 60. Aanstellingen van schepenen door prinses Anna, omslag 61. Besluit van de Domeinraad van de prins van Oranje met bewilliging in het verzoek om in de plaats van de overleden schepen Hendrik Segboer aan te stellen Adriaan Segboer, 19 april stuk 62. Brief van Van Brakel te Breda aan de secretaris J. Corner over de bevoegdheden van de schout, 26 april stuk Secretaris 62a. Akte waarbij de voogden van de wezen van Johan Willem Friso, prins van Oranje, Johannes Swrijters in zijn ambt van secretaris continueren, na de overgang van de heerlijkheid van de Staten-Generaal op genoemde wezen, 17 augustus Met annotatie van de beëdiging op 8 november charter 63. Besluit van de Staten-Generaal met de bepaling dat boedelscheidingen niet door een notaris doch door de secretaris van de magistraat beschreven dienen te worden; extract, stuk 63a. Stukken betreffende het crimineel proces, aangespannen door de baljuw Johan van de Leur, tegen de secretaris IJsbrant Goudswaard, 1760 en bundel N.B.: Zie ook inv.nr Notulen van de vergadering van het gemeentebestuur gehouden buiten aanwezigheid van de secretaris P.J. Latour, ter bespreking van te nemen maatregelen in verband met diens krankzinnigheid, 5-12 september deeltje 65. Besluit van de Domeinraad van de prins van Oranje met bewilliging in het verzoek om in de plaats van de overleden P.G. Knops, als substituut-secretaris en stokhouder aan te stellen Jacobus van der Mel, 24 oktober stuk N.B.: Zie ook inv.nr

13 dorpsbestuur Dinteloord en Prinsenland. Archief Overige functionarissen 66. Besluit van het dorpsbestuur op een verzoekschrift van Geerit van Groenevelt om gecontinueerd te worden in de bediening van het uurwerk, 8 (?) mei stuk 67. Verzoek van de timmerman Willem Hendriksz. om in zijn bediening van dorps- en landstimmerman bevestigd te mogen blijven, z.j. (17e eeuw). 1 stuk 67a. Verzoek van Pieter Jansen de Groen aan het dorpsbestuur om in het ambt van schutter gesteld te worden, stuk 68. Verzoek van het dorpsbestuur aan de Domeinraad van de prins van Oranje om machtiging tot het aanstellen van Huijbrecht Vrient als "gesworen clercq" ter secretarie; concept, z.j. (1710). 1 stuk N.B.: Niet aanwezig rj 69. Akte van overeenkomst tussen de magistraat en het dijkcollege enerzijds en de vorsters en bode van Dinteloord anderzijds betreffende het traktement van de laatsten, 3 juni stuk 70. Besluit van de Domeinraad van de prins van Oranje met bewilliging in het verzoek om in de plaats van de overleden Anthonij Roskam tot ijkmeester en lijkbidder aan te stellen Wouter Lunsink, 24 januari stuk 71. Verzoek van Elisabeth Oostdijk, weduwe van Johannis Franken, om in de plaats van haar overleden man benoemd te mogen worden tot grafmaker, z.j. (1784). 1 stuk 72. Verzoek van Hendrik Duyvelaar om aangesteld te worden als grafmaker; met gunstig besluit, stuk 73. Besluit van de Domeinraad van de prins van Oranje met goedkeuring van het voorlopig besluit om in de plaats van de overleden substituut-secretaris te benoemen Willem Clercq, 28 augustus stuk N.B.: Zie ook inv.nr Brief van J.C. Korte, procureur te Prinsenhage, met dankbetuiging voor zijn toelating tot procureur voor Dinteloord en Prinsenland, 26 oktober stuk 75. Verzoek van Jacobus Clement, notaris en procureur te Steenbergen, om een verklaring van "goed gedrag", 9 juli stuk 1.6. Grondgebied 76. Brieven van P. van Oldenborgh te Willemstad over het voorstel van de Staten-Generaal om Dinteloord en Prinsenland, alsmede Willemstad bij het gewest Holland te voegen, stukken 2. In het bijzonder 2.1. Bevolking en verkiezingen --. Doopboek r.k. kerk, 26 november november N.B.:Kruijff 1. 13

14 --. Doopboeken hervormde kerk, 4 juli december juli november 1676 N.B.: Kruijff december december N.B.: Achterin lidmatenlijst, z.jr. (ca. 1676). Kruijff januari december N.B.: Kruijff Ondertrouw en trouw hervormde kerk, 3 januari april januari november 1659 N.B.: Bevat tevens lidmaten, Kruijff juni oktober 1728 N.B.: Kruijff november april 1817 N.B.: Bevat tevens afroepen, en visitaties, Kruijff Overlijden burgerlijke gemeente, 27 april december N.B.: Kruijff Schepenen trouwboeken, 24 november december november april 1770 N.B.: Kruijff oktober november 1791 N.B.: Kruijff april maart 1798 N.B.: Kruijff maart september 1806 N.B.: Kruijff oktober december 1810 N.B.: Kruijff Huwelijksproclamaties burgerlijke gemeente, 1 januari december januari februari 1737 N.B. Kruijff mei augustus 1764 N.B.: Kruijff november december 1781 N.B.: Kruijff juni december 1803 N.B.: Kruijff februari december 1810 N.B.: Kruijff Ondertrouw burgerlijke gemeente, 26 januari mei januari mei 1810 N.B. Kruijff (van elders) 6 juni mei 1810 N.B.: Kruijff Overlijden burgerlijke gemeente, 7 januari december N.B.: Kruijff

15 dorpsbestuur Dinteloord en Prinsenland. Archief Lijst van de (mannelijke) ingezetenen van "'s Princeland, Wilhelms- en Mariapolders met den dorpe van Dinteloort", z.j. (1672). 1 katern 78. Niet afgegeven (of terugbezorgde) akten van indemniteit, 1751 en stukken N.B.: Betreft Aarjaantje Essebagger (1751) en Michiel Keus en kinderen (1779). 78a. Ingekomen brief van Raad en Leenhof van Brabant, waarbij medegedeeld wordt geen bezwaar te hebben tegen de afkondiging van het voorgenomen huwelijk van Rochus Machiel Dalebout, 4 februari stuk 79. Brief van de municipaliteit van Middelharnis aan de municipaliteiten van Willemstad en Dinteloord, waarbij de grondvergaderingen van het district de Zeegaeten worden opgeroepen kiezers en plaatsvervangers te kiezen, die een lid en twee plaatsvervangers voor de tweede Nationale Vergadering dienen te kiezen, 15 september stuk 79a. Stukken betreffende de benoeming van een representant en een vervanger vanuit de districtsvergadering te Middelharnis voor het Wetgevend Lichaam, 1-14 juli stukken 80. Registers van stemgerechtigde burgers, deeltje en 1 katern 81. Notulen, kiezerslijsten enz. van de grondvergaderingen, omslag N.B.: Niet aanwezig (7 januari 1987 rj) 82. Lijst van de inwoners van Dinteloord en Prinsenland, z.j. (18e eeuw). 1 katern 83. Brief van Carel Wijnmalen, secretaris van Steenbergen, met kennisgeving dat hij gemachtigd is om de "mijlgelden" van kiezers uit te betalen, stuk N.B.: Niet aanwezig (7 januari 1987 rj) 84. "Nationaal Stemregister voor de gemeente Dinteloord", katern 84a. Register van afdgegeven "veiligheidskaarten" (paspoorten), 1810, deel 2.2. Financiën Rekening N.B.: Bevat een beschrijving van de betreffende personen Dorpsrekeningen met de daarbij behorende bijlagen, deeltjes en 118 liassen N.B.:Tot 1770 werd de rekening namens de heer afgehoord afwisselend door schout, schout en schepenen, de rentmeester of het college van schepenen. Na 1770 geschiedde dit door de gecommitteerden uit de domeinraad: na 1804 door de rekenkamer van het Departement Brabant. Indien achter een rekeningjaar geen bijlagen worden vermeld, zijn deze niet (meer) aanwezig; wanneer achter een jaar alleen bijlagen worden vermeld is de rekening verloren gegaan. Steekproefsgewijs gecontroleerd (25 november 1987 rj) van Johan van der Daesdonck, schout en dijkgraaf

16 van Henrick Hulshout, schout (laatste blad is verloren) (titelblad is verloren) N.B.: zie inv.nr van Paulus Turck, secretaris en penningmeester (laatste blad is verloren) N.B. Zie inv.nr van Gerard Turck van Barent van Vollenhove, secretaris en ontvanger , bijlagen a. 1664, concept , concept (faultlijst van het hoofdgeld) van Johan van Vollenhove, (voor zijn overleden vader) bijlagen van Adriaan Drinckvelt, stadhouder van de schout , bijlage van Michiel Schouhamer, ontvanger bijlagen 135. bijlagen bijlagen 137. bijlagen bijlagen 139. bijlagen bijlagen 141. bijlagen (alleen bijlagen) 121. bijlagen bijlagen 123. bijlagen bijlagen 125. bijlagen bijlagen 127. bijlagen bijlagen 129. bijlagen bijlagen 131. bijlagen a. bijlagen 133. bijlagen

17 dorpsbestuur Dinteloord en Prinsenland. Archief bijlagen bijlagen van Dingeman Johan Dingemans bijlagen 178. bijlagen bijlagen 162. bijlagen bijlagen 164. bijlagen bijlagen 166. bijlagen bijlagen 168. bijlagen N.B.: buitengewone rekening over een 170. bijlagen geldlening van 1600 car.guldens bijlagen 189. bijlagen bijlagen 191. bijlagen bijlagen van Johan Swrijters (alleen bijlagen) bijlagen 194. bijlagen bijlagen van Samuel Dingmans bijlagen 218. bijlagen bijlagen 220. bijlagen bijlagen 222. bijlagen bijlagen 224. bijlagen , fragment bijlagen 226. bijlagen bijlagen 228. bijlagen bijlagen 230. bijlagen bijlagen 232. bijlagen bijlagen 234. bijlagen van Johan van de Leur bijlagen 238. bijlagen 17

18 bijlagen 246. bijlagen bijlagen 248. bijlagen bijlagen 250. bijlagen van Adrianus Bane bijlagen 254. bijlagen van Sebastiaan van Fenema bijlagen van Jacob Creyghton bijlagen 286. bijlagen bijlagen 288. bijlagen bijlagen 290. bijlagen bijlagen 292. bijlagen bijlagen 294. bijlagen bijlagen 296. bijlagen bijlagen 298. bijlagen bijlagen 300. bijlagen bijlagen 302. bijlagen bijlagen 304. bijlagen bijlagen 306. bijlagen bijlagen 308. bijlagen (alleen bijlagen) 282. bijlagen bijlagen 284. bijlagen van Willem Nicolaas Maclaine bijlagen bijlagen 315. bijlagen bijlagen van Johan Saarloos bijlagen 325. bijlagen 18

19 dorpsbestuur Dinteloord en Prinsenland. Archief bijlagen 330. bijlagen a. bijlagen van Dirk Schoutensz. van den Berg bijlagen 338a. bijlagen bijlagen 340. bijlagen (alleen bijlagen) (alleen bijlagen) 342. bijlagen a. bijlagen Belastingen en accijnsen 343. Octrooi van prins Willem III tot het heffen van een hoofdgeld ten behoeve van het dorp, 4 maart charter N.B.: Het zegel is verloren Kohieren van het hoofdgeld, katernen N.B.: Deze kohieren werden samengesteld uit de kohieren op het gemaal. Zie ook de inv.nrs en a

20 Kohieren tot het heffen van een reëele omslag, katernen N.B.: 'reëel' gewijzigd in 'personeel Rekeningen over de "omslag wegens de contributie aan Spanje, alsmede de verpachtingen der accijnsen op wijn, bier en gemaal", en katernen (van Henrick Hulshout) (van Paulus Turck) 426. Akten van gedane peilingen van bier, wijn en brandewijn, voor de pachter van de imposten, stuk N.B.: Zie ook inv.nr Verpachtingsvoorwaarden van de accijnsen, met processenverbaal van de gunning, stuk 428. vacat (niet aanwezig 25 november 1987 rj) Register van de verpachting van de dorpsmiddelen, deel N.B.: In het register komen ook enige aantekeningen voor over de aanstelling van dorpsarmmeesters, kerkmeester en een schoolmeester Besluit van de Raad van State betreffende het "temperament" van de verpachtingen in de Meierij van 's-hertogenbosch, de Baronie van Breda en het Markiezaat van Bergen op Zoom, d.d. 10 juni Gedrukt, stuk N.B.: Gepubliceerd in Prinsland 10 april Kohieren van de impost op bier, wijn en brandewijn, katernen Rekening met bijlagen van Cornelis Provisie, pachter van de impost op bieren, wijnen en brandewijnen, omslag 434. Stukken betreffende de door Emericus Provisie, pachter van de imposten, geëiste eed van de slijters, omslag 435. Register van processen-verbaal van peilingen voor de omslag der accijnsen, omslag N.B.: Zie ook inv.nr Publicaties van de pachters van de accijnsen, omslag 20

21 dorpsbestuur Dinteloord en Prinsenland. Archief Overige stukken 437. Bevel van de Domeinraad van de prins van Oranje aan Johan de Leur, ontvanger van de verpondingen, om in verband met te nemen maatregelen tot sanering van de dorpsfinanciën aan hen te zenden het verpondingskohier over 1654, de verpondingsrekeningen over 1695 en 1696, alsmede de idem laatst afgehoorde, 23 februari stuk 438. Ordonnantie van de Raad van Brabant met lastgeving onverwijld alle achterstallige rekeningen te doen opmaken, sluiten en afhoren; met afschrift van een brief van mr. A. Rip, drossaard van het Oostkwartier van het Markiezaat van Bergen op Zoom, stukken 439. Besluit op een daartoe ingediend verzoekschrift van het dorpsbestuur waarbij de Domeinraad machtiging verleent tot het aangaan van een geldlening en het treffen van andere maatregelen tot delging van de dorpsschulden, stuk 440. Besluit van de Domeinraad met verlof tot het aangaan van een geldlening van 4000 gulden tot dekking van het nadelig slot van de dorpsrekening over 1766; met geleidebrief, stukken 441. Brief van de Domeinraad met last een "convenabele personeele omslag" over de inwoners te vorderen en bevel om de uiterste zuinigheid te betrachten en geen reparaties of verniewingen te doen uitvoeren zonder verlof van de Domeinraad, stuk 442. Brief van de Domeinraad met protest tegen gedane betalingen voor niet begrote en zonder vergunning verrichte reparaties aan het dorpshuis, 22 september stuk 443. Akte van overeenkomst tussen de rentmeester van Dinteloord en Prinsenland en de magistraat, waarbij het dorpsbestuur voor een termijn van zes jaren de opbrengst van de accijns op het op- of inslaggeld en het kade- en bodemgeld verkrijgt; afschrift, 29 december katern Kohieren van de personele quotisatie van de accijnsen, van op- of inslaggeld en het kade- en bodemgeld, welke voor de tijd van zes jaren aan het dorp in admodiatie komen, katernen Afgeloste obligaties ten laste van het dorp, omslag 451. Begroting van ontvangsten en uitgaven, stuk N.B.: Niet aangetroffen (16 december 1987 rj) Begroting van ontvangsten en uitgaven, stuk N.B.: Betreft diverse reparaties aan gemeente-eigendommen Besluit van de Domeinraad over het inzenden van de begroting, 18 februari stuk 454. Memorie, opgemaakt door de baljuw en de secretaris, voor de Raad van State, inzake de sanering der dorpsfinanciën; met extracten uit de rekeningen van , omslag 21

22 455. Brief van S. van de Creke, wijnhandelaar te Rotterdam, met verzoek om betaling van de door hem geleverde vier ankers wijn; met afschrift van zijn rekening, 27 april stukken 456. Brief van Johan Lodewijk Winckel te Dinteloord met verzoek tot betaling van een assignatie van mr. Valkenaar te Rotterdam, 25 april stuk 457. Brief van Jacob Bongers te Dordrecht met verzoek om de door hem in november 1797 geleverde olie te betalen, 27 maart stuk 458. Verzoek van de municipaliteit aan het Uitvoerend Bewind der Bataafse Republiek om een tegemoetkoming in de oorlogslasten over 1793 en 1795; concept, z.j. (1798). 1 stuk 459. Brief van de weduwe Kromdijk te Dinteloord waarbij zij een door haar aan het dorp geleend kapitaal opeist, 22 september stuk 460. Brief van J. Haverman te Breda, waarbij hij verzoekt de hem toekomende renten over de verschenen jaren uit te betalen, tevens de rente te verhogen of de lening af te lossen, 4 augustus stuk 461. Brief van J.C. Korte, procureur te Breda, waarbij hij verzoekt om betaling van een reeds zes jaar oude schuld ad ƒ , 22 juli stuk 462. Begroting van ontvangsten en uitgaven over 1807, afgehoord door het gemeentebestuur, 30 november katern N.B.: De "rekening" werd goedgekeurd door de kwartierdrost, 2 december Staat van de gemeenteschulden, stuk 2.3. Belastingen Verponding Rekening Rekeningen van de verponding, 1655/ katernen en 36 liassen N.B.: Tot en met 1741 loopt het rekeningjaar van 1 april tot 31 maart, daarna valt het samen met het kalenderjaar. De datum van afhoring is niet vermeld. van Barent van Vollenhove / / / / / / / /65 van Michiel Schouhamer / / / / / / / / / / / / / / / / / / / /02 22

23 dorpsbestuur Dinteloord en Prinsenland. Archief / /03 van Dingeman Jan Dingemans / / / / / / / / / / / / / / / / / /21 van Johan Swrijters / / / / / / / / / / / / / /35 van Samuel Dingmans / / / / / / van Johan van de Leur bijlagen 545. bijlagen bijlagen 547. bijlagen bijlagen 549. bijlagen van Adrianus Bane bijlagen 559. bijlagen van Adriaan Sebastiaan van Fenema bijlagen van Jacob Creyghton bijlagen 565. bijlagen 23

24 bijlagen bijlagen bijlagen bijlagen a. bijlagen van Willem Nicolaas Maclaine van Jan Alexander Creyghton Andere stukken 603. Besluit van de Domeinraad tot goedkeuring van het ingediende kohier van de verponding, 5 november stuk 604. Brief van de Domeinraad over het stellen van een borgtocht door de ontvanger van de verponding, met een ordonnantie tot het nalaten van de invordering der gemetstuivers, omgeslagen tot het maken van de "kulck", 29 juni stuk 605. Register van de grondcijnsen van erven gelegen in het dorp, deel N.B.: Het betreft de cijnsen, verschuldigd aan de prins van Oranje. Het register kan (?) gebruikt zijn voor de omslag van de verponding Kohier van de verponding over de landerijen, katern 606a. Lijst van de 40e en 80e penning, katern 607. Besluit van de Domeinraad over de gelijkstelling in de verponding van de bewoners van de Willems- en Mariapolders met die van andere polders; met bijlagen, stukken 608. Memorie van de baljuw en de secretaris aan de Raad van State over de verponding, stuk 609. Besluit van de Domeinraad over het stellen van een borgtocht door de ontvanger Willem Nicolaas Maclaine; extract, 19 augustus stuk 610. Besluit van de Staten-Generaal over de benoeming van J.A. Creyghton tot baljuw en ontvanger van de verponding en de kleine speciën en van Abraham Tessers tot ontvanger van de 20e, 40e en 80e penningen; extract, stuk N.B.: Niet aangetroffen (16 december 1987 rj). 24

25 dorpsbestuur Dinteloord en Prinsenland. Archief Besluit van het Uitvoerend Bewind der Bataafse Republiek over een geschil tussen de municipaliteit en J.A. Creyghton als ontvanger van de verponding; extract, stuk N.B.: Niet aangetroffen (16 december 1987 rj) Stukken betreffende de invordering van achterstallige verponding, omslag 613. Brief van J. Eerens, ontvanger van de verponding te Bergen op Zoom, met de mededeling dat vanaf het jaar 1803 de verponding voortaan bij quotisatie gevorderd zal worden, 3 mei stuk 614. Circulaire van de Commissaris van de verponding in het ressort Bergen op Zoom, arrondissement Willemstad, betreffende het stellen van het "exhibitum" op alle transportakten, 17 april stuk 615. Circulaire van de Landdrost van Brabant, over de vrijstelling van openbare gebouwen in de verponding; gedrukt, 25 november stuk 616. Circulaire en besluit van koning Lodewijk Napoleon over de opneming en taxatie van landerijen voor de omslag van de verponding; met uitvoeringsbesluit; gedrukt, stukken Kohieren van 's lands lasten en subsidies, katernen N.B.: In deze kohieren zijn vermeld alle eigenaars en gebruikers van landerijen in Prinsenland, met vermelding van de door hen te betalen grondcijns, verponding, dijkschot en subsidie / / Akten van borgstelling door de collecteurs van de verponding, stukken N.B.: Zie ook inv.nr Register van huizen, inwoners, eigendommen enz. opgemaakt voor de verponding, deel N.B.: Niet aangetroffen (16 december 1987 rj) Buitengewone verponding Kohieren van de buitengewone verpondingen, katernen N.B.: Ingevolge plakkaat van de Raad van State d.d. 26 januari 1714 bestond deze aanslag uit een verhoging der gewone verpondingen met één vijfde Rekeningen van buitengewone verpondingen, liassen N.B.: De bijlagen zijn met de rekeningen geliasseerd